Κοινός προγραμματισμός στην έρευνα

Οι κοινωνικές προκλήσεις που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, την υγεία ή την ενέργεια ξεπερνούν τα σύνορα των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Η έρευνα στην Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την έρευνα σε εθνικό επίπεδο. Για να ενισχυθεί ο αντίκτυπος της έρευνας σε εθνικό επίπεδο, τα κράτη μέλη πρέπει να συντονίσουν τις προσπάθειές τους και να δεχθούν την από κοινού συγκέντρωση των πόρων τους. Με αυτήν την ανακοίνωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει στα κράτη μέλη να υιοθετήσουν μια νέα προσέγγιση με το όνομα «Κοινός Προγραμματισμός» ώστε να επαυξηθεί η αποτελεσματικότητα της ευρωπαϊκής έρευνας, η οποία είναι ακόμη υπερβολικά κατακερματισμένη.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών της 15ης Ιουλίου 2008 με τίτλο: «Προς κοινό προγραμματισμό στην έρευνα: Συνεργασία για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων» [COM(2008) 468 τελικό – Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Η έρευνα απαιτεί μια νέα προσέγγιση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών για να αντιμετωπιστούν μια σειρά κοινωνικών προκλήσεων ουσιαστικής σημασίας για την Ευρώπη, όπως η διατροφική ασφάλεια, η υγεία, η αειφόρος ανάπτυξη, η εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού, κλπ, οι οποίες δεν περιορίζονται από τα εθνικά σύνορα.

Η έρευνα σε εθνικό επίπεδο αντιπροσωπεύει μέχρι και το 85% των δημόσιων χρηματοδοτήσεων που δαπανώνται για τον τομέα τής έρευνας στην Ευρώπη. Δεν αμφισβητείται η χρησιμότητα των εθνικών προγραμμάτων για την κάλυψη εθνικών αναγκών ή προτεραιοτήτων. Ωστόσο, σε ορισμένους τομείς στρατηγικής σημασίας, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να συνενώσουν τις προσπάθειές τους για να βελτιώσουν τον αντίκτυπο των επενδύσεων σε εθνικό επίπεδο. Αυτό θα επέτρεπε να αποφεύγεται η χρηματοδότηση όμοιων ερευνητικών προγραμμάτων σε περισσότερα του ενός κράτη μέλη, και να αποσοβηθεί η έλλειψη πόρων.

Κοινός προγραμματισμός

Ο Κοινός Προγραμματισμός αποσκοπεί στην ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας, του συντονισμού και της ολοκλήρωσης των ερευνητικών προγραμμάτων των κρατών μελών, τα οποία χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους, σε έναν περιορισμένο αριθμό τομέων. Στόχος του, με τον τρόπο αυτό, είναι να βοηθήσει την Ευρώπη να αντιμετωπίσει τις σοβαρές κοινωνικές προκλήσεις, αξιοποιώντας καλύτερα τα δημόσια κονδύλια που διατίθενται για την έρευνα.

Ο Κοινός Προγραμματισμός αφορά τον προσδιορισμό ενός κοινού οράματος όσον αφορά τις κύριες κοινωνικο-οικονομικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις, ώστε να καθοριστούν και να εφαρμοστούν κοινές προοπτικές και στρατηγικά προγράμματα ερευνών. Για τα κράτη μέλη, ο Κοινός Προγραμματισμός μπορεί να αφορά το συντονισμό των υφιστάμενων εθνικών προγραμμάτων ή τη δημιουργία νέων. Στην πράξη, αυτό σημαίνει συγκέντρωση πόρων, επιλογή των κατάλληλων μέσων, και εφαρμογή, παρακολούθηση καθώς και αξιολόγηση της κοινής προόδου. Η συμμετοχή των κρατών μελών είναι μια εξ ολοκλήρου προαιρετική διαδικασία. Τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να συμμετάσχουν ή να αρνηθούν να δεσμευτούν.

Ο Κοινός Προγραμματισμός προσφέρει οφέλη στα εμπλεκόμενα μέρη. Συγκεκριμένα, επιτρέπει στα συμμετέχοντα κράτη να αντιμετωπίσουν από κοινού τις κοινές προκλήσεις, να βελτιστοποιούν την εμβέλεια των ερευνητικών προγραμμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, και να αποφύγουν τη σπατάλη πόρων, ενώ παράλληλα προωθούν την αριστεία. Επιτρέπει επίσης την ανάπτυξη συνεργασίας χάρη στη συγκέντρωση των δεδομένων και της εμπειρογνωμοσύνης που είναι διασκορπισμένα σε διάφορες χώρες τής Ευρώπης, και μειώνει το κόστος διαχείρισης λόγω της ευρύτερης δημοσιότητας των προγραμμάτων.

Εφαρμογή

Η παρούσα ανακοίνωση δίνει έμφαση σε τρία βασικά στάδια που αποτελούν τον κύκλο ζωής των ερευνητικών προγραμμάτων:

• διαμόρφωση κοινού οράματος,
• υιοθέτηση ενός Στρατηγικού Προγράμματος Ερευνών (ΣΠΕ) με συγκεκριμένους, μετρήσιμους, εφικτούς, ρεαλιστικούς και χρονικά προσδιορισμένους στόχους (στόχοι SMART),
• εφαρμογή του ΣΠΕ με την υποστήριξη των εργαλείων της δημόσιας έρευνας (εθνικά και περιφερειακά προγράμματα, διακυβερνητικοί ερευνητικοί οργανισμοί και διακυβερνητικά προγράμματα συνεργασίας, ερευνητικές υποδομές, προγράμματα κινητικότητας κ.ά). Μπορούν να χρησιμοποιηθούν χρηματοδότηση και μέσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαμέσου τού 7ου προγράμματος-πλαισίου.

Επιλογή των ειδικών τομέων

Οι επιλεγμένοι τομείς πρέπει να καλύπτουν τα ακόλουθα κριτήρια:

• να αφορούν μια κοινωνικο-οικονομική ή περιβαλλοντική πρόκληση σε ευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο,
• να χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους,
• να προσφέρουν προστιθέμενη αξία σε ερευνητικές εργασίες των οποίων το μέγεθος ξεπερνά τις δυνατότητες των επιμέρους κρατών μελών,
• να επιτρέπουν τον καθορισμό σαφών και ρεαλιστικών στόχων.

Επιπλέον, ο Κοινός Προγραμματισμός θα πρέπει να συμβάλλει στον περιορισμό των δαπανών που οφείλονται στον κατακερματισμό και την αλληλοεπικάλυψη στον τομέα τής έρευνας, ώστε να βελτιωθεί η αποδοτικότητα των ερευνητικών προγραμμάτων και η αποτελεσματικότητα των δημόσιων πόρων. Ο Κοινός Προγραμματισμός θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει τις δημόσιες πρωτοβουλίες στον επιλεγμένο τομέα, και να συγκεντρώνει την πλήρη υποστήριξη των κρατών μελών που συμμετέχουν.

Η Επιτροπή υποστηρίζει την εφαρμογή του Κοινού Προγραμματισμού. Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναλαμβάνει τον έλεγχο και την παρακολούθηση της προόδου, και έχει τη δυνατότητα να εξετάσει μέτρα ώστε να διευκολύνει την εφαρμογή των πρωτοβουλιών Κοινού Προγραμματισμού.

Πλαίσιο

Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί μια από τις πέντε πολιτικές πρωτοβουλίες που έχει προγραμματίσει η Επιτροπή για το 2008, σε συνέχεια της Πράσινης Βίβλου με τίτλο: « Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας: Νέες Προοπτικές». Αφορά ιδιαίτερα τη διάσταση «Βελτιστοποίηση των ερευνητικών προγραμμάτων και προτεραιοτήτων» και μειώνει τα εμπόδια για μια κοινωνία της γνώσης, συμβάλλοντας έτσι στους στόχους της Στρατηγικής της Λισσαβόνας.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 22.09.2008