Ασφάλεια των σιδηρόδρομων

 

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Οδηγία 2004/49/ΕΚ — ασφάλεια στους σιδηροδρόμους της ΕΕ

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;

Στόχος της είναι η καθιέρωση ενός πιο ανταγωνιστικού και ασφαλέστερου σιδηροδρομικού συστήματος το οποίο καλύπτει ολόκληρη την επικράτεια της αγοράς της ΕΕ, αντί να περιορίζεται κυρίως στις εθνικές αγορές.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Πεδίο εφαρμογής

• Η οδηγία εφαρμόζεται στο σιδηροδρομικό σύστημα των χωρών της ΕΕ και καλύπτει τις απαιτήσεις ασφαλείας για το σύνολο του συστήματος, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης της υποδομής και κυκλοφορίας, και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων* και των διαχειριστών υποδομής*.
• Στο πλαίσιο αυτό, η οδηγία επικεντρώνεται σε 4 βασικές πτυχές:
  • τη σύσταση, σε κάθε χώρα της ΕΕ, μιας αρμόδιας αρχής για την εποπτεία της ασφάλειας·
  • την αμοιβαία αναγνώριση των πιστοποιητικών ασφαλείας που εκδίδονται στις χώρες της ΕΕ·
  • τη θέσπιση κοινών δεικτών ασφαλείας (ΚΔΑ) προκειμένου να ελέγχεται η συμμόρφωση του συστήματος με τους κοινούς στόχους ασφάλειας (ΚΣΑ) και να διευκολύνεται η παρακολούθηση των επιδόσεων όσον αφορά την ασφάλεια των σιδηροδρόμων·
  • τον καθορισμό κοινών κανόνων για τις έρευνες για θέματα ασφαλείας.

Ανάπτυξη και διαχείριση της ασφάλειας

• Οι κανόνες και τα πρότυπα ασφάλειας, όπως οι κανόνες λειτουργίας, οι κανόνες σηματοδότησης, οι απαιτήσεις σχετικά με το προσωπικό και οι τεχνικές απαιτήσεις, που ισχύουν για το τροχαίο υλικό έχουν καθοριστεί κυρίως σε εθνικό επίπεδο.
• Αυτοί οι εθνικοί κανόνες ασφαλείας πρέπει σταδιακά να αντικατασταθούν από κανόνες που βασίζονται σε κοινά πρότυπα που καθορίζονται από τις τεχνικές προδιαγραφές διαλειτουργικότητας (ΤΠΔ) — την ικανότητα του εξοπλισμού ή των ομάδων να λειτουργούν σε συνεργασία μεταξύ τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την εξουσία να αναστέλλει την εφαρμογή εθνικού κανόνα ασφαλείας για μέγιστο διάστημα 6 μηνών.
• Στο πλαίσιο αυτό, οι χώρες της ΕΕ πρέπει να διασφαλίζουν ότι:
  • διατηρείται η ασφάλεια των σιδηροδρόμων γενικά και βελτιώνεται συνεχώς, λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη της νομοθεσίας της ΕΕ·
  • καθορίζονται, εφαρμόζονται και επιβάλλονται κανόνες ασφαλείας με έναν ανοικτό και αμερόληπτο τρόπο·
  • οι διαχειριστές υποδομής και οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις πρέπει να αναλαμβάνουν την ευθύνη για την ασφαλή λειτουργία του σιδηροδρομικού συστήματος και τον έλεγχο των κινδύνων που συνδέονται με αυτό·
  • συλλέγονται πληροφορίες σχετικά με τους κοινούς δείκτες ασφαλείας μέσω ετήσιων εκθέσεων για την αξιολόγηση της επίτευξης των ΚΣΑ και την παρακολούθηση της γενικής εξέλιξης της σιδηροδρομικής ασφάλειας.

Πιστοποίηση ασφάλειας

• Προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση στη σιδηροδρομική υποδομή, μια σιδηροδρομική επιχείρηση πρέπει να διαθέτει πιστοποιητικό ασφαλείας. Το πιστοποιητικό ασφαλείας μπορεί να καλύπτει ολόκληρο το σιδηροδρομικό δίκτυο μιας χώρας της ΕΕ ή μόνο ένα καθορισμένο τμήμα του.
• Για τις διεθνείς υπηρεσίες μεταφοράς, πρέπει να είναι αρκετή η έγκριση του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας σε μια χώρα της ΕΕ και η έγκριση να αποκτά ισχύ σε όλη την ΕΕ.
• Από την άλλη πλευρά, η τήρηση των εθνικών νόμων πρέπει να υπόκειται σε περαιτέρω πιστοποίηση σε κάθε χώρα της ΕΕ.
• Το πιστοποιητικό ασφαλείας πρέπει να ανανεώνεται μετά από αίτηση της σιδηροδρομικής επιχείρησης ανά διαστήματα που δεν υπερβαίνουν τα 5 έτη. Πρέπει να ενημερώνεται, πλήρως ή μερικώς, κάθε φορά που ο τύπος ή η έκταση της δραστηριότητας υφίσταται ουσιαστική τροποποίηση.
• Επιπλέον των απαιτήσεων ασφαλείας που καθορίζονται στο πιστοποιητικό ασφαλείας, οι εγκεκριµένες σιδηροδροµικές επιχειρήσεις πρέπει να συµµορφώνονται µε τις εθνικές απαιτήσεις, οι οποίες είναι συµβατές µε το δίκαιο της ΕΕ και εφαρµόζονται με αμερόληπτο τρόπο, όσον αφορά τις συνθήκες υγείας, ασφάλειας και τις κοινωνικές συνθήκες, συµπεριλαµβανοµένων των κανόνων που αφορούν το χρονικό διάστηµα οδήγησης, και των δικαιωμάτων των εργαζοµένων και των καταναλωτών.
• Μια βασική πτυχή της ασφάλειας είναι η κατάρτιση και η πιστοποίηση του προσωπικού, ιδίως των μηχανοδηγών. Η κατάρτιση καλύπτει τους κανόνες λειτουργίας, το σύστημα σηματοδότησης, τη γνώση των δρομολογίων και τις διαδικασίες έκτακτης ανάγκης.

Συντήρηση των οχημάτων

Για κάθε όχημα, πριν τεθεί σε λειτουργία ή χρησιμοποιηθεί στο δίκτυο, ορίζεται φορέας συντήρησης (που μπορεί να είναι, συγκεκριμένα, μια σιδηροδρομική επιχείρηση ή ένας διαχειριστής υποδομής). Ο φορέας διασφαλίζει την κατάσταση λειτουργίας των οχημάτων, με την εισαγωγή ενός συστήματος συντήρησης σύμφωνα με το βιβλίο συντήρησης του οχήματος και τις ισχύουσες απαιτήσεις ασφαλείας.

Εθνική αρχή ασφαλείας

• Κάθε χώρα της ΕΕ πρέπει να καθιερώσει μια αρχή ασφαλείας που είναι ανεξάρτητη από τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις, τους διαχειριστές υποδομής, τους αιτούντες πιστοποιητικά και τους φορείς προμηθειών. Η αρχή:
  • θα ανταποκρίνεται άμεσα σε αιτήματα και αιτήσεις·
  • θα κοινοποιεί τις απαιτήσεις της για παροχή πληροφοριών χωρίς καθυστέρηση· και
  • θα υιοθετεί όλες τις αποφάσεις της εντός 4 μηνών από την υποβολή όλων των απαιτούμενων πληροφοριών.
• Η αρμόδια για την ασφάλεια αρχή θα διενεργεί όλες τις επιθεωρήσεις και έρευνες που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση των καθηκόντων της και θα έχει πρόσβαση σε όλα τα σχετικά έγγραφα, καθώς και στους χώρους, τις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό των διαχειριστών υποδομής και των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων.

Έρευνες για ατυχήματα και συμβάντα

• Τα σοβαρά ατυχήματα σε τρένα, όπως οι εκτροχιασμοί και οι συγκρούσεις με απώλεια ανθρώπινων ζωών, συμβαίνουν σπάνια, αλλά όταν συμβούν προσελκύουν το δημόσιο ενδιαφέρον και το ενδιαφέρον των επαγγελματιών ασφαλείας σε όλη την ΕΕ.
• Τα κριτήρια που διέπουν την ανεξαρτησία του φορέα διερεύνησης ορίζονται αυστηρά, ώστε ο φορέας αυτός να μην συνδέεται με τους διάφορους φορείς του τομέα. Ο φορέας αυτός αποφασίζει εάν πρέπει να διενεργηθεί ή όχι διερεύνηση για ένα τέτοιο ατύχημα ή συμβάν, και καθορίζει την έκταση των ερευνών και τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί.
• Κάθε χώρα της ΕΕ πρέπει να εξασφαλίζει ότι οι έρευνες για ατυχήματα και συμβάντα διεξάγονται από μόνιμο φορέα, ο οποίος περιλαμβάνει τουλάχιστον έναν ερευνητή ικανό να εκτελεί καθήκοντα υπευθύνου έρευνας σε περίπτωση ατυχήματος ή συμβάντος.

Αναβολή κατάργησης της οδηγίας 2004/49/ΕΚ

• Η οδηγία (ΕΕ) 2016/798 για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων (βλ. σύνοψη) θα καταργήσει και θα αντικαταστήσει την οδηγία 2004/49/ΕΚ. Η νέα οδηγία στοχεύει στη βελτίωση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων σε ολόκληρη την ΕΕ μέσω της αναθεώρησης του ρόλου των εθνικών αρχών ασφαλείας (ΕΑΑ) και της ανακατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ αυτών και του Οργανισμού Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το παράρτημα V της οδηγίας 2004/49/ΕΚ πρέπει να εφαρμόζεται μέχρι την ημερομηνία εφαρμογής των εκτελεστικών πράξεων που αναφέρονται στο άρθρο 24 παράγραφος 2 της οδηγίας (ΕΕ) 2016/798 (δομή εκθέσεων για τις εκθέσεις διερεύνησης ατυχημάτων και συμβάντων).
• Η οδηγία (ΕΕ) 2016/798 είναι μία από τις 3 νομοθετικές πράξεις που καλύπτουν τις τεχνικές πτυχές της τέταρτης δέσμης μέτρων για τους σιδηροδρόμους η οποία αποσκοπεί στην αναζωογόνηση του σιδηροδρομικού τομέα και την παροχή καλύτερης ποιότητας υπηρεσιών και περισσότερων επιλογών στους επιβάτες. Εφαρμόζεται παράλληλα με τον κανονισμό για τον Οργανισμό Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ. σύνοψη)και την οδηγία για τη διαλειτουργικότητα του σιδηροδρομικού συστήματος (βλ. σύνοψη).
• Λόγω της πανδημίας COVID-19, εγκρίθηκε ο κανονισμός (ΕΕ) 2020/698, που προβλέπει ειδικά και προσωρινά μέτρα σχετικά με την ανανέωση ή επέκταση ορισμένων πιστοποιητικών, αδειών και εγκρίσεων και με την αναβολή ορισμένων περιοδικών ελέγχων και περιοδικής κατάρτισης σε ορισμένους τομείς της νομοθεσίας για τις μεταφορές. Ο κανονισμός παρατείνει τα χρονικά όρια που καθορίζονται από την οδηγία 2004/49/ΕΚ κατά 6 μήνες.
• Η οδηγία (ΕΕ) 2016/798 αναμενόταν να τεθεί σε ισχύ στις 16 Ιουνίου 2020. Ωστόσο, λόγω της πανδημίας της νόσου COVID-19, εγκρίθηκε η οδηγία (ΕΕ) 2020/700 προκειμένου να παρατείνει τις περιόδους μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο και κατάργησης.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΟΔΗΓΙΑ;

Εφαρμόζεται από τις 30 Απριλίου 2004, και έπρεπε να γίνει νόμος στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έως τις 30 Απριλίου 2006.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε:

• Σιδηροδρομικές γραμμές — Ασφάλεια (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Οδηγία 2004/49/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για την ασφάλεια των κοινοτικών σιδηροδρόμων η οποία τροποποιεί την οδηγία 95/18/ΕΚ του Συμβουλίου σχετικά με τις άδειες σε σιδηροδρομικές επιχειρήσεις και την οδηγία 2001/14/ΕΚ σχετικά με την κατανομή της χωρητικότητας των σιδηροδρομικών υποδομών και τις χρεώσεις για τη χρήση σιδηροδρομικής υποδομής καθώς και με την πιστοποίηση ασφάλειας (οδηγία για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων) (ΕΕ L 164 της 30.4.2004, σ. 44-113). Αναδημοσιευμένο κείμενο σε διορθωτικό (ΕΕ L 220 της 21.6.2004, σ. 16-39)

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της οδηγίας 2004/49/ΕΚ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Κανονισμός (ΕΕ) 2020/698 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Μαΐου 2020, για τη θέσπιση ειδικών και προσωρινών μέτρων λόγω της επιδημικής έκρηξης της COVID-19 και σχετικά με την ανανέωση ή επέκταση ορισμένων πιστοποιητικών, αδειών και εγκρίσεων και με την αναβολή ορισμένων περιοδικών ελέγχων και περιοδικής κατάρτισης σε ορισμένους τομείς της νομοθεσίας για τις μεταφορές (ΕΕ L 165 της 27.5.2020, σ. 10-24)

Οδηγία (ΕΕ) 2020/700 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Μαΐου 2020, για την τροποποίηση της οδηγίας (EE) 2016/797 και (ΕΕ) 2016/798 όσον αφορά την παράταση των περιόδων μεταφοράς τους στο εθνικό δίκαιο (ΕΕ L 165 της 27.5.2020, σ. 27-30)

Κανονισμός (ΕΕ) 2016/796 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2016, σχετικά με τον Οργανισμό Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 881/2004 (ΕΕ L 138 της 26.5.2016, σ. 1-43)

Οδηγία (ΕΕ) 2016/797 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2016, σχετικά με τη διαλειτουργικότητα του σιδηροδρομικού συστήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ L 138 της 26.5.2016, σ. 44-101)

Βλέπε ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία (ΕΕ) 2016/798 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2016, για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων (αναδιατύπωση) (ΕΕ L 138 της 26.5.2016, σ. 102-149)

Βλέπε ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία 2008/68/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Σεπτεμβρίου 2008, σχετικά με τις εσωτερικές μεταφορές επικίνδυνων εμπορευμάτων (EE L 260 της 30.9.2008, σ. 13-59)

Βλέπε ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία 2008/57/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Ιουνίου 2008, σχετικά με τη διαλειτουργικότητα του κοινοτικού σιδηροδρομικού συστήματος (αναδιατύπωση) (ΕΕ L 191 της 18.7.2008, σ. 1-45)

Βλέπε ενοποιημένη απόδοση.

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2007, σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών σιδηροδρομικών γραμμών (ΕΕ L 315 της 3.12.2007, σ. 14-41)

Οδηγία 2007/59/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2007, σχετικά με την πιστοποίηση του προσωπικού οδήγησης μηχανών έλξης και συρμών στο σιδηροδρομικό σύστημα της Κοινότητας (ΕΕ L 315 της 3.12.2007, σ. 51-78)

Βλέπε ενοποιημένη απόδοση.

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 653/2007 της Επιτροπής, της 13ης Ιουνίου 2007, σχετικά με τη χρήση κοινού ευρωπαϊκού εντύπου για τα πιστοποιητικά ασφαλείας και για τα έγγραφα της αίτησης σύμφωνα με το άρθρο 10 της οδηγίας 2004/49/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και σχετικά με την εγκυρότητα των πιστοποιητικών ασφαλείας που εκδίδονται σύμφωνα με την οδηγία 2001/14/ΕΚ (ΕΕ L 153 της 14.6.2007, σ. 9-24)

Βλέπε ενοποιημένη απόδοση.

Οδηγία 2003/88/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Νοεμβρίου 2003, σχετικά με ορισμένα στοιχεία της οργάνωσης του χρόνου εργασίας (EE L 299 της 18.11.2003, σ. 9-19)

τελευταία ενημέρωση 03.07.2020