Ενίσχυση της πρόληψης, της ετοιμότητας και της απόκρισης σε περίπτωση καταστροφών στην ΕΕ

 

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Απόφαση αριθ. 1313/2013/ΕΕ περί μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ;

• Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης (ο μηχανισμός) αποσκοπεί στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των κρατών μελών της ΕΕ καθώς και στη διευκόλυνση του μεταξύ τους συντονισμού στο πεδίο πολιτικής προστασίας για την πρόληψη, προετοιμασία και αντιμετώπιση των φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών, εντός και εκτός της ΕΕ.
• Η απόφαση (ΕE) 2019/420 για την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ, ενισχύει, κατά κύριο λόγο, τη συλλογική ικανότητα της ΕΕ όσον αφορά την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών. Επίσης, θεσπίζει το αποθεματικό «rescEU», το οποίο παρέχει πρόσθετους πόρους αντιμετώπισης, σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Έκτοτε, το rescEU επεκτάθηκε διαδοχικά με στόχο να καθιερώσει άλλους πόρους.
• Ο κανονισμός (ΕE) 2021/836 για την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ ενισχύει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, ιδίως όσον αφορά τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που επηρεάζουν πολλές χώρες ταυτόχρονα (όπως στην περίπτωση της πανδημίας της νόσου COVID-19) όπου τα μέτρα εθελοντικής και εθνικής συνδρομής αποδεικνύονται ανεπαρκή. Ο μηχανισμός θα είναι καλύτερα προετοιμασμένος, πιο ευέλικτος και ικανός να ανταποκρίνεται γρηγορότερα ενώ θα παρέχει μια πιο ολοκληρωμένη διατομεακή στήριξη στα κράτη μέλη και τους πολίτες τους.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Στόχοι

Κύριος στόχος του μηχανισμού είναι η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων πρόληψης, ετοιμότητας και αντιμετώπισης φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών κάθε μορφής εντός και εκτός της ΕΕ. Παρόλο που έμφαση δίνεται στην προστασία του πληθυσμού, ο μηχανισμός καλύπτει επίσης το περιβάλλον και τις περιουσίες, καθώς και τη φυσική κληρονομιά.

Οι ειδικοί στόχοι του μηχανισμού είναι οι εξής:

• επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας από καταστροφές μέσω:
  • της πρόληψης ή της μείωσης των πιθανών επιπτώσεων τους,
  • της καλλιέργειας νοοτροπίας πρόληψης και
  • της βελτίωσης της συνεργασίας μεταξύ των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας και λοιπών αρμόδιων υπηρεσιών·
• ενίσχυση της ετοιμότητας τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση καταστροφών·
• διευκόλυνση της ταχείας και αποτελεσματικής αντίδρασης σε περίπτωση καταστροφών, υφιστάμενων ή επαπειλούμενων, μεταξύ άλλων με τη λήψη μέτρων για την άμβλυνση των άμεσων συνεπειών των καταστροφών,
• ενίσχυση της ευαισθητοποίησης του κοινού και της ετοιμότητας έναντι των καταστροφών,
• αύξηση της διαθεσιμότητας και της χρήσης επιστημονικών γνώσεων σχετικά με τις καταστροφές και
• εντατικοποίηση της συνεργασίας και των δραστηριοτήτων συντονισμού σε διασυνοριακό επίπεδο και μεταξύ των κρατών μελών που είναι επιρρεπή σε ίδιου είδους καταστροφές.

Πρόληψη και διαχείριση κινδύνων

Η πρόληψη καταστροφών αποτελεί σημαντικό σημείο στο οποίο εστιάζεται ο μηχανισμός, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στον σχεδιασμό της αξιολόγησης και της διαχείρισης του κινδύνου. Η απόφαση αριθ. 1313/2013/ΕΕ όπως τροποποιήθηκε από την απόφαση (ΕE) 2019/420, υποχρεώνει τα κράτη μέλη:

• να αναπτύξουν περαιτέρω την αξιολόγηση της ικανότητας διαχείρισης κινδύνων σε εθνικό ή στο κατάλληλο υποεθνικό επίπεδο·
• να υποβάλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανά 3 έτη, σύνοψη των σχετικών στοιχείων της αξιολόγησης, εστιάζοντας στους βασικούς κινδύνους·
• να συμμετάσχουν, σε εθελοντική βάση, σε αξιολογήσεις από ομότιμους σχετικά με την εκτίμηση της ικανότητας διαχείρισης κινδύνων.

Όπως ορίζεται στον τροποποιητικό κανονισμό (ΕΕ) 2021/836, η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, θα προσδιορίσει και θα αναπτύξει στόχους όσον αφορά την ανθεκτικότητα στις καταστροφές. Οι εν λόγω μη δεσμευτικοί στόχοι θα παρουσιαστούν σε συστάσεις της Επιτροπής και θα βασίζονται σε σενάρια που χρησιμοποιούν τρέχουσες καταστάσεις και πιθανά σενάρια λαμβάνοντας υπόψη δεδομένα παλαιότερων συμβάντων, καθώς και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στους κινδύνους καταστροφών.

Ενωσιακό δίκτυο γνώσεων για την πολιτική προστασία

Για τη βελτίωση της κατάρτισης και της ανταλλαγής γνώσεων, η τροποποιητική απόφαση (ΕΕ) 2019/420 απαιτεί από την Επιτροπή να συγκροτήσει ένα δίκτυο σχετικών ερευνητών, φορέων και ιδρυμάτων πολιτικής προστασίας και διαχείρισης καταστροφών, συμπεριλαμβανομένων των κέντρων αριστείας και των πανεπιστημίων. Αυτά θα συγκροτήσουν, μαζί με την Επιτροπή, ένα ενωσιακό δίκτυο γνώσεων για την πολιτική προστασία.

Στις 10 Νοεμβρίου 2021, η Επιτροπή ίδρυσε επίσημα το δίκτυο γνώσεων (εκτελεστική απόφαση 2021/1956). Η εκτελεστική απόφαση καθορίζει τη δομή διακυβέρνησης του δικτύου γνώσεων, καθώς και τον τρόπο λειτουργίας του. Η δομή διακυβέρνησης του δικτύου γνώσεων αποτελείται από ένα διοικητικό συμβούλιο και δύο πυλώνες ομάδων εργασίας (ανάπτυξη ικανοτήτων και επιστήμη). Η γραμματειακή υποστήριξη παρέχεται από την Επιτροπή.

Η Επιτροπή οφείλει επίσης:

• να ενισχύσει τη συνεργασία για την κατάρτιση και την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών μεταξύ του ενωσιακού δικτύου γνώσης για την πολιτική προστασίας, των διεθνών οργανισμών και τρίτων χωρών·
• να αναπτύξει μια επικοινωνιακή στρατηγική για την προβολή των αποτελεσμάτων των μέτρων, που λαμβάνονται στο πλαίσιο του μηχανισμού, στους πολίτες· και
• να απονείμει μετάλλια ως αναγνώριση και τιμητική διάκριση για τη μακροχρόνια αφοσίωση και την εξαιρετική συνεισφορά στον μηχανισμό.

Κέντρο συντονισμού αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών(ΚΣΑΕΑ)

Για την ενίσχυση της ετοιμότητας και της αντιμετώπισης καταστροφών σε επίπεδο ΕΕ το ΚΣΑΕΑ λειτουργεί σε καθημερινή βάση όλο το εικοσιτετράωρο, υπό τη διαχείριση της Επιτροπής στις Βρυξέλλες. Τo ΚΣΑΕΑ είναι κέντρο συντονισμού και το επιχειρησιακό σκέλος του μηχανισμού.

Επιπλέον εργαλεία περιλαμβάνουν:

• το κοινό σύστημα επικοινωνίας και πληροφόρησης έκτακτων αναγκών, ένα εργαλείο ΤΠ που επιτρέπει την άμεση επικοινωνία έκτακτης ανάγκης μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών·
• ασκήσεις και πρόγραμμα εκπαίδευσης για τη βελτίωση της ικανότητας αντιμετώπισης καταστροφών των κρατών μελών και του συντονισμού της βοήθειας πολιτικής προστασίας·
• μονάδες πολιτικής προστασίας, δηλαδή μονάδες προσωπικού και εξοπλισμού που μπορούν να κινητοποιηθούν άμεσα·
• την ευρωπαϊκή δεξαμενή πολιτικής προστασίας, η οποία είναι μια εθελοντική δεξαμενή προκαθορισμένων πόρων αντιμετώπισης καταστροφών των κρατών μελών, έτοιμη να κινητοποιηθεί για επιχειρήσεις πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Οι εν λόγω πόροι περιλαμβάνουν υψηλής ποιότητας μονάδες παροχής βοήθειας, εμπειρογνωμόνων και εξοπλισμού και λαμβάνουν υψηλότερα ποσοστά συγχρηματοδότησης από την ΕΕ.

Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2021/836 παρέχει στο ΚΣΑΕΑ επιχειρησιακές, αναλυτικές, εποπτικές δυνατότητες, καθώς και δυνατότητες διαχείρισης πληροφοριών και επικοινωνίας.

rescEU

Η τροποποιητική απόφαση (ΕΕ) 2019/420 θεσπίζει επίσης το rescEU, μια πρόσθετη δεξαμενή πόρων παροχής βοήθειας σε καταστάσεις όπου οι συνολικοί υφιστάμενοι πόροι σε εθνικό επίπεδο και οι πόροι που είχαν διατεθεί προηγουμένως από τα κράτη μέλη στην ευρωπαϊκή δεξαμενή πολιτικής προστασίας δεν φτάνουν ώστε να εξασφαλίσουν αποτελεσματική ανταπόκριση.

Η αρχική σύνθεση του rescEU όσον αφορά τους πόρους και τις απαιτήσεις ποιότητας καθορίστηκε από την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/570. Το rescEU αρχικά αποτελείτο από πόρους για:

• εναέρια δασοπυρόσβεση·
• ιατρική εναέρια απομάκρυνση/εκκένωση·
• ιατρικές ομάδες έκτακτης ανάγκης· και
• δημιουργία αποθέματος ιατρικού εξοπλισμού.

Το πεδίο εφαρμογής του διευρύνθηκε ώστε να καλύπτει τους πόρους δημιουργίας αποθεμάτων, απολύμανσης στον τομέα των ΧΒΡΠ συμβάντων και τους πόρους μεταφοράς και εφοδιασμού (βλέπε κατωτέρω).

Ο τροποποιητικός κανονισμός (ΕΕ) 2021/836 εισήγαγε τη δυνατότητα της Επιτροπής να παραχωρεί απευθείας πόρους του rescEU στους τομείς των μεταφορών και διοικητικής μέριμνας και άλλους πόρους (μόνο σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης). Οι πόροι του rescEU χρηματοδοτούνται πλήρως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Με εκτελεστικές πράξεις η Επιτροπή καθορίζει τους πόρους του rescEU, λαμβάνοντας υπόψη:

• εντοπισθέντες και αναδυόμενους κινδύνους· και
• τους συνολικούς πόρους και τα κενά σε επίπεδο ΕΕ, ιδίως στους τομείς:
  • εναέριας δασοπυρόσβεσης,
  • ΧΒΡΠ συμβάντων,
  • έκτακτης ιατρικής περίθαλψης, και
  • μεταφορών και εφοδιαστικής.

Η εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/570 τροποποιήθηκε οκτώ φορές από την Επιτροπή.

• Η εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/1930, προβλέπει δύο διαφορετικά είδη πόρων ιατρικής απομάκρυνσης/εκκένωσης για:
  • τα θύματα καταστροφών με άκρως μολυσματικές νόσους· και
  • τα θύματα καταστροφών με μη μολυσματικές νόσους.
• Η εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2020/414, με βάση τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη νόσο COVID-19, προσθέτει στις αρμοδιότητες του rescEU τη δημιουργία αποθεμάτων ιατρικών αντιμέτρων, ιατρικού εξοπλισμού εντατικής θεραπείας και μέσων ατομικής προστασίας για την καταπολέμηση σοβαρών διασυνοριακών απειλών κατά της υγείας.
• Η εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2020/452, θεσπίζει πόρους rescEU για τη διαχείριση χαμηλής πιθανότητας κινδύνων με μεγάλο αντίκτυπο. Για τη θέσπιση των εν λόγω πόρων, ορίζονται οι κατηγορίες χαμηλής πιθανότητας κινδύνων με μεγάλο αντίκτυπο, λαμβάνοντας υπόψη τα πιθανά σενάρια για τους εν λόγω κινδύνους.
• Η εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2021/88, τροποποιεί την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/570, διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής της ώστε να συμπεριλαμβάνεται στις αρμοδιότητες του rescEU η απολύμανση από παράγοντες ΧΒΡΠ υποδομών, κτιρίων, οχημάτων, εξοπλισμού και κρίσιμων αποδεικτικών στοιχείων. Η εν λόγω αρμοδιότητα μπορεί επίσης να περιλαμβάνει την κατάλληλη απολύμανση πληγέντων ατόμων, συμπεριλαμβανομένων των νεκρών.
• H εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2022/288, τροποποιεί την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/570 διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής της ώστε να καλύπτει τις εγκαταστάσεις παροχής προσωρινού καταφυγίου και τις ιατρικές ομάδες έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο του αποθεματικού rescEU.
• Η εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2022/461, τροποποιεί την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/570 διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής της ώστε να καλύπτει τους πόρους μεταφορών και υλικοτεχνικής υποστήριξης στο πλαίσιο του αποθεματικού rescEU.
• H εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2022/465, τροποποιεί την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/570 διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής της ώστε να καλύπτει τις κινητές εργαστηριακές εγκαταστάσεις και τους πόρους ανίχνευσης, δειγματοληψίας, εντοπισμού και παρακολούθησης ΧΒΡΠ στο πλαίσιο του αποθεματικού rescEU.
• Η εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2022/1198, τροποποιεί την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/570, εξαιτίας της ευπάθειας των συνδεόμενων με την ενέργεια υποδομών ζωτικής σημασίας που εκτέθηκαν λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, ενσωματώνοντας πόρους ενεργειακού εφοδιασμού έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο του αποθεματικού rescEU.

Η εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/1310 θεσπίζει περαιτέρω κανόνες εφαρμογής για το rescEU. Η εν λόγω εκτελεστική πράξη καθορίζει όλους τους απαραίτητους κανόνες για επιχειρησιακές δράσεις rescEU, όπως τα κριτήρια για τις αποφάσεις ανάπτυξης και τα αντικρουόμενα αιτήματα, κανόνες για την απεμπλοκή και κανόνες για τη χρήση σε εθνικό επίπεδο.

Προϋπολογισμός

• Διατέθηκε ποσό λίγο μεγαλύτερο των 574,02 εκατομμυρίων ευρώ για την υλοποίηση του μηχανισμού κατά την περίοδο 2014-2020.
• Η χρηματοδότηση αυξήθηκε σημαντικά την περίοδο 20212027, με επιχορήγηση ύψους 1,26 δισεκατομμυρίων ευρώ, συμπληρωματικά με το ποσό των 2,06 δισεκατομμυρίων ευρώ που προορίζονταν για τα μέτρα πολιτικής προστασίας με στόχο την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης της νόσου COVID-19 τα οποία προβλέπονταν στο Μέσο Ανάκαμψης της ΕΕ (βλέπε σύνοψη).

Συμμετοχή

Η συμμετοχή στον μηχανισμό και τα διάφορα εργαλεία που αναφέρονται ανωτέρω είναι ανοικτή σε χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, σε υπό ένταξη χώρες, σε υποψήφιες, καθώς και δυνάμει υποψήφιες χώρες. Εκτός από τα κράτη μέλη, στον μηχανισμό συμμετέχει η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Ισλανδία, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία, η Νορβηγία, η Σερβία και η Τουρκία.

Λοιπά

Στις 5 Μαΐου 2022, η Επιτροπή ενέκρινε την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2022/706, η οποία καθορίζει τα κριτήρια και τις διαδικασίες για την απονομή μεταλλίων προκειμένου να αναγνωριστεί η μακροχρόνια αφοσίωση και οι εξαιρετικές συνεισφορές στον μηχανισμό. Η εκτελεστική πράξη προβλέπει δύο είδη μεταλλίων, ένα για μακροχρόνια αφοσίωση και ένα για εξαιρετική συνεισφορά, ενώ το πεδίο εφαρμογής του μεταλλίου καλύπτει τις δραστηριότητες ολόκληρου του κύκλου διαχείρισης καταστροφών. Τα μετάλλια θα απονεμηθούν στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ Πολιτικής Προστασίας ή σε άλλες επίσημες τελετές που διοργανώνονται σε ad hoc βάση.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΑΠΟΦΑΣΗ;

Η απόφαση εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου 2014.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε στα εξής:

• Μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ — ενημερωτικό δελτίο (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Απόφαση αριθ. 1313/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, περί μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης (ΕΕ L 347 της 20.12.2013, σ. 924-947).

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2022/706 της Επιτροπής, της 5ης Μαΐου 2022, για τη θέσπιση κανόνων εφαρμογής της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, όσον αφορά τα κριτήρια και τις διαδικασίες για την αναγνώριση μακροχρόνιας αφοσίωσης και εξαιρετικών συνεισφορών υπέρ του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης (ΕΕ L 132 της 29.4.2022, σ. 102-106).

Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2021/1956 της Επιτροπής, της 10ης Νοεμβρίου 2021, σχετικά με τη δημιουργία και την οργάνωση του Δικτύου Γνώσεων για την Πολιτική Προστασία της Ένωσης (ΕΕ L 399 της 11.11.2021, σ. 1-7).

Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/1310 της Επιτροπής, της 31ης Ιουλίου 2019, για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Δεξαμενής Πολιτικής Προστασίας και των rescEU (ΕΕ L 204 της 2.8.2019, σ. 94-99).

Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2019/570 της Επιτροπής, της 8ης Απριλίου 2019, για τη θέσπιση κανόνων εφαρμογής της απόφασης 1313/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις ικανότητες rescEU και για την τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης 2014/762/ΕΕ της Επιτροπής (ΕΕ L 99 της 10.4.2019, σ. 41-45).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2018/142 της Επιτροπής, της 15ης Ιανουαρίου 2018, για την τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης 2014/762/ΕΕ για τον καθορισμό κανόνων σχετικά με την εφαρμογή της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης (ΕΕ L 25 της 30.1.2018, σ. 40-48).

Εκτελεστική απόφαση 2014/762/ΕΕ της Επιτροπής, της 16ης Οκτωβρίου 2014, για τη θέσπιση κανόνων εφαρμογής της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης και για την κατάργηση των αποφάσεων 2004/277/ΕΚ, Ευρατόμ και 2007/606/ΕΚ, Ευρατόμ της Επιτροπής (ΕΕ L 320 της 6.11.2014, σ. 1-45).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής — Ενδιάμεση αξιολόγηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης (2014-2016) που συνοδεύει το έγγραφο — Έκθεση από την Επιτροπή προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την ενδιάμεση αξιολόγηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης για την περίοδο 2014-2016 [SWD(2017) 287 final της 30.8.2017].

τελευταία ενημέρωση 19.05.2022