Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η κατάσταση των γυναικών με αναπηρία

[διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αίτησης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου]»

(2018/C 367/04)

Εισηγήτρια:

η κ. Gunta ANČA

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 3.4.2018
Νομική βάση	Άρθρο 29 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	13.3.2018
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	6.6.2018
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	11.7.2018
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	536
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	187/2/0

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολλαπλές και διατομεακές διακρίσεις με βάση τόσο το φύλο όσο και την αναπηρία τους. Οι γυναίκες με αναπηρία δεν έχουν ίσες ευκαιρίες να συμμετέχουν ισότιμα με τους άλλους σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας. Αποκλείονται πολύ συχνά, μεταξύ άλλων, από την εκπαίδευση και την κατάρτιση χωρίς αποκλεισμούς, την απασχόληση, την πρόσβαση σε προγράμματα μείωσης της φτώχειας, την επαρκή στέγαση και τη συμμετοχή στην πολιτική και δημόσια ζωή, καθώς ορισμένες νομοθετικές πράξεις τούς στερούν τη δυνατότητα να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με την ίδια τους τη ζωή, μεταξύ άλλων σχετικά με τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά τους δικαιώματα. Επιπλέον, αντιμετωπίζουν εμπόδια κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους ως πολίτες της ΕΕ (1).

1.2.

Η παρούσα γνωμοδότηση καλεί την ΕΕ, από κοινού με όλα τα κράτη μέλη της, να εφαρμόσει τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (UNCRPD) (2), τις συστάσεις που παρέλαβε η ΕΕ από την Επιτροπή της UNCRPD το 2015 αναφορικά με τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία και τη γενική παρατήρηση αριθ. 3 της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με το άρθρο 6 της σύμβασης.

1.3.

Καλούμε την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να συμπεριλάβουν την πτυχή της αναπηρίας στην επικείμενη στρατηγική, στις πολιτικές και τα προγράμματά της για την ισότητα των φύλων, καθώς και την πτυχή της ισότητας των φύλων στις στρατηγικές της για την αναπηρία, συμπεριλαμβανομένης της μελλοντικής ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία 2020-2030 και του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (3). Ο διάδοχος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη θα πρέπει επίσης να συμπεριλαμβάνει την πτυχή των γυναικών με αναπηρία, δεδομένου ότι η οικονομική και κοινωνική συμμετοχή τους είναι ουσιώδης για την επιτυχία της συνολικής οικονομικής και κοινωνικής στρατηγικής της Ευρώπης (4).

1.4.

Τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να καθιερωθεί διαρθρωμένος διάλογος με επαρκές ανεξάρτητο κονδύλιο του προϋπολογισμού, ώστε να διασφαλίζεται η ουσιαστική διαβούλευση και η συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην εφαρμογή και τις ρυθμίσεις της CRPD μέσω των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων, μεταξύ άλλων γυναικών, κοριτσιών και αγοριών με αναπηρία (5).

1.5.

Η χρήση των σημερινών και μελλοντικών μέσων χρηματοδότησης της ΕΕ, ιδίως των διαρθρωτικών ταμείων και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, θα πρέπει να αξιοποιηθεί ως βασικό εργαλείο για την υποστήριξη των κρατών μελών όσον αφορά την προώθηση της προσβασιμότητας και της μη διακριτικής μεταχείρισης των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία (6).

1.6.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να προσχωρήσουν άμεσα στη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) ως βήμα για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία (7). Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν την ποινικοποίηση της σεξουαλικής και άλλων μορφών βίας κατά των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία, καθώς και τον τερματισμό της αναγκαστικής στείρωσης (8).

1.7.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα μέτρα ώστε να διασφαλιστεί ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία έχουν ίση πρόσβαση σε ειδικές υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης για άτομα με αναπηρία, καθώς και σε προσιτές βασικές υπηρεσίες. Όλες οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία πρέπει να είναι σε θέση να ασκούν τις νομικές τους ικανότητες λαμβάνοντας τις δικές τους αποφάσεις, με στήριξη, όταν είναι επιθυμητό, ως προς την ιατρική και/ή θεραπευτική αγωγή, συμπεριλαμβανομένων αποφάσεων που αφορούν τη διατήρηση της γονιμότητας και της αναπαραγωγικής τους αυτονομίας (9).

2.   Εισαγωγή

2.1.

Οι γυναίκες με αναπηρία εξακολουθούν να βρίσκονται στις παρυφές της κοινωνίας. Η κατάσταση των γυναικών με αναπηρία δεν είναι μόνο χειρότερη από την κατάσταση των γυναικών χωρίς αναπηρία, αλλά είναι και χειρότερη από την κατάσταση των ανδρών που βρίσκονται σε αντίστοιχη θέση (10).

2.2.

Οι γυναίκες με αναπηρία αποτελούν το 16 % του συνολικού γυναικείου πληθυσμού στην Ευρώπη. Ο αριθμός αυτός βασίζεται στον σημερινό ολικό γυναικείο πληθυσμό (λίγο κάτω από 250 εκατομμύρια) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που σημαίνει ότι υπάρχουν περίπου 40 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια με αναπηρία (11).

2.3.

Ο αριθμός των ηλικιωμένων αυξάνεται στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο, με αποτέλεσμα να αυξάνεται αντίστοιχα και ο αριθμός των ατόμων με αναπηρία. Ο αριθμός των γυναικών με αναπηρία θα αυξηθεί δυσανάλογα λόγω του υψηλότερου προσδόκιμου ζωής των γυναικών (12).

2.4.

Η παρούσα γνωμοδότηση καλεί την ΕΕ, από κοινού με όλα τα κράτη μέλη της, να εφαρμόσει τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (UNCRPD) (13), τις συστάσεις που παρέλαβε η ΕΕ από τη σύμβαση το 2015 αναφορικά με τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία και τη γενική παρατήρηση αριθ. 3 της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με το άρθρο 6 της σύμβασης. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει αμέσως να θέσουν σε ισχύ ένα σχέδιο δράσης, το χρονοδιάγραμμα και τους πόρους για την εφαρμογή της σύμβασης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

Διεθνές και ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο

3.1.

Η ΕΕ, μαζί με τα 28 κράτη μέλη της, είναι συμβαλλόμενο μέρος της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Δεσμεύονται πλέον από το διεθνές δίκαιο όσον αφορά τη σύμβαση, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι δεσμεύονται να προωθούν από κοινού, να προστατεύουν και να διασφαλίζουν τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία όπως κατοχυρώνονται στη σύμβαση, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να δίδουν το καλό παράδειγμα, καθώς πρόκειται για τον μόνο οργανισμό περιφερειακής ολοκλήρωσης σε όλο τον κόσμο που είναι συμβαλλόμενο μέρος στη σύμβαση και βρίσκεται σε μοναδική θέση να διασφαλίζει εναρμονισμένη και ισότιμη προστασία των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία σε ολόκληρη την Ευρώπη.

3.2.

Η σύμβαση αναγνωρίζει στο άρθρο 6 ότι «οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις και γι’ αυτόν τον λόγο [τα συμβαλλόμενα μέρη] λαμβάνουν μέτρα για να διασφαλίσουν ότι τα εν λόγω άτομα απολαμβάνουν πλήρως και ισότιμα όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες τους. Τα συμβαλλόμενα κράτη λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να διασφαλίζουν την πλήρη ανάπτυξη, την πρόοδο και τη χειραφέτηση των γυναικών, για να είναι σε θέση να ασκούν και να απολαμβάνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες που ορίζονται στην παρούσα σύμβαση».

3.3.

Το 2015 παρελήφθησαν σημαντικές συστάσεις από την Επιτροπή του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία σχετικά με τον τρόπο βελτίωσης της κατάστασης των ατόμων αυτών, μεταξύ των οποίων γυναίκες και κορίτσια με αναπηρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση (βλέπε συστάσεις παραπάνω).

3.4.

Το 2016, η Επιτροπή της UNCRPD ενέκρινε τη γενική παρατήρησή της αριθ. 3 σχετικά με το άρθρο 6 της σύμβασης, η οποία τονίζει ότι τα συμβαλλόμενα κράτη της CRPD, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, θα πρέπει να λαμβάνουν τα μέτρα που αναφέρονται παραπάνω με στόχο την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία.

3.5.

Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ αποτελούν επίσης συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW), της πιο ολοκληρωμένης διεθνούς νομικής πράξης για την προώθηση της ίσης αναγνώρισης, της απόλαυσης και της άσκησης όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών σε πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, αστικό και οικιακό πεδίο. Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία θα πρέπει επίσης να απολαμβάνουν πλήρως και να συμμετέχουν στις εθνικές προσπάθειες για την εφαρμογή της CEDAW.

3.6.

Τα άρθρα 10 και 19 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) απαιτούν από την ΕΕ να καταπολεμά τις διακρίσεις λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και των δραστηριοτήτων της, καθώς και με την υιοθέτηση των κατάλληλων δράσεων. Το άρθρο 8 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι: «Σε όλες τις δράσεις της, η Ένωση επιδιώκει να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να προαχθεί η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών».

3.7.

Τα άρθρα 20 και 26 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ απαγορεύουν τις διακρίσεις λόγω αναπηρίας και αναγνωρίζουν το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να επωφελούνται μέτρων που θα τους εξασφαλίζουν την αυτονομία, την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή στον κοινοτικό βίο. Στον Χάρτη γίνεται επίσης αναφορά στην ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών και στην απαγόρευση των διακρίσεων για διάφορους λόγους — συμπεριλαμβανομένου του φύλου.

4.   Γενικές συστάσεις

4.1.

Σε αντίθεση με τις παραπομπές στις CRPD, CEDAW, ΣΛΕΕ και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ενσωματώσει την πτυχή της αναπηρίας σε όλες τις πολιτικές, στα προγράμματα και στις στρατηγικές της σχετικά με το φύλο, ούτε έχει υιοθετήσει την πτυχή της ισότητας των φύλων στις στρατηγικές της για την αναπηρία. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της δεν διαθέτουν σήμερα ισχυρό νομικό πλαίσιο για την προστασία, την προώθηση και τη διασφάλιση όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία. Καλούμε την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να συμπεριλάβουν την πτυχή της αναπηρίας στην επικείμενη στρατηγική, στις πολιτικές και τα προγράμματά της για την ισότητα των φύλων, καθώς και την πτυχή της ισότητας των φύλων στις στρατηγικές της για την αναπηρία, συμπεριλαμβανομένης της μελλοντικής ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία 2020-2030 και του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Ο διάδοχος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη θα πρέπει επίσης να συμπεριλαμβάνει την πτυχή των γυναικών με αναπηρία, δεδομένου ότι η οικονομική και κοινωνική συμμετοχή τους είναι ουσιώδης για την επιτυχία της συνολικής οικονομικής και κοινωνικής στρατηγικής της Ευρώπης (14).

4.2.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της δεν συμβουλεύονται ούτε και χρηματοδοτούν επαρκώς τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία. Τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να καθιερωθεί διαρθρωμένος διάλογος με επαρκές ανεξάρτητο κονδύλιο του προϋπολογισμού, ώστε να διασφαλίζεται η ουσιαστική διαβούλευση και η συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην εφαρμογή και τις ρυθμίσεις της CRPD μέσω των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων, μεταξύ άλλων γυναικών, κοριτσιών και αγοριών με αναπηρία (15).

4.3.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία εξακολουθούν να βρίσκονται στο περιθώριο όλων των κινημάτων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι περιοδικές εκθέσεις που εκπονούνται από τα αρμόδια για τη συνθήκη για τα ανθρώπινα δικαιώματα όργανα της ΕΕ και των κρατών μελών πρέπει να περιλαμβάνουν αυτόματα πληροφορίες για τις γυναίκες με αναπηρία. Η πρακτική αυτή θα πρέπει να εκτείνεται σε όλα τα ιδρύματα που ασχολούνται με την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους, των γυναικών εν γένει και των γυναικών με αναπηρία (16).

4.4.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της δεν διαθέτουν συνεκτικά και συγκρίσιμα δεδομένα και δείκτες ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία, ούτε και έρευνα σχετικά με την κατάσταση των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία στην ΕΕ (17). Η ΕΟΚΕ συνιστά οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί, ιδίως δε το Eurofound, το Cedefop, ο FRA και το EIGE, να υιοθετήσουν πιο συστηματική προσέγγιση στις εργασίες τους αναφορικά με τα άτομα με αναπηρίες και την κατάστασή τους στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία. Ιδιαίτερα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η κατάσταση των γυναικών και το γεγονός ότι η διατομεακότητα μπορεί να οδηγήσει σε πολλαπλές μορφές διακρίσεων. Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης το ζήτημα αυτό να περιλαμβάνεται ρητά στα προγράμματα εργασίας τους. Τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, τα ζητήματα των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία πρέπει να ενσωματώνονται στη συλλογή δεδομένων και στατιστικών στοιχείων για το φύλο και την ηλικία, καθώς και στις υφιστάμενες στατιστικές σειρές και έρευνες σύμφωνα με τις αρχές της UNCRPD. Πρέπει να θεσπιστεί μηχανισμός για την παρακολούθηση της προόδου και τη χρηματοδότηση της συλλογής δεδομένων, των μελετών αλλά και της έρευνας σχετικά με τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών που προέρχονται από τις πιο περιθωριοποιημένες ομάδες της κοινωνίας, όπως είναι οι εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες, και τις διατομεακές διακρίσεις που αυτές αντιμετωπίζουν, ο οποίος θα αποτελέσει και τη βάση του πολιτικού σχεδιασμού. Όλες οι έρευνες σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την πτυχή του φύλου, ενώ η έρευνα σχετικά με τις γυναίκες και τα κορίτσια θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την πτυχή της αναπηρίας.

4.5.

Η χρήση των σημερινών και μελλοντικών μέσων χρηματοδότησης της ΕΕ, ιδίως των διαρθρωτικών ταμείων και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, θα πρέπει να αξιοποιηθεί ως βασικό εργαλείο για την υποστήριξη των κρατών μελών όσον αφορά την προώθηση της προσβασιμότητας και της μη διακριτικής μεταχείρισης των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία (18), καθώς για την ευαισθητοποίηση και την αύξηση της προβολής των ευκαιριών χρηματοδότησης για τέτοιου είδους μέτρα στα προγράμματα μετά το 2020. Οι οργανώσεις ατόμων με αναπηρίες πρέπει να λαμβάνουν πληροφορίες και υποστήριξη όσον αφορά την πρόσβαση σε δυνατότητες χρηματοδότησης.

4.6.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να πέσουν θύματα πολλαπλών και διατομεακών διακρίσεων στην Ευρώπη. Το σημείο τομής της φυλής, της εθνικής καταγωγής, της κοινωνικής τάξης, της ηλικίας, του γενετήσιου προσανατολισμού, της εθνικότητας, της θρησκείας, του φύλου, της αναπηρίας, του καθεστώτος πρόσφυγα ή μετανάστη κ.λπ. έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα το οποίο αυξάνει τη διάκριση που βιώνουν οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία (19). Αυτή η διάκριση απορρέει από τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι δομούν την ταυτότητά τους, μη αναγνωρίζοντας την ποικιλομορφία μεταξύ των γυναικών με αναπηρία και τείνοντας να ομογενοποιούν τις γυναίκες με αναπηρία σε όλους τους κοινωνικούς τομείς και να αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα που βιώνουν οι γυναίκες αυτές με γνώμονα τον αποκλεισμό (20). Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να καταργήσουν κάθε πολιτική, πρακτική και νομοθεσία που εισάγει διακρίσεις, και να απαγορεύσουν κάθε διάκριση με βάση το φύλο και την αναπηρία και τις διατομεακές της μορφές, μεταξύ άλλων υιοθετώντας ισχυρή και ευρεία ενωσιακή νομοθεσία που να προστατεύει τις γυναίκες με αναπηρία από τις διατομεακές διακρίσεις σε όλους τους τομείς της ζωής (21).

4.7.

Η ιστορία, οι συμπεριφορές και οι προκαταλήψεις που υφίστανται στην κοινωνία και τον οικογενειακό κύκλο, έχουν επιβάλει αρνητικά στερεότυπα για τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία, συμβάλλοντας έτσι στην κοινωνική τους απομόνωση και τον αποκλεισμό. Αγνοούνται σχεδόν παντελώς από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και, όταν κάποτε προσελκύουν την προσοχή των ΜΜΕ, αντιμετωπίζονται από μια ασεξουαλική ιατρική σκοπιά, χωρίς να αναγνωρίζονται οι δυνατότητες και η συμβολή τους στο περιβάλλον τους (22). Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία δεν γνωρίζουν επαρκώς τα δικαιώματά τους βάσει της CRPD, της CEDAW και της νομοθεσίας της ΕΕ. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να αναπτύξουν μια ολοκληρωμένη εκστρατεία ευαισθητοποίησης σχετικά με τη CRPD και τη CEDAW και να καταπολεμήσουν την προκατάληψη εις βάρος των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία (23). Τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να ενθαρρύνονται να συμβουλεύονται και να ευνοούν τη συμμετοχή γυναικών με αναπηρία, κατά προτίμηση ορισμένων από τις οργανώσεις τους, οι οποίες θα πρέπει επίσης να συμμετέχουν σε παρουσιάσεις και να παρακολουθούν προγράμματα. Οι οργανώσεις ατόμων με αναπηρία θα πρέπει να λαμβάνουν την αναγκαία χρηματοδότηση με σκοπό την ενημέρωση και εκπαίδευση των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία και των οικογενειών τους σχετικά με τα δικαιώματά τους στο πλαίσιο της σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες.

4.8.

Η ΕΕ ως δημόσια διοίκηση έχει υποχρέωση να εφαρμόζει τη σύμβαση εσωτερικά στο πλαίσιο των θεσμικών της οργάνων. Η ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίσει ότι τα ζητήματα των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία περιλαμβάνονται πλήρως και γίνονται σεβαστά στις εκδηλώσεις και συναντήσεις, στις προσπάθειες επικοινωνίας, ενημέρωσης και διαβούλευσης και στις πολιτικές για την κοινωνική ασφάλιση και την απασχόληση. Θα πρέπει δε να καταβάλλει προσπάθειες ώστε να διασφαλιστεί ότι οι προϋπολογισμοί της λαμβάνουν υπόψη θέματα που αφορούν τη διάσταση του φύλου. Θα πρέπει να αναληφθούν θετικές δράσεις προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι γυναίκες με αναπηρία μπορούν να συμμετάσχουν, σε ισότιμη βάση με τους άλλους, στο έργο και τη λειτουργία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

5.   Ειδικές παρατηρήσεις

5.1.   Βία

5.1.1.

Οι γυναίκες με αναπηρία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο βίας, εκμετάλλευσης και κακοποίησης σε σύγκριση με άλλες γυναίκες. Η βία μπορεί να είναι διαπροσωπική, θεσμική ή/και δομική. Θεσμική ή/και δομική βία είναι οποιαδήποτε μορφή διαρθρωτικής ανισότητας ή θεσμικής διάκρισης η οποία διατηρεί μια γυναίκα σε ήσσονα θέση, είτε σωματικά είτε ιδεολογικά, σε σύγκριση με άλλα άτομα στην οικογένεια, το νοικοκυριό ή την κοινότητά της (24). Μελέτη του 2014 της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων εκτίμησε ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία είναι 3 έως 5 φορές πιθανότερο να αποτελέσουν θύματα βίας, ιδιαίτερα ενδοοικογενειακής βίας (25).

5.1.2.

Η νομοθεσία της ΕΕ και η εθνική νομοθεσία για την πρόληψη της εκμετάλλευσης, της βίας και της κακοποίησης συχνά στερείται εστίασης στις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία. Η ΕΕ πρέπει να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την ενσωμάτωση της αναπηρίας σε όλες τις νομοθετικές πράξεις, τις πολιτικές και τις στρατηγικές για την καταπολέμηση της βίας, της κακοποίησης και της εκμετάλλευσης (26). Η βία κατά των γυναικών θα πρέπει να ποινικοποιηθεί. Συνιστάται να ληφθούν όλα τα κατάλληλα νομοθετικά, διοικητικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά μέτρα για την προστασία των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία, τόσο εντός όσο και εκτός της οικίας τους, από όλες τις μορφές εκμετάλλευσης, βίας και κακοποίησης, ενώ θα πρέπει να εξασφαλίζεται η πρόσβασή τους στη δικαιοσύνη με τη βοήθεια και την κατάλληλη υποστήριξη των κοινοτικών υπηρεσιών, λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές ανάγκες τους, συμπεριλαμβανομένων συσκευών υποβοήθησης, για την αποφυγή της απομόνωσης και του περιορισμού κατ’ οίκον (27).

5.1.3.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να προσχωρήσουν άμεσα στη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) ως βήμα για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν την ποινικοποίηση της σεξουαλικής και άλλων μορφών βίας κατά των γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία, καθώς και τον τερματισμό της αναγκαστικής στείρωσης (28).

5.2.   Σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού για το σπίτι και την οικογένεια

5.2.1.

Τα παραπλανητικά στερεότυπα που σχετίζονται με την αναπηρία και το φύλο αποτελούν μορφή διάκρισης που έχει ιδιαίτερα σοβαρό αντίκτυπο ως προς τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα αντίστοιχα δικαιώματα, καθώς και την άσκηση του δικαιώματος δημιουργίας οικογένειας. Στα επιβλαβή στερεότυπα για τις γυναίκες με αναπηρία περιλαμβάνεται και η πεποίθηση ότι είναι ασεξουαλικές, ανίκανες, παράλογες ή/και ότι είναι υπερσεξουαλικές (29).

5.2.2.

Οι επιλογές των γυναικών με αναπηρία, ιδίως των γυναικών με ψυχοκοινωνική ή διανοητική αναπηρία, συχνά αγνοούνται και οι αποφάσεις τους συχνά υποκαθίστανται από τις αποφάσεις τρίτων προσώπων, μεταξύ άλλων νομικών εκπροσώπων, φορέων παροχής υπηρεσιών, κηδεμόνων και μελών της οικογένειας, κατά παράβαση των δικαιωμάτων τους που απορρέουν από το άρθρο 12 της CRPD (30). Πολύ συχνά, οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία υποβάλλονται διά της βίας σε στείρωση και έκτρωση, ή άλλες μορφές ελέγχου της γονιμότητάς τους. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα μέτρα ώστε να διασφαλίζεται ότι όλες οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία πρέπει να είναι σε θέση να ασκούν τις νομικές τους ικανότητες λαμβάνοντας τις δικές τους αποφάσεις, με στήριξη, όταν είναι επιθυμητό, ως προς την ιατρική και/ή θεραπευτική αγωγή, συμπεριλαμβανομένων αποφάσεων που αφορούν τη διατήρηση της γονιμότητας και της αναπαραγωγικής τους αυτονομίας, ασκώντας το δικαίωμά τους να επιλέγουν τον αριθμό και τον χρόνο απόκτησης παιδιών, θέματα που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητά τους, καθώς και ασκώντας το δικαίωμά τους να δημιουργούν σχέσεις. Αυτό θα πρέπει να συμβαίνει χωρίς καταναγκασμό, διακρίσεις και βία. Η διά της βίας στείρωση και η διά της βίας έκτρωση αποτελούν μία μορφή βίας κατά των γυναικών και θα πρέπει να ποινικοποιηθούν, όπως ορίζεται στο άρθρο 39 της σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (31).

5.2.3.

Στις γυναίκες με αναπηρία μπορεί επίσης να μη δίνεται πρόσβαση στην πληροφόρηση, την επικοινωνία και την αγωγή όσον αφορά τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα αντίστοιχα δικαιώματά τους, με βάση επιβλαβή στερεότυπα με τα οποία εικάζεται ότι είναι ασεξουαλικές και, επομένως, δεν απαιτείται η εν λόγω ενημέρωση σε ισότιμη βάση με άλλους. Οι πληροφορίες ενδέχεται επίσης να μην είναι διαθέσιμες σε προσιτές μορφές. Οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός υγειονομικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένων των μαστογράφων και των κλινών γυναικολογικών εξετάσεων, είναι συχνά δυσπρόσιτα για τις γυναίκες με αναπηρία (32). Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα μέτρα ώστε να διασφαλίζεται ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία έχουν ίση πρόσβαση σε ειδικές υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης για άτομα με αναπηρία, καθώς και σε προσιτές βασικές υπηρεσίες, όπως οδοντιατρική και οφθαλμολογική φροντίδα, υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και πρόληψης, συμπεριλαμβανομένων γυναικολογικών συμβουλών, ιατρικών εξετάσεων, οικογενειακού προγραμματισμού και προσαρμοσμένης υποστήριξης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

5.2.4.

Θα πρέπει να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα σε ό, τι αφορά την κατάρτιση των επαγγελματιών, κυρίως αυτών του τομέα της υγείας και του νομικού κλάδου, ώστε να εξασφαλίζεται ότι ακούγονται οι φωνές των κοριτσιών και των γυναικών με αναπηρία κατά τη διάρκεια δικαστικών ερευνών και διαδικασιών. Τα μέτρα αυτά πρέπει να λαμβάνονται σε στενή συνεργασία με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες.

5.3.   Εκπαίδευση και κατάρτιση

5.3.1.

Επιβλαβή στερεότυπα για το φύλο και την αναπηρία συνδυάζονται με συνέπεια να τροφοδοτούνται διακρίσεις όσον αφορά τις στάσεις, τις πολιτικές και τις πρακτικές, όπως να χρησιμοποιείται εκπαιδευτικό υλικό που διαιωνίζει τα λανθασμένα στερεότυπα φύλου και αναπηρίας, να διεξάγονται οικογενειακές δραστηριότητες με βάση το φύλο, να ανατίθενται ρόλοι φροντιστών σε γυναίκες και κορίτσια και σε ορισμένες περιοχές να προσδίδεται μεγαλύτερη αξία στην εκπαίδευση των αγοριών έναντι των κοριτσιών, να ενθαρρύνεται ο γάμος από την παιδική ηλικία των κοριτσιών με αναπηρία και να μην παρέχονται προσιτές εγκαταστάσεις υγιεινής στα σχολεία για τη διασφάλιση της αντιμετώπισης της εμμηνόρροιας κατά τρόπο υγιεινό. Με τη σειρά τους, τα παραπάνω οδηγούν σε υψηλότερα ποσοστά αναλφαβητισμού, σχολική αποτυχία, άνισα ημερήσια ποσοστά συμμετοχής, απουσίες και οριστική εγκατάλειψη του σχολείου (33).

5.3.2.

Συγκριτική ανάλυση της ΕΕ έδειξε ότι το 2011 μόλις το 27 % των ατόμων με αναπηρία ηλικίας 30-34 ετών είχε ολοκληρώσει την τριτοβάθμια ή ισοδύναμη εκπαίδευση στην ΕΕ (34). Ωστόσο, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία ειδικά για τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία. Στα ευρωπαϊκά σχολεία και σε διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ, πολλά κορίτσια και γυναίκες με αναπηρία δεν έχουν πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς, σύμφωνα με τη CRPD. Έχει καταδειχθεί ότι η χρηματοπιστωτική κρίση επηρέασε αρνητικά τις προσπάθειες για την επίτευξη εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς.

5.3.3.

Η γενική εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς για τα κορίτσια και τις γυναίκες με αναπηρία πρέπει να αντιμετωπίζεται με γνώμονα το πρότυπο της υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης, των ίσων ευκαιριών, της υποστήριξης και των εύλογων προσαρμογών (35), και της πρόσβασης όλων καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, διασφαλίζοντας ότι οι γυναίκες με αναπηρία έχουν πρόσβαση στη συνεχή εκπαίδευση ως μέσο για την ενίσχυση της προσωπικής τους ανεξαρτησίας, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους και της κοινωνικής τους ένταξης, καθώς και ότι συνεχίζουν να ασκούν μόνιμα το δικαίωμα να αποφασίζουν για τον εαυτό τους και να επιλέγουν τον τρόπο ζωής τους. Οι γονείς των μαθητών με αναπηρίες θα πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους τις αναγκαίες πληροφορίες όσον αφορά τα οφέλη που προκύπτουν από την κανονική εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς.

5.3.4.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιολογήσουν την τρέχουσα κατάσταση και να λάβουν μέτρα ώστε να διευκολύνουν την πρόσβαση και τη συμμετοχή σε υψηλής ποιότητας εκπαίδευση για όλους τους σπουδαστές με αναπηρία σύμφωνα με τη CRPD, προωθώντας τη χρήση ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών μέσων και συμπεριλαμβάνοντας ειδικούς για την αναπηρία δείκτες στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» κατά την επιδίωξη του εκπαιδευτικού στόχου.

5.3.5.

Οι σχετικοί κανονισμοί της ΕΕ και τα προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών (όπως το Erasmus+) έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβάνοντας οικονομική στήριξη για την κινητικότητα των μαθητών με αναπηρία. Ωστόσο, στην πράξη, οι σπουδαστές με αναπηρία αντιμετωπίζουν πολλά εμπόδια στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν πρόσβαση στις εθνικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες της χώρας προορισμού (ως προς την αντιμετώπιση, τα φυσικά εμπόδια, τους περιορισμούς στην επικοινωνία και την πληροφόρηση, καθώς και την έλλειψη ευελιξίας στα προγράμματα σπουδών) (36). Τα προγράμματα της ΕΕ για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, την κατάρτιση και τη διά βίου μάθηση θα πρέπει να περιλαμβάνουν υποστήριξη για τις γυναίκες με αναπηρία. Το πρόγραμμα ανταλλαγής ευρωπαίων επιχειρηματιών θα πρέπει να περιλαμβάνει την οικονομική στήριξη των νέων ατόμων με αναπηρία, σε αντίθεση με ό, τι συμβαίνει επί του παρόντος. Οι ορθές πρακτικές και οι προκλήσεις για τα προγράμματα ανταλλαγής σπουδαστών και νέων επιχειρηματιών θα πρέπει να κατανέμονται, και πρέπει να παρέχεται κατάρτιση στους εκπαιδευτικούς, τους κοινωνικούς εταίρους και τα μέσα ενημέρωσης.

5.3.6.

Η ίση πρόσβαση σε διάφορες συνιστώσες των εγκαταστάσεων ΤΠΕ και της κοινωνίας της πληροφορίας θα πρέπει να διασφαλίζεται για τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία. Κατά την ανάπτυξη των τεχνολογιών της πληροφόρησης και της επικοινωνίας, οι οικονομικοί παράγοντες, και η ανάγκη για κατάρτιση και ίσες ευκαιρίες ανεξαρτήτως ηλικίας θα πρέπει να ληφθούν υπόψη προκειμένου οι τεχνολογίες αυτές να καταστούν προσβάσιμες στα κορίτσια και τις γυναίκες με αναπηρίες που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού.

5.4.   Απασχόληση

5.4.1.

Η συμμετοχή των γυναικών γενικότερα στην αγορά εργασίας παραμένει πολύ χαμηλότερη από των ανδρών (46,6 % έναντι 61,9 %). Οι αγορές εργασίας σε όλα τα κράτη μέλη παρουσιάζουν επίμονο και σημαντικό διαχωρισμό μεταξύ των φύλων. Ωστόσο, οι γυναίκες με αναπηρία αποκλείονται πολύ περισσότερο από την αγορά εργασίας. Μόνο το 18,8 % των γυναικών με αναπηρία απασχολούνται στην ΕΕ σύμφωνα με τον Δείκτη Ισότητας των Φύλων του 2015 του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων. Αντίστοιχα, απασχολείται το 28,1 % των ανδρών με αναπηρία. Το υψηλό ποσοστό ανεργίας των γυναικών με αναπηρία παραμένει απαράδεκτο και καθιστά ακόμη πιθανότερο οι γυναίκες αυτές να ζουν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες όσον αφορά την είσοδο στην αγορά εργασίας, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται για αυτές η ανάπτυξη ενός ανεξάρτητου τρόπου ζωής. Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία συχνά αμείβονται ανεπαρκώς. Τα εμπόδια στην κινητικότητα, καθώς και η μεγαλύτερη εξάρτηση από τα μέλη της οικογένειας και τους φροντιστές, δημιουργούν εμπόδια στην ενεργό συμμετοχή τους στην εκπαίδευση, την αγορά εργασίας και την κοινωνική και οικονομική ζωή της κοινότητας (37).

5.4.2.

Λαμβάνοντας υπόψη τα υψηλά ποσοστά ανεργίας και αδράνειας στην αγορά εργασίας για τις γυναίκες με αναπηρία, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της οφείλουν να αναπτύξουν βασικές αλλά και θετικές δράσεις με στόχο την προώθηση της εκπαίδευσης στις γυναίκες με αναπηρία, τις τοποθετήσεις σε θέσεις εργασίας, την πρόσβαση στην απασχόληση, τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, την ίση αμοιβή για ίση εργασία, την ίση επαγγελματική σταδιοδρομία, τις προσαρμογές στον χώρο εργασίας και την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Οι γυναίκες με αναπηρία πρέπει να έχουν το δικαίωμα, σε ισότιμη βάση με άλλους, να απολαύουν δίκαιων και ευνοϊκών συνθηκών εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ίσων ευκαιριών και της ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας (38).

5.4.3.

Έχοντας κατά νου ότι το μέσο της ΕΕ για τη μικροχρηματοδότηση και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο έχουν ως στόχο την τόνωση της απασχόλησης και την προώθηση της κοινωνικής ένταξης, θα πρέπει να προωθηθούν ευκαιρίες αυτοαπασχόλησης, η επιχειρηματικότητα των γυναικών με αναπηρία, η ίση εκπροσώπηση σε διοικητικά συμβούλια επιχειρήσεων, η ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων ή η ίδρυση ιδίων επιχειρήσεων. Οι γυναίκες με αναπηρία θα πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα στη χρηματοδοτική βοήθεια καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής της επιχείρησης και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ικανές επιχειρηματίες. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να παρασχεθούν μέτρα θετικής δράσης για τις γυναίκες με αναπηρία που είναι επιχειρηματίες μέσω δανείων με ευνοϊκούς όρους, μικροπιστώσεων και μη επιστρεπτέων επιχορηγήσεων, μεταξύ άλλων και για τις γυναίκες που ζουν σε αγροτικές περιοχές.

5.4.4.

Η αύξηση του αριθμού των ατόμων με αναπηρία θα αυξήσει την επιβάρυνση επί των ατόμων που παρέχουν φροντίδα, και ιδίως επί αυτών που παρέχουν φροντίδα εντός της οικογένειας, που είναι κυρίως γυναίκες οι οποίες αναγκάζονται να μειώσουν τις ώρες εργασίας τους, ή ακόμη και να αποχωρήσουν από την αγορά εργασίας, προκειμένου να αναλάβουν τη φροντίδα των εξαρτώμενων μελών των οικογενειών τους (39).

5.4.5.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να προωθήσουν καλύτερη ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής των γυναικών με αναπηρία και των ατόμων που φροντίζουν τα άτομα με αναπηρία μέσω αποτελεσματικών μέτρων που βασίζονται στις συγκεκριμένες απαιτήσεις τους. Στα πιθανά μέτρα που μπορεί να αποτελούν επιλογές για την επίτευξη του στόχου αυτού συμπεριλαμβάνονται η μισθολογική διαφάνεια, οι διαδικασίες πρόσληψης και οι πληρωμές κοινωνικής ασφάλισης, το ευέλικτο ωράριο εργασίας ή η τηλεργασία με μερική απασχόληση, η ισορροπία μεταξύ των δαπανών που συνδέονται με την αναπηρία σε σχέση με τη μητρότητα και τη φροντίδα άλλων ατόμων με υψηλές ανάγκες υποστήριξης, η προώθηση καθολικής πρόσβασης σε οικονομικά προσιτές και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στήριξης σε διαφορετικές ώρες της ημέρας, όπως βρεφονηπιακοί σταθμοί ή υπηρεσίες φροντίδας για ηλικιωμένους και άλλα άτομα με υψηλές ανάγκες υποστήριξης (40).

5.4.6.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να συμπεριλάβουν τις γυναίκες με αναπηρία και τις οικογένειες των ατόμων με αναπηρία στην προτεινόμενη οδηγία σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές και σε άλλα πολιτικά μέτρα για τη βελτίωση της ισορροπίας αυτής για τους εργαζόμενους και τους φροντιστές (41).

5.4.7.

Οι γυναίκες με αναπηρία αντιμετωπίζουν επίσης μοναδικά εμπόδια ως προς την ισότιμη συμμετοχή τους στον χώρο εργασίας, μεταξύ άλλων τη σεξουαλική παρενόχληση, την άνιση αμοιβή και την έλλειψη πρόσβασης σε αποζημίωση λόγω απόρριψης των αξιώσεών τους εξαιτίας της διακριτικής μεταχείρισης. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να εγγυώνται ασφαλείς και υγιεινές συνθήκες εργασίας για τις γυναίκες με αναπηρία και τους φροντιστές των ατόμων με αναπηρία, μεταξύ άλλων προστασία από την παρενόχληση και αντιμετώπιση των παραπόνων. Η παρενόχληση στον χώρο εργασίας θα πρέπει να αποτρέπεται με τη θέσπιση αποτελεσματικών πρωτοκόλλων για την παρενόχληση, σύμφωνα με την εφαρμογή της οδηγίας 2000/78 της ΕΕ (42).

5.5.   Συμμετοχή στην πολιτική και τη δημόσια ζωή

5.5.1.

Οι απόψεις των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία κατά παράδοση παραβλέπονται, γεγονός στο οποίο οφείλεται η δυσανάλογη υποεκπροσώπησή τους στις δημόσιες διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Στην πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ, η στέρηση της νομικής ικανότητας των πολιτών με αναπηρία έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια του δικαιώματος ψήφου τους. Τα εμπόδια στο δικαίωμα ψήφου λαμβάνουν επίσης τη μορφή απρόσιτων διαδικασιών ψηφοφορίας, μεταξύ άλλων λόγω μη προσβάσιμων εκλογικών τμημάτων (43). Η ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι γυναίκες με αναπηρία μπορούν να συμμετέχουν πλήρως στη δημόσια και πολιτική ζωή, και ιδιαίτερα στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2019.

5.5.2.

Λόγω των ανισορροπιών ισχύος και των πολλαπλών διακρίσεων, είχαν λιγότερες ευκαιρίες να δημιουργήσουν ή να ενταχθούν σε οργανώσεις που μπορούν να αντιπροσωπεύουν τις ανάγκες τους ως γυναίκες, παιδιά και άτομα με αναπηρία. Η ΕΕ θα πρέπει να λάβει μέτρα ώστε να ενθαρρύνει τις γυναίκες με αναπηρία να αναλάβουν ηγετικό ρόλο σε δημόσια όργανα λήψης αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα και να τους δώσει τη δυνατότητα να σχηματίσουν και να ενταχθούν σε οργανώσεις και δίκτυα γυναικών με αναπηρία (44). Προγράμματα παροχής συμβουλών και κατάρτισης θα πρέπει να παρέχονται στις γυναίκες με αναπηρία ενθαρρύνοντάς τες να εισέλθουν στον πολιτικό και δημόσιο βίο.

---

(1)  UNCRPD, γενική παρατήρηση αριθ. 3 (CRPD/C/GC/3), σ. 1· ΕΤΑ Εναλλακτική έκθεση για την UNCRPD, σ. 57

(2)  Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία

(3)  Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία — Τελικές παρατηρήσεις σχετικά με την αρχική έκθεση της ΕΕ, Ηνωμένα Έθνη (άρθρο 6 CRPD/C/EU/CO/1)

(4)  Έκθεση σχετικά με τις γυναίκες με αναπηρία, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 14/10/2013, σ. 6

(5)  Βλ. υποσημείωση 3, Άρθρο 4 παράγραφος 3· Βλ. υποσημείωση 1, σ. 17

(6)  Βλ. υποσημείωση 4, σ. 9

(7)  Βλ. υποσημείωση 3, Άρθρο 16

(8)  Έκθεση σχετικά με την κατάργηση της καταναγκαστικής στείρωσης των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία, Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία, 2018, σ. 49

(9)  2ο Μανιφέστο για τα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία στην ΕΕ, Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία, 2011, σ. 18 και 34

(10)  Βλ. υποσημείωση 9, σ. 4

(11)  Ειδική ενότητα της έρευνας της ΕΕ για το εργατικό δυναμικό (ΕΕΔ) σχετικά με τα άτομα με αναπηρία και τα μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας, 2002

(12)  Βλ. υποσημείωση 4, σ. 24

(13)  Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.

(14)  Βλ. υποσημείωση 3, άρθρο 6· Βλ. υποσημείωση 4, σ. 6

(15)  Βλ. υποσημείωση 3, άρθρο 4 παράγραφος 3· Βλ. υποσημείωση 1, σ. 17

(16)  Βλ. υποσημείωση 9, σ.47

(17)  Βλ. υποσημείωση 4, σ. 16

(18)  Βλ. υποσημείωση 4, σ. 9

(19)  Βλ. υποσημείωση 1, σ. 2

(20)  Βλ. υποσημείωση 9, σ. 52

(21)  Βλ. υποσημείωση 1, σ. 15

(22)  Βλ. υποσημείωση 9, σ. 11

(23)  Βλ. υποσημείωση 3, Άρθρο 8

(24)  Βλ. υποσημείωση 1, σ. 8

(25)  Έρευνα σχετικά με τη βία κατά των γυναικών, Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2014, σ. 186

(26)  Βλ. υποσημείωση 3, Άρθρο 16

(27)  Βλ. υποσημείωση 9, σ. 21

(28)  Βλ. υποσημείωση 3, Άρθρο 16· Βλ. υποσημείωση 8, σ. 49

(29)  Βλ. υποσημείωση 1, σ. 10

(30)  Βλ. υποσημείωση 1, σ. 11

(31)  Έκθεση σχετικά με την κατάργηση της καταναγκαστικής στείρωσης των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία, Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία, 2018, σ. 49 και 50

(32)  Βλ. υποσημείωση 1, σ. 11· Βλ. υποσημείωση 9, σ. 34

(33)  Βλ. υποσημείωση 1, σ. 14

(34)  Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EU-SILC) 2011

(35)  Βλ. υποσημείωση 9, σ. 32

(36)  Εναλλακτική έκθεση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, σ. 43

(37)  Βλ. υποσημείωση 4, σ. 7

(38)  Βλ. υποσημείωση 9, σ. 41

(39)  Βλ. υποσημείωση 9, σ. 45· Βλ. υποσημείωση 4, σ. 6

(40)  Βλ. υποσημείωση 4, σ. 14· Βλ. υποσημείωση 9, σ. 43

(41)  Βλ. υποσημείωση 3, Άρθρο 23

(42)  Βλ. υποσημείωση 4, σ. 25

(43)  Εναλλακτική έκθεση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία

(44)  Βλ. υποσημείωση 1, σ. 16