52007DC0808

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 18.12.2007

COM(2007) 808 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Εισαγωγή

Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση παρέχει στα άτομα τη δυνατότητα να βελτιώσουν την εκ μέρους τους κατανόηση των χρηματοπιστωτικών προϊόντων και εννοιών και να αναπτύξουν τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να βελτιώσουν τις χρηματοοικονομικές γνώσεις τους· δηλαδή να συνειδητοποιούν τους χρηματοοικονομικούς κινδύνους και ευκαιρίες και να λαμβάνουν τις αποφάσεις τους με πλήρη επίγνωση κατά την επιλογή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Είναι ένα ζήτημα που μας επηρεάζει σε όλη τη διάρκεια του βίου. Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση αποτελεί συμπλήρωμα των μέτρων που σκοπό έχουν να προσφέρουν τις κατάλληλες πληροφορίες, προστασία και συμβουλές στους καταναλωτές[1]. Το σύνολο των πολιτικών αυτών συμβάλλει στο να ενδυναμώνει τους καταναλωτές προκειμένου να λαμβάνουν τις καλύτερες δυνατές αποφάσεις ανάλογα με τη χρηματοοικονομική τους κατάσταση.

Πολλές διεθνείς έρευνες έχουν δείξει το γενικά χαμηλό επίπεδο των καταναλωτών όσον αφορά την κατανόηση χρηματοπιστωτικών ζητημάτων αλλά και βασικών οικονομικών. Ταυτόχρονα, η εκπαίδευση των πολιτών στα χρηματοοικονομικά θέματα αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία δεδομένου ότι η καινοτομία και η παγκοσμιοποίηση διευρύουν το φάσμα και την πολυπλοκότητα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών που τους προσφέρονται. Οι σημερινές δυσκολίες στην αγορά ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου των ΗΠΑ, όπου πολλοί καταναλωτές έλαβαν ενυπόθηκα δάνεια που υπερέβαιναν τις οικονομικές τους δυνατότητες πράγμα που οφειλόταν, εν μέρει, στην εκ μέρους τους έλλειψη κατανόησης των χαρακτηριστικών προϊόντος, αποτελούν την κατάλληλη ευκαιρία για να υπενθυμιστεί το μέγεθος του προβλήματος. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο, ενώ η ΕΕ μπορεί να τα βοηθήσει.

Η σημασία της ορθής χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης αναγνωρίστηκε σε παγκόσμιο επίπεδο και σε επίπεδο ΕΕ, όπως προκύπτει από τη Λευκή Βίβλο σχετικά με την πολιτική για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες (2005-2010)[2], την Πράσινη Βίβλο για τις λιανικές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες που εκδόθηκε το Μάιο του 2007[3] και το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την πολιτική για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες[4], που εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2007. Το ζήτημα της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης συζητήθηκε επίσης στα συμπεράσματα του Συμβουλίου ECOFIN της 8ης Μαΐου του 2007, στα οποία το Συμβούλιο καλεί τα κράτη μέλη «να εντείνουν σημαντικά τις προσπάθειές τους προκειμένου να αυξήσουν τη συνειδητοποίηση των νοικοκυριών σχετικά με την ανάγκη τους να λαμβάνουν κατάλληλη πληροφόρηση και εκπαίδευση, σε συνδυασμό με τις ευθύνες και τις πρωτοβουλίες του χρηματοπιστωτικού κλάδου κατά περίπτωση, ώστε να είναι πιο προετοιμασμένα τα νοικοκυριά ενώ παράλληλα θα κατοχυρώνεται η κατάλληλη προστασία των επενδυτών».

Στην έκθεση της Επιτροπής με τίτλο «Ενιαία αγορά για την Ευρώπη του 21ου αιώνα»[5] αναφέρεται ότι η χρηματοοικονομική εκπαίδευση αποτελεί ουσιαστικής σημασίας στοιχείο των προσπαθειών της να εξασφαλίσει ότι η ενιαία αγορά θα αποφέρει άμεσα οφέλη για τους πολίτες της Ευρώπης, παρέχοντάς τους ιδίως τη δυνατότητα όχι μόνο να αναζητούν τις καλύτερες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, στο κράτος μέλος όπου κατοικούν ή σε άλλα κράτη, αλλά και να κατανοούν ορισμένα ουσιαστικά βασικά στοιχεία των προσωπικών χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να βοηθήσει τους ενδιαφερομένους κατά την ανάπτυξη των προγραμμάτων χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, με τους εξής τρόπους:

- Ενισχύοντας τη συνειδητοποίηση της ανάγκης να καλυφθεί το ζήτημα του χαμηλού επιπέδου της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης.

- Ενθαρρύνοντας και προωθώντας την παροχή χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας στην ΕΕ, πράγμα που θα περιλαμβάνει και τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών.

- Αναπτύσσοντας ορισμένα πρακτικά εργαλεία που θα διευκολύνουν την επίτευξη των στόχων αυτών.

Η αυξανόμενη σημασία της χρηματοοικονομικής εκπάίδευσης

Ο κλάδος των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών είναι ένας κλάδος που εξελίσσεται ταχύτατα. Η καινοτομία και η παγκοσμιοποίηση παρέχουν στα άτομα πρόσβαση σε ένα αυξανόμενο φάσμα επιλογών προϊόντων και υπηρεσιών που έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να καλύπτουν μεγάλο φάσμα αναγκών και περιστάσεων. Η τεχνολογική πρόοδος, οι νέες μέθοδοι παράδοσης με ηλεκτρονικά μέσα και η ολοκλήρωση των χρηματαγορών έχουν αυξήσει το φάσμα των υπηρεσιών που προσφέρονται και των τρόπων με τους οποίους οι υπηρεσίες αυτές διατίθενται. Αλλά, για πολλούς πολίτες, τα εν λόγω προϊόντα είναι εκ φύσεως πολύπλοκα και είναι δύσκολο να αξιολογηθούν οι μελλοντικές τους επιδόσεις. Οι ασυμμετρίες της πληροφόρησης εξακολουθούν να είναι σημαντικές: ακόμη και τα σχετικά απλά χρηματοπιστωτικά προϊόντα μπορεί να φαίνονται αρκετά πολύπλοκα σε ένα μέσο πολίτη που έχει ελάχιστη ή μηδενική χρηματοοικονομική παιδεία. Τα στοιχεία από πρόσφατες έρευνες δείχνουν την έκταση του προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές.

- Τα άτομα δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα χρηματοοικονομικά ζητήματα: Το κοινό αναγνωρίζει όλο και περισσότερο ότι του λείπουν ορισμένες ουσιαστικής σημασίας δεξιότητες για να αντιμετωπίσει και να κατανοήσει τα χρηματοοικονομικά ζητήματα. Αυτό μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες για την ικανότητά τους να συναλλάσσονται με τους παρόχους και να συνάπτουν συμφέρουσες συμφωνίες μ’ αυτούς. Μία ουγγρική έρευνα διαπίστωσε ότι οι καταναλωτές δεν είχαν υπόψη τους βασικούς χρηματοοικονομικούς όρους· το 70% των ερωτηθέντων δεν γνώριζε την έννοια του πληθωρισμού[6]. Μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη Γαλλία, στην Ισπανία και στην Ιταλία έδειξε επίσης ότι ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού με χαμηλό εισόδημα δεν έδινε σημασία στις διαφορές του κόστους και των όρων μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και δεν ήταν σε θέση να τις αξιολογήσει[7].

- Τα άτομα συχνά υπερεκτιμούν την εκ μέρους τους κατανόηση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Οι καταναλωτές ενδέχεται να αντιδράσουν θετικά στη χρηματοοικονομική εκπαίδευση μόνο αν συνειδητοποιήσουν ότι τους είναι χρήσιμη. Επομένως, ένα πρώτο βήμα είναι η τόνωση της συνειδητοποίησης μεταξύ αυτών των ατόμων που "δεν γνωρίζουν ότι δεν γνωρίζουν" σχετικά με χρηματοοικονομικά ζητήματα. Οι συμμετέχοντες σε έρευνες στις ΗΠΑ εξέφρασαν εμπιστοσύνη στις γνώσεις τους σχετικά με χρηματοοικονομικά ζητήματα αλλά, όταν υποβλήθηκαν σε δοκιμασίες, αποδείχθηκε ότι οι γνώσεις τους ήταν περιορισμένες[8]. Σε μια έρευνα στην Αυστραλία, αν και τα δύο τρίτα πίστευαν ότι κατείχαν βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις, μόνο το ένα τέταρτο περίπου κατανοούσε τι είναι ο ανατοκισμός[9].

- Πολλοί συχνά δεν προγραμματίζουν το μέλλον τους ή δεν επιλέγουν προϊόντα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Αυτό σημαίνει ότι έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να επιβαρυνθούν με χρέη και να αντιμετωπίσουν δυσκολίες αν αλλάξει η προσωπική τους κατάσταση (π.χ. σε περίπτωση θανάτου ενός οικείου προσώπου, διακοπής μιας σχέσης ή περιόδων ανεργίας). Γι αυτό επίσης είναι πιο δύσκολο για τα άτομα να εξασφαλίσουν ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο μετά τη συνταξιοδότηση. Όπως διαπιστώθηκε από μια μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο, σε όλα τα επίπεδα εισοδήματος πολλοί δεν προγραμματίζουν το μέλλον τους, ενώ το 70% δεν έχει κάνει προβλέψεις για να καλύψει μια απροσδόκητη μείωση του εισοδήματος[10].

Οι καταναλωτές είναι ωστόσο πρόθυμοι να βελτιώσουν τις γνώσεις τους για τα χρηματοοικονομικά ζητήματα. Παρά τις διαδεδομένες ενδείξεις για το χαμηλό επίπεδο της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, οι καταναλωτές συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι η κατανόηση των χρηματοοικονομικών ζητημάτων θα γίνεται όλο και πιο σημαντική γι αυτούς και για τις οικογένειές τους. Σύμφωνα με μια μελέτη της VISA, οι γονείς κατατάσσουν την ανάπτυξη ικανοποιητικών προσωπικών χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων δεύτερη, αμέσως μετά την προσωπική ασφάλεια[11].

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Η παροχή του κατάλληλου επιπέδου χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στους πολίτες σε όλα τα στάδια του βίου μπορεί να ωφελήσει άτομα όλων των ηλικιών και όλων των εισοδηματικών επιπέδων. Προσφέρει επίσης οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία συνολικά. Φυσικά, η χρηματοοικονομική εκπαίδευση θα πρέπει να θεωρείται συμπλήρωμα της επαρκούς προστασίας των καταναλωτών και της υπεύθυνης συμπεριφοράς των παρόχων χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Δεν μπορεί με κανένα τρόπο να θεωρηθεί η μοναδική λύση για την αντιμετώπιση των ασυμμετριών πληροφόρησης μεταξύ των καταναλωτών και των παρόχων υπηρεσιών.

Οφέλη για τα άτομα, την κοινωνία και την οικονομία

Οφέλη για τα άτομα

Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν την αξία του χρήματος και να τους διδάξει σχετικά με την κατάρτιση προϋπολογισμού και την αποταμίευση. Μπορεί να προσφέρει στους σπουδαστές και στους νέους σημαντικά εφόδια για να ζήσουν ανεξάρτητα, π.χ. κατά τη διαχείριση και την αποπληρωμή φοιτητικών δανείων. Μπορεί να βοηθήσει τους ενηλίκους στον προγραμματισμό για σημαντικά γεγονότα όπως η αγορά ενός σπιτιού ή η γέννηση παιδιών. Μπορεί να βοηθήσει τους πολίτες να κάνουν καλύτερες οικονομικές προβλέψεις για απρόβλεπτες καταστάσεις, να επενδύουν σοφά και να αποταμιεύουν για τη συνταξιοδότησή τους. Μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αποφεύγουν τις παγίδες της απάτης στον κλάδο των πληρωμών. Οι άνθρωποι που κατανοούν τα χρηματοοικονομικά ζητήματα κάνουν καλύτερες επιλογές χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών για τις ιδιαίτερες ανάγκες τους και τείνουν να προσέχουν τις προειδοποιήσεις των ρυθμιστικών αρχών σχετικά με κινδύνους. Είναι λιγότερο πιθανό να αγοράσουν προϊόντα που δεν χρειάζονται, να δεσμευθούν με προϊόντα που δεν κατανοούν, ή να δεχθούν κινδύνους που θα μπορούσαν να τους προκαλέσουν οικονομικά προβλήματα.

Οφέλη για την κοινωνία

Οι παράπλευρες επιδράσεις της οικονομικής εκπαίδευσης είναι ευρύτερες από τα άτομα, παρέχοντας επίσης οφέλη για την ευρύτερη κοινωνία. Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση προβλημάτων χρηματοοικονομικού αποκλεισμού: αυτοί που έχουν λάβει κάποιας μορφής εκπαίδευση σε χρηματοοικονομικά θέματα είναι πολύ πιθανότερο να ασχοληθούν με τον κανονικό χρηματοπιστωτικό κλάδο, χωρίς να χρειαστεί να εξαρτώνται από περιθωριακούς παρόχους υψηλού κόστους και υψηλού κινδύνου ή από τοκογλύφους. Μπορεί να ενθαρρύνει τους πολίτες, ακόμη και αυτούς που έχουν χαμηλά εισοδήματα, να προγραμματίζουν και να αποταμιεύουν ένα μέρος των εισοδημάτων τους. Μπορεί να βοηθήσει να αναπτυχθούν οι δεξιότητες που θα διαμορφώσουν τους αυριανούς ηγέτες του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Οφέλη για την οικονομία

Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει στη χρηματοοικονομική σταθερότητα, βοηθώντας τους καταναλωτές να επιλέγουν τα κατάλληλες προϊόντα και υπηρεσίες, με αποτέλεσμα χαμηλότερα ποσοστά μη αποπληρωμής, παραδείγματος χάριν στα δάνεια και τις υποθήκες, και πιο διαφοροποιημένη και επομένως ασφαλέστερη αποταμίευση και επενδύσεις. Αυτό μπορεί να βοηθήσει να αποφευχθούν, ή τουλάχιστον να μετριασθούν, καταστάσεις ανάλογες με εκείνη που εμφανίστηκε στην αγορά ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου των ΗΠΑ το 2007, με τον ευρύτερο αντίκτυπο που είχε στις παγκόσμιες χρηματαγορές. Οι πολίτες που είναι εκπαιδευμένοι σε χρηματοοικονομικά θέματα, και είναι επομένως ικανοί να αναζητούν καλύτερα, φτηνότερα και πιό κατάλληλες προϊόντα και υπηρεσίες, μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση της αποδοτικότητας στο χρηματοπιστωτικό τομέα και να βελτιώσουν την οικονομική ευημερία ενθαρρύνοντας την αύξηση του ανταγωνισμού, ενισχύοντας την καινοτομία και απαιτώντας βελτιώσεις της ποιότητας και της ποικιλομορφίας. Οι πολίτες που έχουν εμπιστοσύνη στις επενδύσεις μπορούν να προσφέρουν πρόσθετη ρευστότητα στις κφαλαιαγορές, οι οποίες μπορούν να διοχετευθούν για τη χρηματοδότηση των μικρών επιχειρήσεων στην ΕΕ, αποτελώντας βασικό στοιχείο για την υποστήριξη της οικονομικής μεγέθυνσης και της απασχόλησης. Οι δομημένες οργανώσεις καταναλωτών που διαθέτουν βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις μπορούν επίσης να αποτελέσουν πολιτικό αντίβαρο στη διαδικασία της προετοιμασίας κανονιστικών ρυθμίσεων, πράγμα που μειώνει την πιθανότητα της κανονιστικής άλωσης από τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Επομένως υπάρχει δυνατότητα για ένα σημαντικό φαινόμενο διάχυσης των οφελών της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στην ευρύτερη οικονομία.

Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση μπορεί να δώσει στους καταναλωτές τη δυνατότητα να κάνουν έρευνα της αγοράς προκειμένου να εντοπίσουν το καλύτερο προϊόν για τις ανάγκες τους, ασχέτως του πού βρίσκεται ο πάροχος χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, επωφελούμενοι έτσι από τις ευκαιρίες που προσφέρει η ενιαία αγορά. Αντίστροφα, η αύξηση των χρηματοοικονομικών γνώσεων και η προθυμία των πελατών να μετακινούνται από τον ένα προμηθευτή στον άλλο μπορεί επίσης να καταστήσει πιο ελκυστική για τους παρόχους χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών τη διείσδυση σε νέες αγορές σε άλλα κράτη μέλη, ενισχύοντας έτσι τις διασυνοριακές δραστηριότητες.

Παροχή χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Δύο πρόσφατες εκτεταμένες μελέτες που χρηματοδοτήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή[12] παρέχουν μια επισκόπηση των διάφορων πρωτοβουλιών που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη σχετικά με τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση στην ΕΕ:

- Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση παρέχεται από ευρύ φάσμα φορέων, όπου περιλαμβάνονται από χρηματοπιστωτικές εποπτικές αρχές έως οργανισμοί επιμόρφωσης ενηλίκων, κέντρα παροχής συμβουλών για χρέη, κοινωνικοί λειτουργοί, ομοσπονδίες του χρηματοπιστωτικού τομέα, οργανισμοί μιχροχρηματοδότησης, εκπρόσωποι των καταναλωτών, εκπαιδευτικές αρχές, μεμονωμένες χρηματοπιστωτικές εταιρείες, στεγαστικές αρχές και άλλοι παράγοντες. Διάφορες εθνικές αρχές (υπουργεία, χρηματοπιστωτικές εποπτικές αρχές, κεντρικές τράπεζες κ.λπ.) αποτελούν την κινητήρια δύναμη των προγραμμάτων σε 11 κράτη μέλη.

- Η παροχή χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης φαίνεται να είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του ΗΒ, της Γερμανίας, της Αυστρίας, των Κάτω Χωρών και της Ιταλίας. Σε πολλά άλλα, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Λετονίας, υπάρχει περιορισμένη, έως μηδενική, δραστηριότητα.

- Το πιό κοινό θέμα των προγραμμάτων χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης είναι οι "βασικές γνώσεις για το χρήμα", όπως το πώς χρησιμοποιείται ένας τραπεζικός λογαριασμός. Στη συνέχεια διδάσκονται δεξιότητες κατάρτισης προϋπολογισμού, όπου περιλαμβάνεται η διαχείριση της πίστωσης και του χρέους. Μικρότερη σημασία δίνεται στα ζητήματα των επενδύσεων, της αποταμίευσης και της συνταξιοδότησης, της ασφάλισης και της διαχείρισης κινδύνων, πράγμα που σημαίνει ότι αυτά μπορούν να είναι περιοχές που θα απαιτήσουν μεγαλύτερη προσοχή στο μέλλον.

Τα προγράμματα χωρίζονται σε δύο ισομεγέθεις κατηγορίες όσον αφορά το κοινό στο οποίο απευθύνονται. Η μία κατηγορία αφορά προγράμματα που απευθύνονται σε παιδιά και νέους, ενώ η άλλη αφορά προγράμματα για τους ενήλικες. Λίγα μόνο προγράμματα φαίνεται να απευθύνονται σε ένα πιό εξειδικευμένο κοινό, όπως τα άτομα που πλησιάζουν την ηλικία συνταξιοδότησης, τις γυναίκες, τις εθνοτικές μειονότητες ή τα άτομα με χαμηλά εισοδήματα.

Αξιολόγηση του θετικού αντίκτυπου των πρωτοβουλιών χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης

Δεδομένου ότι μια αλλαγή της συμπεριφοράς γίνεται αντιληπτή μόνο μακροπρόθεσμα, έχουν διενεργηθεί σχετικά λίγες αξιολογήσεις των οφελών που προκύπτουν από τα προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. Τα διαθέσιμα στοιχεία, όπως ο όγκος της καταναλωτικής πίστης, ο αριθμός των περιπτώσεων μη εξόφλησης υποχρεώσεων, οι καταγγελίες των καταναλωτών, και οι μεταβολές στις κοινωνικές δαπάνες που αφορούν τη διαμεσολάβηση για την είσπραξη οφειλών μπορούν να έχουν μόνο περιορισμένη αξία για την αξιολόγηση του κατά πόσον οι πρωτοβουλίες χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης έχουν συντελέσει άμεσα στις εν λόγω αλλαγές συμπεριφοράς. Είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς μεταξύ του αντίκτυπου ενός προγράμματος χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, των ευρύτερων παραγόντων που επηρεάζουν την αγορά όπως τα ποσοστά απασχόλησης, οι αυξήσεις των μισθών, η χρηματοπιστωτική καινοτομία κ.λπ., και των προσωπικών περιστάσεων και του περιβάλλοντος που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των ατόμων.

Οι αξιολογήσεις τείνουν επομένως να εστιάζονται στη συμμετοχή σε μεμονωμένα προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. Χρησιμοποιούν μέτρα όπως: αύξηση του αριθμού των συμμετεχόντων, απαιτούμενες δημοσιεύσεις, αριθμός επισκέψεων σε ιστοσελίδες, κάλυψη από τον τύπο, υποβληθείσες ερωτήσεις, κ.λπ.. Ενα αποτελεσματικό εργαλείο που χρησιμοποιούν μερικοί πάροχοι χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών, για να μετρήσουν τα οφέλη είναι η χρήση βασικών μελετών. Οι μελέτες αυτές παρέχουν μια στιγμιαία εικόνα του επιπέδου βασικών χρηματοοικονομικών γνώσεων του πληθυσμού, μπορούν να βοηθήσουν στον καθορισμό θεμάτων προτεραιότητας, και να διευκολύνουν την παρακολούθηση της προόδου μετά από μια δεδομένη χρονική περίοδο.

Έχουν επίσης γίνει διάφορες προσπάθειες να εξεταστούν οι αλλαγές της συμπεριφοράς που μπορούν να προκύψουν από τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση.

- Οι αξιολογήσεις ενός βρετανικού προγράμματος χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης σε εργασιακούς χώρους έδειξαν ότι το 82% είχε την πρόθεση να λάβει μέτρα (όπως η συνεισφορά σε ένα εθελοντικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα ή η εξόφληση των χρεών) ως αποτέλεσμα της παρουσίας στα σεμινάρια· όταν ερωτήθηκαν οι ενδιαφερόμενοι 3 μήνες αργότερα, το 60% των συμμετεχόντων είχε ήδη εφαρμόσει αυτές τις προθέσεις στην πράξη[13].

- Η έρευνα στις ΗΠΑ έδειξε ότι τα σεμινάρια συνταξιοδότησης συνεπάγονται εν γένει σημαντικά υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής και υψηλότερες συνεισφορές στα εθελοντικά συστήματα επαγγελματικής συνταξιοδότησης[14]. Αλλά και από άλλες έρευνες αποδείχθηκε επίσης ότι μπορούν να επηρεάσουν τη συσσώρευση τόσο καθαρής αξίας όσο και πλούτου με την ευρύτερη έννοια [15].

- Η έρευνα για την αποτελεσματικότητα της παροχής συμβουλών πριν από την αγορά κατοικίας για τους δανειολήπτες χαμηλού εισοδήματος στις ΗΠΑ οδήγησε στη διαπίστωση ότι οι πιθανοί δανειολήπτες που λαμβάνουν τέτοιες συμβουλές πρίν αγοράσουν κατοικία παρουσιάζουν κατά μέσον όρο συντελεστή κινδύνου αθέτησης υποχρεώσεων χαμηλότερο κατά 13%[16].

Τα παραδείγματα αυτά τονίζουν τη θετική αλλαγή συμπεριφοράς που μπορεί να προκύψει από τη συμμετοχή σε προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. Η Επιτροπή σκοπεύει να προωθήσει τη διάδοση των αποτελεσμάτων της έρευνας και των αξιολογήσεων που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα.

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΗΨΗ ΔΡΑΣΗΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΕ

Σεβόμενη πλήρως τις αρμοδιότητες των κρατών μελών στα θέματα της παροχής εκπαίδευσης, η ΕΕ έχει αναπτύξει διάφορες δραστηριότητες στον τομέα της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης και μπορεί να διαδραματίσει υποστηρικτικό ρόλο για τους ενδιαφερομένους. Το άρθρο 153 της Συνθήκης ορίζει εξάλλου ότι η Κοινότητα θα συμβάλει στην προώθηση του δικαιώματος των καταναλωτών για πληροφόρηση και εκπαίδευση προκειμένου να προστατεύονται τα συμφέροντά τους και να θεσπίζονται μέτρα που στηρίζουν και συμπληρώνουν την πολιτική των κρατών μελών σε αυτόν τον τομέα και διασφαλίζουν την παρακολούθησή της. Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση μπορεί επίσης να διαδραματίσει χρήσιμο ρόλο για την υποστήριξη της ενιαίας αγοράς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, βοηθώντας τους πολίτες να αποκτήσουν την ευχέρεια να αναζητούν την πιό κατάλληλη χρηματοπιστωτική υπηρεσία για τις ανάγκες τους, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική εγκατάσταση του παρόχου. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να υπάρξει η δυνατότητα να αναληφθεί δράση σε επίπεδο ΕΕ.

Η Επιτροπή έχει ήδη λάβει κάποια αρχικά μέτρα για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση. Έχει οργανώσει έναν ιστοχώρο, τον Dolceta[17], που προσφέρει καταναλωτική εκπαίδευση σε ενήλικες. Αυτός ο ιστοχώρος, που έχει μεταφραστεί σε όλες τις κοινοτικές γλώσσες και είναι προσαρμοσμένος στα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της κάθε εθνικής αγοράς, αναπτύχθηκε αρχικά για τους οργανισμούς εκπαίδευσης ενηλίκων. Μια από τις ενότητες αυτού του ιστοχώρου είναι αφιερωμένη στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, με θέματα που περιλαμβάνουν την κατάρτιση προϋπολογισμού, την καταναλωτική πίστη και τα στεγαστικά δάνεια, τους τρόπους πληρωμής και τις επενδύσεις.

Μια άλλη πρωτοβουλία είναι το ‘Ευρωπαϊκό ημερολόγιο[18], ένα φυλλάδιο που διανέμεται στους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για να τους ενημερώνει για τα δικαιώματά που έχουν ως καταναλωτές. Περιλαμβάνει ένα τμήμα για το χρήμα και το χρέος, όπου εξηγείται πώς λειτουργούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τα προϊόντα, και παρέχει έγκαιρη προειδοποίηση για τους κινδύνους του υπερβολικού δανεισμού.

Τον Μάρτιο του 2007, η Επιτροπή οργάνωσε διάσκεψη με αντικείμενο την "ενίσχυση της χρηματοοικονομικής ικανότητας", για να τονίσει τη σημασία της παροχής χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας και να δημιουργήσει ένα φόρουμ για την ανταλλαγή των βέλτιστων πρακτικών [19]..

Στην Πράσινη Βίβλο για τις λιανικές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες[20] επισημαινόταν ότι θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα για να ενθαρρυνθεί η χρηματοοικονομική εκπαίδευση. Αυτή η άποψη επικροτήθηκε από τη μεγάλη πλειοψηφία των συμμετεχόντων σ’ αυτή τη διαβούλευση. Πολλοί δήλωσαν ότι η εκπαίδευση πρέπει να παραμείνει στην αρμοδιότητα των εθνικών αρχών και πρότειναν να διαδραματίσει η Επιτροπή έναν ρόλο στη συγκκέντρωση και τη διάδοση των πληροφοριών για τις βέλτιστες πρακτικές και στην ανάπτυξη μη δεσμευτικών αρχών έτσι ώστε να βοηθήσει τους παρόχους χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. Άλλοι υποστήριξαν ότι τα οφέλη της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης θα φαίνονταν μόνο μακροπρόθεσμα, και ότι δεν πρέπει να αποσπαστεί η προσοχή από τις ισχυρές διατάξεις προστασίας των καταναλωτών στη νομοθεσία για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΨΗΛΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

Βασιζόμενη στην επισκόπηση των προγραμμάτων χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης που ήδη λειτουργούν στην ΕΕ, η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι χρήσιμο να καθοριστούν μερικές αρχές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τις δημόσιες αρχές, τους παρόχους χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, τις οργανώσεις καταναλωτών, τους εργοδότες και άλλους ενδιαφερομένους στις προσπάθειές τους να δημιουργήσουν και να εφαρμόσουν προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης[21]. Αυτές οι αρχές λαμβάνουν υπόψη την ποικιλομορφία των προσεγγίσεων και των μεθόδων που είναι διαθέσιμες για την ανάπτυξη μιας επιτυχημένης στρατηγικής χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης.

Αρχή 1: Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση πρέπει να είναι διαθέσιμη και να προωθείται ενεργά σε όλα τα στάδια του βίου σε συνεχή βάση. |

Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση πρέπει να είναι διαθέσιμη για να αντιμετωπίζονται οι χρηματοοικονομικές προκλήσεις που συνδέονται με τα πραγματικά γεγονότα στις ζωές των πολιτών, που εκτείνονται από αυτά που βιώνουν οι νέοι έως εκείνα που επηρεάζουν τους συνταξιούχους. Τα προγράμματα πρέπει να είναι προσαρμόσιμα στην οικονομικά κατάσταση και το επίπεδο κατανόησης των χρηματοοικονομικών ζητημάτων των πολιτών. |

Αρχή 2: Τα προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης πρέπει να είναι προσεκτικά στοχοθετημένα ώστε να καλύπτουν τις συγκεκριμένες ανάγκες των πολιτών. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, πρέπει να διεξαχθεί εκ των προτέρων έρευνα σχετικά με το τρέχον επίπεδο χρηματοοικονομικής συνειδητοποίησης εκ μέρους των πολιτών, για να προσδιοριστούν τα ζητήματα που πρέπει ιδιαιτέρως να αντιμετωπιστούν. Τα προγράμματα πρέπει να είναι έγκαιρα και ευπρόσιτα. |

Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση πρέπει να ικανοποιεί μια συγκεκριμένη ανάγκη: για αυτούς που αρχίζουν να εργάζονται για πρώτη φορά, τους άνεργους, αυτούς που προγραμματίζουν να δημιουργήσουν οικογένεια, τους νέους ενήλικες, τους χρεωμένους κ.λπ.. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι το πρόγραμμα παρέχεται κατά τρόπο κατανοητό και με μορφή που μπορεί να διευκολύνει τις διαβουλεύσεις ή την πρόσβαση του χρήστη όταν το χρειάζεται. Οι εργοδότες πρέπει να εξετάσουν το πώς θα μπορούσε να παρέχεται η χρηματοοικονομική εκπαίδευση μέσω του εργασιακού χώρου, ενδεχομένως σε συνδυασμό με πληροφορίες για τα συστήματα επαγγελματικής συνταξιοδότησης. |

Αρχή 3: Οι καταναλωτές πρέπει να εκπαιδεύονται σε οικονομικά και χρηματοπιστωτικά θέματα το νωρίτερο δυνατόν, αρχίζοντας από το σχολείο. Οι εθνικές αρχές πρέπει να εξετάσουν τη δυνατότητα να καταστεί η χρηματοοικονομική εκπαίδευση υποχρεωτικό μέρος του προγράμματος σπουδών της σχολικής εκπαίδευσης. |

Είναι ουσιαστικό να αποκτούν οι νέοι βασικές οικονομικές και χρηματοπιστωτικές γνώσεις στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η Επιτροπή έχει ήδη εκδώσει σύσταση σχετικά με τις βασικές ικανότητες για τη δια βίου μάθηση (2006/962/EK), η οποία υποστηρίζει την ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η ικανότητα εφαρμογής της μαθηματικής σκέψης σε καθημερινές καταστάσεις, η ευρεία κατανόηση της λειτουργίας της οικονομίας και η δυνατότητα προγραμματισμού και διαχείρισης της ζωής ενός πολίτη. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εθνικές και περιφερειακές εκπαιδευτικές αρχές πρέπει να εξετάσουν το πώς μπορεί να ενταχθεί η χρηματοοικονομική εκπαίδευση στα σχολικά προγράμματα σπουδών. |

Αρχή 4: Στα προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης πρέπει να εντάσσονται γενικά εργαλεία για να συνειδητοποιηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό η ανάγκη να βελτιωθεί η κατανόηση των χρηματοοικονομικών ζητημάτων και κινδύνων. |

Οι καταναλωτές δεν έχουν πάντα συνείδηση της εκ μέρους τους έλλειψης κατανόησης των χρηματοοικονομικών ζητημάτων και των χρηματοπιστωτικών κινδύνων, που αποτελεί το πρώτο βήμα για να είναι κάποιος δεκτικός στην εκπαίδευση σε αυτά τα θέματα. Εργαλεία όπως τα ερωτηματολόγια αυτοαξιολόγησης και οι διαφημιστικές εκστρατείες για τις χρηματοοικονομικές γνώσεις μπορούν να βοηθήσουν σε αυτή την ευαισθητοποίηση. Στη συνέχεια το κοινό μπορεί να καθοδηγηθεί προς το συγκεκριμένο υλικό χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. |

Αρχή 5: Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση που παρέχεται από παρόχους χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών πρέπει να προσφέρεται κατά τρόπο δίκαιο, διαφανή και αμερόληπτο. Πρέπει να υπάρξει μέριμνα, ώστε να εξασφαλίζεται ότι η εν λόγω εκπαίδευση εξυπηρετεί πάντα τα συμφέροντα του καταναλωτή. |

Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί ο τομέας των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, μετά από διαβουλεύσεις με εκπροσώπους των καταναλωτών ή των επενδυτών, προκειμένου να αναλάβει πρωτοβουλίες για να συμβάλει στην ανάπτυξη της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης και να καταστήσει διαθέσιμη την εμπειρία του. Ωστόσο, κατά την παροχή χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στο κοινό, ο τομέας πρέπει να εξασφαλίζει ότι γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ της γενικής χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, της πληροφόρησης για τα μεμονωμένα προϊόντα, και της παροχής συμβουλών σε έναν συγκεκριμένο πελάτη για ένα δεδομένο προϊόν ή υπηρεσία. Πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στο θέμα της προώθησης εμπορικών σημάτων μέσω του υλικού χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, για να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες σχετικά με την ενδεχόμενη ασάφεια των αντίστοιχων διαχωριστικών γραμμών. |

Αρχή 6: Στους εκπαιδευτές χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης πρέπει να παρέχονται πόροι και κατάλληλη κατάρτιση ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόζουν τα προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης με επιτυχία και αυτοπεποίθηση. |

Ένα καίριο ζήτημα για την ανάπτυξη της επιτυχούς χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης είναι η ενδυνάμωση αυτών που επιφορτίζονται με την κατάρτιση: "διδαχή των δασκάλων". Αυτό αφορά όχι μόνο τους δασκάλους των σχολείων, αλλά και τους κοινωνικούς λειτουργούς, τους τραπεζικούς υπαλλήλους, τους εθελοντές και άλλα άτομα που συναλλάσσονται με τους πελάτες και τα οποία πρέπει να παρέχουν την κατάρτιση με τρόπο όσο το δυνατόν πιο επωφελή για το ακροατήριό τους. Αυτό προϋποθέτει την ανάπτυξη εύχρηστου εκπαιδευτικού υλικού και προγραμμάτων κατάρτισης. |

Αρχή 7: Πρέπει να προωθηθεί ο εθνικός συντονισμός μεταξύ των ενδιαφερομένων προκειμένου να επιτευχθεί ο σαφής καθορισμός των ρόλων, να διευκολυνθεί η διανομή της εμπειρίας και να οργανωθούν ορθολογικά οι πόροι με ορθή ιεράρχηση της προτεραιότητάς τους. Η διεθνής συνεργασία μεταξύ των παρόχων πρέπει να ενισχυθεί για να διευκολυνθεί η ανταλλαγή των βέλτιστων πρακτικών. |

Οι εθνικές αρχές, οι πάροχοι χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, οι ομάδες καταναλωτών, οι εκπαιδευτικοί και άλλοι ενδιαφερόμενοι πρέπει να ενθαρρυνθούν έτσι ώστε να συνεργαστούν κατά τη μετάδοση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει στον εξορθολογισμό των στόχων, να οδηγήσει σε μεγαλύτερη κάλυψη των διαφορετικών ομάδων-στόχων, να οργανώσει ορθολογικά και να δώσει τη σωστή προτεραιότητα στους πόρους και να προωθήσει την ενίσχυση της εκμάθησης μέσω της εμπειρίας. Ομοίως, σε διεθνές επίπεδο, η συνεργασία και η δικτύωση μεταξύ των επαγγελματιών μπορεί να συμβάλει στον εντοπισμό των περιοχών στις οποίες πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή και να διευκολύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. |

Αρχή 8: Οι πάροχοι χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης πρέπει να αξιολογούν τακτικά και, όπου είναι απαραίτητο, να επικαιροποιούν τα προγράμματα που διαχειρίζονται για να τα εναρμονίζουν με τις βέλτιστες πρακτικές στον τομέα. |

Οι πάροχοι χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης πρέπει να ενσωματώσουν στα προγράμματά τους ένα στοιχείο τακτικής αξιολόγησης της προόδου που σημειώνεται και του κατά πόσον επιτυγχάνονται οι στόχοι. Εάν δεν συμβεί αυτό, πρέπει να εξετάζουν το ενδεχόμενο να τροποποιηθεί το πρόγραμμα προκειμένου να ευθυγραμμιστεί με τα επίπεδα που επιτυγχάνουν οι αναγνωρισμένοι φορείς βέλτιστων πρακτικών. |

Η Επιτροπή καλεί τις εθνικές διοικήσεις, τους παρόχους χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, τις οργανώσεις καταναλωτών και άλλους ενδιαφερομένους να αναπτύξουν εθνικές στρατηγικές για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση μέσα από τα κατάλληλα προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης σε σχέση με τις παραπάνω αρχές χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΡΑΚΤΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

Αν και η Επιτροπή θεωρεί ότι η αρχική ευθύνη για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση ανήκει στα κράτη μέλη, τους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς και τους παρόχους χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, η ΕΕ μπορεί να συμβάλει στην παροχή έμπρακτης υποστήριξης. Η Επιτροπή έχει επισημάνει τις ακόλουθες πρωτοβουλίες ως θεματικά πεδία προτεραιότητας:

- Δημιουργία ενός δικτύου επαγγελματιών εκπαιδευτών στο χώρο της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης – η ευκαιρία για δικτύωση και εκμάθηση από την εμπειρία υποστηρίζεται από πολλούς ενδιαφερομένους. Για την περαιτέρω προώθηση του θέματος αυτού, η Επιτροπή θα συγκροτήσει ομάδα εμπειρογνωμόνων της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης που θα περιλαμβάνει εκπροσώπους των αρχών των κρατών μελών (συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών εμπειρογνωμόνων), παρόχων χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, οργανώσεων καταναλωτών και άλλων ομάδων κατά περίπτωση. Στόχος της ομάδας θα είναι η διάδοση και η προώθηση βέλτιστων πρακτικών στη χρηματοοικονομική εκπαίδευση, η παροχή βοήθειας στην Επιτροπή για τον εντοπισμό προβλημάτων που σχετίζονται με την παροχή της εκπαίδευσης, η παροχή συμβουλών την Επιτροπή για τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμόζονται οι παραπάνω αρχές, ο έλεγχος της απόδοσης και της παράδοσης της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης και η συμβολή στην αξιολόγηση των μέτρων που περιλαμβάνονται στην παρούσα ανακοίνωση κατά το χρονικό διάστημα έως το 2010. Οι προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος για το δίκτυο αυτό θα δημοσιευθούν στις αρχές του 2008.

- Παροχή στήριξης στα κράτη μέλη και τους ιδιωτικούς παράγοντες για την οργάνωση εθνικών/περιφερειακών διασκέψεων με επίκεντρο τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση - τα περισσότερα προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης είναι τοπικά, περιφερειακά ή, στην καλύτερη περίπτωση, εθνικά όσον αφορά το πεδίο κάλυψής τους. Έτσι, υπάρχει ανάγκη για εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης που πρέπει να διοργανώνονται όσο το δυνατόν πιο κοντά στο στοχευόμενο κοινό. Η Επιτροπή ενθαρρύνει ιδιαιτέρως τα κράτη μέλη και τους ιδιωτικούς παράγοντες να οργανώνουν τέτοιες εκδηλώσεις, και μπορεί να προσφέρει τη στήριξή της με τη της μορφή της χορηγίας και της συμμετοχής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η συμμετοχή της Επιτροπής αποτελεί καλή ευκαιρία να υποστηριχθεί ή να ενθαρρυνθεί η δραστηριοποίηση εθνικών φόρουμ για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση, να προωθηθεί η βέλτιστη πρακτική σε τοπικό επίπεδο και να υποστηριχθούν οι υπάρχουσες πρωτοβουλίες. Οι διασκέψεις αυτές παρέχουν ώθηση, διαφάνεια και την κάλυψη των ζητημάτων χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στο επίπεδο στο οποίο πρέπει να αντιμετωπίζονται.

- Δημοσίευση μιας επιγραμμικής βάσης δεδομένων των προγραμμάτων χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης και της σχετικής έρευνας στην ΕΕ – Με βάση τα πορίσματα των μελετών που προαναφέρθηκαν στην παράγραφο 3.2, η Επιτροπή θα αναπτύξει μια επιγραμμική βάση δεδομένων των προγραμμάτων χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης σε όλη την ΕΕ. Η βάση αυτή θα παρέχει πληροφορίες για τα προγράμματα όσον αφορά τη γεωγραφική βάση τους, το περιεχόμενο σπουδών, το στοχευόμενο κοινό και τα στοιχεία των παρόχων. Η βάση δεδομένων θα συγκεντρώνει επίσης τα αποτελέσματα της έρευνας που θα πραγματοποιείται σχετικά με τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση και τα επίπεδα βασικών χρηματοοικονομικών γνώσεων στην ΕΕ. Σκοπός αυτής της βάσης δεδομένων είναι να διευκολυνθεί η εξέταση των βέλτιστων πρακτικών και των πορισμάτων της έρευνας. Η Επιτροπή θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξασφαλίσει την ακρίβεια των δεδομένων. Για να ενισχύσει την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με αυτή τη βάση δεδομένων, η Επιτροπή θα εκδώσει ένα τακτικό ενημερωτικό δελτίο που θα ενημερώνει για νέες ή ιδιαίτερα σημαντικές προσθήκες στη βάση δεδομένων. Η επιγραμμική βάση δεδομένων θα είναι διαθέσιμη το 2008.

- Ανάπτυξη μιας ενότητας κατάρτισης των εκπαιδευτικών σχετικά με τις βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις – η πρωτοβουλία Dolceta έχει ήδη αποδειχθεί πολύ χρήσιμη για τη διευκόλυνση της διδασκαλίας χρηματοοικονομικών ζητημάτων σε ενήλικες μαθητές. Έχοντας αυτό ως βάση η Επιτροπή θα αρχίσει, από τις αρχές του 2008, να αναπτύσσει μια ενότητα για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση με σκοπό την κατάρτιση εκπαιδευτικών. Το σχέδιο αυτό θα τεθεί σε εφαρμογή με τη βοήθεια παιδαγωγών και οικονομικών εμπειρογνωμόνων από το ευρωπαϊκό πανεπιστημιακό δίκτυο διαρκούς εκπαίδευσης. Αυτή η ενότητα της Dolceta θα παρέχει στους δασκάλους της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έτοιμα προς χρήση πακέτα, που θα περιλαμβάνουν και κατάρτιση βάσει του διαδικτύου, προκειμένου να ενθαρρυνθούν και να βοηθηθούν, έτσι ώστε να ενσωματώσουν χρηματοοικονομικά ζητήματα στο γενικό πρόγραμμα σπουδών σε προαιρετική βάση. Όλα τα υλικά θα είναι προσαρμοσμένα στις εθνικές πολιτιστικές συνθήκες. Με την ολοκλήρωση αυτής της ενότητας κατάρτισης εκπαιδευτικών, οι εθνικές ομάδες ανάπτυξης, όπου είναι δυνατόν, θα συμμετέχουν σε εκδηλώσεις κατάρτισης εκπαιδευτικών για να διαφημίσουν τα υλικά καταναλωτικής εκπαίδευσης και να ενθαρρύνουν τους δασκάλους να τα χρησιμοποιήσουν.

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ

Η παρούσα ανακοίνωση είναι ένα στοιχείο της δέσμης μέτρων για τις λιανικές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες που αναπτύσσεται στην έκθεση της Επιτροπής με τίτλο «Ενιαία αγορά για την Ευρώπη του 21ου αιώνα», με στόχο τη βελτίωση της παροχής των οφελών από την ολοκλήρωση των χρηματαγορών στους πολίτες της Ευρώπης. Βαασικός στόχος των μελλοντικών εργασιών της Επιτροπής για τις λιανικές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες θα είναι η ενδυνάμωση των πελατών ώστε να κάνουν τις επιλογές τους έχοντας πλήρη επίγνωση. Οι προσπάθειες για την αύξηση των βασικών χρηματοοικονομικών γνώσεων θα αποτελέσουν σημαντικό στοιχείο αυτών των εργασιών.

Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί την πρόοδο των διάφορων πρωτοβουλιών που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση προκειμένου να υπάρξει κατανόηση του κατά πόσον εκπληρώνουν τους στόχους που αναφέρονται παραπάνω. Οι πρωτοβουλίες θα υποβληθούν επιπροσθέτως σε διεξοδική επανεξέταση το 2010.

[1] Η πληροφόρηση και η προστασία των καταναλωτών αποτελούν τη βάση της νομοθεσίας της ΕΕ για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Ως παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν η οδηγία για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων, που περιλαμβάνει διατάξεις για την προστασία των λιανικών επενδυτών· η τρέχουσα επανεξέταση των οδηγιών ΟΣΕΚΑ, όπου περιλαμβάνεται το απλοποιημένο ενημερωτικό δελτίο· οι οδηγίες για την καταναλωτική πίστη, την εξ αποστάσεως εμπορία χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και τους ασφαλιστικούς διαμεσολαβητές, καθώς και οι προτάσεις που περιλαμβάνονται στη Λευκή Βίβλο για τα ενυπόθηκα δάνεια, που σκοπό έχουν να επιτρέπουν στους καταναλωτές να λαμβάνουν τις ορθές αποφάσεις όταν αγοράζουν ένα χρηματοπιστωτικό προϊόν. Η Επιτροπή προτίθεται να εκπονήσει διατομεακή μελέτη το 2008 σχετικά με την καταλληλότητα και τη συνέπεια των απαιτήσεων πληροφόρησης της νομοθεσίας της ΕΕ για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, και το ζήτημα αυτό εξετάζεται επίσης στις αξιολογήσεις των σχετικών συγκεκριμένων κανόνων.

[2] COM(2005) 629.

[3] COM(2007) 226.

[4] P6_TA-PROV(2007)0338/A6-0248/2007.

[5] COM(2007) 724, SEC(2007) 1520.

[6] Gecser, Παρουσίαση σχετικά με 8 βήματα για να μάθουν οι νέοι Ούγγροι να χρησιμοποιούν έξυπνα τα χρήματά τους, διάσκεψη για τη χρηματοοικονομική ικανότητα, Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2007.

[7] Nieri, Access to Credit: the Difficulties of Households, New Frontiers in Banking Services: Emerging Needs and Tailored Products for Untapped Markets, Springer Verlag: Βερολίνο, 2006.

[8] Mandell, Personal Finance Survey of High School Seniors, The Jumpstart Coalition for Personal Financial Literacy, 2004.

[9] ANZ Banking Group, ANZ Survey of Adult Financial Literacy in Australia, 2003.

[10] Financial Services Authority, Financial Capability in the UK: Establishing a Baseline,2006.

[11] The Jumpstart Coalition for Personal Financial Literacy, Making the case for financial literacy, 2007.

[12] Observatoire du Crédit et de l'Endettement et al, FES - Better access to financial services and financial education (2007), Έκθεση της έρευνας για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση, Απρίλιος 2007 και Evers & Jung, Survey on Financial Literacy Schemes in the EU27, Νοέμβριος 2007.

[13] Dredge, παρουσίαση για τη χρηματοοικονομική ικανότητα στον εργασιακό χώρο, διάσκεψη για τη χρηματοοικονομική ικανότητα, Βρυξέλλες, 28 Μαρτίου 2007.

[14] Bayer, Bernheim, Scholz , The effects of financial education in the workplace: evidence from a survey of employers, Ιούνιος 1996.

[15] Lusardi, Saving and the effectiveness of Financial Education, Pension Research Council Working Paper 2003-14, Pension Research Council, 2003.

[16] Hirad, Zorn, Empirical Evidence of the effectiveness of pre-purchase homeownership counselling, Μάιος 2001.

[17] Ανάπτυξη επιγραμμικών εργαλείων εκπαίδευσης ενηλίκων (Development of On-Line Consumer Education Tools for Adults), www.dolceta.eu

[18] http://ec.europa.eu/consumers/cons_info/consumer_diary_en.htm

[19] Περίληψη της διάσκεψης και των παρουσιάσεων που υποβλήθηκαν βρίσκεται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/internal_market/finservices-retail/capability/index_en.htm

[20] COM(2007) 226.

[21] Οι κατευθυντήριες γραμμές είναι σύμφωνες με τις αρχές και τις ορθές πρακτικές για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση και συνειδητοποίηση του ΟΟΣΑ του 2005, που επικυρώθηκαν από όλα τα μέλη του ΟΟΣΑ, συμπεριλαμβανομένων πολλών κρατών μελών της ΕΕ (διαθέσιμες στη διεύθυνση http://www.oecd.org/dataoecd/7/17/35108560.pdf).