This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52019DC0565
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS on the implementation of the Council Recommendation on promoting health-enhancing physical activity across sectors
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ για την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την προώθηση της σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας σε όλους τους τομείς
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ για την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την προώθηση της σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας σε όλους τους τομείς
COM/2019/565 final
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 6.11.2019
COM(2019) 565 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
για την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την προώθηση της σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας σε όλους τους τομείς
1.Εισαγωγή και ιστορικό
Με τη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την προώθηση της σωματικής άσκησης για τη βελτίωση της υγείας (ΣΑΒΥ) σε όλους τους τομείς («η σύσταση του Συμβουλίου») 1 , που εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 2013, η Επιτροπή κλήθηκε να υποβάλλει έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της και την προστιθέμενη αξία της κάθε 3 χρόνια. Μια πρώτη έκθεση προόδου δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2016 και καλύπτει την περίοδο 2014-2016 2 . Η παρούσα είναι η δεύτερη έκθεση, η οποία καλύπτει την περίοδο 2017-2019.
Ο αθλητισμός και η σωματική άσκηση συμβάλλουν στη σωματική, ψυχική και κοινωνική υγεία· εντούτοις, το Ειδικό Ευρωβαρόμετρο του 2018 για τον Αθλητισμό και τη Σωματική Άσκηση 3 δείχνει ότι πάρα πολλοί άνθρωποι στην ΕΕ δεν επιτυγχάνουν τα ελάχιστα επίπεδα σωματικής άσκησης που συνιστά η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ). Στόχος της σύστασης του Συμβουλίου είναι η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Η ενασχόληση με τον αθλητισμό και τη σωματική άσκηση ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, το επίπεδο εκπαίδευσης και το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, καθώς και μεταξύ των χωρών, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι εθνικές πολιτικές και οι κατευθυντήριες γραμμές μπορούν να επηρεάσουν τις συμπεριφορές. Η σύσταση του Συμβουλίου ενθαρρύνει τα κράτη μέλη της ΕΕ να αναπτύξουν εθνικές στρατηγικές και σχέδια δράσης για την προώθηση της σωματικής άσκησης, με τη συμμετοχή όλων των συναφών τομέων, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, του αθλητισμού και της υγείας. Επίσης, τα ενθαρρύνει να συνεργάζονται στενά μεταξύ τους και με την Επιτροπή, ανταλλάσσοντας τακτικά πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές.
Η παρούσα επισκόπηση της εφαρμογής της σύστασης του Συμβουλίου παρουσιάζει θετικές εξελίξεις, συμπεριλαμβανομένης της υιοθέτησης αρκετών νέων πολιτικών, της βελτίωσης της διατομεακής συνεργασίας σε εθνικό επίπεδο και της ενίσχυσης της διασυνοριακής συνεργασίας.
2.Μέθοδος
Στο παράρτημα της σύστασης του Συμβουλίου περιλαμβάνεται ένα σύνολο 23 δεικτών («το πλαίσιο παρακολούθησης»), οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της προόδου που σημειώνεται στα κράτη μέλη όσον αφορά τις πολιτικές για την προώθηση της ΣΑΒΥ και την αξιολόγηση των επιπέδων σωματικής άσκησης. Ένας δείκτης θεωρείται ότι εφαρμόζεται όταν ένα κράτος μέλος έχει θεσπίσει πολιτική ή πρόγραμμα που παρακολουθείται με τη χρήση του συγκεκριμένου δείκτη.
Στη σύσταση του Συμβουλίου τα κράτη μέλη κλήθηκαν να ορίσουν εθνικά κομβικά σημεία ΣΑΒΥ, τα οποία θα συντονίζουν τη συλλογή, σε εθνικό επίπεδο, πληροφοριών για το πλαίσιο παρακολούθησης. Το δίκτυο κομβικών σημείων έχει συνεδριάσει πέντε φορές 4 μετά την πρώτη έκθεση προόδου σχετικά με τη σύσταση του Συμβουλίου, με την υποστήριξη της Επιτροπής και της ΠΟΥ. Οι συνεδριάσεις αυτές χρησιμοποιήθηκαν ως φόρουμ για τη διεύρυνση της διατομεακής συνεργασίας με τη συμμετοχή άλλων σημαντικών ενδιαφερόμενων μερών του τομέα. Για την προώθηση της σωματικής άσκησης απαιτείται πολυτομεακή προσέγγιση. Με τη συντονισμένη δράση από όλους τους σχετικούς τομείς αποφεύγονται η αλληλεπικάλυψη και οι ασυνέπειες. Για παράδειγμα, η συνεδρίαση του Οκτωβρίου του 2018 στο Λουξεμβούργο διοργανώθηκε ως κοινή συνεδρίαση με την ομάδα υψηλού επιπέδου για τη διατροφή και τη σωματική άσκηση, που συστάθηκε στο πλαίσιο της πολιτικής για την υγεία. Στη συνεδρίαση του Ιουνίου του 2019 στις Βρυξέλλες συμμετείχαν οι εκπρόσωποι των κρατών μελών στην ομάδα υψηλού επιπέδου για τη διατροφή και τη σωματική άσκηση και στην επιτροπή για την κοινή οργάνωση των γεωργικών αγορών («πρόγραμμα για την προώθηση της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και γάλακτος στα σχολεία») που έχει συσταθεί στο πλαίσιο της γεωργικής πολιτικής.
Από την έναρξη ισχύος της σύστασης του Συμβουλίου, η Επιτροπή συνεργάστηκε με την ΠΟΥ για να στηρίξει τα κράτη μέλη και τα κομβικά σημεία τους μέσω του προγράμματος Erasmus+. Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα έκθεση συλλέχθηκαν από τα εθνικά κομβικά σημεία.
Η παρούσα έκθεση προόδου αποτυπώνει επίσης τις συνεισφορές που ελήφθησαν από την ΠΟΥ 5 και την Ομάδα «Αθλητισμός» του Συμβουλίου.
3.Ευρωπαϊκή Πύλη Πληροφόρησης της ΠΟΥ για την Υγεία και ενημερωτικά δελτία ανά χώρα για τη ΣΑΒΥ
Όλα τα στοιχεία που συλλέγονται μέσω του πλαισίου παρακολούθησης εισάγονται στην Ευρωπαϊκή Πύλη Πληροφόρησης της ΠΟΥ για την Υγεία 6 , την οποία εγκαινίασε η ΠΟΥ το 2016 για να αντικαταστήσει την ευρωπαϊκή βάση δεδομένων για τη διατροφή, την παχυσαρκία και τη σωματική άσκηση. Μέσω της εν λόγω πύλης τα 53 κράτη μέλη της ΠΟΥ στην ευρωπαϊκή περιφέρεια μπορούν να αποκτούν εύκολα πρόσβαση σε δεδομένα, πληροφορίες και πόρους για την υγεία· επίσης, η Πύλη συμβάλλει στη βελτίωση της υγείας των Ευρωπαίων μέσω της βελτίωσης των πληροφοριών που αποτελούν τη βάση της πολιτικής. Αυτή η διαδραστική υπηρεσία μίας στάσης για την υγεία επιτρέπει την απεικόνιση και την ανάλυση στοιχείων για πάνω από 3 500 δείκτες.
Η Επιτροπή συνεργάστηκε στενά με την ΠΟΥ για να συγκεντρώσει τις συνεισφορές των κρατών μελών της ΕΕ στα ενημερωτικά δελτία ανά χώρα σχετικά με τη σωματική άσκηση 7 , τα οποία δημοσιεύθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2018. Τα ενημερωτικά δελτία παρουσιάζουν συνοπτικά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η έλλειψη σωματικής άσκησης σε επίπεδο πολιτικής. Εκπονήθηκαν επίσης από τα κράτη μέλη της ΕΕ θεματικά ενημερωτικά δελτία σχετικά με τη σωματική άσκηση, με έμφαση στην υγεία και την εκπαίδευση, τα οποία συνοψίζουν την τρέχουσα κατάσταση της προώθησης της σωματικής άσκησης σε αυτούς τους δύο τομείς και παρουσιάζουν επιλεγμένες επιτυχημένες περιπτώσεις ή παραδείγματα ορθής πρακτικής. Αυτές οι επιτυχημένες δράσεις πολιτικής μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για την ανάπτυξη και την κλιμάκωση νέων πρωτοβουλιών με σκοπό την προώθηση της σωματικής άσκησης σε αυτούς τους τομείς.
4.Ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικής για τη ΣΑΒΥ σε εθνικό επίπεδο
Και τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ συνέλεξαν στοιχεία σχετικά με την εφαρμογή των 23 δεικτών σε εθνικό επίπεδο. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν παρουσιάζουν ικανοποιητική επισκόπηση της προώθησης της ΣΑΒΥ στην ΕΕ.
Μετά την πρώτη έκθεση, έχει σημειωθεί γενική αύξηση του αριθμού των χωρών με πολιτικές και στρατηγικές για την προώθηση της σωματικής άσκησης σε ομάδες πληθυσμών. Οι περισσότερες χώρες υπέβαλαν στοιχεία από τα εθνικά συστήματα παρακολούθησης και επιτήρησης της σωματικής άσκησης. Αυτό είναι ενθαρρυντικό, δεδομένου ότι τα εν λόγω στοιχεία επιτρέπουν την ανάλυση των τάσεων και τον προσδιορισμό αποτελεσματικών δράσεων και υποεξυπηρετούμενων τομέων πολιτικής και ομάδων πληθυσμού. Ενθαρρυντικό είναι, εξάλλου, το γεγονός ότι αυξήθηκαν οι χώρες με εθνικό μηχανισμό συντονισμού και με ειδική χρηματοδότηση για τη ΣΑΒΥ από διάφορους τομείς, καθώς δείχνει ότι περισσότερες χώρες χρησιμοποιούν μια ολοκληρωμένη, πολυτομεακή προσέγγιση για την προώθηση της σωματικής άσκησης και ότι η σημασία της σωματικής άσκησης αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο.
Από το 2015 έως το 2018 παρατηρείται συνολική βελτίωση σε 16 δείκτες, εκ των οποίων 11 βελτιώθηκαν κατά περισσότερο από 20 % (βλ. Σχήμα 1). Ωστόσο, οι άμεσες συγκρίσεις των στοιχείων για το 2015 και το 2018 απαιτούν προσοχή, δεδομένου ότι οι μέθοδοι έρευνας ήταν ελαφρώς διαφορετικές, τα νέα κομβικά σημεία ενδέχεται να είχαν συλλέξει τα στοιχεία με διαφορετικό τρόπο και το 2018 απάντησαν στην έρευνα περισσότερα κράτη μέλη σε σχέση με το 2015 (η Ελλάδα δεν συμμετείχε στην έρευνα το 2015). Η υποβολή στοιχείων για δείκτες που επιτεύχθηκαν από λίγες μόνο χώρες το 2015 (όπως οι δείκτες 7 και 18, αμφότεροι όσον αφορά τη χρήση κατευθυντήριων γραμμών) εξακολουθούσε να είναι ανεπαρκής. Η Φινλανδία είναι η μόνη χώρα που έχει επιτύχει και εφαρμόσει πλήρως και τους 23 δείκτες του πλαισίου παρακολούθησης (βλ. παράρτημα).
Σχήμα 1 — Αριθμός κρατών μελών που εκπληρώνουν τους 23 δείκτες
Επισκόπηση των αποτελεσμάτων του πλαισίου παρακολούθησης παρουσιάζεται παρακάτω. Μπορείτε να ανατρέξετε στις λεπτομέρειες για τις χώρες στην Ευρωπαϊκή Πύλη Πληροφόρησης για την Υγεία 8 και στα ενημερωτικά δελτία ανά χώρα σχετικά με τη σωματική άσκηση.
Συστάσεις εθνικής πολιτικής για τη ΣΑΒΥ έχουν τεθεί σε εφαρμογή από 22 χώρες. Σε εννέα από αυτές, οι συστάσεις βασίζονταν αποκλειστικά στις παγκόσμιες συστάσεις της ΠΟΥ όσον αφορά τη σωματική άσκηση για την υγεία, ενώ σε πέντε χώρες χρησιμοποιήθηκαν άλλες συστάσεις. Δέκα χώρες ακολούθησαν άλλες διεθνείς συστάσεις ή συνδυασμό τους.
Είκοσι δύο χώρες ανέφεραν ότι διέθεταν εθνικό μηχανισμό συντονισμού για την προώθηση της σωματικής άσκησης. Ο μηχανισμός είχε ποικίλες μορφές: από μικρές ομάδες εργασίας για τον συντονισμό της συνιστώσας της σωματικής άσκησης ενός εθνικού σχεδίου δράσης για μη μεταδοτικές νόσους, μέχρι υπουργικά συμβούλια υψηλού επιπέδου.
Η χορήγηση ειδικής χρηματοδότησης για την προώθηση της ΣΑΒΥ είναι ένας ισχυρός δείκτης δράσης για την προώθηση της σωματικής άσκησης εκ μέρους των κυβερνήσεων και των κρατικών τομέων. Είκοσι έξι χώρες ανέφεραν ότι παρείχαν ειδική χρηματοδότηση για την προώθηση της ΣΑΒΥ, με τους τομείς του αθλητισμού και της υγείας να παρέχουν το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης.
Όλες οι χώρες ανέφεραν τουλάχιστον μία εθνική πολιτική άθλησης για όλους ή ένα σχέδιο δράσης για την προώθηση της σωματικής άσκησης. Συνολικά, αναφέρθηκαν 148 πολιτικές άθλησης για όλους ή άλλες εθνικές πολιτικές ή σχέδια δράσης για τη ΣΑΒΥ. Ο τομέας του αθλητισμού ήταν εκείνος που συμμετείχε περισσότερο στην εφαρμογή των εθνικών πολιτικών ή σχεδίων δράσης για τη σωματική άσκηση.
Επτά χώρες ανέφεραν ότι χρησιμοποιήθηκαν οι κατευθυντήριες γραμμές για τις «αθλητικές λέσχες για την υγεία». Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές ενθαρρύνουν τις αθλητικές λέσχες να επενδύουν σε αθλητικές δραστηριότητες στον τομέα της υγείας και να προωθούν τη σύνδεση της υγείας με τις αθλητικές δραστηριότητες. 10 ακόμη χώρες ανέφεραν τη χρήση παρόμοιων προγραμμάτων, κατευθυντήριων γραμμών ή πλαισίων για τις αθλητικές λέσχες ή ομοσπονδίες.
Είκοσι τέσσερις χώρες ανέφεραν ότι διέθεταν προγράμματα για την προώθηση της σωματικής άσκησης σε συγκεκριμένες ομάδες. Από τις 148 πολιτικές και σχέδια δράσης για την προώθηση της ΣΑΒΥ, 72 απευθύνονταν σε ειδικές ομάδες. Οι ομάδες-στόχοι των περισσότερων πολιτικών ήταν τα άτομα με χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με αναπηρία. Είκοσι χώρες ανέφεραν συγκεκριμένες πολιτικές, προγράμματα ή κίνητρα κόστους για την αύξηση της πρόσβασης σε εγκαταστάσεις άσκησης για κοινωνικά μειονεκτούσες ομάδες, ενώ 13 ανέφεραν κοινοτικά προγράμματα για την προώθηση της σωματικής άσκησης μεταξύ των ηλικιωμένων.
Είκοσι μία χώρες διέθεταν εθνικό πρόγραμμα για την προώθηση της παροχής συμβουλών σχετικά με τη σωματική άσκηση από επαγγελματίες του τομέα της υγείας (πολλές χώρες ανέφεραν τοπικά ή περιφερειακά προγράμματα ή έργα που δεν ήταν ακόμη εθνικά). Επτά χώρες ανέφεραν ότι τα άτομα που παρείχαν συμβουλές σχετικά με τη σωματική άσκηση ή συνταγογραφούσαν άσκηση αποζημιώνονταν από το εθνικό σύστημα ασφάλισης υγείας.
Είκοσι δύο χώρες ανέφεραν ότι η σωματική άσκηση για την υγεία συμπεριλαμβανόταν στο πρόγραμμα σπουδών για έναν ή περισσότερους τύπους επαγγελματιών του τομέα της υγείας. Όλες οι χώρες το προσέφεραν αυτό στους γιατρούς, ενώ 18 το προσέφεραν και σε φυσικοθεραπευτές, 17 σε νοσηλευτές και 11 σε άλλους επαγγελματίες του τομέα της υγείας, όπως οι διαιτολόγοι, οι εργοθεραπευτές, οι κινησιολόγοι και οι φαρμακοποιοί.
Στον τομέα της εκπαίδευσης, όλα τα κράτη μέλη ανέφεραν ότι γίνονταν μαθήματα φυσικής αγωγής στα σχολεία. Ο αριθμός των ωρών που προβλέπονται σε κάθε χώρα παρουσιάζεται στα ενημερωτικά δελτία ανά χώρα. Οι ώρες είναι υποχρεωτικές για 21 χώρες σε σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και για 20 χώρες σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Είκοσι τέσσερις χώρες ανέφεραν τουλάχιστον ένα πρόγραμμα προώθησης της σωματικής άσκησης στα σχολεία. Το πιο συχνά αναφερόμενο πρόγραμμα (20 χώρες) ήταν τα προγράμματα μετά το σχολείο· 15 χώρες ανέφεραν εθνικές πρωτοβουλίες για ενεργητικά σχολικά διαλείμματα, και 14 είχαν προγράμματα για ενεργητικά διαλείμματα κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Δεκαπέντε χώρες ανέφεραν ένα εθνικό πρόγραμμα για την ενεργητική μετακίνηση προς το σχολείο. Η κατάρτιση των καθηγητών φυσικής αγωγής στη ΣΑΒΥ αναφέρθηκε από 21 χώρες.
Πέντε χώρες ανέφεραν ότι είχαν εφαρμόσει τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση των υποδομών σωματικής άσκησης κατά τον ελεύθερο χρόνο σε εθνικό επίπεδο. Αναφέρθηκαν ορισμένα συναφή εθνικά προγράμματα για τη βελτίωση των υποδομών σωματικής άσκησης κατά τον ελεύθερο χρόνο ή ψυχαγωγικής σωματικής άσκησης.
Δεκαπέντε χώρες ανέφεραν ότι διέθεταν πρόγραμμα για την προώθηση της σωματικής άσκησης στον χώρο εργασίας, ενώ 19 ανέφεραν προγράμματα για την ενθάρρυνση της ενεργητικής μετακίνησης προς την εργασία.
Είκοσι τρεις χώρες ανέφεραν μια καθιερωμένη εθνική εκστρατεία για την προώθηση της σωματικής άσκησης, στην οποία χρησιμοποιήθηκαν διάφορα είδη μέσων ενημέρωσης. Στην εκστρατεία χρησιμοποιήθηκαν περισσότερα από ένα είδη μέσων σε 21 χώρες.
Συνολικά, το 54 % των πολιτικών και των σχεδίων δράσης που αναφέρθηκαν περιλάμβαναν σχέδιο προς αξιολόγηση (77 % το 2015).
5.Μέτρηση της επικράτησης της σωματικής άσκησης
Είναι σημαντικό να κατανοηθούν πλήρως οι λόγοι για τα υψηλά επίπεδα έλλειψης σωματικής άσκησης, ώστε να είναι δυνατή η καθοδήγηση και η ανάπτυξη επαρκών και αποτελεσματικών πολιτικών για τη σωματική άσκηση που μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της συμμετοχής και τη μείωση των εμποδίων. Τα στοιχεία επιτρέπουν την ανάλυση των τάσεων και τον προσδιορισμό αποτελεσματικών δράσεων και υποεξυπηρετούμενων τομέων πολιτικής και ομάδων πληθυσμού.
Είκοσι έξι χώρες ανέφεραν τουλάχιστον ένα σύστημα παρακολούθησης της σωματικής άσκησης σε έναν τομέα (σε σύγκριση με 17 χώρες το 2015), ενώ 24 χώρες ανέφεραν την ύπαρξη ενός συστήματος στον τομέα της υγείας. Είναι δύσκολο να συγκριθούν τα επίπεδα σωματικής άσκησης στον πληθυσμό μεταξύ των χωρών, καθώς χρησιμοποιούνται διαφορετικές μέθοδοι και μέσα για την παρακολούθηση της σωματικής άσκησης. Στην πρώτη έκθεση του 2016 η δημοσίευση διαφορετικών και, ενίοτε, αντιφατικών στοιχείων από τα διάφορα μέσα έρευνας προσδιορίστηκε ως ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Η κατάσταση αυτή, με ποικίλα μέσα έρευνας και ερωτηματολόγια που χρησιμοποιήθηκαν για τη συλλογή στοιχείων σε όλα τα κράτη μέλη, παραμένει αμετάβλητη. Είκοσι μία χώρες υπέβαλαν στοιχεία σχετικά με τα επίπεδα σωματικής άσκησης των ενηλίκων από ανεξάρτητες εθνικές έρευνες. Υποβλήθηκαν επίσης στοιχεία που προέκυψαν από έρευνες της ΕΕ [πέντε χώρες υπέβαλαν στοιχεία από το Ευρωβαρόμετρο για τον αθλητισμό και τη σωματική άσκηση και επτά χρησιμοποίησαν τα αποτελέσματα της ευρωπαϊκής έρευνας υγείας με συνεντεύξεις (EHIS) 9 ως εθνικά στοιχεία για τα επίπεδα σωματικής άσκησης]. Τα στοιχεία που υποβλήθηκαν για παιδιά και εφήβους προέκυψαν κυρίως από εθνικές έρευνες ή από την έρευνα για την Υγειονομική Συμπεριφορά των Παιδιών Σχολικής Ηλικίας 10 .
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η συνεργασία των κρατών μελών που αναπτύχθηκε τόσο εντός του δικτύου κομβικών σημείων της ΣΑΒΥ όσο και με την ΠΟΥ οδήγησε στο χρηματοδοτούμενο από το πρόγραμμα Erasmus+ έργο EUPASMOS (ενωσιακό σύστημα παρακολούθησης της σωματικής άσκησης και του αθλητισμού) 11 , με τη συμμετοχή 20 κρατών μελών της ΕΕ. Το έργο αυτό αποσκοπεί στη δημιουργία ενός εναρμονισμένου συστήματος παρακολούθησης για τον αθλητισμό και τη σωματική άσκηση μέσω της ανάπτυξης μιας ολοκληρωμένης και κοινής μεθοδολογικής διαδικασίας που θα παρέχει συγκρίσιμα, έγκυρα και αξιόπιστα δεδομένα για τη σωματική άσκηση και τη συμμετοχή στον αθλητισμό σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Έως τα μέσα του 2020, το έργο θα παράσχει στοιχεία και μια επικυρωμένη μεθοδολογία. Στο πλαίσιο του έργου θα εκδοθούν επίσης συστάσεις για την επέκταση της EHIS, η οποία επί του παρόντος περιλαμβάνει ένα πολύ περιορισμένο τμήμα για τη σωματική άσκηση.
6.Ευρωπαϊκές στατιστικές για τη σωματική άσκηση
Στη σύσταση του Συμβουλίου η Επιτροπή κλήθηκε να εξετάσει τη δυνατότητα παραγωγής ευρωπαϊκών στατιστικών για τα επίπεδα σωματικής άσκησης με βάση τα στοιχεία που συλλέγονται δυνάμει του πλαισίου παρακολούθησης.
Τα στοιχεία για τη σωματική άσκηση συλλέγονται στο πλαίσιο των ερευνών της ΕΕ, κυρίως της EHIS, και διατίθενται στον ιστότοπο της Eurostat, υπό τους τομείς «Υγεία» και «Αθλητισμός» της Eurobase. Το 2018 η Eurostat δημοσίευσε ένα φυλλάδιο σχετικά με τις στατιστικές που σχετίζονται με τον αθλητισμό 12 , συμπεριλαμβανομένων των στοιχείων για τα επίπεδα σωματικής άσκησης, τα οποία προέρχονται από την EHIS (κύμα 2014). Οι στατιστικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ενότητα που αφορά το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EU-SILC) 13 , οι οποίες διενεργήθηκαν το 2017, περιλάμβαναν επίσης ορισμένες μεταβλητές σχετικά με τη σωματική άσκηση.
Στο πλαίσιο παρακολούθησης, μόνο επτά κράτη μέλη χρησιμοποίησαν στοιχεία από την EHIS για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τα επίπεδα σωματικής άσκησης. Η ενσωμάτωση της EHIS στις υφιστάμενες εθνικές και περιφερειακές έρευνες εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση, λόγω των διαφορετικών προτεραιοτήτων των ερευνών και των οργανισμών που είναι αρμόδιοι για τον σχεδιασμό, την επικύρωση και την εφαρμογή των ερευνών, ιδίως σε χώρες όπου υπάρχει επαρκής παρακολούθηση της σωματικής άσκησης και της συμμετοχής στον αθλητισμό. Σύμφωνα με τον ισχύοντα κανονισμό-πλαίσιο για τις στατιστικές στον τομέα της δημόσιας υγείας 14 , η τρίτη έκδοση της έρευνας EHIS πραγματοποιείται το 2019. Οι επόμενες έρευνες θα διεξαχθούν δυνάμει του προσεχούς κανονισμού σχετικά με τις ολοκληρωμένες ευρωπαϊκές κοινωνικές στατιστικές 15 . Η Eurostat, άλλες υπηρεσίες της Επιτροπής και τα κράτη μέλη συνεργάζονται για να συμφωνήσουν ως προς τα μέσα έρευνας και, ενδεχομένως, να τα βελτιώσουν.
7.Συνεργασία επί της ΣΑΒΥ μεταξύ των κρατών μελών και με την Επιτροπή
Η σύσταση του Συμβουλίου ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συνεργάζονται στενά μεταξύ τους και με την Επιτροπή για την προώθηση της ΣΑΒΥ μέσω της συμμετοχής σε διαδικασία τακτικής ανταλλαγής πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών. Η Επιτροπή κλήθηκε να διευκολύνει τις ανταλλαγές αυτές και να στηρίξει τα κράτη μέλη.
Το δίκτυο εθνικών κομβικών σημείων επέτρεψε την επωφελή ανταλλαγή ορθών πρακτικών και προώθησε τη συνεργασία της ΕΕ. Παρουσιάσεις για την προώθηση ορθών πρακτικών της ΣΑΒΥ συμπεριλήφθηκαν συστηματικά στις συνεδριάσεις, για τη διευκόλυνση ανταλλαγών εμπειριών και αντληθέντων διδαγμάτων. Επιπλέον, εκπονήθηκε δέσμη ορθών πρακτικών σε θεματικά ενημερωτικά δελτία για την υγεία και την εκπαίδευση (βλ. τμήμα 3 ανωτέρω).
Η Επιτροπή στήριξε την ΠΟΥ στην παροχή τεχνικής βοήθειας σε μεμονωμένες χώρες, ώστε να τις βοηθήσει να αναπτύξουν κατευθυντήριες γραμμές, συστάσεις και χάρτες πορείας για τη σωματική άσκηση βάσει στοιχείων για τις πολιτικές σωματικής άσκησης σε διάφορους τομείς. Καταρτίστηκαν κατευθυντήριες γραμμές για τη σωματική άσκηση για μία χώρα. Εκπονήθηκαν επίσης δύο δημοσιεύσεις με στόχο να βοηθηθούν οι χώρες να αναπτύξουν ή να επεκτείνουν τις δικές τους εθνικές κατευθυντήριες γραμμές για τη σωματική άσκηση 16 .
Κατά την περίοδο 2017-2019, μέσω του κεφαλαίου για τον αθλητισμό του προγράμματος Erasmus+, η ΕΕ συγχρηματοδότησε επίσης συνολικά 33 συμπράξεις συνεργασίας και οκτώ ευρωπαϊκές αθλητικές εκδηλώσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που αποσκοπούσαν στην ενθάρρυνση της συμμετοχής στον αθλητισμό και τη σωματική άσκηση. Στα έργα αυτά συμμετείχαν διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη από την τριτοβάθμια εκπαίδευση, τις δημόσιες αρχές, τις ΜΚΟ και τους αθλητικούς ομίλους και στα 28 κράτη μέλη. Αυτό κατέστησε δυνατή την επέκταση του προγράμματος σε πολίτες από όλη την ΕΕ στο τοπικό τους περιβάλλον και τη στόχευση διαφόρων τμημάτων του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρίες. Τον Δεκέμβριο του 2017, η Επιτροπή διοργάνωσε συνεδρίαση με θέμα «Ενθάρρυνση της συμμετοχής σε αθλητικές και σωματικές δραστηριότητες» 17 , η οποία αποτέλεσε την πλατφόρμα σύνδεσης ανάμεσα σε όλα τα συναφή έργα που συγχρηματοδοτήθηκαν από την ΕΕ την περίοδο 2014-2016 και σε άλλα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη, προκειμένου να προσδιοριστούν τα σχετικά με την πολιτική αποτελέσματα και η πιθανή χρήση τους πέραν της διάρκειας ζωής των έργων.
Μέσω του προγράμματος-πλαισίου της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία (Ε&Κ) «Ορίζων 2020», η Επιτροπή στηρίζει την πρωτοβουλία κοινού προγραμματισμού «Υγιεινή διατροφή για μια υγιεινή ζωή» (2016-2021) 18 . Η εν λόγω πρωτοβουλία συγκεντρώνει 26 χώρες εντός και εκτός Ευρώπης, προκειμένου να ευθυγραμμίσει τις εθνικές στρατηγικές Ε&Κ και να χρηματοδοτήσει νέες έρευνες όσον αφορά τη σχέση μεταξύ της διατροφής, της σωματικής άσκησης και της υγείας και της πρόληψης ή ελαχιστοποίησης των μη μεταδοτικών νόσων που συνδέονται με τον τρόπο ζωής. Με προϋπολογισμό άνω των 85 εκατ. ευρώ, έχουν ήδη χρηματοδοτηθεί περισσότερα από 50 έργα, όπως ο κόμβος γνώσης για τους καθοριστικούς παράγοντες της διατροφής και της σωματικής άσκησης (DEDIPAC) 19 , που συγκέντρωσε πάνω από 300 επιστήμονες από 13 χώρες.
Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή συνεργάζονται επίσης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Αθλητισμού για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα οφέλη του αθλητισμού και της σωματικής άσκησης, ανεξαρτήτως ηλικίας, υποβάθρου και φυσικής κατάστασης. Το 2018 πραγματοποιήθηκε η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Αθλητισμού σε όλες τις χώρες του προγράμματος Erasmus+ και επεκτάθηκε στις περιφέρειες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης και των Δυτικών Βαλκανίων. Διοργανώθηκαν περισσότερες από 48 000 εκδηλώσεις από όλες τις συμμετέχουσες περιφέρειες και τις οργανώσεις-εταίρους.
Επιπλέον, τον Σεπτέμβριο του 2017, ο κ. Tibor Navracsics, επίτροπος αρμόδιος για την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη νεολαία και τον αθλητισμό, ο κ. Vytenis Andriukaitis, επίτροπος αρμόδιος για την υγεία και την ασφάλεια των τροφίμων, και ο κ. Phil Hogan, επίτροπος αρμόδιος για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, δρομολόγησαν την έκκληση του Tartu για έναν υγιεινό τρόπο ζωής, με σκοπό την προώθηση υγιεινών τρόπων ζωής στην Ευρώπη, ιδίως μεταξύ των παιδιών. Δύο χρόνια αργότερα, τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν ότι η Επιτροπή χρησιμοποιεί περισσότερα κονδύλια, αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση και συγκεντρώνοντας περισσότερες γνώσεις σε σύγκριση με 2 χρόνια νωρίτερα για την αντιμετώπιση της ανθυγιεινής διατροφής και της έλλειψης σωματικής άσκησης.
Τέλος, η Επιτροπή δεσμεύεται να συνδράμει τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, οι οποίες βρίσκονται εγγύτερα στους πολίτες, προκειμένου να προωθήσουν τον αθλητισμό και τους υγιεινούς τρόπους ζωής. Για παράδειγμα, το 2018 η Επιτροπή δρομολόγησε την πρωτοβουλία SHARE (SportHub: Συμμαχία για την περιφερειακή ανάπτυξη στην Ευρώπη) 20 για την ανάδειξη του ρόλου του αθλητισμού στην περιφερειακή ανάπτυξη.
8.Αξιολόγηση της προστιθέμενης αξίας της σύστασης του Συμβουλίου
Η σύσταση του Συμβουλίου παρέχει στα κράτη μέλη της ΕΕ την ώθηση για την αντιμετώπιση της έλλειψης σωματικής άσκησης μέσω της δημόσιας πολιτικής. Από το σύνολο 148 πολιτικών και σχεδίων δράσης που αναφέρθηκαν από τα κράτη μέλη της ΕΕ σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με την προώθηση της ΣΑΒΥ (οι 152 αναφέρθηκαν κατά την πρώτη περίοδο υποβολής εκθέσεων), 89 εγκρίθηκαν μετά την έκδοση της σύστασης του Συμβουλίου τον Νοέμβριο του 2013. Η στρατηγική της ΠΟΥ για τη σωματική άσκηση για την ευρωπαϊκή περιφέρεια κατά την περίοδο 2016-2025 παρέχει περαιτέρω κίνητρα για την ανάληψη δράσης από τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Η διατήρηση και η ενίσχυση του δικτύου κομβικών σημείων της ΣΑΒΥ αποτελούν βασικά στοιχεία της σύστασης του Συμβουλίου. Εκπρόσωποι των κρατών μελών της ΕΕ συναντώνται τακτικά για να συζητούν και να ενημερώνονται σχετικά με τις νέες τάσεις, τα διαθέσιμα στοιχεία και τις πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της ΣΑΒΥ. Αυτό τους επιτρέπει να παραμένουν καλά ενημερωμένοι σχετικά με τον τρόπο προώθησης της ΣΑΒΥ στις χώρες τους και να υπογραμμίζουν τη σημασία της. Πέρα από τη χρησιμότητα του δικτύου κομβικών σημείων για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών (και πέραν του διαρθρωμένου πλαισίου των συνεδριάσεων), τα στοιχεία που συλλέγουν δυνάμει του πλαισίου παρακολούθησης παρέχουν μια αναθεωρημένη επισκόπηση της εφαρμογής των πολιτικών και των δράσεων που σχετίζονται με τη ΣΑΒΥ σε ολόκληρη την ΕΕ.
Είναι ζωτικής σημασίας να χρησιμοποιούνται σχέδια αξιολόγησης για την αξιολόγηση του αντικτύπου και της αποτελεσματικότητας των πολιτικών και των σχεδίων δράσης σε εθνικό επίπεδο. Παρά ταύτα, μόνο 80 από τις 148 πολιτικές ή τα σχέδια δράσης που αναφέρθηκαν περιείχαν αντίστοιχο σχέδιο. Επίσης, δεν αναφέρθηκαν συστηματικές πληροφορίες σχετικά με το κατά πόσον διενεργήθηκαν πράγματι αυτές οι αξιολογήσεις. Αυτό θα πρέπει να εξεταστεί κατά τον επόμενο γύρο παρακολούθησης.
Συνολικά, οι συνεισφορές των κομβικών σημείων στο πλαίσιο παρακολούθησης ήταν πολύ θετικές. Για τους μελλοντικούς γύρους συλλογής δεδομένων, το μέσο της έρευνας μπορεί να βελτιωθεί περαιτέρω, ώστε να μειωθεί το περιθώριο ερμηνείας, να διευκολυνθούν οι συγκρίσεις στοιχείων μεταξύ των χωρών και να αποφευχθούν καταστάσεις στις οποίες οι αλλαγές του κομβικού σημείου μιας χώρας οδηγούν σε διαφορετικές μεθόδους υποβολής εκθέσεων.
Η δομημένη συνεργασία με το περιφερειακό γραφείο της ΠΟΥ για την Ευρώπη στο πλαίσιο της σύστασης του Συμβουλίου έχει αποδειχθεί αμοιβαία επωφελής και έχει συμπεριλάβει κοινές δραστηριότητες διάδοσης και βελτίωσης της Ευρωπαϊκής Πύλης Πληροφόρησης για την Υγεία (European Health Information Gateway) της ΠΟΥ. Ειδικότερα, τα κομβικά σημεία βρήκαν χρήσιμη τη στήριξη που παρείχαν η Επιτροπή και το Περιφερειακό Γραφείο της ΠΟΥ για την Ευρώπη.
Η Επιτροπή έλαβε θετικά σχόλια από την Ομάδα «Αθλητισμός» του Συμβουλίου, με τα ενημερωτικά δελτία ανά χώρα σχετικά με τη σωματική άσκηση να θεωρούνται από χρήσιμα έως πολύ χρήσιμα. Το σημαντικότερο μέρος της διαδικασίας ήταν το έργο που πραγματοποίησαν από κοινού οι διάφοροι τομείς σε εθνικό επίπεδο. Οι συνεδριάσεις των κομβικών σημείων θεωρούνται επίσης ιδιαίτερα χρήσιμες για τη βελτίωση της διατομεακής και διασυνοριακής συνεργασίας και για την εμβάθυνση των συζητήσεων. Τα θεματικά ενημερωτικά δελτία για την εκπαίδευση και την υγεία θεωρήθηκαν χρήσιμα έως πολύ χρήσιμα και θα πρέπει να επαναληφθούν στο μέλλον, ενδεχομένως με τη δημιουργία παρόμοιων ενημερωτικών δελτίων για άλλους τομείς, όπως οι μεταφορές, ο πολεοδομικός σχεδιασμός, η σωματική άσκηση στον χώρο εργασίας, η κοινωνική ασφάλιση (ηλικιωμένοι) ή ο τουρισμός. Θα μπορούσαν να διοργανωθούν θεματικές συναντήσεις σε τομείς όπως ο πολεοδομικός σχεδιασμός και η σωματική άσκηση.
9.Συμπεράσματα
Η παρούσα επανεξέταση της εφαρμογής της σύστασης του Συμβουλίου για την περίοδο 2017-2019 δείχνει θετικές εξελίξεις. Έχουν εγκριθεί αρκετές νέες πολιτικές. Οι μεγαλύτερες βελτιώσεις παρατηρήθηκαν στον αριθμό των χωρών με εθνικά προγράμματα για την παροχή συμβουλών σχετικά με τη σωματική άσκηση και τη συνταγογράφηση άσκησης από τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας και με εθνικά προγράμματα για τη σωματική άσκηση στο σχολείο και την ενεργητική μετακίνηση προς το σχολείο. Επιπλέον, περισσότερες χώρες ανέφεραν προγράμματα για την αύξηση της πρόσβασης σε εγκαταστάσεις άσκησης ή αναψυχής για κοινωνικά μειονεκτούσες ομάδες, γεγονός που υποδηλώνει καλύτερη αναγνώριση των άνισων ευκαιριών για σωματική άσκηση. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη της ΕΕ να συνεχίσουν να ενισχύουν την εστίαση των εθνικών τους προγραμμάτων στα παιδιά και τους νέους, και να παρέχουν τακτικά πληροφορίες σχετικά με τις προσπάθειές τους.
Η διατομεακή συνεργασία σε εθνικό επίπεδο έχει βελτιωθεί περαιτέρω και τα κομβικά σημεία έχουν εξελιχθεί σε ένα ισχυρό και χρήσιμο δίκτυο διασυνοριακής συνεργασίας. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη της ΕΕ να συνεχίσουν να ανταλλάσσουν ορθές πρακτικές και να συνεργάζονται σε σχετικές πρωτοβουλίες.
Τα στοιχεία που συλλέγονται σχετικά με τη σωματική άσκηση του πληθυσμού δείχνουν ότι τα επίπεδα παραμένουν πολύ χαμηλά. Δεδομένου ότι η διαθεσιμότητα αξιόπιστων στοιχείων είναι απαραίτητη για την καθοδήγηση της χάραξης πολιτικής, η δημοσίευση αντιφατικών στοιχείων από διαφορετικά μέσα έρευνας εξακολουθεί να αποτελεί ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η Επιτροπή χαιρετίζει τις προσπάθειες των κρατών μελών της ΕΕ για βελτίωση της παρακολούθησης και της εποπτείας της ΣΑΒΥ και επισημαίνει ότι πρέπει να συνεχιστούν.
Από την έναρξη της εφαρμογής της σύστασης του Συμβουλίου, μπορεί να διαπιστωθεί συνολική πρόοδος όσον αφορά την προώθηση της ΣΑΒΥ και την παρακολούθηση στα κράτη μέλη της ΕΕ, αλλά η συνεχής στήριξη θα είναι χρήσιμη. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται με την ΠΟΥ για τη στήριξη των κρατών μελών της ΕΕ όσον αφορά την ανάπτυξη δεικτών, τις μεθόδους συλλογής στοιχείων, τη διάδοση και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και εργαλείων για την ανάπτυξη ικανοτήτων και την ανάπτυξη πολιτικής.
Η Επιτροπή θα υποβάλει την επόμενη έκθεση για την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου σε 3 χρόνια. Θα προηγηθούν της διαδικασίας αυτής ένας νέος γύρος συλλογής στοιχείων δυνάμει του πλαισίου παρακολούθησης, και μια τρίτη έκδοση ενημερωτικών δελτίων ανά χώρα για τη σωματική άσκηση, ενδεχομένως μαζί με τα συνοδευτικά θεματικά τομεακά ενημερωτικά δελτία.
Η ανάγκη επικαιροποίησης της σύστασης του Συμβουλίου, ιδίως για τη βελτίωση του πλαισίου παρακολούθησης και των δεικτών, θα μπορούσε να αξιολογηθεί στο πλαίσιο της επόμενης έκθεσης.
Παράρτημα — Εφαρμογή των 23 δεικτών στα κράτη μέλη
Σχήμα 2 — 2015
Σχήμα 3 — 2018
