26.1.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 25/1

(1)

Η ευρυζωνική συνδεσιμότητα έχει στρατηγική σημασία για την ευρωπαϊκή ανάπτυξη και καινοτομία σε όλους τους τομείς της οικονομίας, καθώς και για την κοινωνική και εδαφική συνοχή. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» («ΕΕ2020») υπογραμμίζει τη σημασία της διάδοσης της ευρυζωνικότητας ως μέρους της αναπτυξιακής στρατηγικής της ΕΕ για την προσεχή δεκαετία και θέτει φιλόδοξους στόχους για την ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας. Μια από τις εμβληματικές πρωτοβουλίες της, το ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη (1), αναγνωρίζει τα κοινωνικοοικονομικά οφέλη της ευρυζωνικότητας, υπογραμμίζοντας τη σημασία τους για την ανταγωνιστικότητα, την κοινωνική ένταξη και την απασχόληση. Ο στόχος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την επίτευξη μιας έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης εξαρτάται επίσης από την ευρεία και οικονομικά προσιτή πρόσβαση σε διαδικτυακές υπηρεσίες και υποδομές υψηλής ταχύτητας. Η χρηματοδότηση ποιοτικής και προσιτής ευρυζωνικής υποδομής αποτελεί πρόκληση, η αντιμετώπιση της οποίας θα συμβάλει αποφασιστικά στην ικανότητα της Ευρώπης να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της, να προωθήσει την καινοτομία, να δημιουργήσει ευκαιρίες απασχόλησης για τους νέους, να αποτρέψει τη μετεγκατάσταση των οικονομικών δραστηριοτήτων και να προσελκύσει εξωγενείς επενδύσεις. Το ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη επαναλαμβάνει τον στόχο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» που συνίσταται στο να αποκτήσουν έως το 2013 όλοι οι Ευρωπαίοι βασική ευρυζωνική σύνδεση, και επιδιώκει να εξασφαλίσει ότι, έως το 2020, i) όλοι οι Ευρωπαίοι θα έχουν πρόσβαση σε πολύ μεγαλύτερες ταχύτητες στο Διαδίκτυο, που θα υπερβαίνουν τα 30 Mbps, και ii) το 50 % τουλάχιστον των ευρωπαϊκών νοικοκυριών θα έχουν συνδρομή σε διαδικτυακές υπηρεσίες με ταχύτητες σύνδεσης άνω των 100 Mbps.

(2)

Για να επιτευχθεί ο στόχος της πρόσβασης στο Διαδίκτυο με ταχύτητες άνω των 30 Mbps εκτιμάται (2) ότι θα απαιτηθούν επενδύσεις μέχρι και 60 δισεκατ. EUR, ενώ θα χρειαστούν μέχρι και 270 δισεκατ. EUR για να αποκτήσει τουλάχιστον το 50 % των ευρωπαϊκών νοικοκυριών ταχύτητες σύνδεσης πάνω από100 Mbps (3). Οι επενδύσεις αυτές θα προέρχονται κατά κύριο λόγο από εμπορικούς επενδυτές. Ωστόσο, οι φιλόδοξοι αυτοί στόχοι του ψηφιακού θεματολογίου για την Ευρώπη δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς στήριξη μέσω δημόσιων πόρων. Για τον λόγο αυτό, το ψηφιακό θεματολόγιο καλεί τα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν τη «δημόσια χρηματοδότηση σύμφωνα με τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού και κρατικών ενισχύσεων», προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι όσον αφορά την κάλυψη, την ταχύτητα και τη διάδοση του διαδικτύου που καθορίζονται στη στρατηγική «ΕΕ2020» (4). Η ζήτηση για υπηρεσίες που απαιτούν μεγάλη χωρητικότητα αναμένεται να αυξηθεί στο μέλλον, με την ανάπτυξη του υπολογιστικού νέφους, την εντατικότερη χρήση τεχνολογιών ομότιμων συστημάτων (peer to peer), κοινωνικών δικτύων και υπηρεσιών βίντεο κατά παραγγελία.

(3)

Ο τομέας των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, μετά από συστηματική διαδικασία ελευθέρωσης, διέπεται πλέον από τομεακές κανονιστικές ρυθμίσεις. Το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες παρέχει επίσης κανόνες εναρμόνισης όσον αφορά την ευρυζωνική πρόσβαση (5). Όσον αφορά τα παραδοσιακά ευρυζωνικά δίκτυα, οι αγορές χονδρικής υπόκεινται μέχρι στιγμής σε εκ των προτέρων ρυθμίσεις στα περισσότερα κράτη μέλη. Η κανονιστική προσέγγιση αποδείχθηκε επιτυχής για την προώθηση ανταγωνιστικών αγορών, την ενθάρρυνση των επενδύσεων και την αύξηση του φάσματος επιλογής των καταναλωτών: παραδείγματος χάρη, τα υψηλότερα ποσοστά κάλυψης και διάδοσης ευρυζωνικών συνδέσεων παρατηρούνται σε κράτη μέλη όπου υπάρχει ανταγωνισμός υποδομών, σε συνδυασμό με αποτελεσματικές εκ των προτέρων ρυθμίσεις για την προώθηση του ανταγωνισμού στον τομέα των υπηρεσιών. Η περαιτέρω ανάπτυξη των ευρυζωνικών δικτύων και ιδίως των δικτύων πρόσβασης νέας γενιάς («NGA») εξακολουθεί να απαιτεί την παρέμβαση των εθνικών ρυθμιστικών αρχών («ΕΡΑ») λόγω του ρόλου τους στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών.

(4)

Η ιδιαίτερα προσεκτική χρησιμοποίηση των δημόσιων πόρων στον τομέα αυτόν έχει μεγάλη σημασία, και η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι κρατικές ενισχύσεις θα έχουν συμπληρωματικό ρόλο και δεν θα υποκαθιστούν τις επενδύσεις των φορέων της αγοράς. Κάθε κρατική παρέμβαση θα πρέπει να περιορίζει όσο το δυνατόν περισσότερο τον κίνδυνο παραγκωνισμού των ιδιωτών επενδυτών, καθώς και τον κίνδυνο αλλοίωσης των κινήτρων των εμπορικών επενδύσεων και, εν τέλει, στρέβλωσης του ανταγωνισμού αντίθετα προς το κοινό συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(5)

Στην ανακοίνωσή της για τον εκσυγχρονισμό των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, η Επιτροπή παρατηρεί ότι η πολιτική κρατικών ενισχύσεων θα πρέπει να εστιάζεται στη διευκόλυνση καλά σχεδιασμένων ενισχύσεων που θα στοχεύουν στην αντιμετώπιση αδυναμιών της αγοράς, καθώς και στην επίτευξη στόχων κοινού ευρωπαϊκού συμφέροντος (6). Οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να διορθώσουν αδυναμίες της αγοράς, βελτιώνοντας έτσι την αποτελεσματική λειτουργία των αγορών και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα. Επιπλέον, στις περιπτώσεις που οι αγορές παρέχουν θετικά αποτελέσματα τα οποία όμως δεν κρίνονται ικανοποιητικά από την άποψη της πολιτικής συνοχής, οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη περισσότερο επιθυμητών και δίκαιων αποτελεσμάτων στην αγορά. Ειδικότερα, μια καλά στοχευμένη κρατική παρέμβαση στον τομέα των ευρυζωνικών συνδέσεων μπορεί να συμβάλει στη μείωση του «ψηφιακού χάσματος» (7) που χωρίζει τις περιφέρειες ή περιοχές που διαθέτουν οικονομικά προσιτές και ανταγωνιστικές ευρυζωνικές υπηρεσίες από εκείνες που στερούνται αυτής της δυνατότητας.

(6)

Ωστόσο, αν οι κρατικές ενισχύσεις για ευρυζωνικές συνδέσεις χρησιμοποιούνταν σε περιοχές στις οποίες οι φορείς της αγοράς θα επέλεγαν κανονικά να επενδύσουν ή έχουν ήδη επενδύσει, αυτό πιθανόν να υπονόμευε σημαντικά τα αρχικά κίνητρα των εμπορικών επενδυτών να επενδύσουν στις ευρυζωνικές συνδέσεις. Σε παρόμοιες περιπτώσεις, η χορήγηση κρατικών ενισχύσεων για ευρυζωνικές συνδέσεις θα μπορούσε να καταστεί αντιπαραγωγική σε σχέση με τον επιδιωκόμενο στόχο. Στόχος του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων στον τομέα των ευρυζωνικών συνδέσεων είναι να διασφαλιστεί ότι τα μέτρα κρατικών ενισχύσεων θα οδηγήσουν σε υψηλότερο επίπεδο ευρυζωνικής κάλυψης και διείσδυσης, ή στην επίτευξή τους με ταχύτερους ρυθμούς, από ό,τι θα συνέβαινε χωρίς τη χορήγηση κρατικής ενίσχυσης, ενώ παράλληλα θα προωθούν ποιοτικότερες, πιο προσιτές υπηρεσίες και ευνοϊκές για τον ανταγωνισμό επενδύσεις. Οι θετικές επιπτώσεις των ενισχύσεων θα πρέπει να υπερκαλύπτουν τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

(7)

Ανταποκρινόμενα στην πρόσκληση της Επιτροπής στο πλαίσιο του ψηφιακού θεματολογίου για την Ευρώπη, τα περισσότερα κράτη μέλη ανέπτυξαν εθνικές ευρυζωνικές στρατηγικές για την επίτευξη των στόχων του ψηφιακού θεματολογίου στις αντίστοιχες επικράτειές τους. Οι περισσότερες από τις στρατηγικές αυτές προβλέπουν τη χρήση δημόσιων πόρων για την επέκταση της ευρυζωνικής κάλυψης σε περιοχές στις οποίες οι εμπορικοί φορείς εκμετάλλευσης δεν έχουν κίνητρο να επενδύσουν, αλλά και για να επιταχυνθεί η διάδοση δικτύων πρόσβασης νέας γενιάς πολύ υψηλής ταχύτητας.

(8)

Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές συνοψίζουν τις αρχές της πολιτικής της Επιτροπής κατά την εφαρμογή των κανόνων της Συνθήκης στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων σε μέτρα που στηρίζουν τη διάδοση ευρυζωνικών δικτύων εν γένει (τμήμα 2). Εξηγούν τον τρόπο εφαρμογής των αρχών αυτών κατά την αξιολόγηση μέτρων ενισχύσεων για την ταχεία καθιέρωση βασικών ευρυζωνικών δικτύων και δικτύων πρόσβασης νέας γενιάς (NGA) πολύ μεγάλης ταχύτητας (τμήμα 3). Η Επιτροπή θα εφαρμόσει τις κατευθυντήριες γραμμές κατά την αξιολόγηση των κρατικών ενισχύσεων για τις ευρυζωνικές συνδέσεις. Με τον τρόπο αυτόν θα αυξηθεί η ασφάλεια δικαίου και η διαφάνεια των διαδικασιών της στον τομέα της λήψης αποφάσεων

(9)

Σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης («ΣΛΕΕ»): «οι ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό διά της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την κοινή αγορά, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ των κρατών μελών συναλλαγές». Από αυτό συνάγεται ότι, για να χαρακτηριστεί ένα μέτρο ως κρατική ενίσχυση, πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα σωρευτικά κριτήρια: α) το μέτρο πρέπει να χορηγείται με κρατικούς πόρους, β) πρέπει να παρέχει στις επιχειρήσεις οικονομικό πλεονέκτημα, γ) το πλεονέκτημα αυτό πρέπει να είναι επιλεκτικό και δ) να νοθεύει ή να απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό· ε) το μέτρο πρέπει να επηρεάζει αρνητικά το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών.

(10)

Η χρήση κρατικών πόρων: Η μεταφορά κρατικών πόρων μπορεί να γίνει με πολλές μορφές όπως άμεσες επιχορηγήσεις, φορολογικές εκπτώσεις (8), δάνεια με ευνοϊκούς όρους ή άλλους προτιμησιακούς όρους χρηματοδότησης. Κρατικοί πόροι θα χρησιμοποιούνται επίσης αν το κράτος προσφέρει παροχές σε είδος, παραδείγματος χάρη επενδύει στην κατασκευή (τμήματος) της ευρυζωνικής υποδομής. Κρατικοί πόροι μπορεί να χορηγούνται (9) σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Η χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά ταμεία, όπως το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) (10), συνιστά επίσης κρατικούς πόρους, όταν οι πόροι αυτοί χορηγούνται κατά τη διακριτική ευχέρεια του κράτους μέλους (11).

(11)

Επιχειρηματική δραστηριότητα: Τα κρατικά μέτρα για τη στήριξη επενδύσεων στον τομέα των ευρυζωνικών συνδέσεων αφορούν συνήθως την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας, όπως η κατασκευή, η λειτουργία και η παροχή πρόσβασης σε ευρυζωνική υποδομή ή η διευκόλυνση της χορήγησης συνδεσιμότητας στους τελικούς χρήστες. Επίσης το ίδιο το κράτος μπορεί να ασκήσει οικονομική δραστηριότητα όταν θέτει σε λειτουργία και εκμεταλλεύεται ευρυζωνική υποδομή ή τμήματα αυτής, παραδείγματος χάρη μέσω δημόσιας επιχείρησης ή στο πλαίσιο της δημόσιας διοίκησης. Η κατασκευή μιας υποδομής ευρυζωνικού δικτύου με σκοπό τη μελλοντική εμπορική εκμετάλλευσή της από το κράτος ή από τρίτους φορείς εκμετάλλευσης πρέπει επίσης να θεωρείται ως οικονομική δραστηριότητα (12). Η εγκατάσταση ευρυζωνικού δικτύου για μη εμπορικούς σκοπούς ενδέχεται να μη συνιστά κρατική ενίσχυση (13), διότι η κατασκευή του δικτύου δεν ευνοεί μια συγκεκριμένη επιχείρηση (14). Ωστόσο, εάν το δίκτυο αυτό διατεθεί στη συνέχεια προς χρήση ευρυζωνικών επενδυτών ή φορέων εκμετάλλευσης, είναι πιθανό να υπεισέρχεται κρατική ενίσχυση (15).

(12)

Πλεονέκτημα: Η ενίσχυση χορηγείται συνήθως απευθείας στους επενδυτές του δικτύου, οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις επιλέγονται με βάση διαδικασία προκήρυξης διαγωνισμού. Όταν η συνεισφορά του κράτους δεν χορηγείται με βάση τους συνήθεις όρους της αγοράς και, κατά συνέπεια, θεωρείται κρατική ενίσχυση βάσει της αρχής του ιδιώτη επενδυτή [βλ. παράγραφο (16) κατωτέρω], η προσφυγή σε διαδικασία επιλογής με προκήρυξη διαγωνισμού διασφαλίζει ότι η ενίσχυση περιορίζεται στο ελάχιστο αναγκαίο ποσό για το συγκεκριμένο έργο. Ωστόσο, με τον τρόπο αυτό δεν καταργείται η ενίσχυση, δεδομένου ότι η δημόσια αρχή θα εξακολουθεί να χορηγεί επιδότηση στον επιτυχόντα υποψήφιο (παραδείγματος χάρη ως «έλλειμμα χρηματοδότησης» ή ως συνεισφορά σε είδος) και ο σκοπός της διαδικασίας αυτής είναι ακριβώς η επιλογή του δικαιούχου της ενίσχυσης. Η χρηματοδοτική στήριξη θα επιτρέψει στον επιτυχόντα υποψήφιο να ασκήσει αυτή την εμπορική δραστηριότητα με όρους που δεν θα του παρέχονταν σε διαφορετική περίπτωση στην αγορά. Εκτός από τον άμεσο δικαιούχο της ενίσχυσης, έμμεσοι αποδέκτες μπορεί να είναι τρίτες επιχειρήσεις που αποκτούν πρόσβαση χονδρικής στην επιδοτούμενη υποδομή (16).

(13)

Επιλεκτικότητα: Τα κρατικά μέτρα για τη στήριξη της ανάπτυξης ευρυζωνικών δικτύων έχουν επιλεκτικό χαρακτήρα κατά το ότι στοχεύουν ευρυζωνικούς επενδυτές και τρίτους φορείς εκμετάλλευσης που δραστηριοποιούνται μόνο σε ορισμένα τμήματα της συνολικής αγοράς υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Αντίθετα, όσον αφορά τις επιχειρήσεις που αποτελούν τους τελικούς χρήστες του επιδοτούμενου δικτύου (17), το μέτρο ενδέχεται να μην είναι επιλεκτικό, εφόσον η πρόσβαση στην επιδοτούμενη υποδομή είναι ανοικτή σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Επιλεκτικότητα υπάρχει εάν η ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων απευθύνεται ειδικά σε συγκεκριμένους επιχειρηματικούς χρήστες, παραδείγματος χάρη εάν η κρατική στήριξη έχει ως στόχο την ανάπτυξη ευρυζωνικού δικτύου υπέρ προκαθορισμένων εταιρειών οι οποίες δεν επιλέγονται με βάση τα γενικά κριτήρια που ισχύουν για ολόκληρη την περιοχή που υπάγεται στην αρμοδιότητα της χορηγούσας αρχής (18).

(14)

Στρέβλωση του ανταγωνισμού: Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης («το Δικαστήριο»), η οικονομική στήριξη ή η στήριξη σε είδος στρεβλώνει τον ανταγωνισμό στο μέτρο που ενισχύει την οικονομική θέση μιας επιχείρησης σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις (19). Λόγω της κρατικής ενίσχυσης που χορηγείται σε έναν ανταγωνιστή, οι υφιστάμενοι φορείς εκμετάλλευσης ενδέχεται να μειώσουν τη χωρητικότητά τους ή οι δυνητικοί φορείς εκμετάλλευσης ενδέχεται να αποφασίσουν να μην εισέλθουν σε νέα αγορά ή γεωγραφική περιοχή. Οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού είναι πιθανό να ενισχυθούν εάν ο δικαιούχος της ενίσχυσης διαθέτει ισχύ στην αγορά. Σε περίπτωση που ο αποδέκτης της ενίσχυσης κατέχει ήδη δεσπόζουσα θέση σε μια αγορά, το μέτρο ενίσχυσης μπορεί να ενισχύσει τη θέση αυτή εξασθενίζοντας περαιτέρω τις ανταγωνιστικές πιέσεις που μπορούν να ασκήσουν οι ανταγωνιστές.

(15)

Επίπτωση στο εμπόριο: Τέλος, στο μέτρο που η κρατική παρέμβαση ενδέχεται να επηρεάσει τους παρόχους υπηρεσιών από άλλα κράτη μέλη (αποθαρρύνοντας επίσης την εγκατάστασή τους στα εν λόγω κράτη μέλη) μπορεί επίσης να επηρεάσει και το εμπόριο, δεδομένου ότι οι αγορές υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών (αγορές ευρυζωνικών συνδέσεων χονδρικής και λιανικής), είναι ανοικτές στον ανταγωνισμό μεταξύ φορέων εκμετάλλευσης και παρόχων υπηρεσιών (20).

(16)

Το άρθρο 345 της ΣΛΕΕ προβλέπει ότι «η Συνθήκη δεν προδικάζει με κανένα τρόπο το καθεστώς της ιδιοκτησίας στα κράτη μέλη». Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, από την αρχή της ίσης μεταχείρισης συνάγεται ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί κρατική ενίσχυση κεφάλαιο το οποίο το κράτος έχει θέσει, άμεσα ή έμμεσα, στη διάθεση μιας επιχείρησης σε συνθήκες που ανταποκρίνονται σε συνήθεις όρους της αγοράς. Όταν η συμμετοχή στο κεφάλαιο ή οι εισφορές κεφαλαίου από δημόσιο επενδυτή δεν εμφανίζουν ικανοποιητικές προοπτικές κερδοφορίας, έστω και μακροπρόθεσμης, η παρέμβαση αυτή πρέπει να θεωρείται ως ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 της ΣΛΕΕ, και το συμβιβάσιμό της με την κοινή αγορά πρέπει να αξιολογείται αποκλειστικά βάσει των κριτηρίων που ορίζονται στη διάταξη αυτή (21).

(17)

Στην απόφασή της στην υπόθεση Amsterdam, η Επιτροπή εξέτασε την εφαρμογή της αρχής του ιδιώτη επενδυτή σε οικονομία της αγοράς στον τομέα των ευρυζωνικών συνδέσεων (22). Όπως επισημαίνεται στην εν λόγω απόφαση, η συμμόρφωση μιας δημόσιας επένδυσης με τους όρους της αγοράς πρέπει να αποδεικνύεται διεξοδικά και συνολικά, είτε μέσω σημαντικής συμμετοχής ιδιωτών επενδυτών είτε με την ύπαρξη υγιούς επιχειρηματικού σχεδίου που εμφανίζει ικανοποιητική απόδοση της επένδυσης. Εάν στο σχέδιο συμμετέχουν ιδιώτες επενδυτές, είναι όρος απαράβατος να αναλάβουν τον εμπορικό κίνδυνο που συνδέεται με την επένδυση με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις όπως και ο δημόσιος επενδυτής. Το ίδιο ισχύει και σε άλλες μορφές κρατικής στήριξης όπως τα δάνεια με ευνοϊκούς όρους ή οι εγγυήσεις (23).

(18)

Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα κράτη μέλη μπορεί να θεωρήσουν ότι η παροχή ευρυζωνικού δικτύου θα πρέπει να θεωρείται υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ) κατά την έννοια του άρθρου 106 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ (24) και της νομολογίας Altmark (25) και να παρέχουν δημόσια χρηματοδότηση σε αυτή τη βάση. Στις περιπτώσεις αυτές, τα μέτρα των κρατών μελών πρέπει να αξιολογούνται σύμφωνα με τα ακόλουθα έγγραφα της Επιτροπής: την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις στην αντιστάθμιση για την παροχή δημόσιας υπηρεσίας γενικού οικονομικού συμφέροντος (26), την απόφαση της Επιτροπής, της 20ής Δεκεμβρίου 2011, για την εφαρμογή του άρθρου 106 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή αντιστάθμισης για την παροχή δημόσιας υπηρεσίας που χορηγούνται σε ορισμένες επιχειρήσεις επιφορτισμένες με τη διαχείριση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος (27), την ανακοίνωση της Επιτροπής για ένα πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή αντιστάθμισης για την παροχή δημόσιας υπηρεσίας (2011) (28) και τον κανονισμό της Επιτροπής, της 25ης Απριλίου 2012, σχετικά με την εφαρμογή των άρθρων 107 και 108 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας που χορηγούνται σε επιχειρήσεις οι οποίες παρέχουν υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (29). Αυτά τα έγγραφα της Επιτροπής (που αναφέρονται συνολικά ως η «δέσμη ΥΓΟΣ») εφαρμόζονται πράγματι στις κρατικές ενισχύσεις για την ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων. Στις επόμενες παραγράφους αναφέρεται μόνο η εφαρμογή ορισμένων από τις αρχές που αποσαφηνίζονται στα έγγραφα αυτά στη χρηματοδότηση ευρυζωνικών δικτύων, υπό το φως ορισμένων τομεακών ιδιαιτεροτήτων.

(19)

Όσον αφορά τον ορισμό των ΥΓΟΣ, η Επιτροπή έχει ήδη διευκρινίσει, σε γενικές γραμμές, ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να συνδέουν με ειδικές υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας μόνο τις υπηρεσίες που παρέχονται ήδη ή μπορούν να παρασχεθούν ικανοποιητικά και υπό όρους (π.χ. τιμές, αντικειμενικά ποιοτικά χαρακτηριστικά, συνέχεια και πρόσβαση στην υπηρεσία) που συνάδουν προς το δημόσιο συμφέρον, όπως ορίζεται από το κράτος, από επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε κανονικές συνθήκες αγοράς (30).

(20)

Με την εφαρμογή της αρχής αυτής στον τομέα των ευρυζωνικών δικτύων, η Επιτροπή θεωρεί ότι, σε τομείς στους οποίους ιδιώτες επενδυτές έχουν ήδη επενδύσει σε υποδομή ευρυζωνικών δικτύων (ή επεκτείνουν περαιτέρω το δίκτυο) και παρέχουν ήδη ανταγωνιστικές ευρυζωνικές υπηρεσίες με επαρκή ευρυζωνική κάλυψη, η δημιουργία μιας παράλληλης ανταγωνιστικής και ευρυζωνικής υποδομής χρηματοδοτούμενης από το Δημόσιο δεν μπορεί να θεωρείται ΥΓΟΣ κατά την έννοια του άρθρου 106 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ (31). Όταν όμως μπορεί να καταδειχθεί ότι ιδιώτες επενδυτές δεν είναι σε θέση να παράσχουν στο εγγύς μέλλον (32) επαρκή ευρυζωνική κάλυψη σε όλους τους πολίτες ή χρήστες, αφήνοντας έτσι σημαντικό τμήμα του πληθυσμού χωρίς σύνδεση, η αντιστάθμιση για την παροχή δημόσιας υπηρεσίας μπορεί να χορηγηθεί σε επιχείρηση στην οποία έχει ανατεθεί η λειτουργία ΥΓΟΣ, υπό τον όρο ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις που ορίζονται στην προαναφερθείσα ανακοίνωση για τις ΥΓΟΣ. Σχετικά με την πτυχή αυτή, τα δίκτυα που λαμβάνονται υπόψη για την αξιολόγηση της αναγκαιότητας της ΥΓΟΣ θα πρέπει να είναι πάντοτε συγκρίσιμου τύπου, και, συγκεκριμένα, είτε βασικά ευρυζωνικά δίκτυα είτε δίκτυα πρόσβασης νέας γενιάς.

(21)

Επιπλέον, η ανάπτυξη και η λειτουργία μιας υποδομής ευρυζωνικών συνδέσεων μπορεί να χαρακτηριστεί ΥΓΟΣ, μόνον εφόσον η υποδομή παρέχει καθολική συνδεσιμότητα σε όλους τους χρήστες μιας συγκεκριμένης περιοχής (τόσο τους οικιακούς χρήστες όσο και τις επιχειρήσεις). Η παροχή στήριξης μόνο για τη σύνδεση επιχειρήσεων δεν είναι επαρκής (33).

(22)

Ο υποχρεωτικός χαρακτήρας της αποστολής ΥΓΟΣ συνεπάγεται επίσης ότι ο πάροχος του δικτύου που θα αναπτυχθεί δεν θα έχει τη δυνατότητα να αρνηθεί την πρόσβαση χονδρικής στην υποδομή ενεργώντας με διακριτική ευχέρεια και/ή μεροληπτικό τρόπο (για παράδειγμα, επειδή πιθανόν δεν είναι οικονομικά συμφέρον να παρέχει υπηρεσίες πρόσβασης σε συγκεκριμένη περιοχή).

(23)

Δεδομένου του βαθμού ανταγωνισμού που επιτεύχθηκε μετά την ελευθέρωση του τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών στην Ένωση, και ειδικότερα του ανταγωνισμού που υφίσταται σήμερα στη λιανική αγορά ευρυζωνικών συνδέσεων, θα πρέπει να υπάρχει διαθέσιμο για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς ένα κρατικά χρηματοδοτούμενο δίκτυο στο πλαίσιο μιας ΥΓΟΣ. Συνεπώς, η αναγνώριση της αποστολής μιας ΥΓΟΣ για την ανάπτυξη ευρυζωνικών συνδέσεων θα πρέπει να στηρίζεται στην παροχή παθητικής (34), ουδέτερης (35) και ανοικτής υποδομής. Ένα τέτοιο δίκτυο θα παρέχει στους αιτούντες κάθε δυνατή μορφή πρόσβασης σε δίκτυο και θα επιτρέπει την άσκηση αποτελεσματικού ανταγωνισμού σε επίπεδο λιανικής, εξασφαλίζοντας την παροχή ανταγωνιστικών και προσιτών υπηρεσιών στους τελικούς χρήστες (36).

(24)

Ως εκ τούτου, η αποστολή ΥΓΟΣ θα πρέπει να καλύπτει μόνο την ανάπτυξη ευρυζωνικού δικτύου που θα εξασφαλίζει καθολική συνδεσιμότητα και την παροχή των σχετικών υπηρεσιών πρόσβασης χονδρικής, χωρίς να περιλαμβάνει λιανικές υπηρεσίες επικοινωνίας (37). Σε περίπτωση που ο πάροχος ΥΓΟΣ είναι επίσης κάθετα ολοκληρωμένος φορέας εκμετάλλευσης ευρυζωνικών συνδέσεων, θα πρέπει να προβλέπονται επαρκείς διασφαλίσεις ώστε να αποφεύγονται συγκρούσεις συμφερόντων, αδικαιολόγητες διακρίσεις και κάθε άλλο άδηλο έμμεσο πλεονέκτημα (38).

(25)

Δεδομένου ότι η αγορά ηλεκτρονικών επικοινωνιών έχει ελευθερωθεί πλήρως, εξυπακούεται ότι μια αποστολή ΥΓΟΣ για την ανάπτυξη ευρυζωνικής υποδομής δεν μπορεί να βασιστεί στη χορήγηση αποκλειστικού ή ειδικού δικαιώματος στον πάροχο της ΥΓΟΣ κατά την έννοια του άρθρου 106 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

(26)

Για τον υπολογισμό της αντιστάθμισης για παροχή ΥΓΟΣ εφαρμόζονται πλήρως οι αρχές της δέσμης ΥΓΟΣ. Εντούτοις, με βάση τις ιδιομορφίες του τομέα των ευρυζωνικών συνδέσεων, είναι σκόπιμο να προστεθεί μια διευκρίνιση για τις ΥΓΟΣ που προορίζονται να καλύψουν μη συνδεδεμένες γειτονιές ή συνοικίες («λευκές κηλίδες») σε μια ευρύτερη περιοχή στην οποία ορισμένοι φορείς εκμετάλλευσης έχουν ήδη αναπτύξει ή σχεδιάζουν να αναπτύξουν στο εγγύς μέλλον τη δική τους υποδομή δικτύου. Στις περιπτώσεις που η περιοχή για την οποία έχει ανατεθεί η ΥΓΟΣ δεν περιορίζεται μόνο στις «λευκές κηλίδες», λόγω του μεγέθους τους ή του τόπου εγκατάστασης, ο πάροχος ΥΓΟΣ μπορεί να πρέπει να αναπτύξει υποδομή δικτύου και στις οικονομικά συμφέρουσες περιοχές που καλύπτονται ήδη από εμπορικούς φορείς εκμετάλλευσης. Στην περίπτωση αυτή, κάθε χορηγούμενη αντιστάθμιση θα πρέπει να καλύπτει μόνο το κόστος επέκτασης της υποδομής στις μη οικονομικά συμφέρουσες λευκές κηλίδες, λαμβανομένων υπόψη των σχετικών εσόδων και ενός εύλογου κέρδους (39).

(27)

Σε πολλές περιπτώσεις, μπορεί να είναι σκόπιμο να καθοριστεί εκ των προτέρων το ποσό της αντιστάθμισης, ώστε να καλύπτει το αναμενόμενο έλλειμμα χρηματοδότησης, κατά τη διάρκεια δεδομένης χρονικής περιόδου, και όχι για να καθοριστεί η αντιστάθμιση απλώς βάσει των εξόδων και των εσόδων όπως αυτά προκύπτουν. Στο προηγούμενο μοντέλο, η εταιρεία διαθέτει εν γένει περισσότερα κίνητρα για τον περιορισμό του κόστους και την ανάπτυξη, με την πάροδο του χρόνου, της επιχειρηματικής δραστηριότητας (40). Όταν μια αποστολή ΥΓΟΣ για την ανάπτυξη ευρυζωνικού δικτύου δεν στηρίζεται στην ανάπτυξη κρατικής υποδομής, θα πρέπει να θεσπίζονται επαρκείς μηχανισμοί επανεξέτασης και ανάκτησης μέσω της διατήρησης της κυριότητας του δικτύου που χρηματοδοτήθηκε με δημόσια κονδύλια μετά τη λήξη της παραχώρησης της παροχής της ΥΓΟΣ, έτσι ώστε να αποφεύγεται αδικαιολόγητο πλεονέκτημα για τον πάροχο της ΥΓΟΣ.

(28)

Όπως εξηγείται και στην ανακοίνωση της Επιτροπής για τα δίκτυα ευρυζωνικότητας (41), τα κράτη μέλη, εκτός από την παροχή άμεσης χρηματοδότησης σε επιχειρήσεις, μπορούν να επιλέξουν διάφορα είδη μέτρων για να επιταχύνουν την ανάπτυξη των ευρυζωνικών δικτύων και ιδίως των δικτύων NGA. Τα μέτρα αυτά δεν χρειάζεται κατ’ ανάγκη να περιλαμβάνουν κρατικές ενισχύσεις κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

(29)

Δεδομένου ότι μεγάλο μέρος τους κόστους εγκατάστασης δικτύων NGA συνίσταται σε έργα πολιτικού μηχανικού (42), τα κράτη μέλη μπορεί να αποφασίσουν, σύμφωνα, παραδείγματος χάρη, με το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, να διευκολύνουν τη διαδικασία απόκτησης δικαιωμάτων, να απαιτήσουν από τους φορείς εκμετάλλευσης δικτύου να συντονίσουν τα έργα πολιτικού μηχανικού και/ή να μοιραστούν μέρος της υποδομής τους. Με το ίδιο πνεύμα, τα κράτη μέλη μπορεί επίσης να απαιτούν να υπάρχει σε κάθε νέα κατασκευή (περιλαμβανομένων των νέων δικτύων υδροδότησης, ενέργειας, μεταφορών ή αποχέτευσης) και/ή κτίριο σύνδεση κατάλληλη για δίκτυα NGA. Τρίτα μέρη μπορούν επίσης να τοποθετούν με δικά τους έξοδα τη δική τους παθητική υποδομή δικτύου, εφόσον τα γενικά έργα πολιτικού μηχανικού ούτως ή άλλως θα πραγματοποιούνταν. Η ευκαιρία αυτή θα πρέπει να προσφέρεται με διαφανή και αμερόληπτο τρόπο σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς εκμετάλλευσης και θα πρέπει κατ’ αρχήν να είναι ανοικτή σε όλους τους δυνητικούς χρήστες και όχι μόνο στους φορείς εκμετάλλευσης ηλεκτρονικών επικοινωνιών (δηλ. υπηρεσίες ηλεκτρισμού, αερίου, υδροδότησης κ.λπ.) (43). Μια κεντρική απογραφή των υφιστάμενων υποδομών (επιδοτούμενων ή άλλων), η οποία θα περιλάμβανε ενδεχομένως και τα προγραμματιζόμενα έργα, θα συνέβαλλε στην εμπορική ανάπτυξη ευρυζωνικών συνδέσεων (44). Οι υφιστάμενες υποδομές δεν αφορούν μόνο τις υποδομές των τηλεπικοινωνιών, όπως η χρήση ενσύρματης, ασύρματης ή δορυφορικής υποδομής, αλλά και τις εναλλακτικές υποδομές (αποχετευτικούς αγωγούς, φρεάτια επίσκεψης, κ.λπ.) των άλλων κλάδων (όπως οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας) (45).

(30)

Όταν μια παρέμβαση του κράτους υπέρ της ευρυζωνικής ανάπτυξης ανταποκρίνεται στις προϋποθέσεις που καθορίζονται στο τμήμα 2, η Επιτροπή προβαίνει στην αξιολόγηση της παρέμβασης αυτής σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ (46). Μέχρι στιγμής, οι περιφερειακές και τοπικές αρχές έχουν υιοθετήσει διαφορετικά μοντέλα παρέμβασης. Ενδεικτικός κατάλογος των μοντέλων αυτών παρέχεται στο παράρτημα. Εκτός από τα μοντέλα που περιγράφονται στο παράρτημα, οι δημόσιες αρχές μπορεί επίσης να αναπτύξουν άλλα μοντέλα για τη στήριξη της ανάπτυξης ευρυζωνικών συνδέσεων (47). Για όλα τα είδη παρεμβάσεων πρέπει να εφαρμόζονται όλα τα κριτήρια συμβατότητας που περιλαμβάνονται στις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές (48).

(31)

Κρατικές ενισχύσεις για ευρυζωνικά έργα μπορούν να χορηγούνται σε ενισχυόμενες περιοχές κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχεία α) και γ) της ΣΛΕΕ, και κατά την έννοια των ειδικών κανόνων για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα (49). Στην περίπτωση αυτή, μια ενίσχυση προς ευρυζωνικά δίκτυα μπορεί να χαρακτηριστεί ενίσχυση για αρχική επένδυση κατά την έννοια των κανόνων για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα. Σε περίπτωση που ένα μέτρο εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής αυτών των κανόνων, και εφόσον προβλέπεται η χορήγηση ατομικών ad hoc ενισχύσεων σε μεμονωμένη επιχείρηση, ή ενισχύσεων που περιορίζονται σε έναν μόνο τομέα δραστηριότητας, εναπόκειται στο κράτος μέλος να αποδείξει ότι πληρούνται οι όροι των κανόνων για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα. Στους όρους αυτούς περιλαμβάνεται ειδικότερα ο όρος ότι το εν λόγω σχέδιο συμβάλλει σε μια συνεκτική περιφερειακή αναπτυξιακή στρατηγική και ότι, όσον αφορά τον χαρακτήρα και το μέγεθός του, δεν θα προκαλέσει αθέμιτες νοθεύσεις του ανταγωνισμού.

(32)

Κατά την αξιολόγηση βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ, η Επιτροπή μεριμνά ώστε οι θετικές επιπτώσεις του μέτρου ενίσχυσης για την επίτευξη ενός στόχου κοινού συμφέροντος να υπερκαλύπτουν τις ενδεχόμενες αρνητικές του παρενέργειες, όπως στρεβλώσεις του εμπορίου και του ανταγωνισμού. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται σε δύο στάδια.

(33)

Πρώτον, κάθε μέτρο ενίσχυσης πρέπει να συνάδει με τις κατωτέρω αναγκαίες προϋποθέσεις. Η μη τήρηση μιας από τις ακόλουθες προϋποθέσεις θα έχει ως αποτέλεσμα να κηρύσσονται οι ενισχύσεις ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά:

(34)

Δεύτερον, εάν πληρούνται όλες οι αναγκαίες προϋποθέσεις, η Επιτροπή σταθμίζει τις θετικές επιπτώσεις του μέτρου ενίσχυσης για την επίτευξη ενός στόχου κοινού συμφέροντος έναντι των ενδεχόμενων αρνητικών επιπτώσεων.

(35)

Τα επιμέρους στάδια της αξιολόγησης της Επιτροπής στον τομέα της ευρυζωνικότητας εκτίθενται αναλυτικότερα στη συνέχεια

(36)

Όσον αφορά τον στόχο κοινού συμφέροντος, η Επιτροπή θα αξιολογεί επίσης σε ποιο βαθμό η σχεδιαζόμενη παρέμβαση θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων κοινού συμφέροντος που επεξηγήθηκαν ανωτέρω όπως προσδιορίζεται περαιτέρω στο ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη.

(37)

«Αδυναμία της αγοράς» υφίσταται εάν, αφημένες στην τύχη τους, οι αγορές δεν κατορθώνουν, χωρίς παρέμβαση, να επιτύχουν θετικά αποτελέσματα για την κοινωνία. Αυτό μπορεί να συμβεί, για παράδειγμα, όταν ορισμένες επενδύσεις δεν αναλαμβάνονται ακόμη και αν το οικονομικό όφελος για την κοινωνία υπερβαίνει το κόστος (50). Σε τέτοιες περιπτώσεις, η χορήγηση κρατικής ενίσχυσης μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις και η συνολική αποδοτικότητα μπορεί να βελτιωθεί με προσαρμογή των οικονομικών κινήτρων των επιχειρήσεων. Στον ευρυζωνικό τομέα, μια μορφή αδυναμίας της αγοράς συνδέεται με τις θετικές εξωγενείς επιδράσεις. Αυτές οι εξωγενείς επιδράσεις προκύπτουν όταν οι φορείς της αγοράς δεν εσωτερικεύουν εξ ολοκλήρου τα οφέλη του ενεργειών τους. Παραδείγματος χάρη, η διαθεσιμότητα ευρυζωνικών δικτύων προετοιμάζει το έδαφος για την παροχή περισσότερων υπηρεσιών και για καινοτομίες, που αμφότερες είναι πιθανόν να αποβούν επωφελείς σε περισσότερους χρήστες από τους άμεσους επενδυτές και συνδρομητές του δικτύου. Ως εκ τούτου, το αποτέλεσμα στην αγορά θα ήταν να πραγματοποιούνται ανεπαρκείς ιδιωτικές επενδύσεις σε ευρυζωνικά δίκτυα.

(38)

Λόγω των οικονομικών επιπτώσεων της πληθυσμιακής πυκνότητας, η ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων είναι γενικά πιο αποδοτική εκεί όπου η δυνητική ζήτηση είναι υψηλότερη και συγκεντρωμένη, δηλαδή σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Εξαιτίας του υψηλού πάγιου κόστους της επένδυσης, το ανά μονάδα κόστος αυξάνεται σημαντικά με τη μείωση της πληθυσμιακής πυκνότητας (51). Ως εκ τούτου, όταν τα ευρυζωνικά δίκτυα χρησιμοποιούνται με εμπορικούς όρους έχουν την τάση να καλύπτουν επικερδώς μέρος μόνο του πληθυσμού. Ωστόσο, όπως αναγνωρίζεται στο ψηφιακό θεματολόγιο, η ευρεία και οικονομικά προσιτή πρόσβαση στις ευρυζωνικές συνδέσεις δημιουργεί θετικές εξωγενείς επιδράσεις λόγω της ικανότητάς της να επιταχύνει την ανάπτυξη και την καινοτομία σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Σε περίπτωση που η αγορά δεν παρέχει επαρκή ευρυζωνική κάλυψη ή σε περίπτωση που οι συνθήκες πρόσβασης δεν είναι ικανοποιητικές, οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν, κατά συνέπεια, να συμβάλουν στη διόρθωση αυτής της αδυναμίας της αγοράς.

(39)

Ένας δεύτερος πιθανός στόχος κοινού συμφέροντος συνδέεται με την επίτευξη κοινωνικής ισότητας. Οι κυβερνήσεις έχουν την επιλογή να παρέμβουν για να διορθώσουν κοινωνικές ή περιφερειακές ανισότητες που προκαλούνται από τα αποτελέσματα της αγοράς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι κρατικές ενισχύσεις για τις ευρυζωνικές συνδέσεις μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη στόχων ισότητας, δηλαδή ως μέσο για να βελτιωθεί η πρόσβαση σε ένα ουσιώδες μέσο επικοινωνίας και συμμετοχής στην κοινωνία, καθώς και να ενισχυθεί η ελευθερία της έκφρασης όλων των μελών της κοινωνίας, με αποτέλεσμα να βελτιωθεί η κοινωνική και εδαφική συνοχή.

(40)

Η κρατική παρέμβαση για τη στήριξη των ευρυζωνικών δικτύων μπορεί να πραγματοποιηθεί σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο ή σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης (52). Συνεπώς, ο συντονισμός των διαφόρων παρεμβάσεων έχει ουσιαστική σημασία για την αποφυγή αλληλεπικαλύψεων και έλλειψης συνοχής. Για να εξασφαλιστεί η συνεκτικότητα και ο συντονισμός των τοπικών παρεμβάσεων, είναι απαραίτητο να εξασφαλιστεί υψηλός βαθμός διαφάνειας των τοπικών πρωτοβουλιών.

(41)

Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να καταρτίζουν σχέδια εθνικής εμβέλειας συμβατά με τις βασικές αρχές που διέπουν τις δημόσιες πρωτοβουλίες, καθώς και να προσδιορίζουν τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά των σχεδιαζόμενων δικτύων όποτε αυτό είναι δυνατό και σεβόμενα τις αρμοδιότητες και ιδιαιτερότητες (53). Τα εθνικά καθεστώτα-πλαίσια για την ευρυζωνική ανάπτυξη εξασφαλίζουν συνεκτικότητα στη χρήση των δημόσιων πόρων, μειώνουν τον διοικητικό φόρτο για τις μικρότερες χορηγούσες αρχές και επιταχύνουν την εφαρμογή των μεμονωμένων μέτρων ενίσχυσης. Επίσης, τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να παρέχουν, σε κεντρικό επίπεδο, σαφή καθοδήγηση για την εφαρμογή των ευρυζωνικών έργων που χρηματοδοτούνται με κρατικές ενισχύσεις.

(42)

Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος των ΕΡΑ στον σχεδιασμό επωφελών για τον ανταγωνισμό μέτρων κρατικών ενισχύσεων για τη στήριξη της ευρυζωνικής ανάπτυξης. Οι ΕΡΑ έχουν αποκτήσει τεχνικές γνώσεις και εμπειρογνωσία χάρη στον καίριο ρόλο που τους έχουν αναθέσει οι τομεακές κανονιστικές ρυθμίσεις (54). Οι ΕΡΑ μπορούν καλύτερα από κάθε άλλο φορέα να προσφέρουν βοήθεια στις δημόσιες αρχές όσον αφορά τα καθεστώτα κρατικών ενισχύσεων και θα πρέπει να ζητείται η γνώμη τους κατά τον προσδιορισμό των περιοχών-στόχων. Θα πρέπει επίσης να ζητείται η γνώμη τους για τον προσδιορισμό των χονδρικών τιμών πρόσβασης και των προϋποθέσεων, καθώς και για την επίλυση διαφορών μεταξύ των αιτούντων πρόσβαση και του φορέα εκμετάλλευσης της επιδοτούμενης υποδομής. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να χορηγούν στις ΕΡΑ τους πόρους που χρειάζονται για να μπορούν να παρέχουν αυτήν τη στήριξη. Αν κρίνεται αναγκαίο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν κατάλληλη νομική βάση για τη συμμετοχή των ΕΡΑ στα ευρυζωνικά έργα που χρηματοδοτούνται με κρατικές ενισχύσεις. Σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές, οι ΕΡΑ (εθνικές ρυθμιστικές αρχές) θα πρέπει να εκδίδουν κατευθυντήριες γραμμές για τις τοπικές αρχές που να περιλαμβάνουν συστάσεις σχετικά με την ανάλυση της αγοράς, τα προϊόντα πρόσβασης χονδρικής και τις αρχές τιμολόγησης, λαμβανομένων υπόψη του κανονιστικού πλαισίου για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες και των σχετικών συστάσεων που εκδίδει η Επιτροπή (55).

(43)

Εκτός από τη συμμετοχή των ΕΡΑ, οι Εθνικές Αρχές Ανταγωνισμού μπορούν επίσης να παρέχουν χρήσιμες συμβουλές όσον αφορά καθεστώτα-πλαίσια μεγάλης κλίμακας, ώστε να συμβάλουν στην εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τους φορείς που υποβάλλουν προσφορές και στην αποφυγή της χορήγησης δυσανάλογα υψηλού μεριδίου κρατικών πόρων σε έναν φορέα, πράγμα που θα ενίσχυε την (ενδεχομένως ήδη δεσπόζουσα) θέση του στην αγορά (56). Εκτός από τον ρόλο των ΕΡΑ, ορισμένα κράτη μέλη συστήνουν εθνικά κέντρα δεξιοτήτων για να βοηθήσουν τις μικρές, τοπικές αρχές να σχεδιάσουν κατάλληλα μέτρα κρατικών ενισχύσεων και να εξασφαλίσουν συνοχή κατά την εφαρμογή των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, όπως προβλέπεται στις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές (57).

(44)

Για τον κατάλληλο σχεδιασμό του μέτρου, το κριτήριο στάθμισης απαιτεί ακόμη να είναι η κρατική ενίσχυση ενδεδειγμένο μέσο πολιτικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Από την άποψη αυτή, οι εκ των προτέρων ρυθμίσεις, παρότι έχουν διευκολύνει σε πολλές περιπτώσεις την ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων σε αστικές και πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές, μπορεί να μην αποτελούν επαρκές μέτρο που να επιτρέπει την παροχή ευρυζωνικών υπηρεσιών, ιδίως σε υποεξυπηρετούμενες περιοχές όπου η εγγενής αποδοτικότητα της επένδυσης είναι χαμηλή (58). Με τον ίδιο τρόπο, τα μέτρα υπέρ των ευρυζωνικών συνδέσεων από πλευράς ζήτησης (όπως κουπόνια για τους τελικούς χρήστες), παρότι μπορεί να συμβάλουν θετικά στη διείσδυση των ευρυζωνικών συνδέσεων (59), δεν μπορούν πάντοτε να επιλύσουν την έλλειψη ευρυζωνικών υποδομών (60). Ως εκ τούτου, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υπάρχει ενδεχομένως άλλη λύση από τη χορήγηση κρατικής χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση της έλλειψης ευρυζωνικής συνδεσιμότητας. Οι χορηγούσες αρχές λαμβάνουν επίσης υπόψη (επανα)κατανομές ραδιοφάσματος που οδηγούν σε ενδεχόμενη ανάπτυξη δικτύων στις στοχοθετημένες περιοχές, γεγονός που θα μπορούσε να εξασφαλίσει την επίτευξη των στόχων των αρχών χωρίς την παροχή άμεσων επιχορηγήσεων.

(45)

Όσον αφορά τον χαρακτήρα κινήτρου του μέτρου, πρέπει να εξεταστεί αν η συγκεκριμένη επένδυση για τη δημιουργία ευρυζωνικού δικτύου δεν θα είχε αναληφθεί στο ίδιο χρονικό διάστημα χωρίς κρατική ενίσχυση. Όταν ένας φορέας υπόκειται σε ορισμένες υποχρεώσεις για την κάλυψη της περιοχής-στόχου (61), μπορεί να μην είναι επιλέξιμος για χορήγηση κρατικής ενίσχυσης, δεδομένου ότι η εν λόγω ενίσχυση δεν θεωρείται πιθανό να λειτουργεί ως κίνητρο.

(46)

Κατά την αξιολόγηση του αναλογικού χαρακτήρα των κοινοποιούμενων μέτρων, η Επιτροπή επεσήμανε ορισμένους αναγκαίους όρους για την ελαχιστοποίηση των κρατικών ενισχύσεων και των δυνητικών στρεβλώσεων του ανταγωνισμού όπως εξηγείται αναλυτικότερα στα επόμενα τμήματα.

(47)

Η μεταβολή της συμπεριφοράς του δικαιούχου λόγω της ενίσχυσης ενδέχεται επίσης να έχει αρνητικές συνέπειες στον ανταγωνισμό και το εμπόριο. Η σοβαρότητα της στρέβλωσης του ανταγωνισμού μπορεί να αξιολογηθεί με βάση τις επιπτώσεις στους ανταγωνιστές. Αν οι ανταγωνιστές διαπιστώσουν ότι, εξαιτίας της ενίσχυσης, μειώνεται η αποδοτικότητα της προηγούμενης επένδυσής τους, μπορεί να αποφασίσουν να μειώσουν τις μελλοντικές τους επενδύσεις ή να αποσυρθούν εντελώς από την αγορά (62). Επιπλέον, όταν ο δικαιούχος της ενίσχυσης που πρόκειται να επιλεγεί κατόπιν διαδικασίας προκήρυξης διαγωνισμού είναι πιθανόν επιχείρηση που κατέχει ήδη ή ενδέχεται να αποκτήσει δεσπόζουσα θέση στην αγορά λόγω της χρηματοδοτούμενης από το κράτος επένδυσης, το μέτρο ενίσχυσης θα μπορούσε να εξασθενίσει την ανταγωνιστική πίεση που μπορούν να ασκήσουν οι ανταγωνιστές. Εξάλλου, αν ένα μέτρο κρατικής ενίσχυσης ή οι όροι που συνδέονται με αυτό (συμπεριλαμβανομένης της μεθόδου χρηματοδότησης όταν αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του) συνεπάγεται αδιάρρηκτη παράβαση της νομοθεσίας της ΕΕ, η ενίσχυση δεν μπορεί να κηρυχθεί συμβιβάσιμη με την εσωτερική αγορά (63).

(48)

Οι ενισχύσεις χορηγούνται με διαφανή τρόπο· ειδικότερα, πρέπει να διασφαλίζεται ότι τα κράτη μέλη, οι οικονομικοί παράγοντες, το ενδιαφερόμενο κοινό και η Επιτροπή έχουν εύκολη πρόσβαση σε όλες τις σχετικές πράξεις και τις δέουσες πληροφορίες που αφορούν την εν λόγω ενίσχυση που χορηγείται δυνάμει των εν λόγω διατάξεων. Οι λεπτομέρειες των απαιτήσεων διαφάνειας καθορίζονται στην παράγραφο (78).

(49)

Ένα προσεκτικά σχεδιασμένο καθεστώς κρατικών ενισχύσεων για την ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας θα πρέπει να διασφαλίζει ότι το συνολικό ισοζύγιο των αποτελεσμάτων του μέτρου είναι θετικό.

(50)

Ειδικότερα, το αποτέλεσμα του μέτρου κρατικής ενίσχυσης μπορεί να περιγραφεί ως μεταβολή δραστηριότητας σε σύγκριση με ό,τι θα συνέβαινε χωρίς την ενίσχυση. Οι θετικές επιπτώσεις της ενίσχυσης συνδέονται άμεσα με την αλλαγή συμπεριφοράς του αποδέκτη. Η αλλαγή αυτή θα πρέπει να επιτρέπει την επίτευξη του επιθυμητού στόχου κοινού ενδιαφέροντος. Στον ευρυζωνικό τομέα, η ενίσχυση οδηγεί στην ανάπτυξη νέας υποδομής που δεν θα υπήρχε διαφορετικά, με αποτέλεσμα να δημιουργείται πρόσθετη χωρητικότητα και ταχύτητα στην αγορά, καθώς και χαμηλότερες τιμές και μεγαλύτερο φάσμα επιλογών για τους καταναλωτές, υψηλότερη ποιότητα και καινοτομία. Αυτό θα οδηγήσει επίσης σε μεγαλύτερη πρόσβαση των καταναλωτών σε διαδικτυακούς πόρους και, σε συνδυασμό με την αυξημένη προστασία των καταναλωτών στον τομέα αυτόν, είναι πιθανό να τονωθεί η αύξηση της ζήτησης. Αυτό θα συμβάλει στην ολοκλήρωση της Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς και θα αποφέρει οφέλη στην οικονομία της ΕΕ συνολικά.

(51)

Ένα επιδοτούμενο δίκτυο θα πρέπει να είναι σε θέση να εξασφαλίσει «ουσιαστική αλλαγή» όσον αφορά την διαθεσιμότητα ευρυζωνικών συνδέσεων. Ουσιαστική αλλαγή σημειώνεται εάν ως αποτέλεσμα της δημόσιας παρέμβασης 1) πραγματοποιούνται σημαντικές νέες επενδύσεις στο ευρυζωνικό δίκτυο (64) από τον επιλεγέντα υποψήφιο και 2) η επιδοτούμενη υποδομή δημιουργεί σημαντικές νέες δυνατότητες στην αγορά από πλευράς διαθεσιμότητας ευρυζωνικών υπηρεσιών και χωρητικότητας (65), ταχύτητας και ανταγωνισμού (66). Η ουσιαστική αλλαγή πρέπει να συγκρίνεται με περιπτώσεις επέκτασης υφιστάμενων ή προγραμματιζόμενων με συγκεκριμένο τρόπο δικτύων

(52)

Εξάλλου, για να διασφαλιστεί η ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στον ανταγωνισμό, πρέπει να πληρούνται ορισμένοι όροι κατά τον σχεδιασμό του μέτρου ενίσχυσης, όπως ορίζεται κατωτέρω στο τμήμα 3.4.

(53)

Για να διασφαλιστεί περαιτέρω ο περιορισμός των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, η Επιτροπή ενδέχεται να απαιτήσει να υπόκεινται σε χρονικό περιορισμό (συνήθως 4 έτη ή λιγότερο) και σε αξιολόγηση ορισμένα καθεστώτα, προκειμένου να εξακριβώσει 1) εάν οι παραδοχές και προϋποθέσεις που οδήγησαν στην απόφαση συμβατότητας έχουν υλοποιηθεί· 2) η αποτελεσματικότητα του μέτρου ενίσχυσης υπό το πρίσμα των προκαθορισμένων στόχων· 3) οι επιπτώσεις του στις αγορές και τον ανταγωνισμό και για να διασφαλιστεί ότι, κατά τη διάρκεια του καθεστώτος ενίσχυσης, δεν προκύπτουν αδικαιολόγητες στρεβλωτικές επιπτώσεις αντίθετες προς τα συμφέροντα της Ένωσης (67). Λαμβανομένων υπόψη των στόχων του και, για να μην επιβληθεί δυσανάλογη επιβάρυνση στα κράτη μέλη και στα μικρότερα σχέδια ενίσχυσης, τούτο εφαρμόζεται μόνο σε εθνικά καθεστώτα ενισχύσεων και καθεστώτα με μεγάλο προϋπολογισμό ενισχύσεων, τα οποία περιέχουν καινοτόμα χαρακτηριστικά, ή στις περιπτώσεις που προβλέπονται σημαντικές αλλαγές στην αγορά, ή σημαντικές τεχνολογικές ή κανονιστικές αλλαγές. Η αξιολόγηση διεξάγεται από εμπειρογνώμονα ανεξάρτητο από την κρατική αρχή που χορηγεί την κρατική ενίσχυση με βάση κοινή μεθοδολογία (68) και δημοσιοποιείται. Η αξιολόγηση υποβάλλεται στην Επιτροπή σε εύθετο χρόνο, ώστε να καθίσταται δυνατή η εκτίμηση της πιθανής παράτασης του μέτρου ενίσχυσης και οπωσδήποτε κατά τη λήξη του καθεστώτος. Το ακριβές πεδίο εφαρμογής και οι ακριβείς τρόποι της αξιολόγησης καθορίζονται στην απόφαση έγκρισης του μέτρου ενίσχυσης. Κάθε μεταγενέστερο μέτρο ενίσχυσης με παρόμοιο στόχο λαμβάνει υπόψη τα αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης.

(54)

Εάν από το κριτήριο στάθμισης προκύψει ότι οι αρνητικές επιπτώσεις είναι περισσότερες από τα οφέλη, η Επιτροπή δύναται να απαγορεύσει την ενίσχυση ή να ζητήσει διορθωτική δράση η οποία θα αφορά είτε τον σχεδιασμό της ενίσχυσης, είτε τη ζημία που προκαλείται στον ανταγωνισμό.

(55)

Για την αξιολόγηση των κρατικών ενισχύσεων, στις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές γίνεται διάκριση μεταξύ βασικών δικτύων και δικτύων NGA (πρόσβασης νέας γενιάς).

(56)

Πολλές διαφορετικές τεχνολογικές πλατφόρμες μπορούν να θεωρηθούν βασικά ευρυζωνικά δίκτυα, περιλαμβανομένων των ασύμμετρων ψηφιακών συνδρομητικών γραμμών (μέχρι σύνδεση δικτύων ADSL2+), των μη ενισχυμένων καλωδίων (π.χ. DOCSIS 2.0), των κινητών δικτύων τρίτης γενεάς (UMTS) και των δορυφορικών συστημάτων.

(57)

Στο σημερινό στάδιο ανάπτυξης της αγοράς και τεχνολογικής ανάπτυξης (69), τα δίκτυα NGA είναι δίκτυα πρόσβασης που βασίζονται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει σε οπτικά στοιχεία (70) και που είναι ικανά να παρέχουν ευρυζωνικές υπηρεσίες πρόσβασης με βελτιωμένα χαρακτηριστικά σε σύγκριση με τα υφιστάμενα βασικά ευρυζωνικά δίκτυα (71).

(58)

Τα δίκτυα NGA θεωρείται ότι διαθέτουν τουλάχιστον τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: i) παρέχουν με αξιοπιστία υπηρεσίες σε πολύ υψηλή ταχύτητα ανά συνδρομητή μέσω οπτικής (ή ισοδύναμης τεχνολογίας) οπισθόζευξης αρκετά κοντά στις εγκαταστάσεις του χρήστη για να εξασφαλίζεται η πραγματική παροχή της πολύ υψηλής ταχύτητας· ii) υποστηρίζουν πληθώρα προηγμένων ψηφιακών υπηρεσιών, περιλαμβανομένων συγκλινουσών υπηρεσιών που βασίζονται αποκλειστικά στο πρωτόκολλο Ίντερνετ (IP), και iii) έχουν σημαντικά υψηλότερες ταχύτητες αναφόρτωσης (σε σύγκριση με τα βασικά ευρυζωνικά δίκτυα). Στο σημερινό στάδιο ανάπτυξης της αγοράς και τεχνολογικής ανάπτυξης, τα δίκτυα NGA είναι: i) δίκτυα πρόσβασης με οπτικές ίνες (FTTx) (72), ii) προηγμένα αναβαθμισμένα καλωδιακά δίκτυα (73) και iii) ορισμένα προηγμένα ασύρματα δίκτυα πρόσβασης ικανά να παρέχουν αξιόπιστες υψηλές ταχύτητες ανά συνδρομητή (74).

(59)

Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι σε πιο μακροπρόθεσμη βάση τα δίκτυα NGA αναμένεται να εκτοπίσουν τα υφιστάμενα βασικά ευρυζωνικά δίκτυα και όχι απλώς να τα αναβαθμίσουν. Στο μέτρο που τα δίκτυα NGA απαιτούν διαφορετική αρχιτεκτονική δικτύου, με την οποία θα παρέχονται ευρυζωνικές υπηρεσίες αισθητά καλύτερης ποιότητας σε σχέση με τις σημερινές, καθώς και πληθώρα υπηρεσιών που δεν θα μπορούσαν να υποστηριχθούν από τα σημερινά ευρυζωνικά δίκτυα, είναι πιθανό στο μέλλον να ανακύψουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των περιοχών που θα καλύπτονται και εκείνων που δεν καλύπτονται από τα δίκτυα NGA (75).

(60)

Τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίζουν ελεύθερα το είδος της παρέμβασής τους, με την προϋπόθεση ότι αυτή είναι σύμφωνη με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα κράτη μέλη μπορεί να αποφασίσουν να χρηματοδοτήσουν τα λεγόμενα δίκτυα νέας γενιάς, δηλαδή δίκτυα οπισθόζευξης που δεν φθάνουν στον τελικό χρήστη. Τα δίκτυα αυτά αποτελούν στοιχείο απαραίτητο για τους τηλεπικοινωνιακούς φορείς λιανικής, ώστε να παρέχουν υπηρεσίες πρόσβασης στους τελικούς χρήστες. Αυτά τα είδη δικτύων είναι σε θέση να υποστηρίζουν τόσο τα βασικά δίκτυα όσο και τα δίκτυα τύπου NGA (76): η επιλογή του είδους της υποδομής για το «τελευταίο χιλιόμετρο», που επιτρέπει τη σύνδεση με δίκτυο οπισθόζευξης αποτελεί (επενδυτική) απόφαση των τηλεπικοινωνιακών φορέων (77). Οι δημόσιες αρχές μπορεί επίσης να αποφασίσουν να αναλάβουν την εκτέλεση των έργων πολιτικού μηχανικού (όπως εκσκαφές σε εκτάσεις του δημοσίου, κατασκευή αγωγών κ.λπ.) ώστε να διευκολυνθεί και να επιταχυνθεί η ανάπτυξη, από τους συγκεκριμένους φορείς εκμετάλλευσης, των δικών τους στοιχείων δικτύου. Εξάλλου, οι δημόσιες αρχές μπορεί επίσης να εξετάσουν το ενδεχόμενο να προσφύγουν σε δορυφορικές λύσεις, εφόσον το κρίνουν ενδεδειγμένο.

(61)

Προκειμένου να αξιολογηθούν η αδυναμία της αγοράς και οι στόχοι ισότητας, μπορεί να γίνει διάκριση μεταξύ του είδους των περιοχών που ενδέχεται να αποτελέσουν στόχο. Η διάκριση αυτή επεξηγείται στα ακόλουθα τμήματα. Κατά τον προσδιορισμό των περιοχών-στόχων, στις περιπτώσεις που η δημόσια παρέμβαση περιορίζεται στο τμήμα οπισθόζευξης του δικτύου, κατά την αξιολόγηση των κρατικών ενισχύσεων θα λαμβάνεται υπόψη η κατάσταση που επικρατεί τόσο στις αγορές οπισθόζευξης όσο και στις αγορές πρόσβασης (78).

(62)

Τα διαφορετικά κριτήρια που δικαιολογούν τις δημόσιες παρεμβάσεις σε αυτές τις γεωγραφικές περιοχές περιγράφονται κατωτέρω.

(63)

Για τον προσδιορισμό των γεωγραφικών περιοχών ως λευκών, γκρίζων ή μαύρων όπως περιγράφεται κατωτέρω, η χορηγούσα αρχή πρέπει να προσδιορίσει αν υπάρχουν ευρυζωνικές υποδομές στην περιοχή-στόχο. Για να διασφαλιστεί περαιτέρω ότι η δημόσια παρέμβαση δεν διαταράσσει τις ιδιωτικές επενδύσεις, οι αρχές που χορηγούν τις ενισχύσεις θα πρέπει να ελέγχουν εάν οι ιδιωτικοί επενδυτές έχουν συγκεκριμένα σχέδια για την ανάπτυξη ίδιας υποδομής στο εγγύς μέλλον. Με τον όρο «εγγύς μέλλον» νοείται περίοδος τριών ετών (79). Αν η χορηγούσα αρχή χρειαστεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για την ανάπτυξη της επιδοτούμενης υποδομής, το ίδιο χρονικό διάστημα θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί και για την εκτίμηση της ύπαρξης εμπορικών επενδυτικών σχεδίων.

(64)

Για να επαληθεύσει ότι κανένας ιδιώτης επενδυτής δεν σχεδιάζει να αναπτύξει τη δική του υποδομή στο εγγύς μέλλον, η χορηγούσα αρχή θα πρέπει να δημοσιεύσει περίληψη του σχεδιαζόμενου μέτρου ενίσχυσης και να καλέσει τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους.

(65)

Υπάρχει ο κίνδυνος μια απλή «εκδήλωση ενδιαφέροντος» από μέρους ιδιώτη επενδυτή να καθυστερήσει την παροχή ευρυζωνικών υπηρεσιών στην περιοχή-στόχο, αν, στη συνέχεια, δεν πραγματοποιηθεί καμία επένδυση ενώ ταυτόχρονα η δημόσια παρέμβαση έχει ανασταλεί. Η χορηγούσα αρχή θα πρέπει επομένως, πριν αναβάλει τη δημόσια παρέμβαση, να ζητήσει από τον ιδιώτη επενδυτή να αναλάβει ορισμένες δεσμεύσεις. Οι δεσμεύσεις αυτές θα πρέπει να διασφαλίζουν την πραγματοποίηση σημαντικής προόδου στη διάρκεια της τριετούς περιόδου ή στη διάρκεια της μεγαλύτερης χρονικής περιόδου που προβλέπεται ενδεχομένως για την ενισχυόμενη επένδυση. Μπορεί ακόμη να ζητηθεί από τον αντίστοιχο φορέα εκμετάλλευσης να συνάψει αντίστοιχη σύμβαση στην οποία θα καθορίζονται οι δεσμεύσεις για την ανάπτυξη του δικτύου. Η σύμβαση αυτή μπορεί να προβλέπει ορισμένα «ορόσημα» τα οποία θα πρέπει να επιτευχθούν στη διάρκεια της τριετούς περιόδου (80), καθώς και υποβολή εκθέσεων σχετικά με τη συντελούμενη πρόοδο. Αν ένα ορόσημο δεν επιτευχθεί, η χορηγούσα αρχή μπορεί να προωθήσει τα σχέδιά της για δημόσια παρέμβαση. Ο κανόνας αυτός ισχύει τόσο για τα βασικά δίκτυα όσο και για τα δίκτυα NGA.

(66)

«Λευκές περιοχές» είναι εκείνες στις οποίες δεν υπάρχει καμία ευρυζωνική υποδομή και είναι απίθανο να αναπτυχθεί στο εγγύς μέλλον. Οι στόχοι της Επιτροπής για το ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη προβλέπουν πλήρη κάλυψη των βασικών ευρυζωνικών υπηρεσιών στην ΕΕ έως το 2013 και ταχύτητα τουλάχιστον 30 Mbps έως το 2020. Αποτελεί συνεπώς προτεραιότητα η διασφάλιση έγκαιρων επενδύσεων σε περιοχές που δεν καλύπτονται ακόμη επαρκώς. Η Επιτροπή αναγνωρίζει, επομένως, ότι με την παροχή οικονομικής στήριξης για την παροχή ευρυζωνικών υπηρεσιών σε περιοχές που δεν διαθέτουν επί του παρόντος ευρυζωνικές συνδέσεις, τα κράτη μέλη επιδιώκουν πραγματικούς στόχους συνοχής και οικονομικής ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, η παρέμβασή τους είναι πιθανό να συμβαδίζει με το κοινό συμφέρον, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που ορίζονται στο σημείο 1.9 κατωτέρω (81).

(67)

«Γκρίζες περιοχές» είναι εκείνες στις οποίες δραστηριοποιείται ένας φορέας εκμετάλλευσης δικτύου και είναι απίθανο να αναπτυχθεί άλλο δίκτυο (82) στο εγγύς μέλλον. Η ύπαρξη και μόνο ενός φορέα εκμετάλλευσης δικτύου (83) δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη ότι δεν υφίσταται αδυναμία της αγοράς ή πρόβλημα συνοχής. Αν ο συγκεκριμένος φορέας εκμετάλλευσης διαθέτει ισχύ στην αγορά (μονοπώλιο) ενδέχεται να παρέχει στους πολίτες ένα συνδυασμό ποιότητας υπηρεσίας και τιμών που δεν είναι ο βέλτιστος. Ορισμένες κατηγορίες χρηστών μπορεί να μην εξυπηρετούνται ικανοποιητικά ή, ελλείψει ρυθμιζόμενων τιμολογίων πρόσβασης χονδρικής, ενδέχεται οι λιανικές τιμές να είναι υψηλότερες από εκείνες που χρεώνονται για την παροχή των ίδιων υπηρεσιών σε πιο ανταγωνιστικές, αλλά συγκρίσιμες, περιοχές ή περιφέρειες της χώρας. Επιπροσθέτως, αν οι προοπτικές εισόδου εναλλακτικών φορέων εκμετάλλευσης στην αγορά είναι περιορισμένες, ενδεδειγμένο μέτρο θα ήταν ενδεχομένως η χρηματοδότηση εναλλακτικής υποδομής (84).

(68)

Εξάλλου, σε περιοχές στις οποίες δραστηριοποιείται ήδη ένας φορέας εκμετάλλευσης δικτύου, οι επιδοτήσεις για την κατασκευή εναλλακτικού δικτύου θα μπορούσαν να στρεβλώσουν τη δυναμική της αγοράς. Συνεπώς, η κρατική στήριξη για την εγκατάσταση ευρυζωνικών δικτύων σε «γκρίζες» περιοχές δικαιολογείται μόνο στην περίπτωση που καταδεικνύεται σαφώς παρατεταμένη αδυναμία της αγοράς. Στην περίπτωση αυτή επιβάλλεται διεξοδικότερη ανάλυση και προσεκτική αξιολόγηση της συμβατότητας.

(69)

Οι γκρίζες περιοχές θα μπορούσαν να είναι επιλέξιμες για κρατική ενίσχυση, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις συμβατότητας του τμήματος 1.9, αν αποδειχθεί ότι i) δεν παρέχονται κατάλληλες ή προσιτές από οικονομική άποψη υπηρεσίες για την ικανοποίηση των αναγκών των πολιτών ή των επαγγελματικών χρηστών (85) και ότι ii) δεν υπάρχουν λιγότερο στρεβλωτικά μέτρα (συμπεριλαμβανομένων των εκ των προτέρων ρυθμίσεων) για την επίτευξη των ίδιων στόχων.

(70)

Για να διαπιστώσει αν πληρούνται τα κριτήρια i) και ii), η Επιτροπή θα αξιολογήσει ειδικότερα αν:

(71)

Μόνον οι γκρίζες περιοχές που πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας που προαναφέρθηκαν θα υποβάλλονται στο κριτήριο συμβατότητας που περιγράφεται στο τμήμα 3.4.

(72)

Όταν σε μια δεδομένη γεωγραφική ζώνη υπάρχουν ή θα υπάρξουν στο εγγύς μέλλον τουλάχιστον δύο βασικά ευρυζωνικά δίκτυα διαφορετικών φορέων εκμετάλλευσης και οι ευρυζωνικές υπηρεσίες παρέχονται με ανταγωνιστικούς όρους (ανταγωνισμός υποδομών (87)), μπορεί να υποτεθεί ότι δεν υφίσταται αδυναμία της αγοράς. Ως εκ τούτου, οι πιθανότητες να επιφέρει η κρατική παρέμβαση περισσότερα οφέλη είναι πολύ περιορισμένες. Αντιθέτως, η κρατική στήριξη για τη χρηματοδότηση της κατασκευής πρόσθετου ευρυζωνικού δικτύου με συγκρίσιμες δυνατότητες θα οδηγήσει, καταρχήν, σε απαράδεκτη στρέβλωση του ανταγωνισμού, καθώς και σε παραγκωνισμό των ιδιωτών επενδυτών. Ως εκ τούτου, εφόσον δεν καταδεικνύεται σαφώς η αδυναμία της αγοράς, η Επιτροπή θα τηρεί αρνητική στάση έναντι μέτρων για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης πρόσθετης ευρυζωνικής υποδομής σε «μαύρες περιοχές» (88).

(73)

Ο διαχωρισμός που έγινε ανωτέρω στο τμήμα 3.2 μεταξύ «λευκών», «γκρίζων» και «μαύρων» περιοχών είναι επίσης σημαντικός για την αξιολόγηση του συμβιβάσιμου των κρατικών ενισχύσεων υπέρ των δικτύων NGA με την εσωτερική αγορά δυνάμει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ).

(74)

Επί του παρόντος, με την αναβάθμιση του ενεργού εξοπλισμού, ορισμένα προηγμένα βασικά ευρυζωνικά δίκτυα μπορούν επίσης να στηρίξουν ορισμένες ευρυζωνικές υπηρεσίες οι οποίες στο μέλλον ενδέχεται να παρέχονται από δίκτυα NGA (μεταξύ των οποίων υπηρεσίες τριπλής παροχής) και να συμβάλουν έτσι στην επίτευξη των στόχων του ψηφιακού θεματολογίου. Ενδέχεται, ωστόσο, να εμφανιστούν νέα προϊόντα ή υπηρεσίες που δεν θα είναι δυνατό να υποκατασταθούν ούτε από πλευράς ζήτησης ούτε από πλευράς προσφοράς και τα οποία θα απαιτούν χωρητικότητα, αξιοπιστία και σημαντικά υψηλότερες ταχύτητες αναφόρτωσης και καταφόρτωσης που θα υπερβαίνουν τα υψηλότερα φυσικά όρια της βασικής ευρυζωνικής υποδομής.

(75)

Ως εκ τούτου, για την αξιολόγηση των κρατικών ενισχύσεων ως προς τα δίκτυα NGA, «λευκή περιοχή NGA» θα πρέπει να θεωρείται η περιοχή στην οποία δεν υπάρχουν προς το παρόν δίκτυα NGA ούτε είναι πιθανό να δημιουργηθούν από ιδιώτες επενδυτές εντός τριών ετών σύμφωνα με τις παραγράφους 61 έως 62. Μια τέτοια περιοχή είναι επιλέξιμη για κρατική ενίσχυση προς NGA υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται τα κριτήρια συμβατότητας που αναφέρονται στα τμήματα 3.4 και 3.5.

(76)

Μια περιοχή θα πρέπει να θεωρείται «γκρίζα περιοχή NGA» όταν υπάρχει ή θα αναπτυχθεί κατά τα προσεχή τρία έτη μόνο ένα δίκτυο NGA (89) και κανένας φορέας εκμετάλλευσης δεν σχεδιάζει την ανάπτυξη δικτύου NGA κατά τα προσεχή τρία έτη. Όταν εκτιμάται το κατά πόσον και άλλοι επενδυτές σε υπηρεσίες δικτύου θα μπορούσαν να αναπτύξουν πρόσθετα δίκτυα NGA σε δεδομένη περιοχή, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλα τα υφιστάμενα κανονιστικά ή νομοθετικά μέτρα που έχουν ενδεχομένως μειώσει τους φραγμούς εγκατάστασης ανάλογων δικτύων (πρόσβαση σε αγωγούς, κοινή χρήση υποδομής κ.λπ.). Η Επιτροπή θα πρέπει να πραγματοποιήσει διεξοδικότερη ανάλυση για να εξακριβώσει αν χρειάζεται κρατική παρέμβαση, δεδομένου ότι η κρατική παρέμβαση σε τέτοιες περιοχές εμπεριέχει υψηλό κίνδυνο παραγκωνισμού υφιστάμενων επενδυτών και στρέβλωσης του ανταγωνισμού. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα διενεργήσει την αξιολόγησή της βάσει των όρων συμβατότητας που θεσπίζουν οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές.

(77)

Αν σε μια συγκεκριμένη περιοχή υπάρχουν ή πρόκειται να αναπτυχθούν κατά τα τρία προσεχή έτη τουλάχιστον δύο δίκτυα NGA διαφορετικών φορέων εκμετάλλευσης, η περιοχή θα πρέπει να θεωρείται «μαύρη περιοχή NGA». Η Επιτροπή θεωρεί ότι η κρατική στήριξη για ένα πρόσθετο χρηματοδοτούμενο από το κράτος ισοδύναμο δίκτυο NGA στις περιοχές αυτές είναι πιθανό να στρεβλώσει σοβαρά τον ανταγωνισμό και είναι ασυμβίβαστη με την εσωτερική αγορά βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ.

(78)

Κάθε κρατική παρέμβαση για τη στήριξη ανάπτυξης ευρυζωνικών δικτύων θα πρέπει να πληροί όλες τις αρχές συμβατότητας που περιγράφονται ανωτέρω στο τμήμα 2.5, συμπεριλαμβανομένου του στόχου κοινού συμφέροντος, της ύπαρξης αδυναμίας της αγοράς, της καταλληλότητας και του χαρακτήρα κινήτρου του μέτρου. Όσον αφορά τον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, εκτός από την κατάδειξη του τρόπου με τον οποίο επιτυγχάνεται ουσιαστική αλλαγή σε όλες τις περιπτώσεις (σε λευκές, γκρίζες και μαύρες περιοχές) (90), πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες αναγκαίες προϋποθέσεις, ώστε να καταδειχθεί η αναλογικότητα του μέτρου. Η μη εκπλήρωση οποιουδήποτε από αυτούς τους όρους πιθανότατα θα απαιτήσει εμπεριστατωμένη αξιολόγηση (91) η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση είναι ασυμβίβαστη με την εσωτερική αγορά.

(79)

Όπως συμβαίνει και με την πολιτική που ακολουθείται για την ανάπτυξη βασικών ευρυζωνικών δικτύων, οι κρατικές ενισχύσεις υπέρ της ανάπτυξης δικτύων NGA ενδέχεται να συνιστούν ενδεδειγμένο και αιτιολογημένο μέσο, εφόσον πληρούνται ορισμένες θεμελιώδεις προϋποθέσεις. Παρότι οι εμπορικοί φορείς εκμετάλλευσης λαμβάνουν τις επενδυτικές αποφάσεις τους σε δίκτυα NGA βάσει της προσδοκώμενης αποδοτικότητας, η επιλογή της δημόσιας αρχής πρέπει να λαμβάνει επίσης υπόψη το δημόσιο συμφέρον κατά τη χρηματοδότηση μιας ανοικτής και ουδέτερης πλατφόρμας επί της οποίας πολλαπλοί φορείς εκμετάλλευσης θα είναι σε θέση να ασκούν ανταγωνισμό για την παροχή υπηρεσιών στους τελικούς χρήστες.

(80)

Κάθε μέτρο για τη στήριξη εγκατάστασης δικτύων NGA, πρέπει να πληροί τους όρους συμβατότητας που αναφέρονται στα τμήματα 2.5 και 3.4. Επιπλέον, πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις, λαμβανομένων υπόψη των ειδικών συνθηκών υπό τις οποίες θα πραγματοποιηθεί η δημόσια επένδυση σε δίκτυα NGA.

(81)

Τα σχέδια κρατικών ενισχύσεων που έχουν σκοπό τη χρηματοδότηση δικτύων οπισθόζευξης (127) ή τα οποία περιορίζονται σε έργα πολιτικού μηχανικού και παρέχουν πρόσβαση σε όλους τους φορείς εκμετάλλευσης και όλες τις τεχνολογίες εμφανίζουν χαρακτηριστικά εξόχως ευνοϊκά για τον ανταγωνισμό. Το χαρακτηριστικό αυτό θα λαμβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση τέτοιων σχεδίων.

(82)

Με βάση τους στόχους του ψηφιακού θεματολογίου, ιδίως την επίτευξη διείσδυσης 50 % σε διαδικτυακές συνδέσεις άνω των 100 Mbps, και λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι στις αστικές περιοχές ιδίως ενδέχεται να υπάρχουν ανάγκες υψηλότερων επιδόσεων σε σύγκριση με εκείνες που είναι πρόθυμοι να προσφέρουν οι εμπορικοί επενδυτές στο εγγύς μέλλον, κατά παρέκκλιση της παραγράφου (77), κρατική παρέμβαση θα μπορούσε κατ’ εξαίρεση να επιτρέπεται για τα δίκτυα NGA που είναι ικανά να παρέχουν εξαιρετικά υψηλές ταχύτητες άνω των 100 Mbps.

(83)

Στις «μαύρες περιοχές NGA», τέτοιου είδους παρέμβαση μπορεί να επιτραπεί μόνον αν η «ουσιαστική αλλαγή» που προβλέπεται στην παράγραφο 50 αποδεικνύεται βάσει των ακόλουθων σωρευτικών κριτηρίων:

(84)

Στην κατάσταση που περιγράφεται στην προηγούμενη παράγραφο, κάθε νέο επιδοτούμενο δίκτυο πρέπει να τηρεί τους όρους συμβατότητας των παραγράφων (77) και (79). Επιπλέον, η χορηγούσα αρχή πρέπει επίσης να αποδείξει ότι:

(85)

Μόνον αν πληρούνται αυτοί οι συμπληρωματικοί όροι, μπορεί η δημόσια χρηματοδότηση των δικτύων αυτών να θεωρηθεί συμβιβάσιμη βάσει του κριτηρίου στάθμισης. Με άλλα λόγια, η εν λόγω χρηματοδότηση θα πρέπει να οδηγήσει σε σημαντική, βιώσιμη, ευνοϊκή για τον ανταγωνισμό και όχι προσωρινή τεχνολογική πρόοδο χωρίς να δημιουργεί δυσανάλογα αντικίνητρα στις ιδιωτικές επενδύσεις.

(86)

Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές τίθενται σε ισχύ από την επομένη της δημοσίευσής τους στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(87)

Η Επιτροπή θα εφαρμόσει τις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές σε όλα τα κοινοποιούμενα μέτρα ενίσχυσης για τα οποία καλείται να λάβει απόφαση μετά τη δημοσίευση των κατευθυντηρίων γραμμών στην Επίσημη Εφημερίδα, ακόμη και για έργα τα οποία κοινοποιήθηκαν πριν από την ημερομηνία αυτή.

(88)

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τον καθορισμό των εφαρμοστέων κανόνων για την αξιολόγηση παράνομων κρατικών ενισχύσεων (134), η Επιτροπή θα εφαρμόσει στις παράνομες ενισχύσεις τους κανόνες που ίσχυαν κατά τον χρόνο χορήγησης της ενίσχυσης. Ως εκ τούτου, θα εφαρμόσει τις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές στην περίπτωση παράνομης ενίσχυσης που χορηγήθηκε μετά τη δημοσίευσή της.

(89)

Η Επιτροπή προτείνει στα κράτη μέλη, βάσει του άρθρου 108 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, να λάβουν τα ενδεδειγμένα μέτρα και να τροποποιήσουν, όπου κρίνεται αναγκαίο, τα υφιστάμενα σε αυτά καθεστώτα ενισχύσεων, με σκοπό την ευθυγράμμισή τους με τις διατάξεις των κατευθυντήριων γραμμών εντός δώδεκα μηνών από τη δημοσίευσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(90)

Τα κράτη μέλη καλούνται να διαβιβάσουν τη ρητή και άνευ όρων συγκατάθεσή τους ως προς τα προτεινόμενα ενδεδειγμένα μέτρα εντός δύο μηνών από την ημερομηνία δημοσίευσης των κατευθυντηρίων γραμμών στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν δεν λάβει απάντηση, η Επιτροπή θα θεωρήσει ότι το κράτος μέλος δεν συμφωνεί με τα προταθέντα μέτρα.

(91)

Η Επιτροπή ενδέχεται να επανεξετάσει τις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές βάσει των μελλοντικών σημαντικών τεχνολογικών και κανονιστικών εξελίξεων, καθώς και των εξελίξεων στην αγορά.