(1)

Για να επιτευχθεί έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, να τονωθεί η δημιουργία θέσεων εργασίας και να τηρηθούν οι μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις για απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, η Ένωση χρειάζεται σύγχρονες και υψηλών επιδόσεων πολυτροπικές υποδομές στον τομέα της των μεταφορών, τον τομέα της της ενέργειας και τον ψηφιακό τομέα της, προκειμένου να διευκολυνθεί η σύνδεση και η ενοποίηση της Ένωσης και όλων των νησιών και περιφερειών της, συμπεριλαμβανομένων των απομακρυσμένων, των εξόχως απόκεντρων, των περιφερειακών, των ορεινών και των αραιοκατοικημένων περιοχών της. Οι εν λόγω συνδέσεις αναμένεται ότι θα συμβάλουν στη βελτίωση της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, των εμπορευμάτων, των κεφαλαίων και των υπηρεσιών. Τα διευρωπαϊκά δίκτυα θα πρέπει να διευκολύνουν τις διασυνοριακές συνδέσεις, να ενισχύσουν τη μεγαλύτερη οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή και να συνεισφέρουν στη διαμόρφωση πιο ανταγωνιστικής και βιώσιμης κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, καθώς και στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

(2)

Σκοπός του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» («ΜΣΕ») είναι να επιταχυνθούν οι επενδύσεις στον τομέα των διευρωπαϊκών δικτύων και να μοχλευθεί χρηματοδότηση τόσο από τον δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα, παράλληλα δε να ενισχυθεί η ασφάλεια δικαίου και να τηρηθεί η αρχή της τεχνολογικής ουδετερότητας. Ο ΜΣΕ θα πρέπει να καταστήσει δυνατή την πλήρη αξιοποίηση συνεργειών μεταξύ του τομέα των μεταφορών, του τομέα της ενέργειας και του ψηφιακού τομέα, αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό την αποτελεσματικότητα της δράσης της Ένωσης και καθιστώντας δυνατή την ελαχιστοποίηση των δαπανών υλοποίησης.

(3)

Ο ΜΣΕ θα πρέπει επίσης να συμβάλει στη δράση της Ένωσης κατά της κλιματικής αλλαγής και να υποστηρίξει περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμα έργα, συμπεριλαμβανομένων, ανάλογα με την περίπτωση, ενεργειών μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής σε αυτήν. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να ενισχυθούν η συμβολή του ΜΣΕ στην επίτευξη των σκοπών και των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού που εγκρίθηκε βάσει της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (4) («συμφωνία του Παρισιού»), καθώς και των στόχων για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030 και του μακροπρόθεσμου στόχου απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές.

(4)

Ο ΜΣΕ θα πρέπει να εγγυάται υψηλό επίπεδο διαφάνειας και να διασφαλίζει τη δημόσια διαβούλευση σύμφωνα με το ισχύον ενωσιακό και εθνικό δίκαιο.

(5)

Ο παρών κανονισμός, αντικατοπτρίζοντας τη σπουδαιότητα της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της Ένωσης για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, προορίζεται να συμβάλει στην ενσωμάτωση των δράσεων για το κλίμα και στην επίτευξη του συνολικού στόχου τουλάχιστον το 30 % των δαπανών του ενωσιακού προϋπολογισμού που στηρίζουν στόχους για το κλίμα. Επιπλέον, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να συμβάλει στη φιλοδοξία το 7,5 % των ετήσιων δαπανών στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου («ΠΔΠ») 2021-2027 να κατευθυνθεί σε στόχους για τη βιοποικιλότητα το έτος 2024 και το 10 % των ετήσιων δαπανών στο πλαίσιο του ΠΔΠ 2021-2027 σε στόχους για τη βιοποικιλότητα τα έτη 2026 και 2027, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις υπάρχουσες αλληλεπικαλύψεις ανάμεσα στους στόχους για το κλίμα και για τη βιοποικιλότητα. Μέσω των δράσεών του, ο ΜΣΕ θα πρέπει να συνεισφέρει το 60 % του συνολικού του χρηματοδοτικού κονδυλίου σε στόχους για το κλίμα, με βάση, μεταξύ άλλων, τους ακόλουθους συντελεστές: i) 100 % για δαπάνες που αφορούν τις σιδηροδρομικές υποδομές, τις υποδομές φόρτισης, τα εναλλακτικά και βιώσιμα καύσιμα, τις καθαρές αστικές συγκοινωνίες, τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας, την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, τα έξυπνα δίκτυα, τις εκπομπές CO2 από τις μεταφορές και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ii) 40 % για τις εσωτερικές πλωτές οδούς και τις πολυτροπικές μεταφορές, καθώς και τις υποδομές φυσικού αερίου, υπό την προϋπόθεση ότι καθιστά δυνατή την αύξηση της χρήσης υδρογόνου ή βιομεθανίου από ανανεώσιμες πηγές. Οι λεπτομερείς συντελεστές παρακολούθησης των δαπανών για το κλίμα που εφαρμόζονται θα πρέπει να συνάδουν με εκείνους που ορίζονται στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5), κατά περίπτωση. Οι σχετικές δράσεις θα προσδιοριστούν κατά την προετοιμασία και την υλοποίηση του ΜΣΕ και θα επανεξεταστούν στο πλαίσιο των σχετικών διαδικασιών αξιολόγησης και επανεξέτασης. Για να μην καταστούν οι υποδομές ευάλωτες σε ενδεχόμενες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και για να διασφαλισθεί ότι θα περιληφθεί στην οικονομική αξιολόγηση του έργου το κόστος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που θα προκύψουν από το έργο, τα έργα που θα στηριχθούν από τον ΜΣΕ θα πρέπει να είναι ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή, ανάλογα με την περίπτωση, σύμφωνα με κατευθυντήριες γραμμές που θα πρέπει να εκπονήσει η Επιτροπή σε συνάφεια με τις κατευθυντήριες γραμμές που έχουν εκπονηθεί για άλλα προγράμματα της Ένωσης.

(6)

Σύμφωνα με το άρθρο 8 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), σε όλες τις δράσεις της η Ένωση επιδιώκει να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να προαχθεί η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η ισότητα των φύλων, καθώς και τα ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες για όλους, και η ενσωμάτωση αυτών των στόχων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να προάγονται καθ’ όλη τη διάρκεια της αξιολόγησης, της προετοιμασίας, της υλοποίησης και της παρακολούθησης του ΜΣΕ.

(7)

Με σκοπό τη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων σχετικά με την απορρόφηση των κονδυλίων της Ένωσης για την υποστήριξη των μέτρων που λαμβάνονται με σκοπό τη συμμόρφωση προς τους στόχους της οδηγίας (ΕΕ) 2016/2284 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6), θα πρέπει να παρακολουθούνται οι δαπάνες που σχετίζονται με τη μείωση των εκπομπών ή των ατμοσφαιρικών ρύπων δυνάμει της εν λόγω οδηγίας.

(8)

Ένας σημαντικός στόχος του ΜΣΕ είναι η αύξηση των συνεργειών και της συμπληρωματικότητας μεταξύ του τομέα των μεταφορών, του τομέα της ενέργειας και του ψηφιακού τομέα. Προς τον σκοπό αυτό, ο ΜΣΕ θα πρέπει να προβλέπει την έγκριση προγραμμάτων εργασιών τα οποία θα μπορούσαν να έχουν ως αντικείμενο ειδικά πεδία παρέμβασης, για παράδειγμα όσον αφορά τη συνδεδεμένη και αυτοματοποιημένη κινητικότητα ή τα βιώσιμα εναλλακτικά καύσιμα. Η παροχή της δυνατότητας ψηφιακής επικοινωνίας θα μπορούσε να αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος ενός έργου κοινού ενδιαφέροντος στον τομέα της ενέργειας και των μεταφορών. Πέραν αυτού, ο ΜΣΕ θα πρέπει να προβλέπει, σε κάθε τομέα, τη δυνατότητα να θεωρούνται επιλέξιμα ορισμένα στοιχεία συνεργειών που αφορούν άλλον τομέα, εφόσον η προσέγγιση αυτή βελτιώνει το κοινωνικοοικονομικό όφελος της επένδυσης. Θα πρέπει να παρέχονται κίνητρα για συνέργειες μεταξύ τομέων μέσω των κριτηρίων ανάθεσης κατά την επιλογή των δράσεων, καθώς και μέσω της αύξησης της συγχρηματοδότησης.

(9)

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1315/20123 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7) καθορίζει κατευθυντήριες γραμμές για το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών («ΔΕΔ-Μ») («κατευθυντήριες γραμμές για το ΔΕΔ-Μ») οι οποίες προσδιορίζουν τις υποδομές του ΔΕΔ-Μ, εξειδικεύουν τις απαιτήσεις που πρέπει να πληροί και προβλέπουν τα μέτρα υλοποίησής του. Συγκεκριμένα, στις κατευθυντήριες γραμμές για το ΔΕΔ-Μ προτείνεται η ολοκλήρωση του κεντρικού δικτύου έως το 2030, με τη δημιουργία νέων υποδομών και με ουσιαστική αναβάθμιση και αποκατάσταση των υφιστάμενων υποδομών που είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση της συνέχειας του δικτύου.

(10)

Προκειμένου να διασφαλίζεται η συνδεσιμότητα σε ολόκληρη την Ένωση, οι δράσεις που συμβάλλουν στην ανάπτυξη έργων κοινού ενδιαφέροντος στον τομέα των μεταφορών και οι οποίες χρηματοδοτούνται από τον ΜΣΕ θα πρέπει να βασίζονται στη συμπληρωματικότητα όλων των τρόπων μεταφοράς για τη συγκρότηση αποδοτικών, διασυνδεδεμένων και πολυτροπικών δικτύων. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει δρόμους σε εκείνα τα κράτη μέλη όπου εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές επενδυτικές ανάγκες για την ολοκλήρωση του κεντρικού οδικού τους δικτύου ΔΕΔ-Μ.

(11)

Σύμφωνα με το άρθρο 193 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/1046 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8) («δημοσιονομικός κανονισμός»), είναι δυνατή η επιχορήγηση ενέργειας που έχει ήδη αρχίσει μόνο στις περιπτώσεις που ο αιτών μπορεί να αποδείξει την ανάγκη έναρξης της ενέργειας πριν από την υπογραφή της συμφωνίας επιχορήγησης. Ωστόσο, οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν πριν από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης επιχορήγησης δεν είναι επιλέξιμες, με εξαίρεση δεόντως αιτιολογημένες εξαιρετικές περιπτώσεις. Προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε διαταραχή της ενωσιακής στήριξης που θα μπορούσε να είναι επιζήμια για τα συμφέροντα της Ένωσης, θα πρέπει να είναι δυνατόν, για περιορισμένο χρονικό διάστημα στην αρχή του ΠΔΠ 2021-2027, για δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο ενεργειών που στηρίζονται δυνάμει του παρόντος κανονισμού και οι οποίες έχουν ήδη αρχίσει να θεωρούνται επιλέξιμες από την 1η Ιανουαρίου 2021, ακόμη και αν αυτές πραγματοποιήθηκαν πριν από την υποβολή της αίτησης επιχορήγησης.

(12)

Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που ορίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές για το ΔΕΔ-Μ, είναι αναγκαίο να υποστηριχθούν κατά προτεραιότητα τα εν εξελίξει έργα ΔΕΔ-Μ, καθώς και οι διασυνοριακές συνδέσεις και οι ελλείποντες κρίκοι, και να διασφαλισθεί, κατά περίπτωση, ότι οι στηριζόμενες δράσεις συνάδουν με τα προγράμματα εργασιών για τους διαδρόμους που καθορίζονται βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 και με τη συνολική ανάπτυξη του δικτύου όσον αφορά τις επιδόσεις και τη διαλειτουργικότητα.

(13)

Ειδικότερα, η πλήρης ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας («ERTMS») στο κεντρικό δίκτυο μέχρι το 2030, όπως προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1315/2013, απαιτεί την αύξηση της στήριξης σε ενωσιακό επίπεδο και την παροχή κινήτρων για τη συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών.

(14)

Επιπλέον, η σύνδεση των αερολιμένων με το κεντρικό δίκτυο ΔΕΔ-Μ είναι μια σημαντική προϋπόθεση για την επιτυχή ολοκλήρωση του κεντρικού δικτύου ΔΕΔ-Μ και για τη διασφάλιση αποτελεσματικής διατροπικότητας. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη δημιουργία τέτοιων συνδέσεων όπου δεν υπάρχουν.

(15)

Για την υλοποίηση διασυνοριακών δράσεων απαιτείται υψηλός βαθμός ολοκλήρωσης όσον αφορά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση. Χωρίς να δίδεται προτεραιότητα σε κανένα από τα ακόλουθα παραδείγματα, η ολοκλήρωση αυτή θα μπορούσε να αποδειχθεί μέσω της σύστασης εταιρείας μεμονωμένου έργου, κοινής δομής διακυβέρνησης, κοινοπραξίας, διμερούς νομικού πλαισίου, πλαισίου βασισμένου σε εκτελεστική πράξη δυνάμει του άρθρου 47 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 ή οποιασδήποτε άλλης μορφής συνεργασίας. Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η δημιουργία δομών ενοποιημένης διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένων των κοινοπραξιών, μεταξύ άλλων μέσω υψηλότερου επιπέδου συγχρηματοδότησης.

(16)

Ο εξορθολογισμός των μέτρων για την προώθηση της υλοποίησης του ΔΕΔ-Μ, τα οποία επί του παρόντος βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης, αναμένεται να στηρίξει την αποτελεσματικότερη υλοποίηση των έργων κοινού ενδιαφέροντος στον τομέα των μεταφορών.

(17)

Για να ληφθούν υπόψη οι αυξανόμενες ροές μεταφορών και η εξέλιξη του ΔΕΔ-Μ, η χάραξη των διαδρόμων του κεντρικού δικτύου και των προκαθορισμένων τμημάτων τους θα πρέπει να αναπροσαρμοστεί. Τέτοιες αναπροσαρμογές στους διαδρόμους του κεντρικού δικτύου δεν θα πρέπει να επηρεάσουν την ολοκλήρωση του κεντρικού δικτύου έως το 2030, θα πρέπει να βελτιώσουν την κάλυψη του εδάφους των κρατών μελών από τους διαδρόμους και θα πρέπει να είναι αναλογικές για να διαφυλαχθεί η συνοχή και η αποτελεσματικότητα της ανάπτυξης και του συντονισμού των διαδρόμων. Για τον λόγο αυτό, το μήκος των διαδρόμων του κεντρικού δικτύου δεν θα πρέπει να αυξηθεί περισσότερο από 15 %. Σε εύθετο χρόνο, η χάραξη των διαδρόμων του κεντρικού δικτύου θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα αποτελέσματα της επανεξέτασης της υλοποίησης του κεντρικού δικτύου που προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1315/2013. Κατά την επανεξέταση θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι περιφερειακές διασυνοριακές σιδηροδρομικές συνδέσεις επί του ΔΕΔ-Μ που έχουν εγκαταλειφθεί ή αποξηλωθεί, καθώς και άλλες αλλαγές στο εκτεταμένο δίκτυο και ο αντίκτυπος της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ένωση.

(18)

Είναι αναγκαίο να προωθηθούν δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις σε όλους τους τρόπους μεταφοράς προκειμένου να προωθηθεί η έξυπνη, διαλειτουργική, βιώσιμη, πολυτροπική, χωρίς αποκλεισμούς, προσιτή, ασφαλής και προστατευμένη κινητικότητα σε ολόκληρη την Ένωση. Στην ανακοίνωσή της της 31ης Μαΐου 2017 με τίτλο «Η Ευρώπη σε κίνηση: Θεματολόγιο για κοινωνικά δίκαιη μετάβαση σε καθαρή, ανταγωνιστική και συνδεδεμένη κινητικότητα για όλους», η Επιτροπή παρουσίασε μια ευρεία δέσμη πρωτοβουλιών με σκοπό να καταστεί ασφαλέστερη η κυκλοφορία, να ενθαρρυνθεί η έξυπνη χρέωση χρήσης του οδικού δικτύου, να μειωθούν οι εκπομπές CO2, η ατμοσφαιρική ρύπανση και η συμφόρηση, να προωθηθεί η συνδεδεμένη και αυτόνομη κινητικότητα και να διασφαλισθούν κατάλληλες συνθήκες εργασίας και χρόνος ανάπαυσης για τους εργαζομένους. Οι εν λόγω πρωτοβουλίες θα πρέπει να συνοδευθούν από χρηματοδοτική στήριξη της Ένωσης μέσω του ΜΣΕ, κατά περίπτωση.

(19)

Βάσει των κατευθυντήριων γραμμών για το ΔΕΔ-Μ, όσον αφορά τις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία, το ΔΕΔ-Μ απαιτείται να διευκολύνει την απαλλαγή όλων των τρόπων μεταφοράς από τις ανθρακούχες εκπομπές με την τόνωση της ενεργειακής απόδοσης και τη χρήση εναλλακτικών καυσίμων, τηρουμένης της αρχής της τεχνολογικής ουδετερότητας. Η οδηγία 2014/94/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9) ορίζει κοινό πλαίσιο μέτρων για την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων για όλους τους τρόπους μεταφοράς στην Ένωση, ώστε να μειωθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και να μετριαστούν οι περιβαλλοντικές και κλιματικές επιπτώσεις των μεταφορών. Η εν λόγω οδηγία απαιτεί επίσης από τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι, έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025, θα υπάρχουν δημοσίως προσβάσιμα σημεία επαναφόρτισης ή ανεφοδιασμού. Όπως περιέγραψε η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της της 8ης Νοεμβρίου 2017 με τίτλο «Επίτευξη των στόχων όσον αφορά την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών – Η Ευρωπαϊκή Ένωση που προστατεύει τον πλανήτη, ισχυροποιεί τους καταναλωτές της και υπερασπίζεται τη βιομηχανία της και τους εργαζομένους της», είναι απαραίτητη μια ολοκληρωμένη σειρά μέτρων για την προώθηση της κινητικότητας χαμηλών εκπομπών, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδοτικής στήριξης, εφόσον οι συνθήκες στην αγορά δεν προσφέρουν επαρκή κίνητρα.

(20)

Στο πλαίσιο της ανακοίνωσής της της 17ης Μαΐου 2018 με τίτλο «Βιώσιμη κινητικότητα για την Ευρώπη: ασφαλής, συνδεδεμένη και καθαρή», η Επιτροπή τόνισε ότι τα αυτοματοποιημένα οχήματα και τα προηγμένα συστήματα συνδεσιμότητας θα βελτιώσουν την ασφάλεια των οχημάτων και τη δυνατότητα κοινής τους χρήσης, θα τα καταστήσουν δε περισσότερο προσιτά για όλους τους πολίτες, ακόμη και για αυτούς που ενδεχομένως σήμερα δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες κινητικότητας, όπως οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα. Εν προκειμένω, η Επιτροπή πρότεινε επίσης ένα «Στρατηγικό σχέδιο δράσης της ΕΕ για την οδική ασφάλεια» και την τροποποίηση της οδηγίας 2008/96/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10).

(21)

Προκειμένου να βελτιωθεί η ολοκλήρωση των έργων στον τομέα των μεταφορών σε λιγότερο αναπτυγμένα τμήματα του δικτύου, θα πρέπει να μεταφερθεί στον ΜΣΕ χορήγηση κονδυλίου από το Ταμείο Συνοχής που διέπεται από τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1058 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11) για να χρηματοδοτηθούν έργα στον τομέα των μεταφορών στα κράτη μέλη που είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής. Σε πρώτη φάση, σε ό,τι αφορά το 70 % του μεταφερόμενου κονδυλίου, η χορήγηση σε επιλέξιμα για χρηματοδότηση έργα θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τις εθνικές πιστώσεις βάσει του Ταμείου Συνοχής. Το υπόλοιπο 30 % του μεταφερόμενου κονδυλίου θα πρέπει να διατεθεί σε ανταγωνιστική βάση για τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό έργων στα κράτη μέλη που είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής με προτεραιότητα σε διασυνοριακές συνδέσεις και ελλείποντες κρίκους. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα, θα πρέπει δε να λαμβάνονται δεόντως υπόψη τα μειονεκτήματα που προκύπτουν από μόνιμες γεωγραφικές αδυναμίες. Η Επιτροπή θα πρέπει να στηρίξει τα κράτη μέλη που είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής στις προσπάθειές τους να διαμορφώσουν μια κατάλληλη σειρά επιλέξιμων έργων, ιδίως με την ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας των αρμόδιων δημόσιων διοικητικών υπηρεσιών.

(22)

Στα συμπεράσματά του της 21ης Ιουλίου 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε ότι, στο ευρύτερο πλαίσιο του ΠΔΠ 2021-2027, 1 384 000 000 EUR (σε τιμές 2018) από τον ΜΣΕ πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την ολοκλήρωση των ελλειπόντων μεγάλων διασυνοριακών σιδηροδρομικών συνδέσεων μεταξύ των χωρών συνοχής για τη στήριξη της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και ότι στο εν λόγω ποσό πρέπει να εφαρμοστούν οι κανόνες συγχρηματοδότησης της μεταφοράς από το Ταμείο Συνοχής στον ΜΣΕ.

(23)

Μετά την κοινή ανακοίνωση της 10ης Νοεμβρίου 2017 με τίτλο «Βελτίωση της στρατιωτικής κινητικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση», στην κοινή ανακοίνωση της 28ης Μαρτίου 2018 για το σχέδιο δράσης για τη στρατιωτική κινητικότητα τονίστηκε ότι η πολιτική υποδομών μεταφορών προσφέρει μια ξεκάθαρη ευκαιρία να αυξηθούν οι συνέργειες μεταξύ των αμυντικών αναγκών και του ΔΕΔ-Μ, με τον γενικό στόχο να βελτιωθεί η στρατιωτική κινητικότητα σε ολόκληρη την Ένωση, λαμβάνοντας υπόψη τη γεωγραφική ισορροπία και τα δυνητικά οφέλη για την πολιτική προστασία. Το 2018, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης για τη στρατιωτική κινητικότητα, το Συμβούλιο εξέτασε και επικύρωσε τις απαιτήσεις στρατιωτικής φύσης όσον αφορά τις υποδομές μεταφορών και, το 2019, οι υπηρεσίες της Επιτροπής προσδιόρισαν τα τμήματα του ΔΕΔ-Μ που είναι κατάλληλα για διπλή χρήση, συμπεριλαμβανομένων των απαραίτητων αναβαθμίσεων των υφιστάμενων υποδομών. Η χρηματοδότηση της Ένωσης για τα έργα διπλής χρήσης θα πρέπει να εφαρμοσθεί μέσω του ΜΣΕ με βάση τα προγράμματα εργασιών, λαμβάνοντας υπόψη τις εφαρμοστέες απαιτήσεις που θεσπίστηκαν στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για τη στρατιωτική κινητικότητα και κάθε περαιτέρω ενδεικτικό κατάλογο έργων προτεραιότητας που προσδιορίζονται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με το εν λόγω σχέδιο δράσης.

(24)

Οι κατευθυντήριες γραμμές για το ΔΕΔ-Μ αναγνωρίζουν ότι το εκτεταμένο δίκτυο διασφαλίζει την προσβασιμότητα και τη συνδεσιμότητα όλων των νησιών και περιφερειών της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των απομακρυσμένων και άκρως απόκεντρων περιοχών. Επιπλέον, στην ανακοίνωσή της της 24ης Οκτωβρίου 2017 με τίτλο «Ισχυρότερη και ανανεωμένη στρατηγική εταιρική σχέση με τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες της ΕΕ», η Επιτροπή τόνισε τις ιδιαίτερες ανάγκες των εξόχως απόκεντρων περιφερειών στον τομέα των μεταφορών, στον τομέα της ενέργειας και στον ψηφιακό τομέα, καθώς και την αναγκαιότητα παροχής επαρκούς ενωσιακής χρηματοδότησης για την κάλυψη αυτών των αναγκών, μεταξύ άλλων μέσω του ΜΣΕ με την εφαρμογή ποσοστών συγχρηματοδότησης έως και 70 % κατ’ ανώτατο όριο.

(25)

Λαμβανομένων υπόψη των σημαντικών επενδυτικών αναγκών που είναι ανάγκη να καλυφθούν για να σημειωθεί πρόοδος στην ολοκλήρωση του κεντρικού δικτύου ΔΕΔ-Μ μέχρι το 2030 (οι οποίες εκτιμώνται σε 350 δισεκατομμύρια EUR την περίοδο 2021-2027), την ολοκλήρωση του εκτεταμένου δικτύου ΔΕΔ-Μ έως το 2050 και των επενδύσεων για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, την ψηφιοποίηση και τις αστικές συγκοινωνίες (οι οποίες εκτιμώνται σε 700 δισεκατομμύρια EUR την περίοδο 2021-2027), είναι σκόπιμο να καταστεί όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική η αξιοποίηση των διάφορων ενωσιακών χρηματοδοτικών προγραμμάτων και μέσων, ώστε να μεγιστοποιηθεί η προστιθέμενη αξία των επενδύσεων που στηρίζει η Ένωση. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με μια εξορθολογισμένη διαδικασία επενδύσεων που βελτιώνει την προβολή της δεξαμενής έργων στις μεταφορές και τη συνοχή ανάμεσα στα διάφορα σχετικά προγράμματα της Ένωσης, ιδίως τον ΜΣΕ, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ταμείο Συνοχής και το πρόγραμμα InvestEU. Συγκεκριμένα, οι ευνοϊκές συνθήκες που περιγράφονται στο παράρτημα IV του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, κατά περίπτωση.

(26)

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 347/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (12) καθορίζει τις προτεραιότητες για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές που είναι ανάγκη να υλοποιηθούν, ώστε να εκπληρωθούν οι στόχοι της ενεργειακής και της κλιματικής πολιτικής της Ένωσης, προσδιορίζει τα έργα κοινού ενδιαφέροντος που είναι αναγκαία για την υλοποίηση των εν λόγω προτεραιοτήτων και προβλέπει μέτρα σχετικά με τη χορήγηση αδειών, τη δημόσια συμμετοχή και τις ρυθμίσεις με σκοπό την επιτάχυνση και/ή τη διευκόλυνση της υλοποίησης των εν λόγω έργων, συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων επιλεξιμότητας τέτοιων έργων για χρηματοδοτική στήριξη από την Ένωση. Ο προσδιορισμός των έργων κοινού ενδιαφέροντος σύμφωνα με τον εν λόγω κανονισμό θα συνεχίσει να ακολουθεί την αρχή «προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση», με την αξιολόγηση των έργων βάσει σεναρίων ενεργειακής ζήτησης που συνάδουν πλήρως με τους στόχους της Ένωσης για την ενέργεια και το κλίμα.

(27)

Η οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (13) τονίζει την ανάγκη δημιουργίας ευνοϊκού πλαισίου για τη βελτιωμένη χρήση των κονδυλίων της Ένωσης, με ρητή αναφορά στις δράσεις που καθιστούν δυνατή τη στήριξη της διασυνοριακής συνεργασίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

(28)

Ενώ η ολοκλήρωση της υποδομής του δικτύου εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα ώστε να επιτευχθεί η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η ενσωμάτωση της διασυνοριακής συνεργασίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η ανάπτυξη ενός έξυπνου και αποδοτικού ενεργειακού συστήματος το οποίο περιλαμβάνει λύσεις αποθήκευσης και ανταπόκρισης στη ζήτηση που συμβάλλουν στην εξισορρόπηση του δικτύου αποτυπώνουν την προσέγγιση που υιοθετήθηκε στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» με συλλογική ευθύνη για την επίτευξη φιλόδοξου στόχου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας το 2030 και το μεταβληθέν πλαίσιο πολιτικής, διασφαλίζοντας δίκαιη και επαρκή μετάβαση, με φιλόδοξους μακροπρόθεσμους στόχους απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές.

(29)

Οι καινοτόμες τεχνολογίες στις υποδομές που καθιστούν δυνατή τη μετάβαση σε συστήματα ενέργειας και κινητικότητας χαμηλών εκπομπών και βελτιώνουν την ασφάλεια εφοδιασμού, με παράλληλο στόχο τη διασφάλιση μεγαλύτερης ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ένωσης, είναι καίριας σημασίας στο πλαίσιο του θεματολογίου της Ένωσης για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Συγκεκριμένα, στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Ενίσχυση των ενεργειακών δικτύων της Ευρώπης», της 23ης Νοεμβρίου 2017, η Επιτροπή τόνισε πως, δεδομένου ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρόκειται να αποτελούν έως το 2030 το ήμισυ της ηλεκτροπαραγωγής, ο ρόλος της ηλεκτρικής ενέργειας θα αποκτά συνεχώς αυξανόμενη σημασία για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές τομέων στους οποίους μέχρι σήμερα κυριαρχούν τα ορυκτά καύσιμα, όπως είναι οι μεταφορές, η βιομηχανία και η θέρμανση και ψύξη, και πως, κατά συνέπεια, η πολιτική για τις διευρωπαϊκές υποδομές ενέργειας πρέπει να εστιάζεται σε επενδύσεις για γραμμές διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας, για αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, για έργα έξυπνων δικτύων και για υποδομές φυσικού αερίου. Για τη στήριξη των ενωσιακών στόχων απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς και ασφάλειας του εφοδιασμού θα πρέπει να ληφθούν δεόντως υπόψη και να δοθεί προτεραιότητα σε τεχνολογίες και έργα που συμβάλλουν στη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών. Η Επιτροπή θα έχει ως στόχο την αύξηση του αριθμού έργων για διασυνοριακά έξυπνα δίκτυα και για καινοτόμο αποθήκευση, καθώς και έργων για μεταφορά CO2, που θα στηριχθούν στο πλαίσιο του ΜΣΕ.

(30)

Τα διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας πρόκειται να επιτρέψουν την οικονομικά αποδοτική ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ένωση και την επίτευξη του δεσμευτικού στόχου της Ένωσης για κατανάλωση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε ποσοστό τουλάχιστον 32 % το 2030, όπως αναφέρεται στο άρθρο 3 της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001 και να συμβάλλουν στη στρατηγική υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Στα ενδεικτικά παραδείγματα επιλέξιμων τεχνολογιών περιλαμβάνονται η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας από χερσαίες ή υπεράκτιες αιολικές εγκαταστάσεις, η ηλιακή ενέργεια, η ενέργεια από βιώσιμη βιομάζα, η ωκεάνια ενέργεια, η γεωθερμική ενέργεια ή η ενέργεια από συνδυασμό αυτών, η σύνδεσή τους με το δίκτυο και πρόσθετα στοιχεία, όπως εγκαταστάσεις αποθήκευσης ή μετατροπής. Οι επιλέξιμες δράσεις δεν περιορίζονται στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και μπορούν να καλύπτουν και άλλους φορείς ενέργειας και τη δυνητική ζεύξη τομέων, για παράδειγμα με τη θέρμανση και την ψύξη, την παραγωγή φυσικού αερίου από ηλεκτρική ενέργεια, την αποθήκευση και τη μεταφορά. Τα παραδείγματα αυτά δεν είναι εξαντλητικά, προκειμένου να διατηρηθεί η ευελιξία όσον αφορά τις τεχνολογικές εξελίξεις και επιτεύγματα. Τα εν λόγω έργα δεν συνεπάγονται κατ’ ανάγκη φυσική σύνδεση μεταξύ των συνεργαζόμενων κρατών μελών. Τα εν λόγω έργα μπορούν να βρίσκονται στο έδαφος ενός μόνο από τα συμμετέχοντα κράτη μέλη, υπό την προϋπόθεση ότι ισχύουν τα γενικά κριτήρια του μέρους IV του παραρτήματος του παρόντος κανονισμού.

(31)

Για τη στήριξη της διασυνοριακής συνεργασίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της διείσδυσης των έργων στην αγορά, η Επιτροπή θα πρέπει να διευκολύνει την ανάπτυξη διασυνοριακών έργων στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Στον τομέα της ενέργειας, ελλείψει επαρκούς διείσδυσης στην αγορά των διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ο αχρησιμοποίητος προϋπολογισμός που προβλέπεται για διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την επίτευξη των στόχων των διευρωπαϊκών ενεργειακών δικτύων για δράσεις που σχετίζονται με έργα κοινού ενδιαφέροντος, όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 347/2013, πριν εξεταστεί η πιθανή χρήση του μηχανισμού χρηματοδότησης της Ένωσης για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (14).

(32)

Χρειάζεται να υποστηριχθούν έργα έξυπνων δικτύων που ενσωματώνουν την παραγωγή, τη διανομή ή την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση διαχείρισης συστημάτων σε πραγματικό χρόνο και επηρεάζοντας τις διασυνοριακές ροές ενέργειας. Η στήριξη εκ μέρους του ΜΣΕ σε τέτοια έργα θα πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζει τον κεντρικό ρόλο των έξυπνων δικτύων στην ενεργειακή μετάβαση και θα πρέπει να συμβάλλει στην κάλυψη των κενών χρηματοδότησης τα οποία αυτήν τη στιγμή εμποδίζουν τις επενδύσεις στη μεγάλης κλίμακας ανάπτυξη της τεχνολογίας των έξυπνων δικτύων.

(33)

Στο πλαίσιο της ενωσιακής στήριξης, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις διασυνοριακές ενεργειακές διασυνδέσεις, συμπεριλαμβανομένων αυτών που είναι αναγκαίες για την επίτευξη των στόχων διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας του 10 % για το 2020 και του 15 % για το 2030, όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1999. Η ανάπτυξη των γραμμών διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας είναι ζωτικής σημασίας για την ολοκλήρωση των αγορών και τον τερματισμό της ενεργειακής απομόνωσης, με το να επιτρέπει τη χρήση περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα και συνεπώς να ωφελείται από το διαφορετικό τους χαρτοφυλάκιο ζήτησης και προσφοράς ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και από τα υπεράκτια αιολικά δίκτυα και τα έξυπνα δίκτυα και από την ενσωμάτωση όλων των χωρών σε μια ρευστή και ανταγωνιστική αγορά ενέργειας.

(34)

Η επίτευξη της ψηφιακής ενιαίας αγοράς βασίζεται στις υποκείμενες υποδομές ψηφιακής συνδεσιμότητας. Η ψηφιοποίηση της ενωσιακής βιομηχανίας και ο εκσυγχρονισμός τομέων όπως οι μεταφορές, η ενέργεια, η υγειονομική περίθαλψη και η δημόσια διοίκηση εξαρτώνται από την καθολική πρόσβαση σε αξιόπιστα, οικονομικά προσιτά, υψηλής και πολύ υψηλής χωρητικότητας δίκτυα. Η ψηφιακή συνδεσιμότητα έχει καταστεί ένας από τους αποφασιστικούς παράγοντες για τη γεφύρωση οικονομικών, κοινωνικών και εδαφικών χασμάτων, διότι υποστηρίζει τον εκσυγχρονισμό των τοπικών οικονομιών και προωθεί τη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων. Το πεδίο παρέμβασης του ΜΣΕ στον τομέα των υποδομών ψηφιακής συνδεσιμότητας θα πρέπει να αναπροσαρμοστεί ώστε να αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη σημασία τους για την οικονομία και την κοινωνία γενικότερα. Συνεπώς, είναι απαραίτητο να προσδιορισθούν τα κοινού ενδιαφέροντος έργα υποδομών ψηφιακής συνδεσιμότητας που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της Ένωσης όσον αφορά την ψηφιακή ενιαία αγορά και να καταργηθεί ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 283/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (15).

(35)

Στην ανακοίνωσή της τής 14ης Σεπτεμβρίου 2016 με τίτλο «Συνδεσιμότητα για ανταγωνιστική ψηφιακή ενιαία αγορά – Προς μια ευρωπαϊκή κοινωνία των Gigabit» («στρατηγική της κοινωνίας των Gigabit»), η Επιτροπή καθορίζει στρατηγικούς στόχους για το 2025, με σκοπό να βελτιστοποιηθούν οι επενδύσεις σε υποδομές ψηφιακής συνδεσιμότητας. Η οδηγία (ΕΕ) 2018/1972 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (16) έχει ως στόχο, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία ρυθμιστικού περιβάλλοντος το οποίο θα παρέχει κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις σε δίκτυα ψηφιακής συνδεσιμότητας. Ωστόσο, είναι σαφές ότι οι αναπτύξεις δικτύου θα παραμείνουν μη βιώσιμες από εμπορική άποψη σε πολλές περιοχές ανά την Ένωση, λόγω διάφορων παραγόντων, όπως ο εξόχως απόκεντρος χαρακτήρας και οι εδαφικές ή γεωγραφικές ιδιαιτερότητες και η χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού, και λόγω διάφορων κοινωνικοοικονομικών παραγόντων, και, συνεπώς, απαιτούν επειγόντως μεγαλύτερη προσοχή. Επομένως, ο ΜΣΕ θα πρέπει να αναπροσαρμοσθεί για να συμβάλει στην επίτευξη των εν λόγω στρατηγικών στόχων που καθορίζονται στη στρατηγική της κοινωνίας των Gigabit και αποσκοπούν στη συμβολή σε μια ισορροπία μεταξύ αγροτικής και αστικής ανάπτυξης και στη συμπλήρωση της στήριξης για την ανάπτυξη δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας που παρέχεται από άλλα προγράμματα, ιδίως το ΕΤΠΑ, το Ταμείο Συνοχής και το πρόγραμμα InvestEU.

(36)

Μολονότι όλα τα δίκτυα ψηφιακής συνδεσιμότητας που συνδέονται με το διαδίκτυο είναι εκ φύσεως διευρωπαϊκά, κυρίως λόγω της λειτουργίας των εφαρμογών και υπηρεσιών που αυτά καθιστούν δυνατές, προτεραιότητα για τη στήριξη μέσω του ΜΣΕ θα πρέπει να δοθεί σε δράσεις με τον μεγαλύτερο αναμενόμενο αντίκτυπο στην ψηφιακή ενιαία αγορά, μεταξύ άλλων με την ευθυγράμμισή τους με τους στόχους της στρατηγικής της κοινωνίας των Gigabit, όπως και στον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας και της κοινωνίας, λαμβανομένων υπόψη των ανεπαρκειών της αγοράς και των εμποδίων υλοποίησης που παρατηρούνται.

(37)

Σχολεία, πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες, τοπικές, περιφερειακές ή εθνικές διοικητικές υπηρεσίες, βασικοί πάροχοι δημόσιων υπηρεσιών, νοσοκομεία και ιατρικά κέντρα, συγκοινωνιακοί κόμβοι και επιχειρήσεις ψηφιακής έντασης είναι οντότητες και τόποι που μπορούν να επηρεάσουν σημαντικές κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις στις περιοχές όπου βρίσκονται, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών και των αραιοκατοικημένων περιοχών. Οι εν λόγω κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες είναι ανάγκη να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της συνδεσιμότητας Gigabit, ώστε να παρέχουν πρόσβαση στις καλύτερες υπηρεσίες και εφαρμογές για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και τις τοπικές κοινότητες της Ένωσης. Ο ΜΣΕ θα πρέπει να στηρίξει την πρόσβαση σε δίκτυα πολύ υψηλής χωρητικότητας, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων 5G και άλλης υπερσύγχρονης συνδεσιμότητας, ικανών να παρέχουν συνδεσιμότητα Gigabit για αυτούς τους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, με σκοπό να μεγιστοποιηθούν οι θετικές επιπτώσεις τους στην ευρύτερη οικονομία και την κοινωνία στις περιοχές τους, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία μεγαλύτερης ζήτησης συνδεσιμότητας και υπηρεσιών από πλευράς των χρηστών.

(38)

Μη συνδεδεμένα εδάφη σε όλη την Ένωση αποτελούν σημεία συμφόρησης και ανεκμετάλλευτο δυναμικό για την ψηφιακή ενιαία αγορά. Στις περισσότερες αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές, η συνδεσιμότητα υψηλής ποιότητας με το διαδίκτυο μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη ψηφιακού χάσματος, απομόνωσης και μείωσης του πληθυσμού με τον περιορισμό του κόστους παράδοσης τόσο εμπορευμάτων όσο και υπηρεσιών και στην εν μέρει αντιστάθμιση της απομακρυσμένης θέσης. Η υψηλής ποιότητας συνδεσιμότητα με το διαδίκτυο είναι απαραίτητη για νέες οικονομικές ευκαιρίες, όπως η γεωργία ακριβείας ή η ανάπτυξη της βιοοικονομίας σε αγροτικές περιοχές. Ο ΜΣΕ θα πρέπει να συμβάλλει στην παροχή σταθερής ή ασύρματης συνδεσιμότητας πολύ υψηλής χωρητικότητας σε όλα τα νοικοκυριά στην Ένωση, είτε στην ύπαιθρο είτε στις πόλεις, εστιάζοντας στις αναπτύξεις όπου παρατηρείται ορισμένη ανεπάρκεια της αγοράς η οποία μπορεί να καλυφθεί με τη χρήση επιχορηγήσεων χαμηλής έντασης. Θα πρέπει να μεγιστοποιηθούν οι συνέργειες που υποστηρίζονται από τον ΜΣΕ, με τη δέουσα προσοχή στο επίπεδο συγκέντρωσης κοινωνικοοικονομικών παραγόντων σε συγκεκριμένη περιοχή και στο επίπεδο της χρηματοδότησης που απαιτείται για την επίτευξη κάλυψης. Επίσης, με τον ΜΣΕ θα πρέπει να επιδιωχθεί η επίτευξη ολοκληρωμένης κάλυψης νοικοκυριών και εδαφών, διότι είναι οικονομικά ασύμφορο να αντιμετωπισθούν σε μεταγενέστερο στάδιο τα κενά σε περιοχή που έχει ήδη καλυφθεί.

(39)

Πέραν αυτού, με βάση την επιτυχία της πρωτοβουλίας WiFi4EU, ο ΜΣΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει να στηρίζει τη δωρεάν ασφαλή παροχή τοπικής ασύρματης συνδεσιμότητας υψηλής ποιότητας στα κέντρα του τοπικού δημόσιου βίου, συμπεριλαμβανομένων των οντοτήτων με δημόσια αποστολή, όπως οι δημόσιες αρχές και οι πάροχοι δημόσιων υπηρεσιών, όπως και σε υπαίθριους χώρους στους οποίους έχει πρόσβαση το ευρύ κοινό, ώστε να προωθηθεί το ψηφιακό όραμα της Ένωσης στις τοπικές κοινότητες.

(40)

Η ψηφιακή υποδομή αποτελεί σημαντικό εφαλτήριο για καινοτομία. Προκειμένου να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπός της, ο ΜΣΕ θα πρέπει να επικεντρωθεί στη χρηματοδότηση της ψηφιακής υποδομής. Οι ατομικές ψηφιακές υπηρεσίες και εφαρμογές, όπως αυτές που αφορούν διάφορες τεχνολογίες κατανεμημένου καθολικού ή εφαρμόζουν τεχνητή νοημοσύνη, θα πρέπει συνεπώς να βρίσκονται εκτός του πεδίου εφαρμογής του ΜΣΕ και, αντ’ αυτού, να καλύπτονται από άλλα μέσα, όπως το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/694 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (17), κατά περίπτωση. Είναι επίσης σημαντικό να μεγιστοποιηθούν οι συνέργειες μεταξύ των διάφορων προγραμμάτων.

(41)

Η βιωσιμότητα των προβλεπόμενων ψηφιακών υπηρεσιών επόμενης γενιάς, όπως οι υπηρεσίες του «διαδικτύου των πραγμάτων» και οι ψηφιακές εφαρμογές, που αναμένεται να αποφέρουν σημαντικά οφέλη σε διάφορους τομείς και στην κοινωνία στο σύνολό της, θα απαιτήσει αδιάλειπτη διασυνοριακή κάλυψη με συστήματα 5G, ιδίως για να καταστεί δυνατή η συνεχής σύνδεση χρηστών και αντικειμένων ενόσω κινούνται. Ωστόσο, τα σενάρια επιμερισμού του κόστους για την ανάπτυξη συστημάτων 5G σε αυτούς τους τομείς παραμένουν ασαφή και οι διαφαινόμενοι κίνδυνοι της εμπορικής εγκατάστασης σε ορισμένα καίρια πεδία είναι πολύ υψηλοί. Οι οδικοί διάδρομοι και οι σιδηροδρομικές συνδέσεις αναμένεται να καταστούν καίρια πεδία στο πρώτο στάδιο των νέων εφαρμογών στον τομέα της συνδεδεμένης κινητικότητας και, συνεπώς, αποτελούν ζωτικής σημασίας διασυνοριακά έργα προς χρηματοδότηση βάσει του ΜΣΕ.

(42)

Η ανάπτυξη δικτύων κορμού ηλεκτρονικών επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένων των υποβρύχιων καλωδίων που συνδέουν ευρωπαϊκά εδάφη με τρίτες χώρες σε άλλες ηπείρους ή που συνδέουν ευρωπαϊκά νησιά, εξόχως απόκεντρες περιφέρειες ή υπερπόντιες χώρες και εδάφη, μεταξύ άλλων μέσω των χωρικών υδάτων της Ένωσης και των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών των κρατών μελών, είναι αναγκαία ως εφεδρεία σε τέτοιες κρίσιμες υποδομές, για να αυξηθεί η χωρητικότητα και η ανθεκτικότητα των ψηφιακών δικτύων της Ένωσης, καθώς και ως συμβολή στην εδαφική συνοχή. Ωστόσο, τέτοια έργα συχνά δεν είναι βιώσιμα από εμπορική άποψη χωρίς δημόσια στήριξη. Επιπλέον, θα πρέπει να παρέχεται υποστήριξη, ώστε να συμπληρωθούν οι ευρωπαϊκοί υπολογιστικοί πόροι υψηλών επιδόσεων με κατάλληλες συνδέσεις χωρητικότητας σε terabit.

(43)

Σε δράσεις που συμβάλλουν σε κοινού ενδιαφέροντος έργα υποδομών ψηφιακής συνδεσιμότητας θα πρέπει να αναπτυχθεί η βέλτιστη διαθέσιμη και βέλτιστη κατάλληλη τεχνολογία για το συγκεκριμένο έργο, η οποία να προσφέρει την καλύτερη ισορροπία μεταξύ των τεχνολογιών αιχμής όσον αφορά τη χωρητικότητα ροής δεδομένων, την προστασία μετάδοσης, την ανθεκτικότητα του δικτύου και την οικονομική αποδοτικότητα. Οι αναπτύξεις αυτές θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα μέσω των προγραμμάτων εργασιών, λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια που ορίζει ο παρών κανονισμός. Η ανάπτυξη δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας μπορεί να περιλαμβάνει παθητική υποδομή, ώστε να μεγιστοποιηθούν τα κοινωνικοοικονομικά και τα περιβαλλοντικά οφέλη. Τέλος, κατά την ιεράρχηση των δράσεων, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι δυνητικές θετικές δευτερογενείς συνέπειες από άποψη συνδεσιμότητας, για παράδειγμα όταν ένα εκτελούμενο έργο μπορεί να βελτιώσει το επιχειρηματικό ενδιαφέρον για μελλοντική εγκατάσταση που θα οδηγήσει σε περαιτέρω κάλυψη των εδαφών και του πληθυσμού σε περιοχές οι οποίες δεν καλύπτονται μέχρι σήμερα.

(44)

Η Ένωση έχει αναπτύξει τη δική της δορυφορική τεχνολογία εντοπισμού θέσης, πλοήγησης και χρονισμού (PNT) (προγράμματα Galileo και EGNOS) και το δικό της σύστημα γεωσκόπησης και παρακολούθησης της γης (Copernicus). Τα προγράμματα Galileo και EGNOS, καθώς και το πρόγραμμα Copernicus, προσφέρουν προηγμένες υπηρεσίες που παρέχουν σημαντικά οικονομικά οφέλη σε δημόσιους και ιδιώτες χρήστες. Συνεπώς, οποιεσδήποτε υποδομές μεταφορών, ενέργειας και ψηφιακής συνδεσιμότητας που χρηματοδοτούνται από τον ΜΣΕ, στις οποίες χρησιμοποιούνται υπηρεσίες PNT ή γεωσκόπησης, θα πρέπει να είναι τεχνικώς συμβατές με τα εν λόγω προγράμματα.

(45)

Τα θετικά αποτελέσματα της πρώτης πρόσκλησης «συνδυαστικές προτάσεις» που προκηρύχθηκε με βάση το τρέχον πρόγραμμα του 2017 επιβεβαίωσαν τη σημασία και την προστιθεμένη αξία που έχει η χρήση ενωσιακών επιχορηγήσεων σε συνδυασμό με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ή εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες ή άλλα αναπτυξιακά και δημόσια χρηματοοικονομικά ιδρύματα, καθώς και από χρηματοοικονομικά ιδρύματα και επενδυτές του ιδιωτικού τομέα, μεταξύ άλλων με συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ο συνδυασμός πόρων αναμένεται να συμβάλει στην προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων και στην παροχή μόχλευσης για τη συνολική συμβολή του δημόσιου τομέα σύμφωνα με τους στόχους του προγράμματος InvestEU. Επομένως, ο ΜΣΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει να στηρίζει δράσεις οι οποίες μπορούν να χρηματοδοτηθούν με συνδυασμό ενωσιακών επιχορηγήσεων με άλλες πηγές χρηματοδότησης.

(46)

Στον κλάδο των μεταφορών, τα ποσά που χρησιμοποιούνται για συνδυαστικές πράξεις δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν το 10 % του ποσού του Τομέα 1 ομάδα 2 του ΠΔΠ 2021-2017. Θα πρέπει να είναι δυνατή η χρήση συνδυαστικών πράξεων, για παράδειγμα για δράσεις που σχετίζονται με την έξυπνη, διαλειτουργική, βιώσιμη, χωρίς αποκλεισμούς, προσιτή, ασφαλή και προστατευμένη κινητικότητα.

(47)

Οι στόχοι πολιτικής του ΜΣΕ πρόκειται επίσης να τεθούν σε εφαρμογή με χρηματοδοτικά μέσα και δημοσιονομικές εγγυήσεις με βάση τα σκέλη πολιτικής του προγράμματος InvestEU. Οι δράσεις του ΜΣΕ θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την τόνωση των επενδύσεων με την αντιμετώπιση ανεπαρκειών της αγοράς ή καταστάσεων μη ικανοποιητικής αξιοποίησης των επενδύσεων, κατά τρόπο αναλογικό, χωρίς να επικαλυφθεί ή να παραγκωνισθεί η ιδιωτική χρηματοδότηση, ιδίως όταν οι δράσεις δεν είναι εμπορικά βιώσιμες αλλά έχουν σαφή ενωσιακή προστιθέμενη αξία.

(48)

Για να ευνοηθεί η ολοκληρωμένη ανάπτυξη του κύκλου της καινοτομίας, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί συμπληρωματικότητα μεταξύ των καινοτόμων λύσεων που αναπτύσσονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων-πλαισίου έρευνας και καινοτομίας της Ένωσης και των καινοτόμων λύσεων που αναπτύσσονται με τη στήριξη του ΜΣΕ. Προς τον σκοπό αυτόν, οι συνέργειες με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/695 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (18), οφείλουν να διασφαλίζουν ότι διαπιστώνονται και προσδιορίζονται οι ανάγκες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα των μεταφορών, τον τομέα της ενέργειας και τον ψηφιακό τομέα εντός της Ένωσης κατά τη διάρκεια της διαδικασίας στρατηγικού σχεδιασμού του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη». Πέραν τούτου, οι συνέργειες με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» οφείλουν να διασφαλίζουν ότι ο ΜΣΕ στηρίζει ευρείας κλίμακας εξάπλωση και ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών και λύσεων στον τομέα των μεταφορών, τον τομέα της ενέργειας και τον τομέα των ψηφιακών υποδομών, ιδίως εκείνες που προκύπτουν από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη». Επιπλέον, οι συνέργειες με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» οφείλουν να διασφαλίζουν ότι θα διευκολύνεται η ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων μεταξύ του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» και του ΜΣΕ, για παράδειγμα με την προβολή τεχνολογιών από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» με υψηλό βαθμό ετοιμότητας για την αγορά, οι οποίες στη συνέχεια θα μπορούσαν να αναπτυχθούν μέσω του ΜΣΕ.

(49)

Η διάρκεια του ΜΣΕ θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τη διάρκεια του ΠΔΠ. Ο παρών κανονισμός θα πρέπει να καθορίσει ένα χρηματοδοτικό κονδύλιο για ολόκληρη την περίοδο 2021-2027, το οποίο αποτελεί το ποσό προνομιακής αναφοράς, κατά την έννοια του σημείου 18 της διοργανικής συμφωνίας, της 16ης Δεκεμβρίου 2020, μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημοσιονομική πειθαρχία, τη συνεργασία σε δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση, καθώς και για τους νέους ιδίους πόρους, συμπεριλαμβανομένου ενός οδικού χάρτη για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων (19), για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατά την ετήσια διαδικασία του προϋπολογισμού.

(50)

Σε επίπεδο Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής αποτελεί το πλαίσιο για τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων εθνικών μεταρρυθμίσεων και την παρακολούθηση της εφαρμογής τους. Τα κράτη μέλη αναπτύσσουν τις δικές τους εθνικές πολυετείς επενδυτικές στρατηγικές για τη στήριξη των εν λόγω μεταρρυθμιστικών προτεραιοτήτων. Οι εν λόγω στρατηγικές θα πρέπει να υποβληθούν μαζί με τα ετήσια εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων ως μέσο περιγραφής και συντονισμού των επενδυτικών σχεδίων προτεραιότητας που πρέπει να στηριχθούν με εθνική ή ενωσιακή χρηματοδότηση ή και τις δύο. Θα πρέπει επίσης να χρησιμεύσουν στην αξιοποίηση της ενωσιακής χρηματοδότησης με συνεκτικό τρόπο και στη μεγιστοποίηση της προστιθέμενης αξίας της χρηματοδοτικής στήριξης που θα ληφθεί κυρίως από το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής, την Ευρωπαϊκή Λειτουργία Σταθεροποίησης Επενδύσεων, το πρόγραμμα InvestEU και τον ΜΣΕ, ανάλογα με την περίπτωση. Η χρηματοδοτική στήριξη θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιηθεί κατά τρόπο συνεπή με τα ενωσιακά και τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, κατά περίπτωση.

(51)

Οι οριζόντιοι δημοσιονομικοί κανόνες που εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ έχουν εφαρμογή στον παρόντα κανονισμό. Οι εν λόγω κανόνες θεσπίζονται στον δημοσιονομικό κανονισμό και καθορίζουν ιδίως τη διαδικασία κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού μέσω επιδοτήσεων, βραβείων, προμηθειών και έμμεσης διαχείρισης, και προβλέπουν επαληθεύσεις ως προς την ευθύνη των δημοσιονομικών παραγόντων. Οι κανόνες που θεσπίζονται βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ περιλαμβάνουν επίσης γενικό καθεστώς προϋποθέσεων για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης.

(52)

Οι μορφές χρηματοδότησης και οι μέθοδοι εφαρμογής δυνάμει του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να επιλεγούν με βάση τη δυνατότητά τους να συμβάλουν στην επίτευξη των ειδικών στόχων των δράσεων και στην παραγωγή αποτελεσμάτων, λαμβανομένων υπόψη, ειδικότερα, του κόστους των ελέγχων, του διοικητικού φόρτου και του αναμενόμενου κινδύνου μη συμμόρφωσης. Κατά την επιλογή ανάμεσα σε αυτές τις εναλλακτικές, θα πρέπει να εξετασθούν επίσης η χρήση κατ’ αποκοπή ποσών, ενιαίων συντελεστών και μοναδιαίων δαπανών, καθώς και χρηματοδότησης που δεν συνδέεται με τις δαπάνες, κατά το άρθρο 125 παράγραφος 1 του δημοσιονομικού κανονισμού.

(53)

Νομικές οντότητες εγκατεστημένες στην Ένωση θα πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να μπορούν να συμμετέχουν σε αμοιβαία βάση σε ισοδύναμα προγράμματα τρίτων χωρών που συμμετέχουν στο ΜΣΕ.

(54)

Τρίτες χώρες που είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) μπορούν να συμμετέχουν σε ενωσιακά προγράμματα στο πλαίσιο της συνεργασίας που εγκαθιδρύεται από τη συμφωνία του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (20) («συμφωνία για τον ΕΟΧ»), η οποία προβλέπει την υλοποίηση των προγραμμάτων με βάση απόφαση που λαμβάνεται βάσει της εν λόγω συμφωνίας. Τρίτες χώρες μπορούν να συμμετάσχουν βάσει άλλων νομικών πράξεων. Στον παρόντα κανονισμό θα πρέπει να εισαχθεί ειδική διάταξη που θα υποχρεώνει τρίτες χώρες να παρέχουν στον αρμόδιο διατάκτη, στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) και στο Ελεγκτικό Συνέδριο τα αναγκαία δικαιώματα και πρόσβαση, ώστε να μπορούν να ασκούν πλήρως τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους.

(55)

Ο δημοσιονομικός κανονισμός καθορίζει τους κανόνες χορήγησης επιχορηγήσεων. Για να ληφθεί υπόψη η ιδιαιτερότητα των δράσεων που στηρίζονται από τον ΜΣΕ και να διασφαλιστεί συνεπής υλοποίηση σε τομείς που καλύπτει ο ΜΣΕ, είναι αναγκαίο να προβλεφθούν πρόσθετες δηλώσεις όσον αφορά τα κριτήρια επιλεξιμότητας και ανάθεσης. Η επιλογή των πράξεων και η χρηματοδότησή τους θα πρέπει να υπόκεινται μόνο στους όρους που προβλέπονται στον παρόντα κανονισμό και στον δημοσιονομικό κανονισμό. Με την επιφύλαξη του δημοσιονομικού κανονισμού, θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα τα προγράμματα εργασιών να προβλέπουν απλουστευμένες διαδικασίες.

(56)

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, τα κριτήρια επιλογής και ανάθεσης καθορίζονται στα προγράμματα εργασιών. Στον τομέα των μεταφορών, η ποιότητα και η συνάφεια ενός έργου θα πρέπει επίσης να αξιολογείται λαμβάνοντας υπόψη τον αναμενόμενο αντίκτυπό του έργου στην ευρωπαϊκή συνδεσιμότητα, τη συμμόρφωσή του με τις απαιτήσεις προσβασιμότητας και τη στρατηγική του όσον αφορά μελλοντικές ανάγκες συντήρησης.

(57)

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (21) και τους κανονισμούς (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 (22), (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 (23) και (ΕΕ) 2017/1939 του Συμβουλίου (24), τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης πρέπει να προστατεύονται μέσω αναλογικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένων μέτρων σχετικών με την πρόληψη, τον εντοπισμό, τη διόρθωση και τη διερεύνηση παρατυπιών, μεταξύ των οποίων απάτες, την ανάκτηση απολεσθέντων, αχρεωστήτως καταβληθέντων ή μη ορθώς χρησιμοποιηθέντων κονδυλίων και, όταν χρειάζεται, την επιβολή διοικητικών κυρώσεων. Ειδικότερα, σύμφωνα με τους κανονισμούς (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 και (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013, η OLAF έχει την εξουσία να διενεργεί διοικητικές έρευνες, μεταξύ των οποίων και επιτόπιους ελέγχους και εξακριβώσεις, με στόχο να διαπιστωθεί αν υπήρξε απάτη, διαφθορά ή οποιαδήποτε άλλη παράνομη δραστηριότητα σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει την εξουσία, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1939, να διερευνά και να διώκει αξιόποινες πράξεις που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης, κατά τα οριζόμενα στην οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (25). Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, κάθε πρόσωπο ή οντότητα που είναι αποδέκτης κονδυλίων της Ένωσης υποχρεούται να συνεργάζεται πλήρως για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, να παρέχει τα αναγκαία δικαιώματα και πρόσβαση στην Επιτροπή, στην OLAF, στο Ελεγκτικό Συνέδριο και, όσον αφορά τα κράτη μέλη που συμμετέχουν σε ενισχυμένη συνεργασία σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1939, στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, και να διασφαλίζει ότι κάθε τρίτος που συμμετέχει στην εκτέλεση κονδυλίων της Ένωσης παρέχει ισοδύναμα δικαιώματα.

(58)

Σύμφωνα με την απόφαση 2013/755/ΕΕ του Συμβουλίου (26), τα πρόσωπα και οι οντότητες που είναι εγκατεστημένες σε υπερπόντιες χώρες και εδάφη (ΥΧΕ) είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση, με την επιφύλαξη των κανόνων και των στόχων του ΜΣΕ και των ενδεχόμενων ρυθμίσεων που ισχύουν στο κράτος μέλος με το οποίο είναι συνδεδεμένη η υπερπόντια χώρα ή το έδαφος.

(59)

Η Ένωση θα πρέπει να επιδιώξει τη συνοχή και τις συνέργειες με τα προγράμματα εξωτερικών πολιτικών της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της προενταξιακής βοήθειας κατόπιν των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της ανακοίνωσης της Επιτροπής, της 6ης Φεβρουαρίου 2018, με τίτλο «Μια αξιόπιστη προοπτική διεύρυνσης για τα Δυτικά Βαλκάνια και αυξημένη δέσμευση της ΕΕ απέναντί τους».

(60)

Όταν τρίτες χώρες ή οντότητες εγκατεστημένες σε τρίτες χώρες συμμετέχουν σε δράσεις που συμβάλλουν σε έργα κοινού ενδιαφέροντος ή σε διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η χρηματοδοτική στήριξη θα πρέπει να διατίθεται μόνο εφόσον είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της επίτευξης των στόχων των εν λόγω έργων. Όσον αφορά τα διασυνοριακά έργα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η συνεργασία μεταξύ ενός ή περισσότερων κρατών μελών και μιας τρίτης χώρας (και εντός της Ενεργειακής Κοινότητας) θα πρέπει να τηρεί τους όρους που ορίζονται στην οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 σχετικά με την ανάγκη φυσικής σύνδεσης με την Ένωση.

(61)

Στην ανακοίνωσή της, της 3ης Οκτωβρίου 2017, με τίτλο «Να γίνουν οι δημόσιες συμβάσεις προμηθειών αποτελεσματικές μέσα στην Ευρώπη και για την Ευρώπη», η Επιτροπή σημειώνει ότι η Ένωση είναι η πιο ανοικτή αγορά παγκοσμίως όσον αφορά τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων προμηθειών, όμως οι άλλες χώρες δεν λειτουργούν πάντα με αμοιβαιότητα δίνοντας πρόσβαση στις αγορές τους για σύναψη δημοσίων συμβάσεων σε ενωσιακές επιχειρήσεις. Ως εκ τούτου, οι δικαιούχοι κονδυλίων του ΜΣΕ θα πρέπει να αξιοποιούν πλήρως τις δυνατότητες στρατηγικών προμηθειών που προσφέρει η οδηγία 2014/25/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (27).

(62)

Σύμφωνα με τα σημεία 22 και 23 της διοργανικής συμφωνίας, της 13ης Απριλίου 2016, για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου (28), ο ΜΣΕ θα πρέπει να αξιολογείται με βάση πληροφορίες που συλλέγονται σύμφωνα με ειδικές απαιτήσεις παρακολούθησης, όπως σχετικά με την παρακολούθηση του κλίματος, ενώ παράλληλα θα αποφεύγεται ο διοικητικός φόρτος, ιδίως για τα κράτη μέλη, και η υπερβολική ρύθμιση. Οι εν λόγω απαιτήσεις θα πρέπει, κατά περίπτωση, να περιλαμβάνουν μετρήσιμους δείκτες ως βάση για την αξιολόγηση των επιπτώσεων που θα έχει ο ΜΣΕ στην πράξη. Η Επιτροπή θα πρέπει να διενεργεί αξιολογήσεις και να τις κοινοποιεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, ώστε να αξιολογούνται η αποτελεσματικότητα και η απόδοση της χρηματοδότησης και ο αντίκτυπός της στους συνολικούς στόχους του ΜΣΕ και να γίνονται οι τυχόν απαραίτητες προσαρμογές.

(63)

Θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή, με διαφάνεια και λογοδοσία, κατάλληλα μέτρα παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων, συμπεριλαμβανομένων των μετρήσιμων δεικτών, για την αξιολόγηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την πρόοδο του ΜΣΕ στην επίτευξη των γενικών και ειδικών στόχων που καθορίζονται στον παρόντα κανονισμό. Τα εν λόγω μέτρα θα πρέπει επίσης να διασφαλίζουν την αναγνώριση των επιτευγμάτων του ΜΣΕ. Αυτό το σύστημα υποβολής εκθέσεων για τις επιδόσεις θα πρέπει να διασφαλίζει ότι τα στοιχεία για την παρακολούθηση της εκτέλεσης του ΜΣΕ και των αποτελεσμάτων της είναι κατάλληλα για τη σε βάθος ανάλυση της προόδου που έχει επιτευχθεί και των δυσκολιών που αντιμετωπίζονται και ότι τα εν λόγω στοιχεία και αποτελέσματα συλλέγονται κατά τρόπο αποδοτικό, αποτελεσματικό και έγκαιρο. Είναι αναγκαίο να επιβληθούν στους αποδέκτες των κονδυλίων της Ένωσης αναλογικές απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων, προκειμένου να συλλέγονται τα σχετικά στοιχεία για τον ΜΣΕ.

(64)

Ο ΜΣΕ θα πρέπει να εκτελεστεί μέσω προγραμμάτων εργασιών. Μέχρι τις 15 Οκτωβρίου 2021, η Επιτροπή θα πρέπει να εγκρίνει τα πρώτα πολυετή προγράμματα εργασιών, που θα πρέπει να περιλαμβάνουν το χρονοδιάγραμμα των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων για τα τρία πρώτα έτη του ΜΣΕ, τα θέματα και τον ενδεικτικό προϋπολογισμό τους, καθώς και ένα μελλοντικό πλαίσιο που θα καλύπτει ολόκληρη την περίοδο προγραμματισμού.

(65)

Προκειμένου να εξασφαλισθούν ενιαίες προϋποθέσεις για την εκτέλεση του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες όσον αφορά τη θέσπιση ειδικών κανόνων για τη συγχρηματοδότηση μεταξύ των μερών των διασυνοριακών έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όσον αφορά τον καθορισμό, κατά περίπτωση, των απαιτήσεων για τις υποδομές που ισχύουν για ορισμένες κατηγορίες δράσεων υποδομής διπλής χρήσης και της διαδικασίας αξιολόγησης για δράσεις που συνδέονται με τις δράσεις υποδομών διπλής χρήσης, όσον αφορά την έγκριση των προγραμμάτων εργασιών και όσον αφορά τη χορήγηση χρηματοδοτικής στήριξης από την Ένωση. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (29).

(66)

Για την αναπροσαρμογή, όταν χρειάζεται, των δεικτών που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση του ΜΣΕ, των ενδεικτικών ποσοστών των δημοσιονομικών πόρων που διατίθενται για κάθε ειδικό στόχο στον τομέα των μεταφορών και του καθορισμού των διαδρόμων του κεντρικού δικτύου μεταφορών, η εξουσία έκδοσης πράξεων σύμφωνα με το άρθρο 290 ΣΛΕΕ θα πρέπει να ανατεθεί στην Επιτροπή όσον αφορά τις τροποποιήσεις στα μέρη I, II και III του παραρτήματος του παρόντος κανονισμού. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η Επιτροπή να διεξαγάγει, κατά τις προπαρασκευαστικές της εργασίες, τις κατάλληλες διαβουλεύσεις, μεταξύ άλλων σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, οι οποίες να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις αρχές που ορίζονται στη διοργανική συμφωνία της 13ης Απριλίου 2016 για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου. Συγκεκριμένα, για να εξασφαλιστεί ισότιμη συμμετοχή στην κατάρτιση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο λαμβάνουν όλα τα έγγραφα ταυτόχρονα με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, οι δε εμπειρογνώμονές τους έχουν συστηματικά πρόσβαση στις συνεδριάσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής που είναι επιφορτισμένοι με την κατάρτιση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

(67)

Δεδομένου ότι οι στόχοι του παρόντος κανονισμού, δηλαδή η δημιουργία, η ανάπτυξη, ο εκσυγχρονισμός και η ολοκλήρωση των διευρωπαϊκών δικτύων στον τομέα των μεταφορών, τον τομέα της ενέργειας και τον ψηφιακό τομέα, καθώς και η διευκόλυνση της διασυνοριακής συνεργασίας στον τομέα τω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, δεν μπορούν να επιτευχθούν ικανοποιητικά από τα κράτη μέλη, μπορούν όμως, εξαιτίας της κλίμακας και των επιπτώσεων της δράσης, να επιτευχθούν καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση δύναται να λάβει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας του άρθρου 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας του ιδίου άρθρου, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα αναγκαία για την επίτευξη των στόχων αυτών.

(68)

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1316/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (30) και ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 283/2014 θα πρέπει συνεπώς να καταργηθούν. Ωστόσο, θα πρέπει να διατηρηθούν τα αποτελέσματα του άρθρου 29 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1316/2013, με το οποίο τροποποιείται το παράρτημα του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 913/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (31) όσον αφορά τον κατάλογο των εμπορευματικών διαδρόμων.

(69)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχεια στην παροχή στήριξης στους σχετικούς τομείς πολιτικής και να καταστεί δυνατή η έναρξη της εφαρμογής από την αρχή του ΠΔΠ 2021-2027, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ επειγόντως με αναδρομική εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2021,