Monitorowanie, raportowanie i weryfikacja emisji ze statków

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zakres

• Rozporządzenie ma zastosowanie do wszystkich statków towarowych i pasażerskich o pojemności brutto przekraczającej 5000 ton, zawijających do portów na terenie Unii Europejskiej.
• W świetle Europejskiego Zielonego Ładu (zob. streszczenie) i w następstwie zmian wprowadzonych rozporządzeniem (UE) 2023/957, które przewiduje monitorowanie dodatkowych gazów cieplarnianych i emisji z dalszych kategorii statków, rozporządzenie to będzie miało zastosowanie od 2025 roku również do:
  • drobnicowców o pojemności brutto poniżej 5000 ton, lecz nie mniejszej niż 400 ton;
  • statków morskich o pojemności brutto wynoszącej co najmniej 400 ton.
• Do 31 grudnia 2024 roku Komisja Europejska dokona oceny, czy należy uwzględnić dodatkowe statki o pojemności brutto poniżej 5000 ton, lecz nie mniejszej niż 400 ton.
• Regulacje dotyczące monitorowania, raportowania i weryfikacji (MRW) dotyczą emisji CO₂, jednak od 2024 roku uwzględniane będą także emisje gazów innych niż CO₂ (metanu i podtlenku azotu).
• Przepisy obejmują emisje ze statków zarówno na morzu, jak i na nabrzeżu.

Nadzór

• Każdego roku armatorzy muszą monitorować emisje i inne istotne dane dotyczące każdego ze swoich statków objętych rozporządzeniem.
• W celu zapewnienia, że monitorowanie jest prowadzone w sposób spójny i porównywalny, armatorzy muszą udokumentować wybraną metodykę w planie monitorowania. Metody monitorowania emisji gazów cieplarnianych i inne istotne informacje zostały określone w załącznikach I i II do rozporządzenia (UE) 2015/757.
• Plan monitorowania musi zawierać pełną i przejrzystą dokumentację dotyczącą m.in. różnych źródeł emisji CO2 na statku oraz procedury określania danych dotyczących działalności w odniesieniu do każdego rejsu (tzn. pokonaną odległość, liczbę pasażerów, szczegóły dotyczące przewożonego ładunku, czas spędzony na morzu itp.).
• Armatorzy muszą przygotować plan monitorowania dla każdego ze swoich statków objętych rozporządzeniem.

Sprawozdawczość

• Każdego roku armatorzy muszą przedkładać raporty dotyczące emisji zweryfikowane przez niezależne podmioty Komisji i władzom państw bandery¹.
• Statki, które zawinęły do portów na terytorium Unii Europejskiej w trakcie poprzedniego okresu sprawozdawczego, muszą posiadać na pokładzie ważny dokument potwierdzający zgodność z wymogami MRW.
• Począwszy od 2025 roku, do 31 marca każdego roku, armatorzy będą mieli obowiązek przedkładać zweryfikowany raport za cały okres sprawozdawczy w odniesieniu do każdego statku, za który ponoszą odpowiedzialność:
  • stosownemu organowi administracyjnemu;
  • organom odpowiednich państw bandery w przypadku statków pływających pod banderą państw członkowskich UE; oraz
  • Komisji.
• Począwszy od 2025 roku, do 31 marca każdego roku, armatorzy powinni również przekazywać właściwemu organowi administracyjnemu zestawienie danych dotyczących emisji na poziomie przedsiębiorstwa. Zestawienia te powinny obejmować emisje ze wszystkich statków pozostających w ich gestii w okresie sprawozdawczym obejmującym poprzedni rok i powinny być zgłaszane zgodnie z dyrektywą w sprawie unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) (dyrektywa 2003/87/WE – zob. streszczenie) w odniesieniu do działalności związanej z transportem morskim.

Włączenie emisji z transportu morskiego do unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji

• W świetle Europejskiego Zielonego Ładu i nowelizacji dyrektywy EU ETS na mocy dyrektywy (UE) 2023/959, emisje z transportu morskiego zostaną włączone w zakres unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji od 2024 roku.
• Unijny system handlu uprawnieniami do emisji obejmie statki towarowe i pasażerskie o pojemności brutto wynoszącej co najmniej 5000 ton od 2024 roku, a także statki morskie o pojemności brutto wynoszącej co najmniej 5000 ton od 2027 roku.
• System ten początkowo obejmie emisje CO₂ generowane przez statki. Od 2026 roku będzie obejmował także emisje metanu i podtlenku azotu.
• Aby zagwarantować płynne wdrożenie systemu, obowiązuje okres przejściowy. Przedsiębiorstwa żeglugowe będą ponosić koszty 40 % swoich emisji zgłoszonych za rok 2024, 70 % emisji zgłoszonych za rok 2025 i 100 % emisji zgłoszonych za rok 2026 i lata następne.
• System będzie uwzględniał wszystkie emisje z podróży na terenie UE i z portów znajdujących się na jej terytorium, z kolei w przypadku podróży do państw trzecich lub z państw niebędących członkami UE uwzględniona zostanie tylko połowa emisji.

Akty wykonawcze i delegowane

Komisja przyjęła szereg aktów wykonawczych i delegowanych ustanawiających zasady stosowania rozporządzenia (UE) 2015/75 w kwestiach takich jak zarządzanie przedsiębiorstwami żeglugowymi przez państwa członkowskie, przekazywanie zagregowanych danych dotyczących emisji na poziomie przedsiębiorstwa żeglugowego lub zasady monitorowania emisji gazów cieplarnianych (zob. wykaz aktów wykonawczych i delegowanych).

Ocena i przegląd

• Komisja zobowiązana jest do publikowania rocznego sprawozdania na temat emisji gazów cieplarnianych i innych istotnych danych dotyczących transportu morskiego, w tym zbiorczych wyników zgłaszanych przez armatorów.
• Komisja będzie co dwa lata dokonywać oceny ogólnego wpływu działalności żeglugowej na globalny klimat, w tym wskutek emisji lub oddziaływania gazów cieplarnianych innych niż CO₂ i pyłów zawieszonych mogących przyczyniać się do globalnego ocieplenia, które nie są objęte rozporządzeniem.
• Komisja dokona także przeglądu rozporządzenia do 31 grudnia 2024 roku.