Informacje dotyczące środowiska – uczestnictwo społeczeństwa i dostęp do wymiaru sprawiedliwości (Konwencja z Aarhus)

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Dostęp do informacji dotyczących środowiska

Unijne instytucje i organy są zobowiązane do:

• zagwarantowania społeczeństwu dostępu do posiadanych przez siebie informacji dotyczących środowiska na warunkach uzgodnionych w rozporządzeniu;
• zapewnienia, aby informacje dotyczące środowiska były sukcesywnie udostępniane i rozpowszechniane w społeczeństwie;
• gromadzenia informacji w bazach danych łatwo dostępnych dla społeczeństwa;
• aktualizowania informacji i zapewniania, aby były dokładne i porównywalne;
• udzielania odpowiedzi na wszelkie wnioski o dostęp do informacji dotyczących środowiska w terminie 15 dni roboczych.

Bazy danych dotyczące środowiska lub rejestry muszą zawierać:

• teksty międzynarodowych traktatów, konwencji lub umów, polityk, planów i programów;
• raporty dotyczące postępów we wdrażaniu powyższych postanowień;
• działania podjęte w ramach postępowań w sprawie naruszenia prawa UE;
• raporty dotyczące stanu środowiska;
• dane pochodzące z monitorowania działalności, która może mieć wpływ na środowisko;
• udzielone zezwolenia mające znaczny wpływ na środowisko;
• badania wpływu na środowisko oraz oceny ryzyka.

Wnioski o udzielenie informacji mogą zostać odrzucone wyłącznie w określonych okolicznościach, takich jak trwające postępowanie sądowe lub jeśli mogą przynieść szkodę środowisku, np. ujawniając miejsca lęgowe rzadkich gatunków.

Udział społeczeństwa w procesie podejmowania decyzji w sprawach dotyczących środowiska

Unijne instytucje i organy są zobowiązane zapewnić społeczeństwu wczesne i skuteczne możliwości uczestniczenia w procesach podejmowania decyzji dotyczących planów lub programów środowiskowych. Kiedy Komisja Europejska przygotowuje plan lub program, który zostanie przedstawiony innej instytucji lub organowi Wspólnoty w celu podjęcia decyzji, zapewnia ona udział społeczeństwa na tym etapie przygotowawczym.

Instytucje i organy Wspólnoty określają zakres podmiotowy społeczeństwa, na które plan lub program może mieć wpływ, i zapewniają dostęp do informacji na temat:

• projektu wniosku;
• istotnych informacji dotyczących środowiska;
• praktycznych rozwiązań dotyczących udziału, w tym:
  • jednostki administracyjnej, od której można uzyskać dalsze informacje,
  • jednostki administracyjnej, której można przedstawiać uwagi, opinie lub pytania,
  • odpowiednich terminów pozostawiających wystarczającą ilość czasu na przygotowanie i skuteczny udział społeczeństwa w procesie podejmowania decyzji.

Należy ustanowić termin do otrzymywania uwag wynoszący przynajmniej osiem tygodni oraz tam, gdzie organizowane są spotkania lub rozprawy, należy o nich zawiadomić z co najmniej czterotygodniowym wyprzedzeniem.

Instytucje i organy UE należycie uwzględniają skutki udziału społeczeństwa i informują społeczeństwo o wszelkich decyzjach oraz powodach i kryteriach, na których opiera się decyzja, włączając w to informacje na temat udziału społeczeństwa.

Wewnętrzna procedura odwoławcza i dostęp do wymiaru sprawiedliwości

W określonych okolicznościach podmioty opinii publicznej są uprawnione do złożenia wniosku o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej do instytucji lub organu Wspólnoty, które przyjęły akt administracyjny lub, w przypadku zarzutu zaniechania administracyjnego, które powinny były przyjąć taki akt, na podstawie mówiącej o naruszeniu przepisów prawa o ochronie środowiska.

Organizacja pozarządowa (NGO) może złożyć wniosek, jeśli:

• jest niezależną osobą prawną o charakterze niezarobkowym zgodnie z prawem krajowym lub praktyką danego państwa członkowskiego;
• podstawowym określonym celem jej działalności jest promowanie ochrony środowiska w kontekście prawa ochrony środowiska;
• istnieje dłużej niż dwa lata;
• jej cele i działalność obejmują sprawę będącą przedmiotem wniosku.

Do złożenia wniosku o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej są również uprawnione inne podmioty opinii publicznej, jeśli mogą wykazać, że:

• w odróżnieniu od ogółu społeczeństwa, domniemane naruszenie wspólnotowego prawa o ochronie środowiska bezpośrednio wpływa na ich prawa; lub
• leży to w interesie wystarczającej grupy społeczeństwa, a wniosek popiera grupa przynajmniej 4000 osób z przynajmniej pięciu państw członkowskich, przy czym z przynajmniej każdego z państw członkowskich pochodzi grupa przynajmniej 250 osób.

Wnioski są przedkładane przez organizację pozarządową z sektora ochrony środowiska, zgodnie z kryteriami określonymi powyżej, lub przez prawnika z uprawnieniami do prowadzenia praktyki w państwie członkowskim.

Wniosek należy złożyć w terminie ośmiu tygodni od daty przyjęcia aktu administracyjnego, powiadomienia o nim lub jego opublikowania, w zależności od tego który termin jest późniejszy.

Unijne instytucje i organy są zobowiązane do opublikowania wszystkich wniosków o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej w najkrótszym możliwym terminie od daty ich otrzymania, w tym końcowej decyzji w sprawie wniosków, również w najkrótszym możliwym terminie od jej podjęcia.

Unijne instytucje i organy podejmują działanie w terminie do 22 tygodni od upływu terminu wyznaczonego na składanie wniosków wynoszącego osiem tygodni. W przypadku, gdy unijne instytucje lub organy nie podejmą działania w sprawie wniosku o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej lub gdy odrzucą wniosek, organizacja pozarządowa lub inne podmioty opinii publicznej mogą wszcząć postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.