Zwalczanie korupcji w sektorze prywatnym

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Ustanowienie minimalnych zasad dotyczących definicji korupcji w sektorze prywatnym

• Państwa członkowskie UE są zobowiązane do penalizowania umyślnie podjętych działań w ramach prowadzenia działalności gospodarczej:
  • Korupcja czynna („wręczanie łapówek”). Osoba obiecuje, oferuje lub udziela, bezpośrednio lub przez pośrednika, na korzyść tej osoby lub osoby trzeciej, nienależnej korzyści jakiegokolwiek rodzaju osobie, która kieruje lub pracuje dla podmiotu sektora prywatnego w jakimkolwiek charakterze, w celu wykonania lub powstrzymania się przez tę osobę od wykonania czynności stanowiącej naruszenie obowiązków⁴.
  • Korupcja bierna („przyjmowanie łapówek”). Osoba wymaga lub otrzymuje, bezpośrednio lub przez pośrednika, nienależną korzyść jakiegokolwiek rodzaju lub przyjmuje obietnicę takiej korzyści, dla siebie lub dla strony trzeciej, kierując lub pracując dla podmiotu sektora prywatnego w jakimkolwiek charakterze, w celu wykonania lub powstrzymania się od wykonania jakiejkolwiek czynności z naruszeniem obowiązków tej osoby.
• Powyższe stosuje się do działań gospodarczych zarówno w podmiotach nastawionych na zysk, jak i w podmiotach nienastawionych na zysk. W czasie przyjmowania niniejszej decyzji jej zakres był ograniczony do takich działań, które oznaczają lub mogą oznaczać zakłócenie konkurencji w odniesieniu do kupna towarów lub usług. Ograniczenie to przestało obowiązywać, ponieważ ograniczenia obowiązywały przez pięć lat, począwszy od 22 lipca 2005 roku, na podstawie oświadczeń skierowanych do Rady Unii Europejskiej przez państwa członkowskie, które chciały stosować to ograniczenie. Państwa członkowskie musiały przekazać Radzie deklaracje dotyczące sposobu ich działania w momencie przyjęcia niniejszej decyzji. Przed dniem 22 lipca 2010 roku Rada musiała dokonać przeglądu deklaracji przekazanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do ograniczeń.

Odpowiedzialność osób prawnych

• Niniejsza decyzja ma na celu zapewnienie, że nie tylko osoby fizyczne, takie jak pracownicy, lecz również osoby prawne, takie jak przedsiębiorstwa, mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności w związku z korupcją.
• Osoby prawne mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności karnej za przestępstwa obejmujące korupcję, jeżeli zostały one popełnione na ich korzyść przez jakąkolwiek osobę fizyczną działającą indywidualnie, lub która ma w niej pozycję kierowniczą, w oparciu o:
  • prawo do reprezentowania osoby prawnej;
  • uprawnienia do podejmowania decyzji w imieniu osoby prawnej;
  • uprawnienia do sprawowania kontroli w strukturach osoby prawnej.

Kary i inne sankcje

• Państwa członkowskie muszą zapewnić, aby czyny, o których mowa, podlegały skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym.
• Obejmuje to maksymalny wymiar kary w wymiarze co najmniej 1-3 lat pozbawienia wolności: Na przykład, jeżeli w danym państwie członkowskim dane działanie podlega karze do jednego roku pozbawienia wolności, a w innym do dwóch lat pozbawienia wolności, wówczas oba przypadki spełniają kryteria określone w niniejszej decyzji ramowej. Państwa członkowskie mogą stosować również wyższe progi dla określenia górnej granicy kary pozbawienia wolności.
• Prawo do prowadzenia działalności gospodarczej może zostać tymczasowo zawieszone.
• Podżeganie do popełnienia jednego z czynów wskazanych powyżej lub pomoc do takiego zachowania również stanowią przestępstwo.
• Kary dla osób prawnych mogą obejmować karę grzywny lub inną karę. Ponadto państwa członkowskie muszą rozważyć pozbawienie prawa do korzystania ze świadczeń publicznych lub pomocy publicznej, czasowy lub stały zakaz prowadzenia działalności gospodarczej itd.

Jurysdykcja

Każde państwo członkowskie posiada jurysdykcję, jeżeli przestępstwo to zostało popełnione:

• na jego terytorium;
• przez jednego z jego obywateli;
• na korzyść osoby prawnej, której siedziba zarządu znajduje się na terytorium tego państwa członkowskiego.

Decyzja dotyczy także Gibraltaru.

Niniejsza decyzja została objęta wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w sprawie C-176/03 dotyczącej podziału kompetencji między Komisję Europejską a Radę w sprawach karnych.

Proponowane surowsze zasady walki z korupcją

W maju 2023 roku Komisja przedstawiła pakiet antykorupcyjny. Obejmuje on:

• komunikat zawierający analizę istniejącego prawodawstwa i polityki w tej dziedzinie;
• wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie zwalczania korupcji, która kryminalizowałaby przestępstwa korupcyjne oraz harmonizowałaby definicje i kary w całej UE; po przyjęciu zastąpiłaby ona decyzję ramową 2003/568/WSiSW; oraz
• propozycję specjalnego systemu sankcji w celu zwalczania poważnych aktów korupcji na całym świecie, mający na celu uzupełnienie wspólnego zestawu narzędzi polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w zakresie środków ograniczających (sankcji).