Zwalczanie nadużyć finansowych

Zwalczanie nadużyć finansowych i korupcji opiera się na art. 325 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który wymaga, aby Rada i Parlament Europejski przyjęły niezbędne środki w celu zwalczania nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe UE.

Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) został utworzony w 1999 r. na mocy decyzji Komisji 1999/352/WE, EWWiS, Euratom, a jego uprawnienia i kompetencje określa rozporządzenie (UE, Euratom) nr 883/2013.

Główne cele OLAF obejmują:

• ochronę interesów finansowych UE poprzez prowadzenie dochodzeń w sprawie nadużyć finansowych, korupcji i wszelkich innych nielegalnych działań;
• wykrywanie i prowadzenie dochodzeń w sprawie poważnych uchybień urzędników UE, które mogłyby doprowadzić do wszczęcia postępowań dyscyplinarnych lub karnych;
• wsparcie Prokuratury Europejskiej; oraz
• pomoc instytucjom UE i rządom krajowym w zakresie opracowywania i wdrażania polityki i ustawodawstwa dotyczących zapobiegania nadużyciom.

Podczas wykonywania swoich uprawnień OLAF prowadzi (administracyjne) dochodzenia zewnętrzne w państwach członkowskich UE oraz dochodzenia wewnętrzne w instytucjach, organach i jednostkach organizacyjnych UE oraz przedstawia zalecenia działań (w razie potrzeby) zainteresowanym instytucjom UE i rządom krajowym. W wyniku prac dochodzeniowych prowadzonych przez OLAF nieprawidłowo wypłacone kwoty stopniowo zwracane są do budżetu UE, przestępcy stają przed sądami krajowymi, a w całej Europie wprowadzane są skuteczniejsze środki zapobiegające nadużyciom finansowym.

Na podstawie części trzeciej, tytuł V, rozdział 4 i 5 TFUE, dotyczących współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, Eurojust i Europol mają prawo wspierać państwa członkowskie UE w zwalczaniu nadużyć finansowych i korupcji poprzez zapewnianie organom krajowym dodatkowego wsparcia podczas dochodzeń w sprawach karnych o zasięgu ponadnarodowym.

W 2017 r., w ramach wzmocnionej procedury współpracy, 22 z 27 państw członkowskich UE ustanowiły niezależną i zdecentralizowaną prokuraturę UE. Utworzona na mocy rozporządzenia (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska posiada kompetencje w zakresie prowadzenia dochodzeń, ścigania i stawiania przed sądem sprawców przestępstw przeciwko interesom finansowym UE.

Od 2019 r. weszły w życie wspólne przepisy UE wprowadzone dyrektywą (UE) 2017/1371 w celu zwalczania przestępczości mającej wpływ na budżet UE oraz lepszej ochrony interesów finansowych UE poprzez harmonizację definicji, sankcji i terminów przedawnienia niektórych przestępstw szkodzących tym interesom.

Jak przewidziano w długoterminowym budżecie UE (wieloletnie ramy finansowe) na lata 2021–2027, kwota w wysokości 181 milionów euro zostanie przeznaczona na rzecz wspierania wysiłków państw członkowskich UE w walce z nadużyciami finansowymi, korupcją i innymi nieprawidłowościami wpływającymi na budżet UE.