Algemeen kader voor EU-sancties

KERNPUNTEN

• De EU neemt sancties, hetzij als eigen maatregelen (d.w.z. Autonome sancties) en/of als een manier om resoluties van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties uit te voeren, in gevallen waarin niet-EU-landen, natuurlijke of rechtspersonen, groepen of niet-statelijke entiteiten:
  • het internationaal recht of mensenrechten niet respecteren;
  • een beleid of acties voeren die de rechtsstaat of democratische beginselen niet respecteren.
• Dergelijke sancties zijn preventieve en niet-bestraffende instrumenten die zijn ontwikkeld om de EU in staat te stellen snel te reageren op de politieke uitdagingen en ontwikkelingen, in overeenstemming met de uitgangspunten van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid.
• EU-sancties moeten worden gezien in de context van een bredere politieke dialoog. Beperkende maatregelen moeten erop gericht zijn de gevolgen voor de burgerbevolking te minimaliseren. In dit verband acht de EU het passend om de specifieke situatie aan te pakken door gerichte en gedifferentieerde sancties op te leggen aan een land of een deel ervan, regeringsleden, personen, groepen of entiteiten.

Oplopende sancties

De EU kan een reeks graduele sancties opleggen aan niet-EU-landen, waaronder de volgende.

• Diplomatieke sancties:
  • uitzetting van diplomaten, schorsing van officiële bezoeken;
  • schorsing van bilaterale of multilaterale samenwerking met de EU, en
  • boycots van sportieve of culturele evenementen.
• Economische en financiële sancties:
  • wapenembargo’s op militaire goederen die op de gemeenschappelijke militaire lijst van de EU staan;
  • beperkingen op de invoer en uitvoer van goederen met zowel civiele als militaire toepassingen (goederen voor tweeërlei gebruik).

Beperkende maatregelen kunnen bestaan uit:

• bevriezing van tegoeden en economische middelen die eigendom zijn van of gecontroleerd worden door specifieke personen of organisaties (zoals contant geld, bankdeposito’s, aandelen, deelbewijzen enz.) die niet kunnen worden geopend, verplaatst of verkocht, en onroerende goederen die niet mogen worden verkocht of verhuurd;
• een visum- of reisverbod om te voorkomen dat personen de EU binnenkomen;
• verbodsmaatregelen voor bepaalde sectoren, bijvoorbeeld van de invoer of uitvoer van bepaalde goederen of technologieën.

In bepaalde gevallen kunnen afwijkingen van de bevriezing van tegoeden worden toegestaan, om de uitvoer van producten die in de basisbehoeften voorzien (zoals levensmiddelen of medicijnen), toe te staan.

Lidstaten kunnen ook uitzonderingen op reisverboden toestaan (bijvoorbeeld om een gesanctioneerd lid van de regering van een niet-EU-land toe te staan deel te nemen aan een conferentie van de Verenigde Naties die op hun grondgebied wordt gehouden).

Impact en gevolgen

Sancties zijn bedoeld om politieke of economische gevolgen te hebben. Ze zijn van toepassing op:

• elke persoon binnen of buiten het grondgebied van de EU, ongeacht of deze een EU- of niet-EU-onderdaan is;
• bedrijven en organisaties die zijn opgericht naar het recht van een lidstaat (inclusief filialen van EU-bedrijven in niet-EU-landen);
• regeringen, organisaties en niet-statelijke entiteiten van niet-EU-landen;
• alle geheel of gedeeltelijk binnen de EU verrichte zakelijke transacties.

Invoering van beperkende maatregelen

In 2018 en 2019 werden drie regimes van beperkende maatregelen ingevoerd:

• het gebruik en de verspreiding van chemische wapens aanpakken, met de goedkeuring van Besluit (GBVB) 2018/1544 en Verordening (EU) 2018/1542;
• die verantwoordelijk zijn voor cyberaanvallen aanpakken, met de goedkeuring van Besluit (GBVB) 2019/797 en Verordening (EU) 2019/796;
• degenen aanpakken die verantwoordelijk zijn voor ongeoorloofde booractiviteiten in het oostelijke Middellandse Zeegebied, met de goedkeuring van Besluit (GBVB) 2019/1894 en Verordening (EU) 2019/1890.

Schending van beperkende maatregelen toegevoegd aan de lijst van EU-misdrijven

In november 2022 nam de Raad Besluit (EU) 2022/2332 aan, waarin de schending van beperkende maatregelen van de EU wordt aangemerkt als een misdrijf dat voldoet aan de criteria van artikel 83, lid 1, VWEU.