Fís Eorpach — an clár réime um thaighde agus um nuálaíocht, lena leagtar síos a rialacha maidir le rannpháirtíocht agus scaipeadh

PRÍOMHPHOINTÍ

Cur Chun Feidhme

Cuirtear an clár chun feidhme trí bhíthin:

• an clár sonrach arna bhunú le Cinneadh (AE) 2021/764 (féach an achoimre);
• ranníocaíocht airgeadais leis an Institiúid Eorpach um Nuálaíocht agus Teicneolaíocht (EIT) arna bunú le Rialachán (AE) 2021/819;
• an clár sonrach maidir le taighde cosanta arna bhunú le Rialachán (AE) 2021/697 (féach an achoimre).

Cuspóirí

Is é an cuspóir ginearálta leis an gclár, tionchar eolaíoch, teicneolaíoch, eacnamaíoch agus sochaíoch ó infheistíochtaí AE sa taighde agus nuálaíocht a sholáthar chun an méid seo a leanas a dhéanamh:

• boinn eolaíocha agus theicneolaíochta an Aontais Eorpaigh a neartú agus iomaíochas a chothú i ngach Ballstát AE, lena n–áirítear a thionscal;
• tosaíochtaí straitéiseacha AE a bhaint amach agus cur le comhlíonadh a chuspóirí agus a bheartas;
• dul i ngleic le dúshláin dhomhanda, lena n–áirítear spriocanna forbartha inbhuanaithe (SFInna) na Náisiún Aontaithe trí phrionsabail Chlár Oibre 2030 agus Chomhaontú Pháras a leanúint;
• An limistéar Eorpach taighde (LET) a neartú.

Uasmhéadaítear leis an gclár, dá réir sin, breisluach AE trí dhíriú ar na cuspóirí agus gníomhaíochtaí nach féidir leis na Ballstáit a bhaint amach go héifeachtúil ag gníomhú dóibh féin, ach seachas sin i gcomhar lena chéile.

Tá na cuspóirí sonracha seo a leanas leis an gclár chomh maith:

• barr feabhais eolaíochta a fhorbairt, a chothú agus a chur chun cinn agus, tacú le heolas bunaidh feidhmeach nua ar ardchaighdeán maidir le scileanna, teicneolaíochtaí agus réitigh a chruthú agus a leathadh, tacú le hoiliúint agus soghluaisteacht taighdeoirí, tallann ar gach leibhéal a mhealladh agus cur le rannpháirtíocht iomlán dhaoine oilte AE i ngníomhaíochtaí a dtacaítear leo faoin gclár;
• eolas a chruthú, tionchar an taighde agus na nuálaíochta a neartú maidir le beartais AE a fhorbairt, a chur chun feidhme agus tacú leo agus tacú le rochtain ar réitigh nuálacha i dtionscal na hEorpa agus lena nglacadh, go háirithe i bhfiontair bheaga agus mheánmhéide, agus dul i ngleic le dúshláin shochaíocha dhomhanda, lena n–áirítear an t–athrú aeráide agus na spriocanna forbartha inbhuanaithe;
• gach cineál nuálaíochta a chothú, forbairt theicneolaíoch, taisealbhadh agus eolas agus aistriú eolais agus teicneolaíochta a éascú, agus soláthar agus saothrú réiteach nuálach a neartú;
• soláthar an chláir a bharrfheabhsú ag féachaint le tionchar agus mealltacht an limistéir Eorpaigh taighde a neartú agus a mhéadú, rannpháirtíocht bunaithe ar bharr feabhais ó na Ballstáit uile, sa chlár a chothú, lena n–áirítear tíortha nach bhfuil ag déanamh chomh maith maidir le cúrsaí taighde agus nuálaíocht, agus naisc chomhoibríocha sa taighde agus nuálaíocht Eorpach a éascú.

Struchtúr agus buiséad

Tá an clár deartha mar a leanas, le buiséad iomlán EUR 95.5 billiún ag praghsanna reatha (lena n–áirítear EUR 5.4 billiún ó Ionstraim Théarnaimh an Aontais Eorpaigh).

Colún I — Eolaíocht den scoth

Leis na comhpháirteanna seo:

• An Chomhairle Eorpach um Thaighde
• Gníomhaíochtaí Marie Skłodowska-Curie
• bonneagair thaighde.

Colún II — Dúshláin dhomhanda agus iomaíochas tionsclaíoch na hEorpa

Leis na comhpháirteanna seo:

• An bhraisle “sláinte”;
• An bhraisle “chultúir, chruthaitheachta agus sochaí cuimsithí”;
• An bhraisle “slándála sibhialta don tsochaí”;
• An bhraisle “dhigiteach, tionscail agus spáis”;
• An bhraisle “aeráide, fuinnimh agus soghluaisteachta”;
• An bhraisle “bhia, bhithgheilleagair, acmhainní nádúrtha, talamhaíochta agus chomhshaoil”;
• gníomhaíochtaí díreacha neamhnúicléacha arna ndéanamh ag Airmheán Comhpháirteach Taighde an Choimisiúin Eorpaigh.

Colún III — An Eoraip Nuálach

Leis na comhpháirteanna seo:

• An Chomhairle Nuálaíochta Eorpach (CNE)
• Éiceachórais nuálaíochta Eorpacha (ENE)
• An Institiúid Eorpach um Nuálaíocht agus Teicneolaíocht (EIT).

Cuid — Rannpháirtíocht a leathnú agus an limistéar Eorpach taighde a neartú

Leis na comhpháirteanna seo:

• rannpháirtíocht a leathnú agus barr feabhais a scaipeadh;
• an córas Eorpach taighde agus nuálaíochta a athchóiriú agus a fheabhsú.

Misin

Is ionann misin agus punanna de ghníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta atá bunaithe ar bharr feabhais agus spreagtha ag tionchair ar fud na ndisciplíní agus na n–earnálacha, a bhfuil sé beartaithe leo:

• sprioc intomhaiste a bhaint amach, laistigh d’achar ama socraithe, nach bhféadfaí iad a bhaint amach trí ghníomhaíochtaí aonair;
• tionchar a imirt ar an tsochaí agus ar chinnteoireacht trí eolaíocht agus trí theicneolaíocht;
• bheith ábhartha le haghaidh cuid shuntasach de dhaonraí AE agus réimse leathan shaoránaigh AE.

Sainaithnítear cúig réimse le haghaidh misin fhéideartha sa ghníomh dlí seo:

• oiriúnú don athrú aeráide, lena n–áirítear bunathrú sochaíoch
• ailse
• aigéin, farraigí agus uiscí cósta agus intíre sláintiúla
• cathracha aeráidneodracha agus cliste
• sláinte agus bia ithreach.

Tá bord tiomnaithe misin le gach réimse misin, a chuireann comhairle ar an gCoimisiún maidir le misin shonracha a shainiú, a dhearadh agus a chur chun feidhme.

Comhpháirtíochtaí Eorpacha

Rinneadh tírdhreach cuíchóirithe de na trí chineál comhpháirtíochtaí Eorpacha (cómhaoinithe, comhchláraithe agus institiúidithe) a chruthú ina dtiomnaíonn an tAontas Eorpach, údaráis náisiúnta agus an earnáil príobháideach do thacaíocht a thabhairt d’iarrachtaí taighde agus nuálaíochta.

An Chomhairle Nuálaíochta Eorpach

Cruthaíodh an CNE mar ionad ilfhreastail a bhainistítear go lárnach chun gníomhaíochtaí faoi Cholún III “An Eoraip Nuálach” a bhaineann leis an CNE a chur chun feidhme. Díríonn an CNE go príomha ar nuálaíocht cheannródaíoch agus shuaiteach, ag díriú go háirithe ar nuálaíocht lena gcruthaítear margaí, agus ag tacú le gach cineál nuálaíochta, lena n–áirítear nuálaíocht incriminteach.

Rannpháirtíocht tíortha nach tíortha den Aontas Eorpach iad

Tá Fís Eorpach oscailte do rannpháirtíocht eintitis dhlítheanacha ó aon áit ar domhan, faoi na coinníollacha atá leagtha amach sna rialacha, agus i gcás inarb infheidhme mar aon le coinníoll breise ar bith ar leibhéal an chláir oibre / na gairme.

Tá rannpháirtíocht sa chlár i bhfoirm comhlachas tíortha nach tíortha den Aontas Eorpach iad oscailte do:

• Tíortha an Limistéir Eorpaigh Eacnamaíoch (LEE) agus Chomhlachas Saorthrádála na hEorpa (CSTE);
• tíortha aontacha, tíortha is iarrthóirí agus tíortha is iarrthóirí ionchasacha;
• tíortha bheartas comharsanachta na hEorpa;
• tíortha nach tíortha den Aontas Eorpach iad a bhfuil cumas maith acu san eolaíocht, teicneolaíocht agus nuálaíocht agus atá tiomnaithe do gheilleagar margaidh oscailte ar bhonn rialacha.

Rialacha maidir le rannpháirtíocht

Leagtar amach rialacha éagsúla sa rialachán, amhail incháilitheacht i leith rannpháirtíochta agus maoinithe, rialacha agus prionsabail eiticiúla, agus urrúis is infheidhme ar ghníomhaíochtaí indíreacha arna maoiniú faoin gclárú. Is iad seo a leanas samplaí de chuid díobh sin:

• féadfaidh eintiteas dlítheanach ar bith páirt a ghlacadh agus maoiniú a fháil má chomhlíonann sé na coinníollacha incháilitheachta faoi rialacha Fhís Eorpach, mar aon le coinníollacha breise ar bith eile sa chlár oibre / sa ghairm;
• ní mór ábhar na ngairmeacha ar thograí a chuimsiú sa chlár oibre;
• féadfaidh an Coimisiún nó an comhlacht maoinithe comhghairm ar thograí le tíortha nach tíortha den Aontas Eorpach iad a eisiúint, lena n–áirítear a n–eagraíochtaí nó a ngníomhaireachtaí eolaíochta agus teicneolaíochta, eagraíochtaí idirnáisiúnta agus eintitis dhlítheanacha sheachbhrabúsacha;
• ní foláir nó go gcloífidh nósanna imeachta soláthair le rialacha iomaíochta agus prionsabail na trédhearcachta, an neamh–idirdhealaithe, na córa comhionainne, na bainistíochta fónta airgeadais agus na comhréireachta;
• rialacha maidir le seiceálacha acmhainne airgeadais;
• an próiseas maidir le tograí a mheasúnú, lena n–áirítear na critéir roghnúcháin agus dhámhachtana — déanann coiste neamhspleách saineolaithe na tograí a mheasúnú, bunaithe ar bharr feabhais, ar thionchar, ar cháilíocht agus ar éifeachtúlacht an chur chun feidhme;
• féadfaidh iarratasóirí athbhreithniú meastóireachta a iarraidh má cheapann siad nár cuireadh an nós imeachta meastóireachta i bhfeidhm mar is ceart;
• oibleagáidí i ndáil le leas a bhaint as na torthaí agus iad a scaipeadh, lena n–áirítear eolaíocht oscailte.

Measúnú, measúnú tionchair agus faireachán an chláir

Déanann an Coimisiún measúnú agus faireacháin ar Fhís Eorpach chun an dul chun cinn maidir le cuspóirí an chláir a mheas.

Tá an clár comhlánaithe le clár taighde agus oiliúna an Chomhphobail Eorpaigh do Fhuinneamh Adamhach le haghaidh 2021-2025.