Προς έναν ζωντανό Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας

Η ανακοίνωση για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ) του Σεπτεμβρίου του 2014 συνιστά τη δεύτερη έκθεση προόδου για τον ΕΧΕ. Υπογραμμίζει τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειώσει η σύμπραξη του ΕΧΕ -χώρες ΕΕ, ερευνητικές οργανώσεις και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή- στη θέσπιση της ενιαίας αγοράς για την έρευνα. Σημειώνει επίσης τις προκλήσεις που θα αντιμετωπιστούν προτού μπορέσει να ολοκληρωθεί ο ΕΧΕ.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας Έκθεση Προόδου 2014 [COM(2014) 575 final της 15.9.2014]

ΣΥΝΟΨΗ

Η ανακοίνωση για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ) του Σεπτεμβρίου του 2014 συνιστά τη δεύτερη έκθεση προόδου για τον ΕΧΕ. Υπογραμμίζει τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειώσει η σύμπραξη του ΕΧΕ -χώρες ΕΕ, ερευνητικές οργανώσεις και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή- στη θέσπιση της ενιαίας αγοράς για την έρευνα. Σημειώνει επίσης τις προκλήσεις που θα αντιμετωπιστούν προτού μπορέσει να ολοκληρωθεί ο ΕΧΕ.

ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ Η ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ;

Το βασικό συμπέρασμα της ανακοίνωσης είναι ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την επίτευξη του ΕΧΕ, στον οποίο ερευνητές και επιστημονικές γνώσεις μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα. Η ολοκλήρωση του ΕΧΕ, ωστόσο, είναι μια σταδιακή διαδικασία, συνεπώς πρέπει να γίνουν πλέον μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο χωρών προκειμένου ο ΕΧΕ να μπορεί να λειτουργήσει.

Η έκθεση επιβεβαιώνει ότι όσον αφορά τις παρακάτω προϋποθέσεις ολοκλήρωσης του ΕΧΕ, οι οποίες ανακοινώθηκαν στην ανακοίνωση του 2012 για τον ΕΧΕ, έχει επιτευχθεί πλέον σταθεροποίηση:

• Οι χώρες της ΕΕ εγκρίνουν ολοένα και περισσότερα μέτρα στήριξης του ΕΧΕ, τα οποία αντανακλώνται στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων τους.
• Η ΕΕ έχει συμπεριλάβει τον ΕΧΕ στο «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» (συντονισμός ετήσιας οικονομικής πολιτικής). Παρέχει επίσης ουσιαστική χρηματοδότηση για μέτρα του ΕΧΕ, π.χ. προώθηση των ανοικτών διαδικασιών προσλήψεων, της ανοικτής πρόσβασης σε δημοσιεύσεις και δεδομένα και της ισότητας των φύλων μέσω του προγράμματος «Ορίζων 2020» .
• Οι ερευνητικές οργανώσεις όπως οι οργανισμοί χρηματοδότησης της έρευνας και τα ερευνητικά ιδρύματα έχουν επιδείξει ισχυρή στήριξη για το θεματολόγιο του ΕΧΕ.
• Έχει δημιουργηθεί μηχανισμός παρακολούθησης του ΕΧΕ ο οποίος παρέχει ολοένα και σημαντικότερα δεδομένα για την αξιολόγηση των επιδόσεων σε εθνικό και θεσμικό επίπεδο.

Αδυναμίες προς αντιμετώπιση στον τομέα της έρευνας

• Μολονότι σχεδόν όλες οι χώρες της ΕΕ έχουν εγκρίνει εθνικές στρατηγικές για την έρευνα, εξακολουθούν να υφίστανται μεγάλες διαφορές ως προς την κατανομή της χρηματοδότησης στην έρευνα από αυτές. Επίσης, δεν υπάρχουν συμφωνημένα πρότυπα στην Ευρώπη για τις διεθνείς αξιολογήσεις από ομότιμους κριτές.
• Απαιτείται περισσότερη κατάρτιση για τους υποψήφιους διδάκτορες της ΕΕ, ούτως ώστε να διαθέτουν τις κατάλληλες δεξιότητες για εργασία εκτός ακαδημαϊκού πλαισίου.
• Ενώ οι περισσότερες χώρες της ΕΕ ασκούν πρακτικές ανοικτών διαδικασιών πρόσληψης για θέσεις εργασίας σε δημόσια ερευνητικά ιδρύματα, η χρήση των πρακτικών ανοικτών διαδικασιών πρόσληψης είναι ανομοιόμορφη μεταξύ των χωρών, των ερευνητικών ινστιτούτων και των βαθμών.
• Περισσότερες από τις μισές χώρες της ΕΕ διαθέτουν πρωτοβουλίες που στηρίζουν την ισότητα των φύλων στην έρευνα, αλλά ο ρυθμός της πραγματικής αλλαγής είναι ιδιαίτερα αργός.
• Παρατηρείται βελτίωση στις χώρες της ΕΕ όσον αφορά τη διασφάλιση της ανοικτής πρόσβασης σε ερευνητικά αποτελέσματα (δημοσιεύσεις και δεδομένα) και την ανάπτυξη εθνικών στρατηγικών μεταφοράς γνώσης, αλλά πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες και στους δύο αυτούς τομείς.

Η έκθεση προόδου σημειώνει ότι οι χώρες της ΕΕ πρέπει να καταρτίσουν, έως τα μέσα του 2015, χάρτη πορείας του ΕΧΕ. Αυτό εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε πρωτοβουλίες που θα στοχεύουν στις ειδικές ανάγκες της κάθε χώρας.

Μελλοντικές προκλήσεις

Ο ΕΧΕ, προκειμένου να μεγιστοποιήσει το δυναμικό των ανοικτών συστημάτων έρευνας της Ευρώπης και να προωθήσει την καινοτομία, πρέπει να ενθαρρύνει νέες προτεραιότητες πολιτικής και επιτεύγματα έρευνας και να παρέχει βιώσιμες λύσεις για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κοινωνία. Η ολοένα και αυξανόμενη απαίτηση για ακεραιότητα και λογοδοσία της έρευνας, καθώς και για νέους τρόπους διεξαγωγής και ανταλλαγής της έρευνας (δηλ. η ανοικτή επιστήμη), σημαίνουν ότι τα νέα ενδιαφερόμενα μέρη θα διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στην επιτυχημένη πορεία της.

τελευταία ενημέρωση 13.05.2015