Πράσινη Βίβλος για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού

Η Επιτροπή εξετάζει τα κύρια θέματα που συνδέονται με τη συνεχιζόμενη αύξηση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης: προκλήσεις που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή και την εσωτερική αγορά της ενέργειας, δράσεις σχετικά με την προσφορά και τη ζήτηση ενεργειακών πόρων, θέση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της πυρηνικής ενέργειας κ.λπ.

ΠΡΑΞΗ

Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής της 29ης Νοεμβρίου 2000: «Προς μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τη ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού» [COM (2000) 769 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Η εξωτερική ενεργειακή εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) εξακολουθεί να αυξάνεται συνεχώς. Η ΕΕ καλύπτει τις ενεργειακές της ανάγκες σε ποσοστό 50% από τα εισαγόμενα προϊόντα και αν δεν καταβληθούν σχετικές προσπάθειες μέχρι το 2020 ή το 2030 το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί σε 70%. Η εν λόγω εξωτερική ενεργειακή εξάρτηση ενέχει οικονομικούς, κοινωνικούς, οικολογικούς και φυσικούς κινδύνους για την ΕΕ. Οι ενεργειακές εισαγωγές αντιπροσωπεύουν ποσοστό 6% των συνολικών εισαγωγών και, σε γεωπολιτικούς όρους, αναλογούν σε ποσοστό 45% των πετρελαϊκών εισαγωγών από τη Μέση Ανατολή και σε ποσοστό 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η EΕ εξακολουθεί όμως να μην διαθέτει ακόμη όλα εκείνα τα μέσα που θα της επιτρέψουν να κάνει τη διεθνή αγορά να μεταβληθεί. Η αδυναμία της αυτή τονίστηκε σαφέστατα με αφορμή την αλματώδη άνοδο των τιμών του πετρελαίου στα τέλη του έτους 2000.

Η λύση που προτείνεται στην Πράσινη Βίβλο για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος είναι να αναπτυχθεί μια στρατηγική για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, η οποία θα στοχεύει στη μείωση των κινδύνων που συνδέονται με την εν λόγω εξωτερική της εξάρτηση.

Νέες προκλήσεις

Αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα αυτό, η ΕΕ θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει τις πολυάριθμες προκλήσεις που θα χρειαστεί να λάβει υπόψη της κατά την επεξεργασία της στρατηγικής αυτής. Τα δύο νέα σημαντικότερα καυτά προβλήματα είναι:

• οι περιβαλλοντικές ανησυχίες που επηρεάζουν τις ενεργειακές επιλογές και ιδίως η καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών·
• η δημιουργία της εσωτερικής αγοράς η οποία θα δώσει νέα βαρύτητα και ρόλο στη ζήτηση με αποτέλεσμα η εξέλιξη αυτή να ενδέχεται να οδηγήσει σε νέες εντάσεις στο χώρο της πολιτικής, με αποτέλεσμα π.χ. η πτώση των τιμών να αντιστρατευτεί ενδεχομένως τον αγώνα κατά των κλιματικών αλλαγών. Αποτελεί καθήκον των συγκεκριμένων κοινωνιών να καταλήξουν σε αποτελεσματικές συμβιβαστικές λύσεις.

Η ευρωπαϊκή στρατηγική

4. Η ενεργειακή πολιτική έχει προσλάβει στις ημέρες μας κοινοτικές διαστάσεις: Τα κράτη μέλη αλληλεξαρτώνται τόσο στα θέματα της καταπολέμησης των κλιματικών μεταβολών, όσο και στα θέματα της δημιουργίας της εσωτερικής αγοράς. Αυτό δεν αντικατοπτρίζεται ωστόσο στις νέες κοινοτικές αρμοδιότητες. Η Κοινότητα δύναται να παρέμβει ασκώντας στις αρμοδιότητες που έχει σε πολυάριθμους τομείς και ιδίως στα θέματα της εσωτερικής αγοράς, της εναρμόνισης, του περιβάλλοντος και της φορολογίας.

Παρόλα αυτά, η ανυπαρξία πολιτικής συναίνεσης προς στήριξη της κοινοτικής ενεργειακής πολιτικής περιορίζει τις δυνατότητες παρέμβασης. Εκείνο που οφείλει να εξετασθεί είναι εάν θα ήταν πλεονεκτικότερο να διευρυνθεί το πεδίο των κοινοτικών αρμοδιοτήτων στον τομέα της ενέργειας, για να εξασφαλίζει τον καλύτερο έλεγχο της τύχης της η ΕΕ στον ενεργειακό τομέα. Το θέμα που είναι σημαντικό στο σημείο αυτό δεν είναι να προταθεί μία στρατηγική ασφάλειας του εφοδιασμού «καθ' όλα έτοιμη», αλλά να εγκαινιασθεί πολύ περισσότερο η συζήτηση για τα ζητήματα αυτά.

Η μακροπρόθεσμη ευρωπαϊκή ενεργειακή στρατηγική

6. Στην Πράσινη Βίβλο κρίνεται ότι ο κυριότερος στόχος της ενεργειακής στρατηγικής πρέπει να είναι να εξασφαλισθεί, για την ευημερία των πολιτών και την εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας, η απτή και συνεχής διαθεσιμότητα ενεργειακών προϊόντων στην αγορά σε τιμή προσπελάσιμη για όλους τους καταναλωτές, με παράλληλο σεβασμό των περιβαλλοντικών ανησυχιών και στο πλαίσιο των προοπτικών της βιώσιμης ανάπτυξης. Στο σημείο αυτό δεν επιδιώκεται η μεγιστοποίηση της ενεργειακής αυτοδυναμίας ή η ελαχιστοποίηση της εξάρτησης, αλλά η μείωση των κινδύνων που συνδέονται με αυτήν. Η συζήτηση θα πρέπει να λάβει υπόψη της τους ενεργειακούς πόρους που χρησιμοποιούνται σήμερα. Η ΕΕ στηρίζεται σε εντονότατο βαθμό στις ορυκτές καύσιμες ύλες όπως το πετρέλαιο (ο δεσπόζων πόρος). Απαιτείται η λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού.

Στην Πράσινη Βίβλο σκιαγραφείται το σχεδιάγραμμα της μακροπρόθεσμης ενεργειακής στρατηγικής, με βάση την οποία η ΕΕ:

• θα προβεί σε εξισορρόπηση της πολιτικής της προσφοράς με τη λήψη σαφών μέτρων προς στήριξη της ζήτησης. Τα περιθώρια των χειρισμών είναι πολύ σημαντικότερα στο πεδίο της ζήτησης, παρά σε συνάρτηση με την αύξηση της κοινοτικής προσφοράς. Το ενδεδειγμένο μέτρο θα ήταν να επιδιωχθεί ο έλεγχος των ρυθμών αύξησης της ζήτησης, ενθαρρύνοντας ιδίως την αληθινή μεταβολή της στάσης των καταναλωτών, χρησιμοποιώντας, για παράδειγμα, τους φορολογικούς μηχανισμούς.Σε ό,τι αφορά την προσφορά, θα πρέπει να δοθεί το προβάδισμα στην πάλη κατά της αναθέρμανσης του κλίματος, προωθώντας ιδίως τις νέες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, χρηματοδοτώντας, για παράδειγμα, την ανάπτυξή τους με την εκμετάλλευση αποδοτικών πηγών ενεργείας.
• θα προβεί στην ανάλυση της μεσοπρόθεσμης συμβολής των πηγών πυρηνικής ενέργειας.Όπως προβλέπεται, εάν δεν ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα, η συμβολή της πυρηνικής ενέργειας θα εξασθενήσει σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό στο μέλλον. Εξετάζοντας τη μελλοντική συμβολή των πηγών πυρηνικής ενεργείας, αυτή θα χρειασθεί στο πλαίσιο της συζήτησης αυτής να εξετασθούν ζητήματα όπως η αναθέρμανση του κλίματος, η ασφάλεια του εφοδιασμού και η βιώσιμη ανάπτυξη. Ανεξάρτητα από τα συμπεράσματα στα οποία θα καταλήξει η εξέταση αυτή, οι έρευνες στον τομέα της ασφάλειας της διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων θα πρέπει να συνεχισθούν δραστήρια.
• θα προβλέψει τη δημιουργία του ενισχυμένου πλέγματος διατάξεων για τα στρατηγικά αποθέματα και τις νέες βασικές αρτηρίες εισαγωγών για τους υδρογονάνθρακες, χαρακτηριστικό στοιχείο των οποίων είναι ο αυξανόμενος ρυθμός των εισαγωγών.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 10ης Ιανουαρίου 2007 προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τίτλο «Ενεργειακή πολιτική για την Ευρώπη» [COM(2007) 1 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Με τη θέσπιση μιας νέας ενεργειακής πολιτικής, η ΕΕ προσανατολίζεται προς μια πιο ασφαλή, ανταγωνιστική και βιώσιμη οικονομία με χαμηλή κατανάλωση ενέργειας. Η νέα αυτή ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική εστιάζεται κυρίως στους παράγοντες που συμβάλλουν στην κατοχύρωση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού.

Οδηγία 2006/67/ΕΚ του Συμβουλίου της 24ης Ιουλίου 2006 περί υποχρεώσεως διατηρήσεως ενός ελαχίστου επιπέδου αποθεμάτων αργού πετρελαίου ή/και προϊόντων πετρελαίου από τα κράτη μέλη (κωδικοποιημένη έκδοση) [Επίσημη Εφημερίδα L 217 της 8.8.2006].

Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να δημιουργούν και να διατηρούν ένα ελάχιστο επίπεδο αποθεμάτων προϊόντων πετρελαίου, το οποίο να αντιστοιχεί τουλάχιστον σε ενενήντα ημέρες μέσης ημερήσιας εσωτερικής κατανάλωσης του προηγούμενου ημερολογιακού έτους.

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Σεπτεμβρίου 2002 με τίτλο: «Η εσωτερική αγορά ενέργειας: Συντονισμένα μέτρα όσον αφορά την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού» [COM(2002) 488 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Η Επιτροπή τονίζει ότι η δημιουργία μιας ολοκληρωμένης αγοράς ενέργειας καθιστά τα κράτη μέλη όλο και περισσότερο ανεξάρτητα και πρέπει να συνοδεύεται από συντονισμένα μέτρα για την ασφάλεια του εφοδιασμού τους σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Τα μέτρα αυτά πρέπει να αποσκοπούν, ιδίως, στην εναρμόνιση της οργάνωσης και την προώθηση της συντονισμένης χρησιμοποίησης των πετρελαϊκών αποθεμάτων (εθνικά συστήματα αποθήκευσης αποθεμάτων, αποθέματα ασφαλείας, κριτήρια παρέμβασης), στην εναρμόνιση των ελάχιστων μέτρων για την ασφάλεια του εφοδιασμού σε φυσικό αέριο (ελάχιστα επίπεδα ασφάλειας, μέτρα αντιμετώπισης των κρίσεων, συμβάσεις εφοδιασμού), καθώς και στην οργάνωση ενεργειακού διαλόγου μεταξύ παραγωγών και καταναλωτριών χωρών.

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 26ης Ιουνίου 2002 στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τελική έκθεση για την Πράσινη Βίβλο «Προς μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού» [COM(2002) 321 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Η Πράσινη Βίβλος, που δημοσιεύθηκε τοn Νοέμβριο 2000, προκάλεσε πολλές συζητήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και η εν λόγω έκθεση θίγει εκ νέου τα επίμαχα θέματα. Οι περισσότεροι από τους εμπλεκόμενους φορείς που αποφάνθηκαν επί των προτάσεων της Πράσινης Βίβλου, όπως είναι τα κράτη μέλη και οι ΜΚΟ, διάκεινται ευνοϊκά ως προς τον κεντρικό άξονα της προτεινόμενης στρατηγικής, δηλαδή μια στρατηγική που να δίνει έμφαση στον έλεγχο της ζήτησης μέσω της προώθησης, για παράδειγμα, της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης.

Δεδομένης της πλήρους σχεδόν συναίνεσης στην προσέγγιση αυτή, η Επιτροπή έχει ήδη υποβάλει προτάσεις. Πρόκειται κυρίως για:

• την οδηγία 2001/77/ΕΚ σχετικά με την παραγωγή ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (es de en fr)·
• την οδηγία 2002/91/ΕΚ για την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια ·
• την οδηγία 2003/30/ΕΚ για την προώθηση των βιοκαυσίμων (es de en fr)·
• τη Λευκή Βίβλο επί της πολιτικής των μεταφορών με σκοπό τη βελτίωση της διαχείρισης του εν λόγω τομέα, ο οποίος αντιπροσωπεύει το 32% της ενεργειακής κατανάλωσης και το 28% των συνολικών εκπομπών CO2.

Παρά το γεγονός ότι η ΕΕ έχει λάβει μέτρα για την προώθηση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, οι μέχρι σήμερα προσπάθειες ήταν ιδιαίτερα ανεπαρκείς.

Η ΕΕ εξαρτάται ήδη, σε έναν ορισμένο βαθμό, από πετρέλαιο που εισάγεται από τρίτες χώρες. Είναι αναγκαίο να δρομολογηθεί ένας εμπεριστατωμένος διάλογος μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των τρίτων χωρών παραγωγών για να βελτιωθεί η διαφάνεια στην αγορά και να συναφθούν ικανοποιητικές συμφωνίες εφοδιασμού. Όσον αφορά τα πετρελαϊκά αποθέματα (), η Επιτροπή αξιολογεί μια νέα προσέγγιση που θα εξασφάλιζε μεγαλύτερη σταθερότητα μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ . Θα πρέπει επίσης να εξετασθεί το θέμα της δημιουργίας στρατηγικών αποθεμάτων φυσικού αερίου.

Η πυρηνική ενέργεια αποτελεί βασικό στοιχείο του διαλόγου για την ασφάλεια του εφοδιασμού, δεδομένου ότι το όφελος το οποίο συνεπάγεται από απόψεως μείωσης των εκπομπών αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου ισοδυναμεί με το ήμισυ των εκπομπών από το σύνολο των αυτοκινήτων της ΕΕ. Οι γνώμες εξακολουθούν να διίστανται για τη συγκεκριμένη μορφή ενέργειας, πλην όμως παραμένει μια εναλλακτική λύση. Πράγματι, το θέμα της επεξεργασίας των ραδιενεργών αποβλήτων (es de en fr) και η μεταφορά τους αποτελούν σημαντική αιτία προβληματισμού σε σχέση με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού, η ΕΕ έχει δώσει ιδιαίτερη σημασία στην πυρηνική ασφάλεια στις διαπραγματεύσεις που διεξάγει με τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες και σκοπεύει να καθιερώσει, μακροπρόθεσμα, νέα μέτρα για ολόκληρη την ΕΕ .

Η φορολογική εναρμόνιση (es de en fr) εξακολουθεί να προσκρούει σε διάφορες επιφυλάξεις. Ωστόσο, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης ζητήθηκε η έκδοση, μέχρι το τέλος του 2002, της οδηγίας για την φορολόγηση της ενέργειας.

Η εσωτερική αγορά ενέργειας παίζει σημαντικό ρόλο στην ασφάλεια του εφοδιασμού διότι η νομοθεσία για την υλοποίησή της περιλαμβάνει όχι μόνον το στόχο επίτευξης περισσότερο ανταγωνιστικών τιμών αλλά και υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας ώστε να εξασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει διακοπή του ενεργειακού εφοδιασμού. Παράλληλα, θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια για μεγαλύτερο άνοιγμα της αγοράς και αύξηση των ενδοκοινοτικών συναλλαγών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στον εν λόγω τομέα, πλην όμως απαιτείται η μελέτη ενός γενικού προτύπου ασφάλειας του εφοδιασμού που να περιλαμβάνει:

• μια μακροπρόθεσμη προκαταρκτική δράση
• μηχανισμούς παρακολούθησης της αγοράς
• εργαλεία πολιτικής
• ενίσχυση των σχέσεων με τις τρίτες χώρες.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 02.10.2007