Εγκατάσταση του συστήματος σιδηροδρομικής σηματοδότησης ERTMS/ETCS

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί την ανασυγκρότηση του σιδηροδρομικού τομέα με την άρση των τεχνικών φραγμών στις συναλλαγές και τη διαλειτουργικότητα των σιδηροδρομων (δηλαδή την ικανότητά τους να κινούνται αδιακρίτως σε οποιοδήποτε τμήμα του δικτύου). Αυτό θα διευκολύνει την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού δικτύου ενώ ταυτόχρονα θα βελτιώσει την ασφάλεια και θα μειώσει το κόστος.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την εγκατάσταση του ευρωπαϊκού συστήματος σιδηροδρομικής σηματοδότησης ERTMS/ETCS [COM(2005) 298 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Στην Ευρώπη υπάρχουν σήμερα περισσότερα από είκοσι διαφορετικά συστήματα σηματοδότησης και ελέγχου της ταχύτητας στις σιδηροδρομικές μεταφορές. Τα συστήματα που είναι εγκατεστημένα στις μηχανές έλξης, οι οποίες είναι εφοδιασμένες με αισθητήρες που αντιδρούν στα σήματα εκπεμπόμενα δίπλα από την τροχιά, είναι μεν δαπανηρά αλλά απαραίτητα για την ασφάλεια και τη διαχείριση της κυκλοφορίας. Ωστόσο, η συνύπαρξη πολλών μοντέλων συνιστά εμπόδιο στην ανάπτυξη της διεθνούς κυκλοφορίας, διότι οι μηχανές έλξης πρέπει να είναι σε θέση να «διαβάζουν» σήματα διαφορετικών δικτύων όταν διέρχονται τα σύνορα. Έτσι, το τρένο Thalys, το οποίο εξυπηρετεί ιδίως τη γραμμή Παρίσι-Βρυξέλλες, διαθέτει επτά συστήματα. Αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται το κόστος και οι κίνδυνοι βλάβης και οι μηχανοδηγοί να βρίσκονται συνεχώς μπροστά σε ένα γρίφο, καθώς αναγκάζονται να κάνουν τους ταχυδακτυλουργούς με τις διάφορες διεπαφές. Eξάλλου, αυτός ο κατακερματισμός συνιστά εμπόδιο στην ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου σε ευρωπαϊκή κλίμακα, ενώ οι οδικές μεταφορές ωφελούνται από την έλλειψη τέτοιων εμποδίων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκτιμώντας ότι η άρση των εμποδίων εντάσσεται πλήρως στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβόνας (διότι επιτρέπει την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του σιδηροδρομικού τομέα και ταυτόχρονα προωθεί την ενοποίησή του), δημοσίευσε, στις 4 Ιουλίου 2005, ανακοίνωση για την εγκατάσταση του ευρωπαϊκού συστήματος σιδηροδρομικής σηματοδότησης ERTMS/ETCS.

Η σημασία της σηματοδότησης για την ασφάλεια

Τα είκοσι διαφορετικά συστήματα που συνυπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη έχουν αναπτυχθεί σε εθνική κλίμακα. Παρουσιάζουν μεγάλη ανομοιογένεια ως προς τις επιδόσεις τους και την ασφάλεια. Πολλά θανατηφόρα ατυχήματα - όπως εκείνο της Μπολόνια το 2005, του Albacete το 2003 ή του Λονδίνου το 1999 - δείχνουν ότι ένα σύστημα σηματοδότησης καλύτερων επιδόσεων στο οποίο θα είναι ενσωματωμένο σύστημα αυτόματου ελέγχου της ταχύτητας των τρένων θα μπορούσε να βελτιώσει το επίπεδο ασφαλείας των σιδηροδρόμων.

Διαδοχικές πρόσθετες δαπάνες από τους φορείς εκμετάλλευσης

Οι μηχανές έλξης με τις οποίες εκτελούνται διεθνή δρομολόγια πρέπει άλλωστε να είναι εφοδιασμένες με πολλαπλά συστήματα, ικανά να επεξεργάζονται τις πληροφορίες που διαβιβάζονται από τα παρατρόχια συστήματα. Επειδή η προσθήκη συστημάτων στα τρένα είναι πολύ δαπανηρή, ή και αδύνατη ορισμένες φορές, ορισμένα τρένα πρέπει να σταματούν στα σύνορα για αλλαγή της μηχανής έλξης. Έτσι, για το σιδηρόδρομο Thalys, τα πολυάριθμα συστήματα που πρέπει να ενσωματωθούν επαυξάνουν κατά 60 % το κόστος κατασκευής του συρμού. Τέτοια εμπόδια καθιστούν προβληματική τη σύνδεση και την ενοποίηση των διαφόρων ευρωπαϊκών δικτύων.

Η Επιτροπή υποστηρίζει λοιπόν την προοδευτική μετάβαση σε ενιαίο σύστημα στα διάφορα κράτη μέλη: το Ευρωπαϊκό Σύστημα Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS).

Αυτό απαρτίζεται από δύο συστήματα:

• το GSM-R, σύστημα ραδιοεπικοινωνίας βασισμένο στο πρότυπο GSM (της κινητής τηλεφωνίας), το οποίο όμως χρησιμοποιεί διαφορετικές συχνότητες, ειδικές για τους σιδηρόδρομους·
• το ETCS (Ευρωπαϊκό Σύστημα Ελέγχου Αμαξοστοιχιών), το οποίο καθιστά δυνατή τη διαβίβαση στον μηχανοδηγό πληροφοριών αλλά και τον έλεγχο τήρησης της επιτρεπόμενης ταχύτητας.

Η εγκατάσταση του ETCS

Η μεν εγκατάσταση του GSM-R προχωρά γρήγορα, τεχνολογικά ωθούμενη από την επιτυχία της κινητής τηλεφωνία GSM για το κοινό, ενώ αντίθετα το ETCS αναπτύσσεται ειδικά για τον σιδηροδρομικό τομέα και χρειάζεται περισσότερο χρόνο. Για το ETCS χρειάζεται η εγκατάσταση ειδικού δομοστοιχείου στο τρένο και απαιτείται η χρήση παρατρόχιων αισθητήρων με τον ίδιο μορφότυπο. Καθώς η διάρκεια ζωής του σιδηροδρομικού εξοπλισμού είναι πολυετής (άνω των 20 ετών), είναι αδύνατον να ανανεωθεί μονομιάς όλο το δίκτυο. Έτσι, η Επιτροπή κρίνει ότι συχνά είναι αναπόφευκτη η συνύπαρξη τουλάχιστον ενός συστήματος με το ETCS στο τρένο ή/και δίπλα στην τροχιά.

Μακροπρόθεσμα, το διακύβευμα είναι κολοσσιαίο, ιδίως ως προς τη μείωση του εξωτερικού κόστους όπως η ρύπανση, ο θόρυβος, η ασφάλεια και η συμφόρηση. Eξάλλου, φαίνεται ότι, εάν χρησιμοποιηθεί μόνον το ETCS, το κόστος του είναι αισθητά χαμηλότερο από εκείνο των συμβατικών συστημάτων. Όσον αφορά τις μηχανές έλξης, με την ύπαρξη ενός και μόνον συστήματος θα μετριασθεί η πολυπλοκότητα των μηχανών έλξης και, ταυτόχρονα, θα απλουστευθούν οι εργασίες συντήρησης. Σύμφωνα με την UNIFE (Ένωση Ευρωπαϊκών Βιομηχανιών Σιδηροδρομικού Υλικού (EN)), το ETCS θα μπορούσε επομένως να αυξήσει τη μεταφορική ικανότητα των γραμμών σε ποσοστό από 2 έως 20 % σε σύγκριση με τα υπάρχοντα συστήματα.

Για μια στρατηγική γρήγορης μετατροπής

Η Επιτροπή προτείνει μια στρατηγική γρήγορης μετατροπής με σκοπό να επιτευχθεί σύντομα κρίσιμη μάζα εξοπλισμού με ETCS. Επιθυμεί να εξοπλισθεί επαρκής αριθμός μηχανών έλξης μέσα σε ένα διάστημα δέκα ή δώδεκα ετών, παράλληλα με την υλοποίηση των μεγάλων διεθνών και διαλειτουργικών διαδρόμων.

Τη στρατηγική αυτή επιθυμεί άλλωστε ολόκληρος ο σιδηροδρομικός τομέας, ο οποίος προσυπέγραψε στις 17 Μαρτίου 2005 πρωτόκολλο συμφωνίας με την Επιτροπή. Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να πραγματοποιηθούν επενδύσεις της τάξης των 5 δισ., ώστε να επιτευχθεί η κρίσιμη μάζα το 2016. Η Επιτροπή προτείνει να χρηματοδοτήσει έως το 50 % των επενδύσεων. Η χρηματοδότηση θα μπορούσε να φθίνει συν τω χρόνω, έτσι ώστε να επισπευσθεί η μετατροπή. Ο σιδηροδρομικός τομέας δεσμεύθηκε επίσης να συνδράμει τα κράτη μέλη στην προετοιμασία των εθνικών τους προγραμμάτων εγκατάστασης του ETCS.

Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων

Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να εξασφαλισθεί ότι η διάθεση των κοινοτικών κονδυλίων στον συγκεκριμένο τομέα, και ιδίως για έργα υποδομής, δεν θα επηρεάσει δυσμενώς την υλοποίηση διαλειτουργικού διευρωπαϊκού δικτύου. Η Επιτροπή επιθυμεί λοιπόν να θεωρείται ως αρνητικός παράγοντας κατά την αξιολόγηση των έργων η μη τήρηση των τεχνικών προδιαγραφών διαλειτουργικότητας εν γένει και η χρήση συστημάτων άλλων από το ETCS ειδικά, ακόμη και εάν αυτό δικαιολογείται από νομική άποψη. Πρέπει εξάλλου να εξασφαλισθεί ότι οι σιδηρόδρομοι που είναι εξοπλισμένοι με ETCS και GSM-R συγκεκριμένου κατασκευαστή θα μπορούν να κινούνται σε δίκτυο εξοπλισμένο από άλλο κατασκευαστή.

Έτσι, η Επιτροπή προτείνει να ορισθεί ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων, ο οποίος θα εδρεύει στη Lille/Valenciennes στη Γαλλία, ως θεματοφύλακας των τεχνικών προδιαγραφών, στις οποίες άρχισε να παραπέμπει η Επιτροπή από το 2002 και ολοκληρώθηκαν το 2004. Σε κάθε έργο χρηματοδοτούμενο με κοινοτικά κονδύλια στο οποίο προβλέπεται η ενσωμάτωση του ETCS ή του GSM-R, για να καταβληθεί η τελική πληρωμή πρέπει να αποδεικνύεται, με τη διενέργεια δοκιμών, ότι τηρήθηκαν οι προδιαγραφές διαλειτουργικότητας.

Ευρωπαίος συντονιστής

Η Επιτροπή έκρινε άλλωστε σκόπιμο να ορισθεί ως Ευρωπαίος συντονιστής μια αναγνωρισμένη προσωπικότητα από τον σιδηροδρομικό τομέα, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η συντονισμένη εγκατάσταση του ERTMS.

Πιστοποίηση των μηχανοδηγών

Η Επιτροπή επισημαίνει εξάλλου ότι η τυποποίηση που θα επέλθει από την εγκατάσταση του ERTMS θα επιτρέψει να απλουστευθεί ειδική εκπαίδευση των μηχανοδηγών, από την οποία εξαρτάται η απόκτηση του ευρωπαϊκού πιστοποιητικού. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός θα διευκολύνει επίσης τις ανταλλαγές μηχανοδηγών και εκπαιδευτών μεταξύ σιδηροδρομικών επιχειρήσεων από διαφορετικά κράτη μέλη.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 09.11.2006