Voorkoming van misbruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorisme-financiering

 

SAMENVATTING VAN:

Richtlijn (EU) 2015/849 — voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering

WAT IS HET DOEL VAN DE RICHTLIJN?

• Richtlijn (EU) 2015/849 (vierde antiwitwasrichtlijn, 4AMLD) heeft tot doel het witwassen van geld* en de financiering van terrorisme* te bestrijden door te voorkomen dat de financiële markt voor die doeleinden wordt misbruikt.
• De richtlijn vervangt de vorige richtlijn 2005/60/EG (derde antiwitwasrichtlijn, 3AMLD), die in 2007 in werking is getreden.
• Het doel ervan is om eventuele onduidelijkheden in de vorige richtlijn en de bijbehorende wetgeving weg te nemen en om de consistentie van de regels voor de bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme in alle lidstaten van de Europese Unie (EU) te verbeteren.
• De richtlijn houdt ook rekening met de aanbevelingen uit 2012 van de Financial Action Task Force (FATF), die in 2023 zijn herzien.
• Om rekening te houden met deze bijgewerkte aanbevelingen voert Wijzigingsverordening (EU) 2023/1113 aanvullende categorieën van aanbieders van virtuele activa in die voorheen niet onder de richtlijn vielen, zoals gedefinieerd in Verordening (EU) 2023/1114, de verordening betreffende cryptoactivamarkten (zie de samenvatting). Wijzigingsverordening (EU) 2023/1113 bevat ook regels om ervoor te zorgen dat aanbieders van cryptoactiva*diensten* in staat zijn risico’s inzake het witwassen van geld en terrorismefinanciering waaraan zij worden blootgesteld, op passende wijze te beperken.

KERNPUNTEN

De richtlijn is van toepassing op:

• kredietinstellingen;
• financiële instellingen;
• aangewezen niet-financiële ondernemingen en beroepen, zoals:
  • auditors,
  • externe accountants,
  • belastingadviseurs,
  • notarissen en juristen, in bepaalde omstandigheden,
  • vastgoedmakelaars wanneer zij optreden als tussenpersoon bij de verhuur van onroerend goed waarvoor de maandelijkse huurprijs meer dan 10 000 EUR bedraagt,
  • handelaren in goederen (bv. edelmetalen en edelstenen, wanneer er contante betalingen van 10 000 EUR of meer worden verricht),
  • kunsthandelaren wanneer de waarde van een transactie 10 000 EUR of meer bedraagt,
  • aanbieders van kansspeldiensten.

De richtlijn:

• versterkt de regelgeving met betrekking tot de identificatie van klanten — in het bijzonder de uiteindelijk begunstigde* van bedrijven en juridische constructies (trusts) versterkt;
• vereist dat informatie over de uiteindelijk begunstigde van vennootschappen in elke lidstaat wordt gehouden in een centraal register, zoals een handelsregister, een vennootschapsregister of een openbaar register;
• verbetert het bewustzijn van en de reactie op eventuele bedreigingen in verband met het witwassen van geld en terrorismefinanciering — naast de nationale risicobeoordelingen die door de lidstaten moeten worden uitgevoerd, voert de Europese Commissie ook beoordelingen uit van de risico’s in verband met het witwassen van geld en terrorismefinanciering die de interne markt beïnvloeden en verband houden met grensoverschrijdende activiteiten (het eerste verslag werd uitgebracht in juni 2017);
• brengt een gecoördineerd Europees beleid tot stand om om te gaan met niet-EU-landen (derde landen) die een inefficiënte regelgeving voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering (AML/CTF) hebben, om het financiële systeem van de EU te beschermen — De eerste EU-lijst van “derde landen met een hoog risico” is in juli 2016 vastgesteld bij een gedelegeerde handeling van de Commissie, en de lijst is sindsdien verscheidene keren gewijzigd;
• versterkt en verbetert de samenwerking tussen de financiële-inlichtingeneenheden (FIE’s), die tot de belangrijkste actoren in de strijd tegen het witwassen van geld en de financiering van terrorisme behoren — Een systematische uitwisseling van informatie tussen FIE’s moet plaatsvinden via geavanceerde technische infrastructuren die gebruikmaken van FIU.net, een gedecentraliseerd computernetwerk dat gebruikmaakt van een geavanceerde matching-technologie;
• bepaalt dat vermoedens van witwassen van geld of terrorismefinanciering moeten worden gemeld aan de overheidsinstanties, gewoonlijk de FIE;
• vereist dat degenen voor wie het is bestemd:
  • ondersteunende maatregelen invoeren, zoals het verzekeren van gepaste opleiding voor werknemers en het invoeren van deugdelijke interne preventiegedragslijnen en -procedures,
  • voor bijkomende waarborgen zorgen zoals verscherpt cliëntenonderzoek voor situaties waarin sprake is van een verhoogd risico, zoals transacties met banken buiten de EU en, in het bijzonder, ten aanzien van natuurlijke personen of juridische entiteiten die gevestigd zijn in niet-EU-landen die door de Commissie als derde landen met een hoog risico zijn aangemerkt;
• verbiedt banken om naast anonieme rekeningen en spaarboekjes anonieme kluizen bij te houden;
• bevat maatregelen om risico’s in verband met prepaidkaarten en virtuele valuta’s te voorkomen door:
  • de identificatiedrempel voor prepaidkaarthouders te verlagen van 250 EUR tot 150 EUR,
  • de nationale FIE’s in staat te stellen informatie te verkrijgen waarmee ze de identiteit van de eigenaar van de virtuele valuta kunnen achterhalen;
• verbetert de samenwerking tussen FIE’s, waardoor ze meer informatie kunnen uitwisselen.
• geeft de Europese Bankautoriteit (EBA) sinds 1 januari 2020 de taak om het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en terrorismefinanciering te voorkomen en om de inspanningen van alle EU-aanbieders van financiële diensten en bevoegde autoriteiten op dit gebied te leiden, coördineren en monitoren (zie de samenvatting).

Wijzigingsverordening (EU) 2023/1113

Verordening (EU) 2023/1113 creëert een systeem voor de uitwisseling van cryptoactiva om ervoor te zorgen dat deze niet illegaal worden gebruikt, bijvoorbeeld om sancties te omzeilen of om terrorisme of oorlog te financieren. Om te voldoen aan internationale normen voor de overdracht van cryptoactiva en om de traceerbaarheid van deze activa te waarborgen, is het voor aanbieders van cryptoactivadiensten verplicht om bepaalde informatie over verzenders en begunstigden van deze activa, ongeacht hun waarde, te verzamelen en, in voorkomend geval, aan de autoriteiten bekend te maken.

Verordening (EU) 2023/1113 strekt tot wijziging van Richtlijn (EU) 2015/849 om:

• alle categorieën aanbieders van cryptoactivadiensten te omvatten, zoals omschreven in Verordening (EU) 2023/1114, overeenkomstig de definitie van “financiële instellingen” in Richtlijn (EU) 2015/849 (artikel 3);
• van aanbieders van cryptoactivadiensten te verlangen dat zij risicobeperkende maatregelen nemen in verhouding tot de risico’s die verbonden zijn aan overdracht met zelfgehoste adressen en om, in voorkomend geval, versterkte onderzoeksmaatregelen toe te passen (artikel 19a);
• van aanbieders van cryptoactivadiensten te verlangen dat zij passende risicobeperkende maatregelen nemen bij het vaststellen van grensoverschrijdende correspondentrelaties waarbij cryptoactivadiensten worden uitgevoerd met een respondent-entiteit die niet in de EU is gevestigd (nieuw artikel 19 ter);
• lidstaten de mogelijkheid te bieden om te verlangen dat aanbieders van cryptoactivadiensten die op hun grondgebied gevestigd zijn anders dan in de vorm van een bijkantoor, en waarvan het hoofdkantoor in een andere lidstaat gesitueerd is, op hun grondgebied een centraal contactpunt aanwijzen (artikel 45, lid 9);
• de registratievereisten te schrappen met betrekking tot de categorieën aanbieders van cryptoactivadiensten die onder één centraal vergunningenstelsel uit hoofde van Verordening (EU) 2023/1114 (artikel 47, lid 1) zullen vallen — deze wijzigingen aan Richtlijn (EU) 2015/849 vereisen ook dat de Europese Bankautoriteit richtsnoeren opstelt over een reeks kwesties, waaronder:
  • de criteria en elementen waarmee aanbieders van cryptoactivadiensten rekening moeten houden bij het uitvoeren van de beoordeling van de grensoverschrijdende correspondentrelaties waarbij cryptoactivadiensten worden uitgevoerd en de risicobeperkende maatregelen met betrekking tot de respondent-entiteiten, met inbegrip van de minimale actie die aanbieders van cryptoactivadiensten moeten ondernemen wanneer de respondent-entiteit niet geregistreerd is of niet over een vergunning beschikt (nieuw artikel 19 ter),
  • risicovariabelen en -factoren waarmee aanbieders van cryptoactivadiensten rekening moeten houden bij het aangaan van zakelijke relaties of het uitvoeren van transacties in cryptoactiva (artikel 18),
  • maatregelen die aanbieders van cryptoactivadiensten moeten nemen om het risico op het witwassen van geld en terrorismefinanciering dat verbonden is aan de overdracht van cryptoactiva naar of vanuit een zelfgehost adres* vast te stellen en te beoordelen (nieuw artikel 19a),
  • hoe de verbeterde klantenonderzoeksmaatregelen moeten worden toegepast en welke passende risicobeperkende maatregelen moeten worden genomen wanneer meldingsplichtige entiteiten cryptoactivadiensten aanbieden zonder registratie of zonder vergunning (nieuw artikel 24a).

Als aanvulling op Richtlijn (EU) 2015/849

In een gedelegeerde handeling, Gedelegeerde Verordening (EU) nr. 2019/758 van de Commissie wordt een reeks aanvullende maatregelen vastgesteld, waaronder de minimumactie, die krediet- en financiële instellingen moeten nemen om het witwasrisico en het risico van terrorismefinanciering doeltreffend te beheersen wanneer het recht van een derde land niet toestaat dat op groepsniveau geldende gedragslijnen en procedures ten uitvoer worden gelegd door tot de groep behorende bijkantoren of meerderheidsdochters die in het derde land zijn gevestigd.

VANAF WANNEER TREDEN DE REGELS IN WERKING?

Richtlijn (EU) 2015/849 is van toepassing sinds 25 juni 2015 en moest oorspronkelijk vóór 26 juni 2017 in de lidstaten worden omgezet in nationale wetgeving. Deze termijn werd echter verlengd door verschillende wijzigingen, met name door Richtlijn (EU) 2018/843, die voor 10 januari 2020 volledig in nationale wetgeving moest zijn omgezet. Dezelfde datum was van toepassing voor de instelling van de in artikel 30 van Richtlijn (EU) 2015/849 bedoelde registers, zoals gewijzigd, terwijl de in artikel 31 van die richtlijn bedoelde registers uiterlijk op 10 maart 2020 tot stand moesten zijn gebracht.

De wijzigingen die zijn ingevoerd door Wijzigingsverordening (EU) 2023/1113 zijn van toepassing vanaf 30 december 2024.

ACHTERGROND

De richtlijn is een onderdeel van een pakket EU-wetgevingsmaatregelen die gericht zijn op de preventie van het witwassen van geld en terrorismefinanciering, waarvan Verordening (EU) 2015/847 betreffende de traceerbaarheid van geldovermakingen, deel uitmaakt (zie de samenvatting). De richtlijn maakt deel uit van een bredere EU-strategie voor het aanpakken van financiële misdaad die het werk omvat van:

• een Deskundigengroep witwassen en terrorismefinanciering, die regelmatig samenkomt om ideeën uit te wisselen en de Commissie bij te staan bij de voorbereiding van wetgeving of bij het bepalen van het beleid;
• het Comité voor de voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme dat adviezen geeft over uitvoeringsmaatregelen van Commissie;
• het netwerk van FIE’s;
• het Gemengd Comité van de Europese toezichthoudende autoriteiten.

Zie voor meer informatie:

• EU-kader voor de bestrijding van het witwassen van geld en terrorismefinanciering (Europese Commissie)
• Bestrijding van terrorismefinanciering (Europese Commissie)
• Bestrijding van het witwassen van geld en terrorismefinanciering (Raad van de Europese Unie)
• De bestrijding van het witwassen van geld en terrorismefinanciering (Europese Bankautoriteit).

KERNBEGRIPPEN

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Richtlijn (EU) 2015/849 van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2015 inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering, tot wijziging van Verordening (EU) nr. 648/2012 van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 2005/60/EG van het Europees Parlement en de Raad en Richtlijn 2006/70/EG van de Commissie (PB L 141 van 5.6.2015, blz. 73-117).

Achtereenvolgende wijzigingen in Richtlijn (EU) 2015/849 werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Verordening (EU) 2023/1113 van het Europees Parlement en de Raad van 31 mei 2023 betreffende bij geldovermakingen en overdrachten van bepaalde cryptoactiva te voegen informatie en tot wijziging van Richtlijn (EU) 2015/849 (PB L 150 van 9.6.2023, blz. 1-39).

Verordening (EU) 2023/1114 van het Europees Parlement en de Raad van 31 mei 2023 betreffende cryptoactivamarkten en tot wijziging van Verordeningen (EU) nr. 1093/2010 en (EU) nr. 1095/2010 en Richtlijnen 2013/36/EU en (EU) 2019/1937 (PB L 150 van 9.6.2023, blz. 40-205).

Richtlijn (EU) 2019/2177 van het Europees Parlement en de Raad van 18 december 2019 tot wijziging van Richtlijn 2009/138/EG betreffende de toegang tot en uitoefening van het verzekerings- en het herverzekeringsbedrijf (Solvabiliteit II), Richtlijn 2014/65/EU betreffende markten voor financiële instrumenten, en van Richtlijn (EU) 2015/849 inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering (PB L 334 van 27.12.2019, blz. 155-163).

Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad over de beoordeling van risico’s op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering die van invloed zijn op de interne markt en verband houden met grensoverschrijdende activiteiten (COM(2022) 554 final van 27.10.2022).

Aanbeveling (EU) 2020/1039 van de Commissie van 14 juli 2020 betreffende het ontbreken van banden met niet‐coöperatieve jurisdicties als conditionaliteit voor financiële steun van de staat aan ondernemingen in de Unie (PB L 227 van 16.7.2020, blz. 76-79).

Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad over de beoordeling van risico’s op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering die van invloed zijn op de interne markt en verband houden met grensoverschrijdende activiteiten (COM(2019) 370 final van 24.7.2019).

Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad waarin het kader voor de samenwerking tussen de financiële-inlichtingeneenheden wordt beoordeeld (COM(2019) 371 final van 24.7.2019).

Gedelegeerde Verordening (EU) 2019/758 van de Commissie van 31 januari 2019 tot aanvulling van Richtlijn (EU) 2015/849 van het Europees Parlement en de Raad met betrekking tot technische reguleringsnormen inzake de minimumactie en de soort bijkomende maatregelen waartoe krediet- en financiële instellingen verplicht zijn met het oog op het beperken van het witwasrisico en het risico van terrorismefinanciering in bepaalde derde landen (PB L 125 van 14.5.2019, blz. 4-10).

Richtlijn (EU) 2018/843 van het Europees Parlement en de Raad van 30 mei 2018 tot wijziging van Richtlijn (EU) 2015/849 inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering, en tot wijziging van de Richtlijnen 2009/138/EG en 2013/36/EU (PB L 156 van 19.6.2018, blz. 43-74).

Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad over de beoordeling van risico’s op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering die van invloed zijn op de interne markt en verband houden met grensoverschrijdende activiteiten (COM(2017) 340 final van 26.6.2017).

Gedelegeerde Verordening (EU) 2016/1675 van de Commissie van 14 juli 2016 tot aanvulling van Richtlijn (EU) 2015/849 van het Europees Parlement en de Raad door de identificatie van derde landen met een hoog risico die strategische tekortkomingen vertonen (PB L 254 van 20.9.2016, blz. 1-4).

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) 2015/847 van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2015 betreffende bij geldovermakingen te voegen informatie en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1781/2006 (PB L 141 van 5.6.2015, blz. 1-18).

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EU) nr. 1093/2010 van het Europees Parlement en de Raad van 24 november 2010 tot oprichting van een Europese toezichthoudende autoriteit (Europese Bankautoriteit), tot wijziging van Besluit nr. 716/2009/EG en tot intrekking van Besluit 2009/78/EG van de Commissie (PB L 331 van 15.12.2010, blz. 12-47).

Zie de geconsolideerde versie.

Laatste bijwerking 04.12.2023