52013SC0469

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

που συνοδεύει το έγγραφο

Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

για ενέργειες ενημέρωσης σχετικά με τα γεωργικά προϊόντα και προώθησής τους στην εσωτερική αγορά και σε τρίτες χώρες

Η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) στηρίζει ενέργειες ενημέρωσης και προώθησης υπέρ των γεωργικών προϊόντων στην εσωτερική αγορά και σε τρίτες χώρες. Από το 1999, η στήριξη αυτή παρέχεται μέσω οριζόντιου καθεστώτος ενημέρωσης και προώθησης, στο οποίο υπάγεται ένα ευρύ φάσμα προϊόντων. Το καθεστώς αυτό αναθεωρήθηκε τελευταία, το 2008, με σκοπό την απλούστευση.

Η υπό εξέλιξη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ[1] καλύπτει ζητήματα όπως η καλύτερη στόχευση της στήριξης, η βελτίωση της σύγκλισης των επιπέδων στήριξης μεταξύ και εντός των κρατών μελών και η ενίσχυση της αειφορίας με μέτρα οικολογικοποίησης (πρασίνισμα). Ως εκ τούτου, είναι πλέον σκόπιμο να επανεξεταστούν οι ενέργειες ενημέρωσης και προώθησης, δεδομένων των δεσμών τους με τη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ. Με τη μεταρρύθμιση αυτή θα αντιμετωπιστούν επίσης διάφορες ελλείψεις, θα βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα της πολιτικής και θα διευκολυνθεί η καλύτερη πληροφόρηση των πολιτών για την προστιθέμενη αξία της ΚΓΠ. Οι αναμενόμενες επιπτώσεις της στην ανταγωνιστικότητα, την προστιθέμενη αξία και την αειφορία της γεωργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) θα ενισχύσουν επίσης τη συμβολή της ΚΓΠ στη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

Η διαδικασία μεταρρύθμισης ξεκίνησε το 2011 με βάση εξωτερική αξιολόγηση της τρέχουσας πολιτικής και το Πράσινο Βιβλίο σχετικά με την ενημέρωση για τα γεωργικά προϊόντα και την προώθησή τους[2]. Το αποτέλεσμα ήταν να εκδοθεί τον Μάρτιο του 2012 ανακοίνωση της Επιτροπής που καθορίζει κατευθυντήριες γραμμές για τη μεταρρύθμιση[3].

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χαιρέτισε την πρωτοβουλία. Θεωρεί ότι η αναθεώρηση της πολιτικής προώθησης αποτελεί ένα πρώτο βήμα προς την αύξηση της αξίας που Ευρωπαίοι και άλλοι αποδίδουν στην ευρωπαϊκή γεωργική παραγωγή και, ως εκ τούτου, θα έχει θετικές επιπτώσεις στην κερδοφορία της.

1.           Ορισμός του προβλήματος και ενωσιακή προστιθέμενη αξία

1.1.        Αυξημένη πίεση στην ανταγωνιστικότητα του γεωργικού τομέα

Το μείζον ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι η αυξημένη πίεση που δέχεται η ανταγωνιστικότητα του γεωργικού τομέα και η οποία οφείλεται σε τρία διαφορετικά αίτια:

· Σκληρός ανταγωνισμός εις βάρος των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων

Ενώ η ΕΕ έχει μειώσει σημαντικά τη δημόσια στήριξη των εξαγωγών (από 50 % των δαπανών της ΚΓΠ το 1980 σε λιγότερο από 0,5 % σήμερα) και συνεχίζει να κινείται προς την ίδια κατεύθυνση, οι περισσότεροι από τους ανταγωνιστές της ασκούν πολιτικές χρηματοδότησης ενεργειών προώθησης ή χορήγησης εξαγωγικών ενισχύσεων για να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον πρώτο παγκοσμίως εξαγωγέα γεωργικών προϊόντων (από κοινού με την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2011). Το 2012, σε ομοσπονδιακό επίπεδο και μόνο, οι ΗΠΑ διέθεσαν δημόσια κονδύλια ύψους 280 εκατ. δολαρίων για την προώθηση των γεωργικών εξαγωγών τους.

Πυκνώνουν επίσης οι πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην εξουδετέρωση της πολιτικής της ΕΕ για τις γεωγραφικές ενδείξεις[4]. Σε απάντηση στην επιτυχία της Ευρώπης όσον αφορά την προστασία των γεωγραφικών της ενδείξεων σε διεθνές επίπεδο, εμφανίστηκαν ορισμένες ενώσεις που επιδιώκουν να υπερασπιστούν την αρχή των κοινών ονομασιών των γεωργικών προϊόντων, παρέχοντας με τον τρόπο αυτό μια βάση για την αμφισβήτηση, από τις τρίτες χώρες, της προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων.

Επιπλέον, η ευρωπαϊκή γεωργία βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με ένα πολύ πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον που επέφερε η αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και ελευθέρωση του εμπορίου. Κατά συνέπεια, οι ευρωπαϊκές εξαγωγές γεωργικών προϊόντων στον υπόλοιπο κόσμο εμφανίζουν πτωτική τάση, προς όφελος των αναδυόμενων οικονομιών που διαθέτουν σημαντικό δυναμικό αύξησης της γεωργικής παραγωγής τους. Την τελευταία δεκαετία, λόγου χάριν, το κατ’ αξία μερίδιο της Βραζιλίας στις παγκόσμιες εξαγωγές σχεδόν διπλασιάστηκε από 5 % σε περίπου 10 %. Ο σκληρός αυτός ανταγωνισμός δεν παρατηρείται μόνο σε τρίτες χώρες, αλλά και στην εσωτερική αγορά, όπου τα ευρωπαϊκά γεωργικά προϊόντα καλούνται να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό των εισαγόμενων.

· Αυξημένες πιέσεις κόστους στη γεωργική παραγωγή της ΕΕ

Κατά την περίοδο 2000-2012, οι διεθνείς τιμές των γεωργικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 82 %, ενώ η αύξηση των τιμών της ενέργειας και των λιπασμάτων εκτινάχθηκε σε 261 % και 286 %, αντιστοίχως, με αποτέλεσμα να σημειωθεί ο υψηλότερος βαθμός αστάθειας της τελευταίας 30ετίας. Η ανοδική τάση του κόστους της ενέργειας και των ζωοτροφών αναμένεται να συνεχιστεί, με αποτέλεσμα την αναπόφευκτη αύξηση των δαπανών που συνδέονται με τη διαδικασία παραγωγής.

Επιπλέον, οι γεωργοί οφείλουν να τηρούν αυστηρότερα πρότυπα παραγωγής που εγγυώνται ασφαλή, υψηλής ποιότητας και αειφόρο παραγωγή. Η υποχρέωση αυτή συνεπάγεται συμμόρφωση με απαιτήσεις ΚΓΠ, υγείας και καλής μεταχείρισης των ζώων, καθώς και φυτοϋγειονομικές απαιτήσεις, οι οποίες θα ενισχυθούν περαιτέρω στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της ΚΓΠ με ειδικές απαιτήσεις όσον αφορά το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή.

· Έλλειψη επίγνωσης της ποιότητας των γεωργικών προϊόντων της ΕΕ, ιδίως στην εσωτερική αγορά

Η ποιότητα των προϊόντων μπορεί να τονώσει την ανταγωνιστικότητα, εφόσον είναι γνωστή και αναγνωρίζεται. Η πλειονότητα των ευρωπαίων πολιτών θεωρούν ήδη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να εξασφαλίζει, μέσω της ΚΓΠ, ότι τα γεωργικά προϊόντα είναι καλής ποιότητας, υγιεινά και ασφαλή. Ωστόσο, από τα στατιστικά στοιχεία προκύπτει ότι οι καταναλωτές δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι σχετικά με την πραγματική ποιότητα των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων, ενώ μόνο το 14 % των καταναλωτών είναι σε θέση να αναγνωρίσει τους λογότυπους ΠΟΠ/ΠΓΕ[5], τα κορυφαία ευρωπαϊκά συστήματα ποιότητας που έχουν θεσπιστεί με την ΚΓΠ.

1.2.        Η ενωσιακή προστιθέμενη αξία της πολιτικής της ενημέρωσης και προώθησης στο πλαίσιο της ΚΓΠ

Σε αντίθεση με άλλους τομείς της οικονομίας, η γεωργία είναι ο μόνος τομέας που διέπεται από κοινή πολιτική της ΕΕ, με κοινούς κανόνες τους οποίους προβλέπει η Συνθήκη, συμπεριλαμβανομένων κανόνων για την προώθηση.

Η ΚΓΠ παρέχει στους γεωργούς τη δυνατότητα να προσφέρουν όχι μόνο ασφαλή τρόφιμα υψηλής ποιότητας μέσω μεθόδων αειφόρου γεωργίας, αλλά και δημόσια αγαθά. Ως εκ τούτου, δεν ενδιαφέρει μόνο τους γεωργούς ή τις αγροτικές κοινότητες, αλλά και ολόκληρη την κοινωνία. Συνεπώς, για να κατανοήσει καλύτερα το ευρύ κοινό την ΚΓΠ και να την υποστηρίξει περισσότερο, είναι σημαντική η ευαισθητοποίηση των πολιτών στους στόχους και στην προστιθέμενη αξία της. Όσον αφορά τις αγορές τρίτων χωρών, είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις της αυξημένης ανταγωνιστικότητας με την προβολή των πλεονεκτημάτων των ευρωπαϊκών μεθόδων παραγωγής, ιδίως σε μια εποχή σταδιακής άρσης των εμποδίων στις εμπορικές συναλλαγές, καθώς και της ποιότητας των ευρωπαϊκών προϊόντων. Η δράση σε επίπεδο ΕΕ θα εξασφαλίσει τη διεξαγωγή συνεκτικών δραστηριοτήτων ενημέρωσης και προώθησης, όπως είναι κανονικά αναμενόμενο από μια κοινή πολιτική της ΕΕ σαν την ΚΓΠ. Εν ολίγοις, η πολιτική προώθησης συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση των καταναλωτών στις εγγενείς ιδιότητες και τον τρόπο παραγωγής των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων, διευκολύνει την εμπορία των προϊόντων αυτών και ενισχύει την ανταλλαγή ορθών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών. Παρόλα αυτά, λαμβανομένων υπόψη των επικείμενων αλλαγών λόγω της μεταρρύθμισης της ΚΓΠ, πρέπει να επικαιροποιηθεί και η ευρωπαϊκή πολιτική προώθησης.

Με βάση τα ανωτέρω και δεδομένης της έλλειψης πόρων στους εθνικούς προϋπολογισμούς ως επακόλουθο της οικονομικής κρίσης —με αποτέλεσμα να είναι ελάχιστες οι εκστρατείες προώθησης από τα κράτη μέλη ή τις οργανώσεις παραγωγών— το ενωσιακό σύστημα ασκεί σημαντική μόχλευση στα γενικά προγράμματα ενημέρωσης, καθώς και στην εφαρμογή πολυκρατικών προγραμμάτων, που οδηγούν στην ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των κρατών μελών και στην επίτευξη οικονομιών κλίμακας.

2.           Η τρέχουσα ευρωπαϊκή πολιτική ενημέρωσης για τα γεωργικά προϊόντα και προώθησής τους

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στηρίζει προγράμματα προώθησης γενικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της πολιτικής για την ενημέρωση σχετικά με τα γεωργικά προϊόντα και τη μέθοδο παραγωγής τους και για την προώθησή τους. Εξαιρούνται οι ενέργειες που βασίζονται σε εμπορικές επωνυμίες και όσες ενθαρρύνουν την κατανάλωση προϊόντων λόγω της συγκεκριμένης καταγωγής τους. Τα προγράμματα υποβάλλονται από κλαδικές επαγγελματικές οργανώσεις και συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ, με ανώτατο ποσοστό συνεισφοράς 50 %. Η εκάστοτε επαγγελματική οργάνωση πρέπει να συνεισφέρει τουλάχιστον το 20 %, ενώ το υπόλοιπο βαρύνει το κράτος μέλος στο οποίο αυτή έχει υποβάλει το πρόγραμμά της. Επιπλέον, η Επιτροπή αναλαμβάνει ειδικές πρωτοβουλίες σε τρίτες χώρες, όπως συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις ή οργάνωση εμπορικών αποστολών υψηλού επιπέδου με τη συμμετοχή του αρμόδιου για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη Επιτρόπου.

Ο ετήσιος προϋπολογισμός της πολιτικής της ενημέρωσης και προώθησης στον γεωργικό τομέα ανέρχεται σε 50 εκατ. ευρώ.

Η πολιτική ενημέρωσης και προώθησης έχει να επιδείξει θετικά αποτελέσματα ως προς την προβολή των προϊόντων ποιότητας και της εικόνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο στην εσωτερική αγορά όσο και σε τρίτες χώρες. Προώθησε επίσης την κατανάλωση ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων. Ωστόσο, είναι δυνατόν να αντληθούν διδάγματα από την πείρα που έχει αποκτηθεί από την εφαρμογή της πολιτικής αυτής, καθώς και από τις αντιδράσεις των ενδιαφερομένων στο Πράσινο Βιβλίο και τις εξωτερικές αξιολογήσεις του καθεστώτος. Τα ανωτέρω αποκαλύπτουν δυσχέρειες και εμπόδια στην εφαρμογή: αντίληψη της γενικού χαρακτήρα προώθησης ως ακατάλληλης σε τρίτες χώρες· απουσία στρατηγικής με σαφείς προτεραιότητες· περιορισμένη ελκυστικότητα των πολυκρατικών προγραμμάτων· περίπλοκη διαχείριση του καθεστώτος και απουσία κοινών δεικτών για τη μέτρηση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής προώθησης. Τα προβλήματα αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν.

3.           Στόχοι

Η ευρωπαϊκή γεωργία αντιμετωπίζει πολλές και διάφορες προκλήσεις: οικονομικές (αστάθεια των τιμών, επιβράδυνση της αύξησης της παραγωγικότητας των συντελεστών παραγωγής, ελάττωση του μεριδίου της γεωργίας στην τροφική αλυσίδα), περιβαλλοντικές και κλιματικές (διατήρηση και προαγωγή της αειφόρου γεωργίας, μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου), καθώς και κοινωνικές (συμμετοχή στην αγροτική οικονομία και εδαφική ισορροπία). Στη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ θα υιοθετηθεί σφαιρική προσέγγιση για την ανταπόκριση σε όλες αυτές τις προκλήσεις.

Η πολιτική προώθησης των γεωργικών προϊόντων, ως μέσο της ΚΓΠ, πρέπει και αυτή να επιδιώξει τους στόχους της «ΚΓΠ με ορίζοντα το 2020», ιδίως τον στόχο αύξησης της ανταγωνιστικότητας του τομέα, τόσο στην εσωτερική αγορά όσο και σε τρίτες χώρες. Αυτό θα επιτευχθεί με:

– την ανάπτυξη και το άνοιγμα νέων αγορών για τα ευρωπαϊκά γεωργικά προϊόντα στην εσωτερική αγορά και σε τρίτες χώρες,

– την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών στην ποιότητα των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων,

– τη βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας της πολιτικής της προώθησης.

4.           Σενάρια άσκησης πολιτικής

Εκπονήθηκαν τρία σενάρια πολιτικής ως εναλλακτικές λύσεις αντί της υφιστάμενης πολιτικής. Τα σενάρια αυτά προκύπτουν από τα διακριτικά χαρακτηριστικά που αναδείχθηκαν από τον δημόσιο διάλογο και τις θέσεις των διαφόρων ενδιαφερομένων: την ή τις στοχευόμενες αγορές, την ύπαρξη ή μη ευρωπαϊκής στρατηγικής για την προώθηση και τους κανόνες που αφορούν την προβολή εμπορικών επωνυμιών ιδιωτικών επιχειρήσεων και τη μνεία της καταγωγής των προϊόντων.

Τα ακόλουθα σενάρια διατυπώθηκαν για την εκτίμηση των επιπτώσεων και για να τροφοδοτήσουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων:

– Το σενάριο «Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης με βελτιώσεις» είναι μια περιορισμένη προσαρμογή της τρέχουσας πολιτικής της προώθησης. Αναγνωρίζει την αξία της πολιτικής προώθησης και καλύπτει τις ελλείψεις ώστε να καταστεί η ΚΓΠ πιο απλή και προσιτή, να δοθεί η δυνατότητα συμμετοχής σε περισσότερους δικαιούχους (κυρίως οργανώσεις παραγωγών) και να διευκολυνθεί η συμμετοχή αυτή με κατάλληλη τεχνική υποστήριξη.

– Το σενάριο «Στόχευση» υπερβαίνει το σενάριο «Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης με βελτιώσεις». Προβλέπει την εκτέλεση στοχευμένων δραστηριοτήτων προώθησης στην εσωτερική αγορά και σε τρίτες χώρες. Η στρατηγική θα βασίζεται στη στενή παρακολούθηση των τάσεων της αγοράς και στη διαπραγμάτευση συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών και θα επιτρέπει τη στόχευση συγκεκριμένων αγορών, πληθυσμών, προϊόντων ή κλάδων στα προγράμματα προώθησης. Το σενάριο αυτό αποβλέπει επίσης στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων από διαφορετικά κράτη μέλη, ώστε να διευκολυνθεί με τον τρόπο αυτό η απευθείας διαχείριση των πολυκρατικών προγραμμάτων από την Επιτροπή. Ο κατάλογος των επιλέξιμων προϊόντων και θεμάτων θα είναι εκτενέστερος σε αυτό το σενάριο. Τέλος, το σενάριο προτείνει να επιτρέπονται, υπό όρους, οι αναφορές στην καταγωγή των προϊόντων και σε εμπορικές επωνυμίες ιδιωτικών επιχειρήσεων στο πλαίσιο της επεξήγησης του γενικού μηνύματος.

– Το σενάριο «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες» έχει τις ίδιες φιλοδοξίες με το σενάριο «Στόχευση», αλλά τις περιορίζει στις αγορές τρίτων χωρών και μόνο. Το σενάριο αυτό προβλέπει κεντρική διαχείριση από την Επιτροπή και ανάληψη ενεργειών σύμφωνα με στρατηγική επιλογής, ενώ περιλαμβάνει και τις αλλαγές που περιγράφονται στο σενάριο «Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης με βελτιώσεις». Επιπλέον, εκτός από τη γενική προώθηση, θα είναι επίσης επιλέξιμες στο πλαίσιο της πολιτικής της προώθησης οι διαφημιστικές δραστηριότητες για μεμονωμένες εμπορικές επωνυμίες ιδιωτικών επιχειρήσεων, ενδεχομένως με διευρυμένο κατάλογο επιλέξιμων προϊόντων και θεμάτων.

5.           Εκτίμηση των επιπτώσεων των σεναρίων άσκησης πολιτικής

5.1.        Σενάριο «Καμία πολιτική»

Από μελέτες και εκθέσεις αξιολόγησης, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης του Ελεγκτικού Συνεδρίου, του 2009, προκύπτει ότι η ευρωπαϊκή πολιτική προώθησης διαδραματίζει θετικό, αν και δύσκολο να μετρηθεί, ρόλο και, τελικά, επιβραβεύει τους ευρωπαίους γεωργούς για τις προσπάθειές τους να παράγουν τα προϊόντα τους τηρώντας τα αυστηρά πρότυπα της ΚΓΠ. Η εγκατάλειψη της πολιτικής αυτής θα μείωνε τις προοπτικές για αύξηση της αξίας των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων και, συνεπώς, θα σήμαινε απώλεια προστιθέμενης αξίας για την ΕΕ, τόσο από άποψη μεριδίου όσο και εικόνας στην αγορά. Θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε συγκέντρωση ή εντατικοποίηση της παραγωγής και σε ομοιογενοποίηση των γεωργικών προϊόντων.

5.2.        Σενάριο «Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης με βελτιώσεις»

Από οικονομική άποψη, η διεύρυνση της πρόσβασης στο καθεστώς προς τις οργανώσεις παραγωγών αναμένεται ότι θα επιτρέψει στους παραγωγούς να αξιοποιούν καλύτερα τα προγράμματα ενημέρωσης και προώθησης. Κατά συνέπεια, το σενάριο αυτό ενθαρρύνει την αποδοτική λειτουργία του γεωργικού τομέα, τονώνει την ανταγωνιστικότητα και επιτυγχάνει τόσο οικονομίες κλίμακας, όσο και οικονομική μεγέθυνση.

Η αύξηση του αριθμού των πρωτοβουλιών θα ενισχύσει το προφίλ της Επιτροπής στις διεθνείς εμπορικές εκθέσεις, προς όφελος κυρίως των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) που συμμετέχουν σ’ αυτές. Η τεχνική υποστήριξη αναμένεται ότι θα βελτιώσει τον σχεδιασμό των προγραμμάτων προώθησης, συμπεριλαμβανομένων των πολυκρατικών, με αποτέλεσμα μια δυναμικότερη εσωτερική αγορά.

Από κοινωνική άποψη, η ενθάρρυνση της ίδρυσης οργανώσεων παραγωγών αναμένεται ότι θα ενισχύσει τον γεωργικό τομέα και θα βελτιώσει τις κοινωνικές συνθήκες στις αγροτικές περιοχές.

5.3.        Σενάριο «Στόχευση»

Από οικονομική άποψη, η ευρωπαϊκή στρατηγική προώθησης θα καταστήσει δυνατή τη στόχευση συγκεκριμένων προϊόντων, θεμάτων και αγορών με τις ενέργειες, μεγιστοποιώντας έτσι την απόδοση των επενδύσεων στην πολιτική ενημέρωσης και προώθησης. Οι επικοινωνιακές δραστηριότητες που θα συνοδεύουν κάθε ενέργεια προώθησης θα αυξήσουν την προβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και προβλέπεται ότι θα τονώσουν τη ζήτηση για τα ευρωπαϊκά γεωργικά προϊόντα, λόγω του υψηλού επιπέδου των σχετικών προτύπων και των μεθόδων παραγωγής τους. Η προβολή εμπορικών επωνυμιών ιδιωτικών επιχειρήσεων —σημαντικό πλεονέκτημα κατά τη στιγμή της πραγματικής αγοράς από τον καταναλωτή— προβλέπεται ότι θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων και θα ωφελήσει τις ΜΜΕ, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι θα έχουν κατά προτεραιότητα πρόσβαση στο καθεστώς. Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας θα διευκολυνθεί επίσης από τη διεύρυνση του καταλόγου επιλέξιμων προϊόντων. Με τις δραστηριότητες αυτού του σεναρίου θα τονωθούν οι εξαγωγές γεωργικών προϊόντων της ΕΕ. Οι αλλαγές στη διαχείριση των πολυκρατικών προγραμμάτων προβλέπεται ότι θα οδηγήσουν σε αύξησή τους, καθώς και σε σημαντικές οικονομίες κλίμακας και ανταλλαγή εμπειριών.

Από κοινωνική άποψη, το σενάριο αυτό θα συμβάλει στη διατήρηση, ή ακόμη και στην αύξηση, της απασχόλησης στον τομέα των γεωργικών προϊόντων διατροφής, προκειμένου αυτός να ανταποκριθεί στην αναμενόμενη αύξηση των εξαγωγών χάρη στη στρατηγική. Επιπροσθέτως, η στρατηγική θα διευκολύνει την προώθηση προϊόντων που έχουν αναγνωριστεί στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών συστημάτων ποιότητας και συνδέονται με περιφέρειες καταγωγής και ευρωπαϊκές παραδόσεις, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στη διαφήμιση και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης. Η διαφήμιση της καταγωγής των προϊόντων αναμένεται να έχει θετικά αποτελέσματα, όχι μόνο για τις οικείες περιφέρειες ή κράτη μέλη, αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά, δεδομένου ότι θα φέρει στις εκστρατείες την εικόνα και τις παραδόσεις της. Τέλος, θα μπορούσαν να προβληθούν μέσω της στρατηγικής θέματα που αφορούν την ευημερία των καταναλωτών και την υγιεινή διατροφή.

Από περιβαλλοντική άποψη, η στρατηγική θα τονίσει τα σχετικά με την αειφόρο παραγωγή χαρακτηριστικά της ΚΓΠ, γεγονός που θα αυξήσει την αξία των προσπαθειών των ευρωπαίων παραγωγών και θα ενθαρρύνει την ανάπτυξη της γεωργίας που σέβεται το περιβάλλον.

5.4.        Σενάριο «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες»

Λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες αύξησης των εξαγωγών, το σενάριο αυτό δίνει προτεραιότητα στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού τομέα. Με την προβολή των εμπορικών επωνυμιών και της καταγωγής των προϊόντων θα προωθηθούν οι εξαγωγές. Ωστόσο, προκειμένου να περιοριστεί ο κίνδυνος απροσδόκητων κερδών για ιδιωτικές εταιρείες και η ενδεχόμενη υποκατάσταση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και των ιδιωτικών επενδύσεων, θα πρέπει να εφαρμόζονται ειδικά κριτήρια επιλεξιμότητας. Από την άλλη πλευρά, η απουσία ενεργειών ενημέρωσης και προώθησης με στόχο την εσωτερική αγορά θα έχει αντίκτυπο στους ευρωπαίους καταναλωτές: η γενική ενημέρωση σχετικά με τα γεωργικά προϊόντα, τις μεθόδους παραγωγής ή την υγιεινή διατροφή θα αφεθεί στην πρωτοβουλία των κρατών μελών και των επαγγελματικών οργανώσεων, για τους οποίους δεν αποτελεί κατ’ ανάγκη την πρώτη προτεραιότητα.

Από περιβαλλοντική άποψη, οι ενέργειες θα ενθαρρύνουν την αγορά και κατανάλωση, σε τρίτες χώρες, ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων, των οποίων οι μέθοδοι παραγωγής πληρούν περιβαλλοντικά φιλόδοξες απαιτήσεις της ΚΓΠ. Με τον τρόπο αυτό ενθαρρύνεται η αειφόρος γεωργική παραγωγή. Ωστόσο, οι ευρωπαίοι καταναλωτές, στους οποίους δεν θα απευθύνονται πλέον οι εν λόγω ενέργειες, θα είναι λιγότερο ενημερωμένοι σχετικά με τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις που οφείλουν να πληρούν οι ευρωπαίοι γεωργοί, γεγονός που με τη σειρά του μπορεί να αποδυναμώσει τον δεσμό μεταξύ γεωργίας και περιβάλλοντος.

5.5.        Διοικητική επιβάρυνση

Ο μεγαλύτερος αριθμός δυνητικών δικαιούχων βάσει όλων των σεναρίων θα αυξήσει τον φόρτο εργασίας κατά την επιλογή των προγραμμάτων ενημέρωσης και προώθησης. Λόγω της παροχής τεχνικής υποστήριξης και της ανάπτυξης πρωτοβουλιών θα αυξηθούν επίσης τα σχετικά με την άμεση διαχείριση καθήκοντα της Επιτροπής. Ωστόσο, η βελτίωση της διαδικασίας επιλογής θα οδηγήσει σε εξοικονόμηση πόρων σε σύγκριση με την τρέχουσα διοικητική επιβάρυνση.

Επιπλέον, η μεγαλύτερη ελκυστικότητα του καθεστώτος και η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της πολιτικής της προώθησης κατά τα σενάρια «Στόχευση» και «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες» μπορεί να αυξήσουν τον φόρτο εργασίας, τόσο των εθνικών αρχών όσο και των υπηρεσιών της Επιτροπής. Η Επιτροπή θα μπορούσε επίσης να βρεθεί αντιμέτωπη με μεγάλη αύξηση του αριθμού των ενεργειών με κεντρική διαχείριση, ιδίως σε σχέση με τα πολυκρατικά προγράμματα. Έχει αρχίσει η εκπόνηση μελέτης στην οποία εξετάζεται η δυνατότητα ανάθεσης ορισμένων από τα σχετικά καθήκοντα σε εκτελεστικό οργανισμό.

Τέλος, η καλύτερη διαχείριση των πολυκρατικών προγραμμάτων, όπως προβλέπεται στα σενάρια «Στόχευση» και «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες», θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης των επαγγελματικών οργανώσεων σε σχέση με την παρούσα κατάσταση.

5.6.        Διεθνής διάσταση

Η ευρωπαϊκή πολιτική προώθησης προβάλλει την εικόνα και την ποιότητα των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων εντός της ΕΕ και σε τρίτες χώρες. Είναι συνεπής με τη συμφωνία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) για τη γεωργία και συμβιβάζεται με τους κανόνες του. Καμία από τις διατάξεις που προτείνουν τα διάφορα σενάρια δεν θίγει την ταξινόμηση των ενεργειών προώθησης στις κοινοποιήσεις των ευρωπαϊκών γεωργικών δαπανών στον ΠΟΕ.

5.7.        Αξιολόγηση των δυνατοτήτων απλούστευσης

Τα διάφορα σενάρια προβλέπουν απλούστερη διαχείριση της πολιτικής, ενώ το σενάριο «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες» επιτυγχάνει την καλύτερη επίδοση στο πεδίο αυτό. Το εν λόγω σενάριο περιλαμβάνει μονοσταδιακή επιλογή σε ετήσια μόνο βάση (κοινό στοιχείο όλων των σεναρίων) και απλουστευμένη διαχείριση των πολυκρατικών προγραμμάτων, καθώς οι οντότητες θα συναλλάσσονται απευθείας με την Επιτροπή (στοιχείο και του σεναρίου «Στόχευση»). Δεδομένου ότι θα επικεντρώνεται μόνο σε τρίτες χώρες, θα αποφευχθούν οι δυσχέρειες κατά την ερμηνεία και την εφαρμογή του καθεστώτος που θα μπορούσαν να ανακύψουν, εάν ίσχυαν διαφορετικοί κανόνες για την εσωτερική αγορά και για τις τρίτες χώρες.

6.           Σύγκριση των σεναρίων ως προς τους στόχους και τις επιπτώσεις τους

Στόχος και των τριών σεναρίων είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού τομέα της Ευρώπης. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι ουσιαστικής σημασίας η ευαισθητοποίηση στην ποιότητα των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων. Οι αναμενόμενες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις των σεναρίων συνοψίζονται στον επόμενο πίνακα.

|| || Σενάριο «Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης με βελτιώσεις» || Σενάριο «Στόχευση» || Σενάριο «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες»

Οικονομικές επιπτώσεις || Ανταγωνιστικότητα του γεωργικού τομέα || + || +++ || ++

ΜΜΕ || + || ++ || +++

Ευρωπαίοι καταναλωτές || 0 || ++ || --

Περιφέρειες || + || +++ || ++

Λειτουργία της εσωτερικής αγοράς || 0 || ++ || +

Κοινωνικές επιπτώσεις || Απασχόληση || + || ++ || ++

Πολιτισμός, κληρονομιά || + || +++ || ++

Ευημερία των ευρωπαίων καταναλωτών || 0 || + || -

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις || Αειφόρος παραγωγή || 0 || ++ || +

Απλούστευση || + || ++ || +++

Η καλύτερη διαχείριση βάσει του σεναρίου «Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης με βελτιώσεις» προβλέπεται ότι θα έχει συνολικά μικρές αλλά αισθητές θετικές επιπτώσεις σε όλα τα πεδία. Κάθε επιμέρους πρόγραμμα, διατηρώντας την τρέχουσα τάση, θα συνεχίσει να αποδίδει αξιόλογα αποτελέσματα. Ωστόσο, η απουσία σφαιρικής προσέγγισης θα υπονομεύσει τη συνοχή της όλης πολιτικής, με κίνδυνο να μείνουν ανεκμετάλλευτες ευκαιρίες που προσφέρονται σε συγκεκριμένους κλάδους ή αγορές, ιδίως τρίτων χωρών. Η νέα τεχνική υποστήριξη θα μπορούσε να ενισχύσει τις σχέσεις μεταξύ των δικαιούχων και να τους βοηθά στην εύρεση εταίρων για την εφαρμογή πολυκρατικών προγραμμάτων. Ωστόσο, το σενάριο αυτό δεν καλύπτει τα διαχειριστικά ζητήματα που εγείρουν τα πολυκρατικά προγράμματα, τα οποία θα παραμείνουν υπό επιμερισμένη διαχείριση από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη.

Στον αντίποδα, το σενάριο «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες» υιοθετεί μια πιο δυναμική και εμπορική προσέγγιση, περιορίζοντας τις ενέργειες προώθησης στις αγορές τρίτων χωρών και ανεβάζοντας τον πήχη των φιλοδοξιών όσον αφορά τη χρήση των εμπορικών επωνυμιών ιδιωτικών επιχειρήσεων και της καταγωγής των προϊόντων. Το σενάριο αυτό θα έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, ιδίως στις ΜΜΕ που θα επιτρέπεται να αναφέρουν τις επωνυμίες τους στο πλαίσιο των ενεργειών προώθησης. Ωστόσο, δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες ενημέρωσης των ευρωπαίων καταναλωτών. Η απουσία ενεργειών προώθησης στην εσωτερική αγορά θα επηρεάσει τελικά την αγοραστική συμπεριφορά των ευρωπαίων καταναλωτών.

Στο σενάριο «Στόχευση» λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες τόσο των εσωτερικών, όσο και των εξωτερικών αγορών. Μια στρατηγική παγκόσμιας εμβέλειας για την προώθηση των γεωργικών προϊόντων θα ήταν αποδοτική και θα κάλυπτε τόσο τις οικονομικές ευκαιρίες σε τρίτες χώρες, όσο και τις ανάγκες ενημέρωσης στην εσωτερική αγορά. Η γενικού χαρακτήρα προώθηση δεν θα απέφερε πρωτίστως οικονομικό όφελος για τις γεωργικές επιχειρήσεις. Ωστόσο, το διαφημιστικό υλικό για τους καταναλωτές που προβλέπει αυτό το σενάριο θα εξασφαλίσει την προβολή των εμπορικών επωνυμιών ιδιωτικών επιχειρήσεων και της καταγωγής των προϊόντων, με αποτέλεσμα να αντισταθμίζεται εν μέρει το ανωτέρω μειονέκτημα.

Σύμφωνα με τα σενάρια «Στόχευση» και «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες», θα αυξηθούν τα πολυκρατικά προγράμματα, με υψηλή προστιθέμενη αξία για την Ευρώπη. Ωστόσο, η ανάλυση καταδεικνύει ότι είναι αναπόφευκτη η αύξηση, ως έναν βαθμό, της διοικητικής επιβάρυνσης.

Όσον αφορά τον προϋπολογισμό, οι δημοσιονομικοί πόροι της νέας πολιτικής θα καθοριστούν εντός των ορίων του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020. Με την επιφύλαξη της διαθεσιμότητας των εν λόγω πόρων, τη μεγαλύτερη πίεση στον προϋπολογισμό της ΕΕ θα ασκούσε το σενάριο «Στόχευση». Αυτό οφείλεται στην επιθυμία να αναπτυχθούν φιλόδοξες δραστηριότητες σε αγορές τρίτων χωρών, καθώς και στη σημαντική αύξηση των πολυκρατικών προγραμμάτων.

Για το σενάριο «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες» θα χρειαζόταν το ήμισυ του προϋπολογισμού του σεναρίου «Στόχευση», με την παραδοχή ισομερούς κατανομής των δαπανών του δεύτερου μεταξύ της εσωτερικής αγοράς και των αγορών τρίτων χωρών. Μολονότι το σενάριο «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες» είναι λιγότερο δαπανηρό, τα δύο σενάρια είναι ισοδύναμα από πλευράς σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας. Είναι σαφές ότι το σενάριο «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες» δεν μπορεί να ανταποκριθεί κατάλληλα στις προσδοκίες των ευρωπαίων καταναλωτών. Από την άλλη πλευρά, το σενάριο «Στόχευση» θα οδηγούσε σε ευαισθητοποίηση στην ποιότητα των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων στην εσωτερική αγορά, αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό τη ζήτηση και ενθαρρύνοντας την αειφόρο παραγωγή.

Το σενάριο αυτό θα μεγιστοποιούσε την ενωσιακή προστιθέμενη αξία με την καλύτερη προβολή της ποιότητας των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων και την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε ολόκληρη την ΕΕ, με την αντιμετώπιση σημαντικών διασυνοριακών ζητημάτων που αφορούν τη διαχείριση των πολυκρατικών προγραμμάτων, καθώς και με την ενίσχυση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών.

Στον επόμενο πίνακα εκτιμάται η δυνατότητα καθενός από τα τρία σενάρια να εξυπηρετήσει τους ειδικούς στόχους της μεταρρύθμισης:

|| Σενάριο «Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης με βελτιώσεις» || Σενάριο «Στόχευση» || Σενάριο «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες»

Συνειδητοποίηση της ποιότητας των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων || ++ || +++ || +

Ανάπτυξη και άνοιγμα νέων αγορών στην εσωτερική αγορά και σε τρίτες χώρες || + || +++ || ++

Αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα || + || ++ || ++

Ενωσιακή προστιθέμενη αξία || + || +++ || ++

Το σενάριο «Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης με βελτιώσεις» φαίνεται να μην εστιάζει επαρκώς σε δραστηριότητες υψηλής προστιθέμενης αξίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το σενάριο «Αποκλειστικά σε τρίτες χώρες» δείχνει υπερβολικά ριψοκίνδυνο, αν ληφθεί υπόψη το χαμηλό επίπεδο των γνώσεων για τα γεωργικά προϊόντα στην Ευρώπη. Το σενάριο «Στόχευση» εξασφαλίζει την κατάλληλη ισορροπία ανάμεσα στη σταδιακή μετατροπή της πολιτικής της προώθησης των γεωργικών προϊόντων σε μια πολιτική με καλύτερη στόχευση στις ανάγκες του γεωργικού τομέα και των γεωργικών αγορών, και στην ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε ευρύτερο φάσμα γεωργικών προϊόντων.

Το σενάριο αυτό παρέχει στον γεωργικό τομέα τη δυνατότητα να αντεπεξέλθει καλύτερα στις πιέσεις που δέχεται η ανταγωνιστικότητά του. Ο σκληρός ανταγωνισμός από άλλες χώρες θα αντιμετωπιστεί με στοχευμένες ενέργειες σε τρίτες χώρες. Η μη συνειδητοποίηση της ποιότητας των προϊόντων της ΕΕ θα αντιμετωπιστεί με μια συνολική στρατηγική για τη βελτίωση των ενημερωτικών δραστηριοτήτων στην εσωτερική αγορά, η οποία θα περιλαμβάνει στενή παρακολούθηση των τάσεων της αγοράς. Τέλος, αλλά εξίσου σημαντικό, με το σενάριο αυτό θα αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες πιέσεις κόστους που ασκούνται στη γεωργική οικονομία της ΕΕ και θα υποβοηθηθεί η διαφύλαξη της ποικιλότητας της γεωργικής παραγωγής, του περιβάλλοντος και των αγροτικών περιοχών της ΕΕ, τόσο στην εσωτερική όσο και στις εξωτερικές αγορές[6].

7.           Παρακολούθηση και αξιολόγηση

Σήμερα, διενεργείται συστηματικά εκτίμηση των επιπτώσεων κάθε προγράμματος ενημέρωσης και προώθησης, με τη χρήση δεικτών και στόχων που καθορίζονται από την προτείνουσα οργάνωση και αξιολογούνται από τις υπηρεσίες της Επιτροπής κατά την έγκριση του προγράμματος. Ωστόσο, λόγω της έλλειψης συνολικής στρατηγικής, τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων αυτών είναι δύσκολο να αναχθούν στο ευρύτερο επίπεδο της πολιτικής της προώθησης.

Στο μέλλον, θα είναι σημαντικό να ενισχυθεί η παρακολούθηση και αξιολόγηση της ευρωπαϊκής πολιτικής για την προώθηση των γεωργικών προϊόντων. Το μελλοντικό σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης θα πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζει καλύτερα την ενισχυμένη στρατηγική προσέγγιση. Για να διευκολυνθεί, επομένως, η αξιοποίηση της αξιολόγησης κατά τη διαδικασία επιλογής προγραμμάτων, θα πρέπει να εφαρμόζονται κοινοί δείκτες, βασισμένοι σε στόχους και προτεραιότητες.

Το σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης της πολιτικής για την προώθηση των γεωργικών προϊόντων θα πρέπει να συνδεθεί με το κοινό πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης που προτείνεται για την ΚΓΠ στην πρόταση μεταρρύθμισης σχετικά με τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της ΚΓΠ[7]. Για τον σκοπό αυτό, προτείνεται το ακόλουθο σύνολο δεικτών:

- Δείκτες επιπτώσεων συνδεόμενοι με τον γενικό στόχο

· γεωργικό εμπορικό ισοζύγιο

· γεωργικό εισόδημα συντελεστών παραγωγής

- Δείκτες αποτελεσμάτων συνδεόμενοι με ειδικούς στόχους

· εξαγωγές γεωργικών προϊόντων από την ΕΕ

· αξία της παραγωγής η οποία υπάγεται στα συστήματα ποιότητας της ΕΕ

· βαθμός συνειδητοποίησης της ποιότητας των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων

- Δείκτες απόδοσης συνδεόμενοι με τις διάφορες ενέργειες της πολιτικής της προώθησης

· Αριθμός προγραμμάτων στην εσωτερική αγορά και στις αγορές τρίτων χωρών

· Αριθμός νέων δικαιούχων

· Αριθμός πολυκρατικών προγραμμάτων

[1]               Βλ. εκτίμηση επιπτώσεων σχετικά με την ΚΓΠ με ορίζοντα το 2020 [SEC(2011) 1154 τελικό/2).

[2]               COM(2011) 436 τελικό.

[3]               Ανακοίνωση με τον τίτλο «Ενημέρωση για τα γεωργικά προϊόντα και προώθησή τους: μια στρατηγική υψηλής ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας για την προώθηση των γεύσεων της Ευρώπης (COM(2012) 148).

[4]               Βλ., για παράδειγμα, την πρωτοβουλία που ανελήφθη τον Απρίλιο του 2012 για την ίδρυση νέας ένωσης στις ΗΠΑ: CCFN —Consortium for Common Food Names (κοινοπραξία για κοινές ονομασίες των τροφίμων)— διεθνής πρωτοβουλία για την προάσπιση του δικαιώματος χρήσης κοινών ονομασιών των τροφίμων.

[5]               ΠΟΠ = προστατευόμενη ονομασία προέλευσης, ΠΓΕ = προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη.

[6]               Βλ. μελέτη Scenar 2020, που καταδεικνύει τις αρνητικές επιπτώσεις ενός σεναρίου χωρίς ΚΓΠ, http://ec.europa.eu/agriculture/agrista/2006/scenar2020/final_report/scenar2020final.pdf.

[7]               Βλ. άρθρο 110 του εγγράφου COM(2011) 628 τελικό/2.