Dostęp przedsiębiorstw do finansowania

Firmy europejskie mogą korzystać, bezpośrednio lub pośrednio, ze wsparcia finansowego Unii Europejskiej. Unia uzupełnia w ten sposób działania krajowe i wzmacnia ich efekty.

Rozpoczęcie i rozwijanie własnej działalności gospodarczej wymaga znacznych środków finansowych. Choć przedsiębiorcy znajdują zwykle swoich pierwszych inwestorów wśród członków rodziny lub przyjaciół, często muszą korzystać z innych źródeł inwestycji. Dostęp do odpowiedniego finansowania jest nierzadko trudny, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), ponieważ podmioty prowadzące działalność finansową unikają podejmowania ryzyka związanego z działalnością tych firm. Wynikające z tego nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku mają negatywny wpływ na europejską przedsiębiorczość, a w konsekwencji na wzrost gospodarczy w Europie.

Niezbędne jest zatem zapewnienie korzystniejszych warunków finansowych dla przedsiębiorstw, w szczególności dla MŚP. Państwa członkowskie są w najlepszej pozycji, by usuwać pewne nieprawidłowości na rynku. Unia Europejska uzupełnia środki krajowe i wzmacnia ich efekty, oferując przedsiębiorstwom wsparcie finansowe, głównie pośrednie (instrumenty finansowe), lecz czasem również bezpośrednie (inne rodzaje wsparcia finansowego).

WSPARCIE POŚREDNIE

Wspólnotowe instrumenty finansowe ułatwiają dostęp przedsiębiorstw, w szczególności MŚP, do finansowania kapitałowego lub w drodze kredytu. Firmy nie otrzymują środków wspólnotowych bezpośrednio, lecz poprzez pośrednika finansowego.

Instrumenty finansowe wpisują się w ramy Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji (2007–2013), a dokładniej w ramy jego programu dla innowacji i przedsiębiorczości, który zapewnia ciągłość wieloletniego programu dla przedsiębiorstw i przedsiębiorczości, w szczególności dla MŚP (2001–2006). 510 mln EUR zostało przyznane w ramach programu wieloletniego, a 3,6 mld EUR w ramach programu ramowego.

Instrumenty finansowe zapewniają pośrednie wsparcie finansowe dla firm europejskich. Zarządza nimi Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) (EN) w imieniu Komisji. Działa on za pośrednictwem pośredników finansowych, banków i funduszy inwestycyjnych, zapewniając w ten sposób finansowanie bliskie przedsiębiorstwom.

Wkład środków własnych

Wkład początkowy i stały dopływ kapitału są niezbędne dla przedsiębiorstwa, aby mogło wykorzystać swój potencjał wzrostu i innowacyjności. MŚP stają jednak często wobec niedostatku funduszy własnych.

W związku z tym wspólnotowe instrumenty finansowe pomagają zapewnić kapitał własny dla MŚP, zwłaszcza dla MŚP innowacyjnych, poprzez inwestowanie w specjalistyczne fundusze kapitału podwyższonego ryzyka, które z kolei udostępniają własne kapitały tym przedsiębiorstwom. Inwestycje mogą obejmować również fundusze lub narzędzia inwestycyjne oferowane przez inwestorów nieformalnych, inkubatory przedsiębiorczości i inwestorów opatrznościowych („aniołowie biznesu”).

W ramach wieloletniego programu na rzecz przedsiębiorstw i przedsiębiorczości plan uruchamiania Europejskiego Systemu Technologii (ETF) wspiera innowacyjne i szybko rozwijające się przedsiębiorstwa w fazie rozruchu. Plan uruchamiania dotyczy głównie kapitału zalążkowego.

Instrument na rzecz wysokiego wzrostu i innowacji w MŚP (GIF) zapewnia ciągłość planu uruchamiania w ramach programu dla innowacji i przedsiębiorczości. GIF wspiera program kapitału zalążkowego i rozpoczynania działalności dla MŚP w fazie wstępnej. Wprowadza on nowy element, oferując kapitał dla inwestycji kontynuacyjnych w fazie ekspansji dla szybko rozwijających się innowacyjnych przedsiębiorstw. W ten sposób wspiera firmy przy wprowadzaniu ich produktów i usług na rynek i zachęca je do wprowadzania innowacji.

Kredyty bankowe i systemy gwarancji

Kredyt stanowi źródło kapitału często niezbędne do uruchomienia lub rozwoju działalności gospodarczej. Często zdarza się, że MŚP i innowacyjne przedsiębiorstwa nie zapewniają wystarczających gwarancji, by uzyskać finansowanie poprzez kredyt. Sytuację tę pogarsza coraz większy brak zdecydowania instytucji finansowych w sprawach wymagających podejmowania ryzyka (ramy regulacyjne „Bazylea II”).

W związku z tym wspólnotowe instrumenty finansowe zachęcają instytucje finansowe do udzielania pożyczek dla przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP i innowacyjnych przedsiębiorstw, poprzez instrumenty gwarancyjne oparte na podziale ryzyka. Pozwalają one zwiększyć liczbę kredytów dostępnych dla przedsiębiorstw.

Mechanizm gwarancji dla MŚP ułatwia w ten sposób dostęp do finansowania dłużnego, tj. kredytu i leasingu. Gwarantuje on w szczególności pożyczki na rozwój związany z technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi (TIK), który to rozwój jest postrzegany jako rozwój wysokiego ryzyka. Mechanizm oferuje również gwarancje dla mikrokredytów w celu zachęcania instytucji finansowych do udzielania pożyczek na kwoty poniżej 25 000 EUR, opatrzonych wysokim ryzykiem przy niskiej rentowności. Oferuje również gwarancje dla udziału kapitałowego lub inwestycji kapitałowych w MŚP.

Mechanizm ten, wdrażany w ramach programu wieloletniego, został przedłużony w ramach programu na rzecz innowacji i przedsiębiorczości wraz z nowym instrumentem sekurytyzacji portfeli kredytowych banków, który umożliwi pozyskanie dodatkowych środków kredytowania dłużnego dla MŚP.

Osiąganie skuteczności

Instrumenty finansowe wzmacniają ponadto zdolność instytucji pośrednictwa finansowego, w szczególności w nowych państwach członkowskich, stymulując tym samym podaż kapitału podwyższonego ryzyka dla firm innowacyjnych i przedsiębiorstw o wysokim potencjale wzrostu.

Działanie „kapitał zalążkowy” programu wieloletniego oraz instrument wzmacniania możliwości programu dla innowacji i przedsiębiorczości wspierają fundusze inwestycyjne poprzez poprawę ich kompetencji technicznych i technologii oraz wspomagając je przy zatrudnianiu wyspecjalizowanego personelu.

WSPARCIE BEZPOŚREDNIE

Fundusze strukturalne stanowią ważne źródło finansowania dla przedsiębiorstw, zwłaszcza dla MŚP. Przedsiębiorstwa uczestniczą w istocie w decydujący sposób w realizacji ich celów dotyczących zmniejszania dysproporcji w rozwoju regionalnym i promowania spójności gospodarczej i społecznej w Unii Europejskiej.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) wspiera rozwój i strukturalne dostosowywanie gospodarek regionalnych, wspierając małe przedsiębiorstwa i promując przedsiębiorczość. Inicjatywa JEREMIE (Joint European Resources for Micro-to-Medium Enterprises) (EN), działająca od 2007 r., ma na celu poprawę dostępu MŚP do finansowania w najmniej rozwiniętych regionach, a tym samym przyczynienie się do tworzenia nowych przedsiębiorstw, szczególnie w sektorach innowacyjnych. Inicjatywa ta proponuje systemy gwarancji kredytowych, lecz również finansowanie w zakresie kapitału własnego oraz kapitału podwyższonego ryzyka.

Finansowanie z funduszy strukturalnych jest dostępne za pośrednictwem władz krajowych lub regionalnych. W ramach inicjatywy JEREMIE finansowanie jest dostępne poprzez pośredników finansowych, banki i fundusze inwestycyjne, w szczególności poprzez EFI i Europejski Bank Inwestycyjny (EBI).

Europejskie wsparcie finansowe może być również dostępne bezpośrednio dla firm, jeżeli jest związane z realizacją konkretnych celów. Programy wspólnotowe oferują w ten sposób możliwości bezpośredniego finansowania w zakresie badań i innowacji (szósty i siódmy program ramowy Wspólnoty w dziedzinie badań), ochrony środowiska i energii (patrz rozdział „Zachęty i dotacje w dziedzinie środowiska”), edukacji i szkoleń (Sokrates i Leonardo da Vinci) czy zdrowia i bezpieczeństwa.

Jeżeli przedsiębiorstwa spełniają kryteria ustalone przez dany program, mogą złożyć bezpośrednio wniosek o udział w programie w służbie Komisji Europejskiej odpowiedzialnej za program.

See also