Przepisy UE dotyczące kontraktów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, kontrahentów centralnych i repozytoriów transakcji
STRESZCZENIE DOKUMENTU:
Rozporządzenie (UE) nr 648/2012 w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, kontrahentów centralnych i repozytoriów transakcji
JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?
- W rozporządzeniu w sprawie infrastruktury rynku europejskiego (EMIR) określono przepisy dotyczące instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym*, kontrahentów centralnych* i repozytoriów transakcji*, zgodnie ze zobowiązaniami w ramach G20 podjętymi podczas szczytu w Pittsburghu w Stanach Zjednoczonych we wrześniu 2009 r.
- Celem rozporządzenia EMIR jest zmniejszenie ryzyka systemowego, zwiększenie przejrzystości na rynku pozagiełdowych instrumentów pochodnych i zachowanie stabilności finansowej.
- Rozporządzenie EMIR było kilkakrotnie zmieniane – ostatnio rozporządzeniem (UE) 2022/2554, tj. rozporządzeniem w sprawie operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego (nazywanym rozporządzeniem DORA), które ma zapewnić, że sektor finansowy zachowa odporność na poważne zakłócenia operacyjne (zob. streszczenie).
KLUCZOWE ZAGADNIENIA
- W celu zwiększenia przejrzystości w rozporządzeniu EMIR wskazano, że wszelkie informacje o wszystkich europejskich kontraktach pochodnych mają być zgłaszane repozytoriom transakcji i udostępniane organom nadzoru, w tym także Europejskiemu Urzędowi Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA).
- Aby ograniczyć ryzyko kredytowe kontrahenta*, w rozporządzeniu EMIR ustanawia się rygorystyczne zobowiązania organizacyjne w zakresie prowadzenia działalności i ostrożności dla kontrahentów centralnych. Standardowe kontrakty pochodne muszą być rozliczane poprzez kontrahenta centralnego (zob. rozliczanie*).
- W celu wzmocnienia operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego Unii Europejskiej (UE) rozporządzenie zmieniające (UE) 2022/2554 ustanawia wymogi dotyczące odporności sieci i systemów informatycznych kontrahentów centralnych i repozytoriów transakcji, aby zagwarantować, że będą one odporne na wszelkie zakłócenia i zagrożenia związane z ICT, a także zdolne do reagowania na takie zakłócenia i zagrożenia oraz do przywracania swojej sprawności po wystąpieniu takich zakłóceń i zagrożeń.
- Aby ograniczyć ryzyko operacyjne* w przypadku nierozliczanych centralnie kontraktów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, rozporządzenie EMIR wymaga, by kontrahenci dysponowali solidnymi procedurami służącymi zatwierdzaniu w odpowiednim czasie warunków kontraktów, wczesnemu wykrywaniu sporów pomiędzy stronami i ich rozstrzyganiu oraz codziennemu dokonywaniu wyceny rynkowej* pozostających do uregulowania kontraktów. Ponadto kontrahenci muszą dokonać wymiany zabezpieczeń i zapewnić, że dysponują kapitałem wystarczającym do zarządzania ryzykiem nieobjętym zabezpieczeniem.
- Obowiązki rozliczeniowe i sprawozdawcze mają zastosowanie do przedsiębiorstw posiadających duże udziały w instrumentach pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, w tym:
- przedsiębiorstw finansowych, np. banków i zakładów ubezpieczeń;
- przedsiębiorstw niefinansowych, np. przedsiębiorstw sektora energetycznego i linii lotniczych.
Wyłączenia
- Pod określonymi warunkami transakcje wewnątrzgrupowe są wyłączone z rozliczania centralnego, sprawozdawczości i obowiązku wymiany depozytów zabezpieczających w przypadku nierozliczanych centralnie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym.
- Systemy programów emerytalnych podlegają wyłączeniu czasowemu, ponieważ nie opracowano jeszcze praktycznego rozwiązania umożliwiającego udział systemów programów emerytalnych w rozliczaniu centralnym.
- Niektóre podmioty publiczne i instytucje międzynarodowe są wyłączone z zakresu stosowania rozporządzenia EMIR (przy czym wyłączenie w zakresie sprawozdawczości zależy od podmiotu).
- Zawieszenie obowiązku rozliczania dla niektórych kontraktów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym lub niektórych kontrahentów możliwe jest pod określonymi warunkami.
Obowiązki Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych
- ESMA odpowiada za określanie kontraktów, które powinny podlegać obowiązkowi rozliczania, tj. takich, które są standaryzowane i muszą zostać rozliczone przez kontrahenta centralnego.
- ESMA odgrywa ważną rolę w zapewnianiu dalszej unijnej harmonizacji i współpracy między organami państw członkowskich UE odpowiedzialnymi za nadzór nad unijnymi kontrahentami centralnymi.
- ESMA odpowiada za uznawania kontrahentów centralnych z państw trzecich, którzy chcą oferować usługi rozliczeniowe w UE, i nadzoruje kontrahentów centralnych z państw trzecich, którzy mają znaczenie systemowe z punktu widzenia stabilności finansowej UE lub co najmniej jednego państwa członkowskiego (kontrahenci centralni Tier 2).
- ESMA nadzoruje także repozytoria transakcji.
- W rozporządzeniu zmieniającym (UE) 2022/2554 nałożono na ESMA obowiązek opracowania projektów regulacyjnych standardów technicznych w celu określenia minimalnego zakresu i minimalnych wymogów dotyczących strategii na rzecz ciągłości działania oraz planu przywracania sprawności po wystąpieniu sytuacji nadzwyczajnej, z wyjątkiem strategii na rzecz ciągłości działania w zakresie ICT i planów przywracania sprawności po wystąpieniu sytuacji nadzwyczajnej w zakresie ICT.
Kompetencje
- Rozporządzenie EMIR określa kompetencje:
- właściwych organów krajowych, kolegiów organów nadzorujących i ESMA – w zakresie udzielania zezwoleń kontrahentom centralnym z siedzibą w UE i nadzoru nad nimi;
- ESMA, kolegiów ds. kontrahentów centralnych z państw trzecich oraz banków centralnych emitujących waluty unijne – w zakresie uznawania kontrahentów centralnych z państw trzecich oraz stałego nadzoru nad przestrzeganiem zapisów rozporządzenia EMIR przez kontrahentów centralnych Tier 2.
- Komisja Europejska przyjęła kilka aktów delegowanych, w tym standardy techniczne na podstawie projektów ESMA, w celu uzupełnienia przepisów rozporządzenia. Standardy techniczne opracowane przez ESMA dotyczą szeregu kwestii, w tym:
- wymogów kapitałowych dotyczących kontrahentów centralnych;
- minimalnych wymogów w zakresie danych przekazywanych repozytoriom transakcji;
- sprawozdań związanych z wymogiem dotyczącym pokrycia płynności składanych przez instytucje do organów nadzoru.
- Komisja jest również uprawniona do przyjmowania rozporządzeń delegowanych odnoszących się do różnych kwestii, w tym:
- zmian wykazu podmiotów wyłączonych z zakresu stosowania rozporządzenia;
- przepisów regulaminowych odnoszących się do nakładania grzywien lub okresowych kar pieniężnych;
- środków zmieniających załącznik II w celu uwzględnienia rozwoju sytuacji na rynkach finansowych;
- dodatkowego uściślenia rodzaju opłat, czynności, za które są one pobierane, wysokości opłat oraz sposobu ich uiszczania.
- Komisja przyjęła decyzje wykonawcze w odniesieniu do kilku kwestii, w tym równoważności systemów regulacyjnych dla kontrahentów centralnych w niektórych państwach trzecich.
OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?
Ma ono zastosowanie od 16 sierpnia 2012 r.
KONTEKST
Instrumenty pochodne będące przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym są zazwyczaj negocjowane prywatnie. W związku z tym informacje na temat instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym są dostępne wyłącznie stronom kontraktu, co może utrudniać określenie charakteru i poziomu ryzyka związanego z instrumentami pochodnymi.
Więcej informacji:
KLUCZOWE POJĘCIA
Instrument pochodny będący przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym. Instrument pochodny to kontrakt finansowy powiązany z przyszłą wartością lub statusem podmiotu podstawowego, takiego jak aktywa, indeksy lub stopy procentowe. Instrument pochodny będący przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym to instrument pochodny niebędący w obrocie na rynku giełdowym lub równoważnym rynku poza UE, lecz prywatnie negocjowany przez dwie strony kontraktu, np. przez bank i producenta.
Kontrahent centralny. Podmiot pojawiający się pomiędzy dwoma stronami transakcji, który staje się kupcem dla każdego sprzedającego i sprzedającym dla każdego kupca. Głównym zadaniem kontrahenta centralnego jest zarządzanie ryzykiem, jakie może powstać, jeśli jeden z kontrahentów nie będzie w stanie dokonać wymaganych płatności w terminie, czyli jeśli będzie zalegał z uregulowaniem zobowiązań.
Repozytorium transakcji. Centralna baza danych, do której trafiają raporty na temat szczegółów transakcji dotyczących instrumentów pochodnych. Repozytoriami transakcji są firmy komercyjne. Istnieją globalne repozytoria transakcji dla instrumentów pochodnych kredytowych, stóp procentowych i akcji będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym (to szczególna klasa instrumentów pochodnych, takich jak opcje czy kontrakty typu futures).
Ryzyko kredytowe kontrahenta. Ryzyko zalegania z płatnością przez kontrahenta, czyli drugą stronę transakcji finansowej.
Rozliczanie. Wszelkie działania od chwili zaciągnięcia zobowiązania w ramach transakcji do chwili jej uregulowania.
Ryzyko operacyjne. Ryzyko straty spowodowanej nieodpowiednimi lub zawodnymi procedurami wewnętrznymi lub zdarzeniami zewnętrznymi, np. oszustwem, błędem ludzkim lub aktem terroryzmu.
Wycena rynkowa. Wycena wartości składnika aktywów na podstawie jego bieżącej ceny rynkowej lub ceny obliczonej w oparciu o powiązane standaryzowane aktywa, dla których istnieje rynek.
GŁÓWNY DOKUMENT
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, kontrahentów centralnych i repozytoriów transakcji (Dz.U. L 201 z 27.7.2012, s. 1–59).
Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) nr 648/2012 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.
DOKUMENTY POWIĄZANE
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2554 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego i zmieniające rozporządzenia (WE) nr 1060/2009, (UE) nr 648/2012, (UE) nr 600/2014, (UE) nr 909/2014 oraz (UE) 2016/1011 (Dz.U. L 333 z 27.12.2022, s. 1–79).
Ostatnia aktualizacja: 25.10.2023