Szkolenie pracowników wymiaru sprawiedliwości w Unii Europejskiej

Szkolenie pracowników wymiaru sprawiedliwości jest zasadniczą kwestią w tworzeniu europejskiej przestrzeni sądowej. Wspólne szkolenie, wpisane w ramy programu haskiego, powinno skoncentrować się na znajomości instrumentów prawnych Unii i systemów sprawiedliwości państw członkowskich, lecz także na poprawie szkolenia językowego dla lepszej komunikacji.

AKT

Komunikat Komisji do Parlamentu europejskiego i Rady z dnia 29 czerwca 2006 r. w sprawie szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości w Unii Europejskiej [KOM(2006) 356 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Komisja Europejska uważa, że wobec ewolucji Unii Europejskiej (UE) w stronę przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości niezwykle istotne jest, żeby pracownicy wymiaru sprawiedliwości każdego państwa członkowskiego nabyli wspólnej europejskiej kultury sądowniczej. Aby osiągnąć ten cel, państwa członkowskie będą musiały zapoznać się wzajemnie ze swoimi systemami, nauczyć się swoich języków i przyzwyczaić się do pracy w ramach ponadnarodowego partnerstwa i wzajemnego uznania w celu propagowania współpracy między organami sądowymi.

Różnorodność szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich

Systemy szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości są ściśle związane z organizacją wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich i różnią się w kwestii zatrudniania przedstawicieli poszczególnych zawodów (sędziowie, prokuratorzy, adwokaci):

szkolenie wstępne sędziów, a czasem prokuratorów, jest mniej lub bardziej intensywne, w zależności od tego, czy są oni zatrudniani bezpośrednio po zakończeniu studiów, czy też mają już kilka lat doświadczenia zawodowego. System szkolenia ustawicznego różni się w zależności od państwa członkowskiego,
różnice w toku kształcenia: w niektórych państwach członkowskich za szkolenia sędziów i prokuratorów odpowiedzialna jest jedna instytucja, w innych państwach działają zaś w tym celu odrębne instytucje. Jeśli chodzi o adwokatów, szkolenie podlega często bezpośrednio izbom adwokackim, niekiedy przy współpracy uniwersytetów,
długość szkolenia i rodzaj jego finansowania w zależności od wybranej specjalizacji różni się w poszczególnych państwach członkowskich.

Proces ten może obejmować również inne, szczególne rodzaje sądownictwa (administracyjne, wojskowe).

UE nie chce w żadnym przypadku ingerować w organizację krajowych systemów szkolenia. Wzmocnienie europejskiej przestrzeni sądowej zakłada jednak równą jakość szkolenia. Ponadto finansowanie wspólnotowe może stanowić wyłącznie uzupełnienie finansowania krajowego.

Europejskie aspekty szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości

UE pracuje od ponad piętnastu lat nad utworzeniem Europejskiej Sieci Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości (EJTN) (EN) (FR), od której zależy rozwój wspólnej kultury sądowniczej. Unia stara się wzmocnić i lepiej ukierunkować środki przeznaczone na szkolenie pracowników wymiaru sprawiedliwości w przestrzeni europejskiej dzięki takim inicjatywom, jak Grotius oraz utworzenie programu ramowego „prawa podstawowe i sprawiedliwość” (2007–2013).

Oprócz narzędzi finansowych ważną rolę w kwestii informacji odgrywają mechanizmy wspierania współpracy, takie jak sieć sądowa w sprawach cywilnych, Eurojust lub sieć sądowa w sprawach karnych.

Istnieją ponadto liczne instytucje na szczeblu europejskim, które organizują regularnie szkolenia dla pracowników wymiaru sprawiedliwości, takie jak Europejski Instytut Administracji Publicznej (IEAP) (EN) w Maastricht, Europejskie Centrum Sądownictwa i Zawodów Prawniczych czy Europejska Akademia Prawa w Trewirze.

Utworzona w 2000 r. Europejska Sieć Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości ma za zadanie propagowanie szkoleń o wymiarze europejskim. Jako cenne narzędzie szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości i koordynowania działań różnych struktur krajowych w zakresie prawa UE, otrzymała ona w 2003 i 2005 r. dotacje operacyjne z Unii. Począwszy od 2007 r. Komisja przyznaje jej roczne dotacje w ramach programu ramowego „prawa podstawowe i sprawiedliwość” (program szczegółowy „wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych”).

Cele i potrzeby europejskiego szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości

Za organizację szkoleń pracowników wymiaru sprawiedliwości odpowiedzialne są państwa członkowskie i to ich zadaniem jest pełne włączenie europejskiego wymiaru do działań podejmowanych na szczeblu krajowym. Komunikat wskazuje jasno, że odpowiedzialność za opracowanie i zastosowanie działań szkoleniowych spoczywa głównie na państwach członkowskich ze względu na specyfikę każdej kultury sądowniczej. W tej kwestii UE ma jeszcze dużo pracy. Komisja wyszczególniła zatem dwa główne obszary:

odpowiednie zastosowanie prawa wspólnotowego zależy w dużej mierze od sposobu, w jaki jest ono stosowane przez pracowników wymiaru sprawiedliwości, a zwłaszcza przez urzędników sądowych,
rozwój zasady wzajemnego uznawania, która opiera się na zaufaniu i współpracy organów wymiaru sprawiedliwości

Komisja określa również następujące potrzeby w kwestii szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości:

poprawa znajomości instrumentów prawnych przyjmowanych przez Unię i Wspólnotę, zwłaszcza w dziedzinach, w których szczególne uprawnienia przyznano sędziom krajowym,
rozwijanie znajomości języków obcych, co pozwoli organom sądowym na bezpośrednie porozumiewanie się, tak jak to zapisano w większości instrumentów prawnych,
rozwijanie znajomości systemów prawnych i sądowych państw członkowskich, pozwalające na określenie ich odpowiednich potrzeb w ramach współpracy sądowej.

Jeśli chodzi o metody działania, szkolenie powinno koncentrować się na aspektach praktycznych w celu:

rozwinięcia metod pozwalających na lepsze rozpowszechnianie wyników szkolenia oprócz klasycznych konferencji i seminariów,
użytkowania nowatorskich i dostępnych narzędzi szkoleniowych on-line w kwestii unijnych instrumentów prawnych i informacji o krajowych systemach sądowych,
propagowania ścisłej współpracy między krajowymi i europejskimi instytucjami szkoleniowymi oraz europejską siecią szkoleniową dla pracowników wymiaru sprawiedliwości z jednej strony, a Eurojustem, siecią sądowniczą w sprawach cywilnych i siecią sądowniczą w sprawach karnych z drugiej strony. Lepsza, respektująca krajowe tradycje współpraca pozwoli na skonfrontowanie różnych punktów widzenia i na wymianę doświadczeń.

Strategia europejska w zakresie szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości

Program haski podkreśla wagę włączania wymiaru europejskiego do krajowych programów szkoleniowych, w szczególności w kwestii szkolenia początkowego. Przyszli pracownicy będą mieć w ten sposób poczucie przynależności do tej samej przestrzeni prawa i wartości. Natomiast szkolenie ustawiczne powinno dać pracownikom już doświadczonym możliwość zapoznania się z instrumentami prawnymi przyjętymi przez UE.

Komisja zamierza najpierw wspierać finansowo szkolenia dla pracowników wymiaru sprawiedliwości w zakresie prawa unijnego i prawa wspólnotowego w ramach programu ramowego na lata 2007–2013 „prawa podstawowe i sprawiedliwość”. Aby lepiej odpowiedzieć na podstawowe potrzeby, przeprowadzane będą również regularne konsultacje z głównymi instytucjami zajmującymi się szkoleniami w państwach członkowskich, co pozwoli na opracowanie wieloletniej strategii.

Dla usprawnienia koordynacji między instytucjami krajowymi oraz budowania między nimi ścisłych i stabilnych stosunków Europejska Sieć Szkoleniowa dla Pracowników Wymiaru Sprawiedliwości powinna otrzymać wsparcie w postaci rocznych dotacji operacyjnych, podlegających zasadom określonym w rozporządzeniu finansowym. Sieć powinna również zaangażować się w opracowywanie ściśle europejskich programów, współpracując przy tym z innymi odpowiednimi instytucjami. Sieć skupia instytucje odpowiedzialne za kształcenie sędziów oraz prokuratorów, nawet jeśli w pewnych krajach członkowskich nie jest to zawód uznawany za sędziowski. Ponadto Komisja przyjęła w 2006 r. decyzję o finansowaniu, aby wdrożyć program wymiany między organami sądowymi. Tworząc ten instrument Komisja dała sieci wyłączność w kwestii wymian między sędziami i prokuratorami w całej Europie. Należy rozpatrzyć zagadnienie uczestnictwa sędziów działających w szczególnych dziedzinach prawa oraz szkolenie adwokatów.

Dla lepszego ukierunkowania finansowania europejskiego dotyczącego projektów pozwalających na dotarcie do szczególnych grup docelowych potrzebne będzie uproszczenie finansowe. Można będzie również stosować umowy ramowe o partnerstwie, aby zapewnić stabilne stosunki z zainteresowanymi instytucjami. Komisja będzie mogła ogłaszać przetargi na większe projekty.

Szkolenia pracowników wymiaru sprawiedliwości muszą wpisywać się w obszerniejsze ramy międzynarodowe, aby ułatwić współpracę sądową z państwami trzecimi i wzmocnić zasady państwa prawa na świecie.

Kontekst

W grudniu 2001 r. Rada Europejska wezwała w Laeken do szybkiego stworzenia sieci europejskiej wspierającej szkolenie pracowników sądowych, dzięki której współpracujące ze sobą organy sądowe nabrałyby do siebie większego zaufania. Również program haski, przyjęty w listopadzie 2004 r., położył nacisk na potrzebę zwiększenia wzajemnego zaufania poprzez polepszenie wzajemnego zrozumienia między organami sądowymi i różnymi systemami wymiaru sprawiedliwości. Celem tych decyzji jest zbudowanie prawdziwej wspólnej europejskiej kultury sądowniczej.

See also