Ochrona interesów finansowych UE - walka z nadużyciami finansowymi

Od 1995 r. obowiązuje konwencja, która ma na celu ochronę, na podstawie prawa karnego, interesów finansowych UE i jej podatników. Z biegiem lat Konwencja w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich była uzupełniania szeregiem protokołów.

AKT

Akt Rady z dnia 26 lipca 1995 r. ustalający Konwencję w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich (Dz.U. C 316 z 27.11.1995, s. 48-57)

STRESZCZENIE

JAKIE SĄ CELE NINIEJSZEJ KONWENCJI?

Konwencja wraz z protokołami:

zapewnia zharmonizowaną prawną definicję nadużycia finansowego,
wymaga od sygnatariuszy przyjęcia sankcji karnych za nadużycia finansowe.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Kraje UE muszą wprowadzić skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje karne, co ma na celu przeciwdziałanie nadużyciom finansowym mającym wpływ na interesy finansowe UE.

Konwencja rozróżnia nadużycia finansowe pod względem wydatków i dochodów.

Do przykładów nadużyć finansowych w odniesieniu do wydatków zaliczyć można każde umyślne działanie lub zaniechanie dotyczące:
- wykorzystania lub przedstawienia fałszywych, nieścisłych lub niekompletnych oświadczeń lub dokumentów w celu sprzeniewierzenia lub bezprawnego zatrzymania środków z budżetu UE,
- nieujawnienia informacji z naruszeniem szczególnego obowiązku w tym samym celu,
- niewłaściwego wykorzystania takich środków do celów innych niż te, na które zostały pierwotnie przyznane.
Do przykładów nadużyć finansowych w odniesieniu do przychodów zaliczyć można każde umyślne działanie lub zaniechanie dotyczące:
- wykorzystania lub przedstawienia fałszywych, nieścisłych lub niekompletnych oświadczeń lub dokumentów w celu bezprawnego zmniejszenia środków budżetu UE,
- nieujawnienia informacji z naruszeniem szczególnego obowiązku w tym samym celu,
- niewłaściwego wykorzystania korzyści uzyskanej zgodnie z prawem (np. niewłaściwe wykorzystanie uzyskanych zgodnie z prawem opłat podatkowych) w tym samym celu.

W przypadku poważnych nadużyć finansowych kary te muszą obejmować kary pozbawienia wolności, które w określonych przypadkach mogą doprowadzić do ekstradycji.

W pierwszym protokole do Konwencji, przyjętym w 1996 r., rozróżniono korupcję funkcjonariuszy publicznych na „czynną” * i „bierną” *. Zdefiniowano też w nim pojęcie funkcjonariusza (zarówno na poziomie krajowym, jak i na szczeblu UE) oraz zharmonizowano kary za przestępstwa związane z korupcją.

Odpowiedzialność osób prawnych

Każdy kraj UE musi przyjąć ustawodawstwo pozwalające, aby odpowiedzialności karnej mogły podlegać osoby zarządzające przedsiębiorstwami lub inne osoby w przedsiębiorstwie, posiadające prawo podejmowania decyzji lub sprawowania kontroli (tzn. osoby prawne). W drugim protokole, przyjętym w 1997 r., doprecyzowano Konwencję w kwestiach odpowiedzialności osób prawnych, konfiskaty i prania pieniędzy.

Sądy krajowe

W 1996 r. przyjęto protokół nadający Trybunałowi Sprawiedliwości kompetencje do dokonywania wykładni. Protokół ten pozwala sądom krajowym, w przypadku wątpliwości dotyczących wykładni Konwencji i jej protokołów, na składanie wniosku do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

Każdy kraj UE podejmuje niezbędne środki w celu ustanowienia swojej jurysdykcji nad przestępstwami, które określił zgodnie z Konwencją.

Przypadki nadużyć finansowych dotyczące dwóch lub więcej krajów

Jeżeli nadużycie finansowe stanowi przestępstwo i dotyczy przynajmniej dwóch krajów UE, kraje te podejmują skuteczną współpracę w zakresie przeprowadzenia postępowania przygotowawczego i sądowego oraz wykonania nałożonej kary poprzez, na przykład, wzajemną pomoc prawną, ekstradycję, przekazanie postępowania lub wykonanie wyroku wydanego w innym kraju UE.

Spory między krajami UE

Spory dotyczące wykładni lub stosowania niniejszej Konwencji w pierwszej kolejności rozpatrywane są przez Radę. Jeżeli Rada w ciągu sześciu miesięcy nie znajdzie rozwiązania, sprawa może zostać przekazana przez stronę sporu do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości może również orzekać w przedmiocie sporów między krajami UE a Komisją Europejską.

OD KIEDY KONWENCJA MA ZASTOSOWANIE?

Konwencja weszła w życie 17 października 2002 r. wraz z pierwszym protokołem i protokołem w sprawie jej wykładni przez Trybunał Sprawiedliwości. Drugi protokół wszedł w życie 19 maja 2009 r.

Konwencję i jej protokoły może podpisać każdy kraj wstępujący do UE.

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych.

KLUCZOWE POJĘCIA

*Korupcja czynna: przestępstwo popełnione przez funkcjonariusza publicznego, który oferuje lub obiecuje łapówkę.

*Korupcja bierna: przestępstwo popełnione przez funkcjonariusza, który przyjmuje łapówkę.

AKTY POWIĄZANE

Akt Rady z dnia 27 września 1996 r. ustalający Protokół do Konwencji w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich (Dz.U. C 313 z 23.10.1996, s. 1-10)

Akt Rady z dnia 29 listopada 1996 r. ustalający, na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej, Protokół w sprawie wykładni w trybie prejudycjalnym przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich Konwencji w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich (Dz.U. C 151 z 20.5.1997, s. 1-14)

Akt Rady z dnia 19 czerwca 1997 r. ustalający Protokół drugi do Konwencji w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich (Dz.U. C 221 z 19.7.1997, s. 11-22)

Decyzja Rady 2008/40/WSiSW z dnia 6 grudnia 2007 r. dotycząca przystąpienia Bułgarii i Rumunii do Konwencji sporządzonej na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej, o ochronie interesów finansowych Wspólnot Europejskich, Protokołu z dnia 27 września 1996 r., Protokołu z dnia 29 listopada 1996 r. i Protokołu drugiego z dnia 19 czerwca 1997 r. (Dz.U. L 9 z 12.1.2008, s. 23-24)

Ostatnia aktualizacja: 24.08.2015