Strategia tematyczna w dziedzinie ochrony gleby

Komisja proponuje wspólne ramy i cele, aby zapobiegać degradacji gleby, umożliwić utrzymanie jej funkcji oraz rekultywację zdegradowanej gleby. Ta strategia i stanowiący jej część wniosek przewidują w szczególności identyfikację obszarów zagrożonych i skażonych, a także odtwarzanie gleb zdegradowanych.

WNIOSEK

Komunikat Komisji z dnia 22 września 2006 r. „Strategia tematyczna w dziedzinie ochrony gleby” [COM(2006) 231 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

Projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2006 r. ustanawiającej ramy dla ochrony gleby oraz zmieniającej dyrektywę 2004/35/WE.

STRESZCZENIE

Strategia tematyczna w dziedzinie ochrony gleby w Unii Europejskiej (UE) proponuje środki mające na celu ochrony gleby oraz zachowanie ich zdolności do wykonywania swoich funkcji * ekologicznych, ekonomicznych, społecznych i kulturalnych.

Strategia przewiduje ustanowienie ram prawnych w celu ochrony i użytkowania gruntów w sposób zrównoważony, włączenie kwestii ochrony gleby w politykach krajowych i wspólnotowych, wzmocnienie bazy wiedzy oraz wzrost świadomości społecznej.

Projekt dyrektywy jest jednym z głównych elementów strategii, która umożliwi państwom członkowskim przedsięwzięcie środków dostosowanych do realiów lokalnych. Przewiduje ona działania mające na celu identyfikowanie problemów, zapobieganie degradacji gruntów i rekultywację gleb zanieczyszczonych lub zdegradowanych.

Zapobieganie zagrożeniom, ograniczanie ich skutków i rekultywacja

Wśród środków przewidzianych w projekcie dyrektywy państwa członkowskie są zobowiązane do zidentyfikowania obszarów, w których istnieje ryzyko erozji, spadku zawartości materii organicznej w glebie, zasolenia, zagęszczania i osuwania się ziemi, a także obszarów, w których zaszedł jeden z tych wymienionych procesów degradacji. Spis ten musi zostać przeprowadzony na podstawie kryteriów określonych we wniosku.

Kraje członkowskie powinny następnie wyznaczyć cele i przyjąć programy zawierające odpowiednie środki w celu zmniejszenia wymienionych zagrożeń i walki z ich skutkami. Powinny one również obejmować środki ograniczające uszczelnianie gleby, w tym rekultywację terenów poprzemysłowych, lub jeśli uszczelnianie jest konieczne, mające na celu ograniczenia jego skutków.

Zanieczyszczenia gleby

Projekt dyrektywy przewiduje ponadto, że państwa członkowskie będą podejmować odpowiednie środki w celu zapobiegania zanieczyszczaniu gleby przez substancje niebezpieczne.

Muszą one również dokonać inwentaryzacji terenów skażonych takimi substancjami, jeśli ich stężenie stwarza znaczne ryzyko dla zdrowia ludzkiego lub środowiska naturalnego, jak również miejsc, w których pewne działania były prowadzone w przeszłości (składowiska, lotniska, porty, obiekty wojskowe, działalności regulowane dyrektywą IPPC itp.). Projekt zawiera wykaz działalności grożących zanieczyszczeniem.

Przy sprzedaży takiego terenu właściciel lub potencjalny nabywca musi dostarczyć właściwemu organowi krajowemu i drugiej stronie transakcji sprawozdanie dotyczące stanu gleby. Sprawozdanie jest sporządzona przez uznany organ lub osobę upoważnioną przez państwo członkowskie.

Państwa członkowskie muszą następnie przeprowadzić oczyszczanie * zanieczyszczonych terenów zgodnie z krajową strategią ustalającą priorytety. Jeżeli nie jest możliwe naliczenie kosztów rekultywacji terenu osobie odpowiedzialnej, państwo członkowskie musi zapewnić odpowiednie finansowanie w celu rekultywacji tego terenu.

Podnoszenie świadomości i wymiana informacji

Proponowana dyrektywa przewiduje również, że państwa członkowskie będą zwiększać świadomość społeczną w zakresie znaczenia ochrony gleby i będą zapewniać ogółowi społeczeństwa możliwość uczestniczenia w opracowywaniu, zmienianiu i przeglądach programów działań związanych z zagrożonymi obszarami, a także uczestniczenia w krajowych strategiach naprawy.

Państwa członkowskie przekazują Komisji pewne informacje, w tym wykaz zagrożonych obszarów, programów i środków oraz krajowych strategii naprawy.

Komisja przewiduje także utworzenie forum wymiany informacji między państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami w zakresie identyfikacji zagrożonych obszarów i metod oceny ryzyka.

Integracja

Państwa członkowskie i instytucje wspólnotowe muszą uwzględniać kwestie ochrony gleby w politykach sektorowych, które mogą mieć znaczący wpływ na gleby, zwłaszcza w politykach dotyczących rolnictwa, rozwoju regionalnego, transportu i badań.

Komisja zamierza w szczególności dokonać przeglądu istniejącego prawodawstwa, a w szczególności dyrektywy w sprawie osadów ściekowych oraz dyrektywy dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli. Komisja będzie także rozważać ewentualne łączenie celów niniejszej strategii oraz celów dyrektywy ramowej w dziedzinie polityki wodnej i strategii tematycznej w dziedzinie polityki środowiska morskiego.

Badania

Komisja podkreśla znaczenie kontynuowania badań w celu wypełnienia luk w wiedzy na temat gleby oraz wzmocnienia podstaw polityk, w szczególności w zakresie różnorodności biologicznej gleby.

Siódmy program ramowy w zakresie badań i rozwoju technologicznego (2007–2013) zawiera aspekt umożliwiający wspieranie działalności badawczej w zakresie ochrony gleby i jej funkcji.

Konieczność ochrony gleb

Gleba jest definiowana ogólnie jako najbardziej zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej. Jest to bardzo dynamiczny system spełniający wiele funkcji *, który odgrywa kluczową rolę dla działalności człowieka i przetrwania ekosystemów. Procesy jej powstawania i regeneracji są bardzo powolne, co sprawia, że jest ona zasobem nieodnawialnym.

Główne procesy degradacji, na które są narażone gleby w UE to erozja, spadek zawartości materii organicznej, zanieczyszczenie, zasolenie, zagęszczenie gleby, utrata różnorodności biologicznej gleby, uszczelnianie oraz powodzie i osuwanie się terenu.

Degradacja gleby stanowi poważny problem w Europie. Powodem jej występowania lub nasilania się jest działalność człowieka, taka jak nieodpowiednio prowadzone prace rolnicze i leśne, działalność przemysłowa, turystyka, niekontrolowany rozwój miast i regionów przemysłowych oraz zagospodarowanie terenu.

Jej skutkiem jest, między innymi, utrata żyzności, zasobów węgla oraz różnorodności biologicznej gleby, niższa zdolność do retencji wody, zakłócenia w obiegu gazów i składników odżywczych oraz spowolnienie rozkładu substancji zanieczyszczających. Degradacja gleby wywiera bezpośredni wpływ na jakość wody i powietrza, różnorodność biologiczną i zmiany klimatyczne. Może mieć ona również szkodliwy wpływ na zdrowie mieszkańców Europy i zagrażać bezpieczeństwu żywności i paszy.

Ocena skutków przeprowadzona zgodnie z wytycznymi Komisji na podstawie dostępnych danych dowodzi, że koszty degradacji gleby mogłyby sięgać do 38 mld EUR rocznie.

Kontekst

Do tej pory gleba nie były przedmiotem szczególnych środków ochronnych na poziomie Wspólnoty. Zagadnienia ochrony gleby są rozproszone w wielu przepisach związanych z ochroną środowiska lub z innymi obszarami polityki, takimi jak rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich. Przepisy te nie zapewniają jednakże odpowiedniej ochrony gleby ze względu na różnorodność ich celów i ich zakres zastosowania.

Konieczne jest podjęcie skoordynowanych działań na szczeblu europejskim ze względu na wpływ stanu gleby na inne aspekty dotyczące ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywności regulowane na poziomie Wspólnoty oraz ze względu na ryzyko zakłóceń na rynku wewnętrznym związane z rehabilitacją terenów zanieczyszczonych, ewentualne skutki transgraniczne i międzynarodowy wymiar tego problemu.

Strategia ta jest jedną z siedmiu strategii tematycznych w ramach szóstego programu działań w dziedzinie środowiska przyjętego w 2002 r. Jest ona oparta na gruntownej konsultacji o dużym zasięgu z ogółem społeczeństwa i zainteresowanymi stronami.

Ostatnia aktualizacja: 06.09.2011