Szósty program działań w dziedzinie środowiska

Unia Europejska (UE) określa priorytety i cele europejskiej polityki ochrony środowiska do roku 2010 i w latach późniejszych oraz przedstawia środki, które należy przedsięwziąć w celu realizacji jej strategii zrównoważonego rozwoju.

AKT

Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions of 24 January 2001 on the sixth environment action programme of the European Community 'Environment 2010: Our future, Our choice' [COM(2001) 31 final – Not published in the Official Journal] (Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 24 stycznia 2001 r. w sprawie szóstego wspólnotowego programu działań „Środowisko 2010: Nasza przyszłość, nasz wybór” [COM(2001) 31 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]).

STRESZCZENIE

Szósty wspólnotowy program działań w dziedzinie środowiska „Środowisko 2010: Nasza przyszłość, nasz wybór” obejmuje okres od dnia 22 lipca 2002 r. do dnia 21 lipca 2012 r. Program ten opiera się na piątym programie działań na rzecz środowiska na lata 1992–2000 oraz decyzji w sprawie jego przeglądu.

Podejście strategiczne

Niniejszy komunikat wskazuje, że aby sprostać obecnym wyzwaniom dotyczącym środowiska, należy wyjść poza podejście czysto prawne w celu opracowania podejścia strategicznego. Podejście to musi korzystać z różnych instrumentów i środków, aby wpływać na decyzje podejmowane przez przedsiębiorców, konsumentów, polityków i obywateli.

W komunikacie zaproponowano pięć priorytetowych kierunków działań strategicznych:

• poprawę wdrażania istniejącego prawodawstwa,
• uwzględnianie zagadnień dotyczących środowiska w innych politykach,
• współpracę z rynkami,
• angażowanie obywateli i zmienianie ich zachowań oraz
• uwzględnianie zagadnień dotyczących środowiska w decyzjach w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego.

Dla każdego z tych kierunków są proponowane konkretne działania.

W celu poprawy wdrażania przepisów są zalecane następujące działania szczegółowe:

• wspieranie sieci IMPEL (EN) i jej rozszerzanie na kraje kandydujące,
• przygotowywanie sprawozdań z wdrażania prawa ochrony środowiska,
• przedstawianie najlepszych i najgorszych wyników wdrażania przepisów dotyczących ochrony środowiska,
• poprawa standardów inspekcji ochrony środowiska,
• walka z przestępstwami przeciw środowisku,
• zapewnianie realizacji działań poprzez odwoływanie się do Trybunału Europejskiego.

W celu uwzględnienia zagadnień dotyczących środowiska w innych politykach w komunikacie zaproponowano:

• ustanawianie mechanizmów uzupełniających integracji,
• wdrażanie postanowień traktatu dotyczących integracji,
• opracowywanie wskaźników w celu monitorowania procesu integracji.

Współpraca z rynkami mogłaby być ukierunkowana na:

• szersze wdrażanie wspólnotowego systemu ekozarządzania i audytu (EMAS),
• zachęcanie przedsiębiorstw do publikowania swoich wyników i przestrzegania wymogów ochrony środowiska,
• wprowadzanie systemów nagród dla przedsiębiorstw przyjaznych dla środowiska,
• zachęcanie do zawierania dobrowolnych porozumień,
• ustanawianie zintegrowanej polityki produktowej,
• wspieranie stosowania i oceny skuteczności oznakowania ekologicznego,
• wspieranie przyjaznej dla środowiska polityki zamówień publicznych,
• przyjmowanie ustawodawstwa w sprawie odpowiedzialności za środowisko.

W celu angażowania obywateli i zmieniania ich zachowań są zalecane następujące działania:

• pomaganie obywatelom w mierzeniu i doskonaleniu swoich działań w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego,
• dostarczanie im w większej ilości informacji o wyższej jakości dotyczących środowiska.

W celu uwzględnienia ochrony środowiska w zarządzaniu zagospodarowaniem przestrzennym i planowaniu zagospodarowania przestrzennego proponuje się następujące działania:

• opublikowanie komunikatu w sprawie znaczenia uwzględniania ochrony środowiska w zarządzaniu zagospodarowaniem przestrzennym i planowaniu zagospodarowania przestrzennego,
• polepszenie wdrażania dyrektywy w sprawie oceny oddziaływania na środowisko,
• rozpowszechnianie najlepszej praktyki i wspieranie wymiany doświadczeń w dziedzinie zrównoważonego planowania, w tym w odniesieniu do przestrzeni miejskiej,
• uwzględnianie zrównoważonego planowania w polityce regionalnej Wspólnoty,
• stymulowanie działań rolnośrodowiskowych w ramach wspólnej polityki rolnej,
• ustanawianie partnerstwa dla zrównoważonego rozwoju turystyki.

Szósty program działań w dziedzinie środowiska skupia się na czterech obszarach priorytetowych: zmianach klimatu, różnorodności biologicznej, środowisku i zdrowiu oraz zrównoważonej gospodarce zasobami i odpadami.

Zmiany klimatu

Szósty program działań uznaje, że zmiany klimatu stanowią największe wyzwanie na kolejnych dziesięć lat. Celem w tej dziedzinie jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do poziomu, który nie powodowałby nienaturalnych zmian klimatu na Ziemi.

Celem krótkoterminowym Unii Europejskiej jest osiągnięcie celów protokołu z Kioto, tj. zmniejszenie w latach 2008–2012 emisji gazów cieplarnianych o 8% w porównaniu z poziomem z 1990 r. W dłuższej perspektywie, do 2020 r., emisja ta powinna zostać zmniejszona o 20 do 40% na podstawie skutecznej umowy międzynarodowej.

Wspólnota będzie podejmować różnego typu wysiłki na rzecz sprostania wyzwaniom związanym ze zmianami klimatu:

• uwzględnianie celów związanych ze zmianami klimatu w różnych politykach Wspólnoty, w tym w polityce energetycznej i polityce transportowej,
• redukcja emisji gazów cieplarnianych poprzez szczególne środki mające na celu poprawę efektywności energetycznej, wykorzystanie energii odnawialnej, wspieranie porozumień z przemysłem oraz oszczędności energii,
• rozwijanie handlu uprawnieniami do emisji na poziomie europejskim,
• wzmacnianie badań w dziedzinie zmian klimatu,
• poprawa jakości i ilości informacji dotyczących zmian klimatu dostarczanych obywatelom,
• rozpatrywanie dotacji energetycznych i ocenianie ich zgodności z wyzwaniami związanymi ze zmianami klimatu,
• przygotowywanie społeczeństwa na wpływy zmian klimatu.

Przyroda i różnorodność biologiczna

Celem wskazanym w komunikacie w tej dziedzinie jest ochrona i przywracanie struktury i funkcjonowania systemów przyrodniczych przy jednoczesnym zahamowaniu procesu utraty różnorodności biologicznej w Unii Europejskiej i na świecie.

Działania proponowane dla osiągnięcia tego celu są następujące:

• wdrażanie prawa ochrony środowiska, zwłaszcza w dziedzinie ochrony wody i powietrza,
• rozszerzenie zakresu zastosowania dyrektywy Seveso II,
• koordynowanie przez Wspólnotę działań państw członkowskich podejmowanych w wyniku wypadków i klęsk żywiołowych,
• badanie ochrony zwierząt i roślin przed działaniem promieniowania jonizującego,
• ochrona, zachowanie i przywracanie krajobrazu,
• ochrona lasów i wspieranie zrównoważonej gospodarki leśnej,
• ustanowienie wspólnotowej strategii w sprawie ochrony gleb,
• ochrona i przywracanie siedlisk morskich i wybrzeża oraz rozszerzanie na nie sieci Natura 2000,
• wzmacnianie oznakowania, kontroli i monitorowania GMO,
• uwzględnianie ochrony przyrody i różnorodności biologicznej w polityce handlowej i współpracy na rzecz rozwoju,
• ustanawianie programów zbierania informacji na temat ochrony przyrody i różnorodności biologicznej,
• wspieranie prac badawczych w dziedzinie ochrony przyrody.

Środowisko naturalne i zdrowie

Celem przedstawionym w komunikacie dla tego obszaru jest osiągnięcie takiej jakości środowiska, która nie zagraża zdrowiu ludzkiemu ani nie ma na nie negatywnego wpływu.

Niniejszy komunikat proponuje:

• identyfikowanie zagrożeń dla zdrowia ludzi, w tym dzieci i osób starszych, oraz stanowienie odpowiedniego prawa w odpowiedzi na te zagrożenia,
• uwzględnianie priorytetów dotyczących środowiska i zdrowia w innych politykach i w prawodawstwie w zakresie wody, powietrza, odpadów i gleby,
• wzmacnianie badań w dziedzinie zdrowia i środowiska,
• ustanowienie nowego systemu oceny ryzyka dotyczącego produktów chemicznych i zarządzania nim,
• zakaz lub ograniczenie stosowania bardziej niebezpiecznych pestycydów i zapewnienia, że są stosowane najlepsze praktyki ich użytkowania,
• zapewnienie realizacji przepisów prawnych dotyczących wody,
• zapewnienie egzekwowania norm w zakresie jakości powietrza i opracowanie strategii dotyczącej zanieczyszczenia powietrza,
• przyjęcie i wdrożenie dyrektywy w sprawie hałasu.

Gospodarka zasobami naturalnymi i odpadami

Celem jest zapewnienie, by spożycie zasobów odnawialnych i nieodnawialnych nie wykraczało poza możliwości środowiska poprzez uniezależnienie wzrostu gospodarczego od spożycia zasobów, poprawę ich efektywności oraz zmniejszenie produkcji odpadów. W odniesieniu do odpadów celem szczegółowym jest zmniejszenie ich ostatecznej ilości o 20% do 2010 r. i o 50% do 2050 r.

Działania, które należy przedsięwziąć, są następujące:

• opracowanie strategii zrównoważonej gospodarki zasobami poprzez ustalenie priorytetów i zmniejszenie spożycia,
• opodatkowanie wykorzystania zasobów,
• zniesienie subsydiów wspierających nadmierne wykorzystanie zasobów,
• uwzględnienie zasady efektywnego wykorzystania zasobów w ramach zintegrowanej polityki produktowej, systemów przyznawania oznakowania ekologicznego, systemów oceny oddziaływania na środowisko itp.,
• opracowanie strategii recyklingu odpadów,
• poprawa istniejących systemów gospodarki odpadami oraz inwestowanie w zapobieganie ich produkcji (ilościowe i jakościowe),
• uwzględnienie zapobiegania powstawaniu odpadów w zintegrowanej polityce produktowej i strategii wspólnotowej w dziedzinie substancji chemicznych.

Strategie tematyczne

Plan działania przewiduje przyjęcie siedmiu strategii tematycznych dotyczących zanieczyszczenia powietrza, środowiska morskiego, zrównoważonego wykorzystania zasobów, zapobiegania powstawaniu odpadów i recyklingu, zrównoważonego stosowania pestycydów, ochrony gleby oraz środowiska miejskiego.

Strategie te są oparte na kompleksowym podejściu i są zorganizowane tematycznie, a nie w oparciu o poszczególne zanieczyszczenia lub rodzaje działalności gospodarczej, jak w przeszłości. Określają one długoterminowe cele na podstawie oceny problemów dotyczących ochrony środowiska, jak również na dążeniu do uzyskania efektu synergii między różnymi strategiami oraz celami wzrostu gospodarczego i wzrostu zatrudnienia w ramach strategii lizbońskiej. Stanowią one także okazję do uproszczenia i doprecyzowania istniejącego prawodawstwa.

Kontekst międzynarodowy

Uwzględnienie ochrony środowiska we wszystkich obszarach stosunków zewnętrznych Unii Europejskiej jest celem szóstego programu działań na rzecz środowiska. Uwzględnia on perspektywę rozszerzenia Unii Europejskiej i proponuje przeprowadzenie szerokich konsultacji z administracjami krajów kandydujących w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz nawiązanie ścisłej współpracy z organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorstwami w tych krajach. Zdecydowanie zalecane jest wdrażanie umów międzynarodowych w sprawie środowiska.

Solidne podstawy naukowe

Szósty program działań zaproponował nowe podejście w sprawie opracowywania środków w zakresie ochrony środowiska, aby zainteresowane strony oraz ogół społeczeństwa były bardziej zaangażowane w ich realizację. Takie podejście zakłada szerszy dialog i udział przemysłu, organizacji pozarządowych oraz władz publicznych.

Program będzie w większym stopniu oparty na analizach naukowych i ekonomicznych, jak również na wskaźnikach środowiskowych. W tym celu Komisja będzie ściśle współpracować z Europejską Agencją Ochrony Środowiska (EEA).

AKTY POWIĄZANE

Decyzja 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lipca 2002 r. ustanawiająca szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego [Dz.U. L 242 z 10.9.2002].

Niniejsza decyzja ustanawia szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego. Określa on cele, harmonogram i priorytety, kluczowe kierunki podejścia strategicznego oraz cztery obszary działania w sposób opisany w komunikacie w sprawie szóstego wspólnotowego działania „Środowisko 2010: nasza przyszłość, nasz wybór”. W ciągu czterech lat od przyjęcia niniejszej decyzji powinny zostać wdrożone inicjatywy w ramach poszczególnych obszarów działań.

Komisja przedkłada sprawozdania z oceny Parlamentowi Europejskiemu i Radzie w czwartym roku realizacji programu i po jego zakończeniu.

Ostatnia aktualizacja: 01.09.2011