Europejska polityka energetyczna

Europejska polityka energetyczna ma prowadzić Unię Europejską (UE) do osiągnięcia gospodarki o niskim zużyciu bezpieczniejszej, bardziej konkurencyjnej i zrównoważonej energii. Cele energetyczne, które należy osiągnąć w pierwszej kolejności, polegają na zapewnieniu należytego działania energetycznego rynku wewnętrznego, bezpieczeństwa dostaw strategicznych, znaczącego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych pochodzących z produkcji czy zużycia energii, a także na potwierdzeniu jednego, wspólnego głosu UE na arenie międzynarodowej.

AKT

Komunikat Komisji do Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego z dnia 10 stycznia 2007 r. – Europejska polityka energetyczna [COM(2007) 1 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Niniejszy komunikat, będący analizą strategiczną europejskiej sytuacji energetycznej, wprowadza zintegrowany pakiet działań określających europejską politykę energetyczną (pakiet energetyczny).

UZASADNIENIE PROWADZENIA EUROPEJSKIEJ POLITYKI ENERGETYCZNEJ

Unia Europejska (UE) musi sprostać prawdziwym wyzwaniom energetycznym zarówno w zakresie trwałości, jak i emisji gazów cieplarnianych, bezpieczeństwa dostaw, zależności od importu czy wreszcie, konkurencyjności i rzeczywistego tworzenia wewnętrznego rynku energetycznego.

Zdefiniowanie europejskiej polityki energetycznej wydaje się najlepszą odpowiedzią na te wyzwania, to wspólny mianownik dla wszystkich państw członkowskich.

UE chce przeprowadzić nową rewolucję przemysłową i stworzyć bardzo wydajną energetycznie gospodarkę o niskim poziomie emisji CO2. Aby się to udało, wyznaczyła sobie kilka dużych celów energetycznych.

SKONKRETYZOWANIE WEWNĘTRZNEGO RYNKU ENERGETYCZNEGO

Wewnętrzny rynek energetyczny został utworzony na szczeblu wspólnotowym, aby pozwolić konsumentom na dokonanie rzeczywistego wyboru za słuszną i konkurencyjną cenę. Tymczasem, jak podkreślono w komunikacie na temat perspektyw wewnętrznego rynku energetycznego i badań na temat stanu konkurencji w sektorze gazowym i energetycznym, przeszkody uniemożliwiają gospodarce i konsumentom europejskim pełne korzystanie z zalet otwarcia rynku gazowego i energetycznego. Zapewnienie rzeczywistego istnienia wewnętrznego rynku energetycznego jest w dalszym ciągu konieczne.

Konkurencyjny rynek

Należy dokonać jaśniejszego podziału między zarządzaniem sieciami gazowymi i energetycznymi a działaniami w zakresie produkcji i dystrybucji.

Jeśli przedsiębiorstwo kontroluje zarówno zarządzanie jak i produkcję i dystrybucję, to istnieje poważne zagrożenie dyskryminacją i nadużyciami. Przedsiębiorstwo pionowo zintegrowane ma niewielki interes w tym, aby zwiększyć możliwości sieci i narazić się tym samym na większą konkurencję rynkową, która prowadzi do obniżenia cen.

Rozdział między zarządzaniem sieciami a produkcją lub dystrybucją skłoni przedsiębiorstwa do inwestowania w sieci, co będzie sprzyjać wchodzeniu na rynek nowych podmiotów i wzmocnieniu bezpieczeństwa dostaw.

Rozdział może opierać się bądź na wprowadzeniu niezależnego operatora systemu, który będzie zapewniał utrzymanie, rozwój i eksploatację sieci, których właścicielami pozostaną przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo, bądź na pełnym rozdziale własności.

Zintegrowany i połączony rynek

Wewnętrzny rynek energetyczny zależy w dużym stopniu od rzeczywistej transgranicznej wymiany energii. Tymczasem ta wymiana często jest bardzo trudna z powodu niespójności krajowych norm technicznych i sieci.

Konieczne jest wprowadzenie skutecznych regulacji na poziomie wspólnotowym. Będzie chodzić o zharmonizowanie uprawnień i poziomu niezależności organów regulacji energetyki, podkreślenie ich wzajemnej współpracy, zmuszenie ich do uwzględniania wspólnotowego celu jakim jest utworzenie wewnętrznego rynku energetycznego i zdefiniowanie na szczeblu wspólnotowym zagadnień regulacyjnych i technicznych oraz wspólnych norm bezpieczeństwa niezbędnych do prowadzenia wymiany transgranicznej.

W celu urzeczywistnienia europejskiej sieci energetycznej plan priorytetowych połączeń międzysieciowych kładzie nacisk na wsparcie polityczne i finansowe potrzebne przy tworzeniu infrastruktury, której powstanie jest konieczne, a także na mianowanie europejskich koordynatorów, którzy będą nadzorować najbardziej problematyczne projekty priorytetowe.

Służba energetyczna

UE chce stworzyć, w ramach rozwiązywania problemu ubóstwa energetycznego, Kartę Odbiorcy Energii. Karta ta będzie zachęcać, m.in. do tworzenia systemów pomocy obywatelom najbardziej narażonym w przypadku wzrostu cen energii, a także do podniesienia minimalnego poziomu informacji udostępnianych odbiorcom na temat różnych dostawców i opcji dostaw.

ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA DOSTAW ENERGETYCZNYCH

Priorytetem jest ograniczanie podatności Unii na: zakłócenia importu, przerwy w dostawie, ewentualne kryzysy energetyczne, niepewność ciążąca na przyszłych dostawach. Ten brak bezpieczeństwa jest bardziej problematyczny dla państw członkowskich, które są zależne od wyłącznie jednego dostawcy gazu.

Nowa polityka energetyczna podkreśla znaczenie mechanizmów zapewniających solidarność między państwami członkowskimi oraz dywersyfikacji źródeł dostaw i dróg transportu.

Mechanizmy w zakresie strategicznych rezerw ropy muszą zostać wzmocnione, a możliwości poprawy bezpieczeństwa dostaw gazu - rozpatrzone. Należy zapewnić większe bezpieczeństwo dostaw niezbędnej energii elektrycznej.

OGRANICZENIE EMISJI GAZÓW CIEPLARNIANYCH

Energia jest źródłem 80% emisji gazów cieplarnianych w UE.

W swojej determinacji w walce ze zmianą klimatyczną, UE zobowiązała się do zmniejszenia emisji o 20% do 2020 r. UE apeluje także o zawarcie międzynarodowego porozumienia, na mocy którego kraje rozwinięte zobowiążą się do zmniejszenia o 30% poziomu swoich emisji gazów cieplarnianych do 2020 r. W ramach tego porozumienia UE ustaliłaby nowy cel, tj. zmniejszenie o 30% swoich emisji w stosunku do 1990 r. Te cele znajdują się w sercu strategii UE zwalczania zmian klimatycznych.

Tymczasem ograniczenie emisji gazów cieplarnianych zakłada mniejsze zużycie energii i zwiększenie wykorzystania czystej energii.

Efektywność energetyczna

Zmniejszenie zużycia energii o 20% do 2020 r. – taki cel wyznaczyła UE w swoim Plan działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii (2007–2012).

Aby to osiągnąć, należy podjąć odpowiednie działania, przede wszystkim w zakresie oszczędności energii w sektorze transportu, rozwijania wymogów minimalnej efektywności dla urządzeń zasilanych energią, uwrażliwienie osób korzystających z energii, aby zachowywały się w sposób racjonalny i ekonomiczny, poprawy wydajności produkcji, przesyłu i dystrybucji ciepła, energii elektrycznej czy wreszcie rozwoju technologii energetycznych i efektywności energetycznej budynków.

UE chce stworzyć wspólne podejście oszczędzania energii na skalę światową poprzez zawarcie międzynarodowego porozumienia dotyczącego efektywności energetycznej.

Energie odnawialne

Wykorzystanie energii odnawialnych (energia wiatrowa, słoneczna, fotowoltaiczna, z biomasy, geotermalna i z pomp ciepła) przyczynia się w sposób niezaprzeczalny do ograniczenia zmiany klimatycznej. Przyczynia się ono do bezpieczeństwa dostaw energetycznych oraz rozwoju i pozwala na tworzenie nowych miejsc pracy w Europie, dzięki zwiększeniu produkcji i zużycia energii lokalnej.

Jednak odnawialne źródła energii stanowią niewielką część energetycznego koszyka europejskiego, ponieważ ich koszty są większe niż koszty tradycyjnych źródeł energii.

Aby skłaniać do wykorzystywania odnawialnych energii, UE postawiła sobie za cel w swoim planie działania w zakresie odnawialnych źródeł energii, że udział energii odnawialnych będzie stanowił 20% energetycznego koszyka Europy do 2020 r.

Osiągnięcie tego celu będzie wymagało dokonania znacznych postępów w trzech obszarach, których przede wszystkim dotyczą odnawialne źródła energii: energetyka (zwiększyć produkcję energii ze źródeł odnawialnych i umożliwić zrównoważoną produkcję energii z paliw kopalnych m.in. dzięki wdrożeniu systemu wychwytywania i składowania CO2), biopaliwa, które do 2020 r. będą musiały stanowić 10% paliw przeznaczonych dla pojazdów i wreszcie systemy ogrzewania i chłodzenia.

ROZWÓJ TECHNOLOGII ENERGETYCZNYCH

Technologie energetyczne mają do odegrania bardzo ważną rolę w pogodzeniu konkurencyjności i trwałości energii, przy jednoczesnym wzmacnianiu bezpieczeństwa dostaw. Są one także bardzo istotne dla osiągnięcia innych celów energetycznych.

Dziś UE - światowy lider w sektorze energii odnawialnych - chce wzmocnić swoją pozycję i wejść w taki sam sposób na szybko rosnący rynek niskoemisyjnych technologii energetycznych.

UE musi rozwijać istniejące technologie o dużej efektywności energetycznej, ale także nowe technologie, przede wszystkim technologie związane z efektywnością energetyczną i energią odnawialną.

Nawet jeśli UE przeprowadzi znaczącą dywersyfikację koszyka energetycznego, to w dalszym ciągu będzie w dużym stopniu zależna od ropy i węgla, więc będzie musiała także skupić się na technologiach opartych na spalaniu produkujących niewielkie ilości węgla, m.in. na technologiach wyłapywania i składowania węgla.

Inwestycje w rozwój tych technologii przyczynią się bezpośrednio do tworzenia wspólnotowej strategii na rzecz rozwoju i zatrudnienia.

Komisja przedstawia szkic europejskiego planu strategicznego dla technologii energetycznych, który będzie obejmował całość procesu innowacyjnego, począwszy od podstawowych badań aż po wprowadzenie na rynek. Ten strategiczny plan będzie wspierał 7. Program Ramowy w zakresie badań, który przewiduje wzrost rocznych wydatków na badania w obszarze energetycznym o 50%, a także program Inteligentna Energia - Europa.

UWZGLĘDNIANIE PRZYSZŁOŚCI PRZEMYSŁU JĄDROWEGO

Wobec wzrastających obaw dotyczących bezpieczeństwa dostaw energii i emisji CO2, energia jądrowa ma tę zaletę, że jest źródłem energii o niskiej zawartości węgla, którego koszty i dostawa są bardziej stabilne.

Decyzja o wykorzystaniu energii jądrowej leży w gestii państw członkowskich. Orientacyjny program energetyki jądrowej kładzie nacisk na konieczność prowadzenia spójnego wspólnego działania w zakresie bezpieczeństwa, ochrony i nierozprzestrzeniania, a także dotyczącego likwidacji instalacji i gospodarki odpadami.

PROWADZENIE WSPÓLNEJ MIĘDZYNARODOWEJ POLITYKI ENERGETYCZNEJ

UE nie może sama osiągnąć celu, jakim jest bezpieczna, zrównoważona i konkurencyjna energia. Dlatego musi rozmawiać i współpracować z krajami rozwiniętymi oraz z krajami rozwijającymi się, konsumentami i producentami energii, a także z krajami tranzytu. W trosce o efektywność oraz spójność niezbędnym jest, aby państwa członkowskie i UE prezentowały jednolite stanowisko w międzynarodowych kwestiach dotyczących energii.

UE odegra wiodącą rolę w opracowywaniu umów międzynarodowych w zakresie energii, zwłaszcza jeśli chodzi o wzmocnienie Traktatu Karty Energetycznej, podejmując inicjatywę w zakresie umowy o efektywności energetycznej, a także uczestnicząc aktywnie w systemie po wprowadzeniu protokołu z Kioto w sprawie zmian klimatycznych.

Stosunki UE z krajami będącymi odbiorcami (np. Stany Zjednoczone (EN), Indie (EN), Brazylia (EN), Chiny (EN)), jak i z krajami producentami (Rosja (EN), Norwegia (EN), OPEC (EN) i Algieria) czy krajami tranzytu (np. Ukraina (EN)), mają podstawowe znaczenie z punktu widzenia bezpieczeństwa geopolitycznego oraz stabilności ekonomicznej. Dlatego UE będzie dążyć do zawierania przejrzystych, przewidywalnych i obustronnych umów o partnerstwie z tymi państwami, a zwłaszcza z krajami z nią sąsiadującymi. UE proponuje jednocześnie nowe partnerstwo z Afryką, które będzie dotyczyło szerokiego zakresu zagadnień związanych z energetyką.

Ponadto UE angażuje się w pomoc krajom rozwijającym się przy wdrażaniu zdecentralizowanych, niedrogich, niezawodnych i zrównoważonych usług energetycznych. UE zachęca te kraje, a przede wszystkim Afrykę, do jak najszybszego inwestowania w energie odnawialne oraz w nową generację technologii energetycznych.

KONTEKST

Opracowanie europejskiej polityki energetycznej leżało u podstaw projektu europejskiego wraz z traktatami EWWiS (Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali) z 1951 r. oraz Euratom (Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej) z 1957 r. Pomimo zmian ekonomicznych oraz geopolitycznych, które nastąpiły od tego czasu, polityka europejska w tym zakresie pozostaje niezbędna.

Pakiet energetyczny przedstawiony przez Komisję Europejską 10 stycznia 2007 r. wpisuje się w dynamikę zapoczątkowaną przez zieloną księgę dotyczącą konkurencyjnej i zrównoważonej strategii z marca 2006 r. Pakiet ten stawia na nowo energię w centrum działań europejskich.

Na podstawie pakietu energetycznego szefowie państw oraz rządów przyjęli 9 marca 2007 r. na wiosennym posiedzeniu Rady Europejskiej plan działań dotyczący energii na lata 2007–2009.

See also