Utworzenie patentu wspólnotowego ma na celu umożliwienie wynalazcom uzyskania jednolitego patentu obowiązującego prawnie w całej Unii Europejskiej. Stworzenie takiego patentu pozwoli na znaczne zmniejszenie kosztów związanych z patentami (w tym kosztów związanych z tłumaczeniem i składaniem wniosków) oraz uproszczenie ochrony wynalazków na całym terytorium Europy dzięki jednej procedurze i stworzeniu jednego, scentralizowanego systemu rozwiązywania sporów.

Propozycja rozporządzenia Rady z dnia 1 sierpnia 2000 r. w sprawie patentu wspólnotowego.

W Unii Europejskiej (UE) ochrona patentowa jest obecnie zapewniana przez dwa systemy, z których żaden nie jest oparty na prawnym instrumencie wspólnotowym. Są to: krajowe systemy patentowe i europejski system patentowy.

Patenty krajowe zostały zharmonizowane de facto wraz z podpisaniem kilku konwencji międzynarodowych, w tym konwencji o udzielaniu patentów europejskich (konwencja z Monachium) w 1973 r., do której przystąpiły wszystkie państwa członkowskie UE.

Konwencja z Monachium ustanawia jednolitą procedurę udzielania patentów europejskich. Konwencja ustanowiła Europejski Urząd Patentowy („Urząd”) przyznający patenty, które stają się następnie patentami krajowymi podlegającymi przepisom krajowym. Obecnie członkami Europejskiej Organizacji Patentowej jest 31 krajów.

Pomimo że konwencja z Monachium tworzy jednolity system przyznawania patentów, wciąż nie istnieje patent wspólnotowy stanowiący część wspólnotowego porządku prawnego. Patent ten, taki sam dla całej Wspólnoty, może pomóc Europie w przekształcaniu wyników badań i nowej wiedzy naukowej i technicznej w sukcesy przemysłowe i handlowe. Celem jest również umożliwienie Europie nadrobienie zaległości względem USA i Japonii w zakresie inwestycji sektora prywatnego w badania i rozwój.

Propozycja rozporządzenia jest wynikiem dyskusji prowadzonych w ramach zielonej księgi z czerwca 1997 r. w sprawie patentu wspólnotowego i systemu patentowego w Europie. Jej główne linie zostały przedstawione w komunikacie Komisji z lutego 1999 r. w sprawie działań prowadzonych w oparciu o zieloną księgę w sprawie patentu wspólnotowego i systemu patentowego w Europie.

Proponowany system nie ma na celu zastąpienia istniejących systemów krajowych i systemu europejskiego, lecz ma z nimi współistnieć. Wynalazcy będą mieć swobodę wyboru rodzaju ochrony patentowej, który jest dla nich najlepszy.

Główną ideą tego projektu jest stworzenie „symbiozy” pomiędzy dwoma systemami: systemem z rozporządzenia w sprawie patentu wspólnotowego i systemem konwencji z Monachium.

Rozporządzenie uzupełni konwencję z Monachium. Patenty wspólnotowe będą wydawane przez urząd jako patent europejski wymieniający terytorium Wspólnoty zamiast poszczególnych państw członkowskich. Zastosowanie niniejszego rozporządzenia będzie wymagało przystąpienia Wspólnoty do konwencji z Monachium i rewizji tej konwencji w celu umożliwienia urzędowi przyznawania patentów wspólnotowych.

Po przyjęciu niniejszego rozporządzenia kompetencje zewnętrzne w sprawie patentu wspólnotowego będą w zakresie wyłącznych kompetencji Wspólnoty.

Patent wspólnotowy ma charakter jednolity i autonomiczny, co oznacza, że ma takie same skutki w całej Wspólnocie. Patent może być przyznawany, przenoszony lub anulowany tylko w całej Wspólnocie.

Warunki przyznawania patentu, na przykład wymogi dotyczące możliwości udzielenia patentu, są określone w konwencji z Monachium.

Prawo do patentu wspólnotowego przysługuje twórcy lub jego następcy prawnemu. W przypadkach, gdy twórca jest pracownikiem, prawo do patentu jest określone przez prawo państwa, w którym prowadzi on podstawową działalność lub, jeżeli nie można ustalić państwa, w którym prowadzi on podstawową działalność, jest określane przez prawo państwa, w którym znajduje się siedziba pracodawcy.

Przewiduje się również przepisy mające na celu uzyskanie współwłasności patentu, jak również zmiany własności patentu wspólnotowego.

Wniosek jest sporządzany zgodnie z postanowieniami konwencji z Monachium. Urząd rozpatruje wniosek i publikuje go, podobnie jak ewentualnie udzielony patent, w rejestrze patentów wspólnotowych i/lub w biuletynie patentów wspólnotowych.

Patent wspólnotowy daje posiadaczowi prawo zakazu następujących działań bez jego zgody:

Prawa wynikające z patentu wspólnotowego nie obejmują szeregu obszarów określonych w projekcie rozporządzenia, w tym działań podejmowanych prywatnie oraz w celach niekomercyjnych.

Ponadto prawa te nie obejmują działań dotyczących produktów objętych patentem, prowadzonych na terytorium państw członkowskich po tym, jak produkt został wprowadzony do obrotu we Wspólnocie przez posiadacza patentu lub za jego zgodą, z wyjątkiem uzasadnionych powodów.

Prawa patentowe nie mają zastosowania do wcześniejszego korzystania z wynalazku. W związku z tym, jeśli osoba, która w dobrej wierze i dla celów swojego przedsiębiorstwa korzysta z wynalazku lub wykonuje rzeczywiste i poważne przygotowania przed datą zgłoszenia, ma ona prawo do dalszego korzystania lub doprowadzenia do korzystania z wynalazku w sposób przewidziany w przygotowaniach.

Patent wspólnotowy może być, w całości lub w części, przedmiotem licencji na terenie całej Wspólnoty lub jej części. Licencje te mogą być wyłączne lub niewyłączne. Prawa przyznane przez patent wspólnotowy mogą być przywoływane wobec licencjobiorcy, który narusza jedno z ograniczeń umowy licencyjnej.

Właściciel patentu wspólnotowego może zezwolić dowolnej osobie na używanie wynalazku w charakterze licencjobiorcy, w zamian za wynagrodzenie określone przez Komisję. Upoważnienie jest udzielane – i może być również być wycofane – przez pisemne oświadczenie skierowane do urzędu i skutkuje obniżeniem rocznych opłat za utrzymanie patentu.

Państwa członkowskie nie są uprawnione do udzielania licencji dotyczących patentu wspólnotowego.

Komisja może przyznać licencję obowiązkową w przypadku niewykorzystania lub niedostatecznego wykorzystywania patentu wspólnotowego lub w przypadku patentów zależnych. Może również zezwolić na wykorzystanie patentu wspólnotowego w pewnych określonych sytuacjach: w okresach kryzysu, w innych warunkach nagłej konieczności lub w przypadku sytuacji, w której należy przeciwdziałać praktykom uznanym za antykonkurencyjne w drodze postępowania sądowego lub administracyjnego.

W celu utrzymania patentów wspólnotowych urzędowi należy wpłacać opłaty roczne. Opłaty te zostaną określone w drodze rozporządzenia w sprawie opłat, które zostanie przyjęte przez komitet regulacyjny.

Patent wspólnotowy może zostać wycofany wyłącznie w całości. Wycofanie musi być zgłoszone do urzędu na piśmie przez właściciela patentu i wchodzi w życie dopiero po wpisaniu wycofania do rejestru patentów wspólnotowych.

Patent wspólnotowy jest przyznawany na okres dwudziestu lat, licząc od daty złożenia wniosku. Patent jest anulowany, jeżeli roczna opłata lub dopłata nie zostały uregulowane w terminie.

Unieważnienie patentu działa z mocą wsteczną z wyjątkiem decyzji w sprawie o naruszenia, które stały się prawomocnymi decyzjami ostatecznymi i weszły w życie przed decyzją o unieważnieniu. Działanie unieważnienia z mocą wsteczną nie narusza żadnych umów zawartych i wykonanych przed wydaniem decyzji o nieważności. Mimo to w niektórych sytuacjach możliwe jest żądanie zwrotu kwot wypłaconych z tytułu umowy.

Każda osoba może wnieść wniosek o unieważnienie, z wyjątkiem przypadków, w których kwestionowane jest prawo właściciela do uzyskania patentu. W tym przypadku inicjatorem działań musi być osoba uprawniona do wpisania do rejestru patentów wspólnotowych jako właściciel patentu lub współwłaściciel patentu wraz z inną osobą uprawnioną do bycia współwłaścicielem.

Wniosek o unieważnienie może być wnoszony również w przypadku, gdy patent nie jest już ważny.

Wniosek przewiduje stworzenie scentralizowanego sądu wspólnotowego ds. własności intelektualnej w celu zapewnienia jednolitości prawa i spójności orzecznictwa. Sąd ten będzie się składał z izby pierwszej instancji i odwoławczej.

Scentralizowany sąd będzie mieć wyłączną kompetencję w odniesieniu do niektórych kategorii działań, w tym sporów dotyczących naruszenia i ważności patentów wspólnotowych. Sąd będzie rozpatrywać w szczególności sprawy w ramach sporów między podmiotami prywatnymi i będzie miał uprawnienia do nakładania sankcji i do przyznawania odszkodowań.

Powództwo o naruszenie musi opierać się na domniemanym naruszeniu praw przyznanych przez patent. Powództwo może być wniesione przez właściciela patentu lub, w niektórych sytuacjach, przez beneficjenta licencji.

Na wniosek właściciela patent wspólnotowy może być ograniczony poprzez zmianę zastrzeżeń, opisu lub rysunków. Wymaga to zgody osoby, która korzysta z faktycznego prawa lub licencji wpisanych do wspólnotowego rejestru patentowego.

Komisja jest uprawniona do działania, gdy zagrożony jest interes Wspólnoty. Może ona wystąpić do sądu z powództwem o unieważnienie patentu i interweniować w każdym postępowaniu toczącym się przed sądem.

Sąd wspólnotowy ma do dyspozycji kilka rodzajów sankcji. W przypadku powództwa o naruszenie może na przykład zarządzić:

Sądy krajowe będą mieć kompetencje, które nie wchodzą w zakres wyłącznej właściwości Trybunału Sprawiedliwości czy wspólnotowego sądu do spraw własności intelektualnej. Sądy krajowe będą zatem zajmować się na przykład:

Krajowe przepisy państw członkowskich dotyczące arbitrażu pozostają w mocy.

Patent wspólnotowy nie może być uznany za nieważny ani unieważniony w postępowaniu arbitrażowym.

Zgodnie z konwencją z Monachium patent jest wydawany, w jednym z języków proceduralnych urzędu (angielski, niemiecki lub francuski) i publikowany w tym języku wraz z tłumaczeniem zastrzeżeń na dwa inne języki proceduralne (włoski i hiszpański).

Tłumaczenie patentu wspólnotowego na wszystkie języki Wspólnoty nie jest wymagane, właściciel patentu ma jednak prawo do tłumaczenia i zgłaszania tłumaczenia patentu na inne języki urzędowe państw członkowskich. Tłumaczenia te zostaną następnie podane do wiadomości publicznej. Ten środek stosowany jest w celu uniknięcia wysokich kosztów, które mogą zniechęcać do korzystania z patentu wspólnotowego.

W tym momencie ostateczne porozumienie w tej sprawie wydaje się trudne do osiągnięcia. Główną przeszkodą jest kwestia tłumaczenia zastrzeżeń patentowych. Tekst przewiduje, że zastrzeżenia patentowe – które są rzeczywiście najkrótszą, lecz najważniejszą częścią patentu, ponieważ określają granice ochrony – powinny być tłumaczone na wszystkie oficjalne języki UE. Na obecnym etapie ministrom UE nie udaje się jednak osiągnąć kompromisu dotyczącego osób, które będą decydować o ważności prawnej tłumaczeń i zarządzania skutkami błędnego tłumaczenia.

Drugi punkt sporny dotyczy ustalenia terminu przedłożenia tłumaczeń. Jest to istotne, ponieważ zgodnie z zasadami proponowanego systemu patent wspólnotowy jest uznawany za nieważny, jeśli tłumaczenia nie są dostarczone w wyznaczonym terminie.

Referencje i procedura

Wniosek	Dziennik Urzędowy	Procedura
COM(2000) 412 wersja ostateczna	Dz.U. C 337, 28.11.2000	Konsultacja CNS/2000/0177

Decyzja Rady 2011/167/WE z dnia 10 marca 2011 r. w sprawie upoważnienia do podjęcia wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej [Dz.U. L 76 z 22.3.2011].

Niniejsza decyzja wyraża wolę 25 państw członkowskich w sprawie podjęcia wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej.

Współpraca ta ma na celu stworzenie jednolitego patentu, który będzie zapewniać jednolitą ochronę na terytorium uczestniczących państw członkowskich. Do opracowania pozostają jeszcze warunki tłumaczenia patentu.

Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie realizacji wzmocnionej współpracy w zakresie tworzenia jednolitej ochrony patentowej [COM(2011) 215 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

Niniejsza propozycja ma na celu wdrożenie wzmocnionej współpracy w zakresie tworzenia jednolitej ochrony patentowej na podstawie zezwolenia na mocy decyzji 2001/67/WE. Określa ona cechy patentów europejskich, aby miały one jednolity skutek w uczestniczących państwach członkowskich.

Wniosek Rozporządzenie Rady wprowadzające w życie wzmocnioną współpracę w zakresie tworzenia jednolitej ochrony patentowej w odniesieniu do zasad dotyczących tłumaczenia [COM(2011) 216 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

Celem wniosku jest ustanowienie uproszczonych procedur w zakresie sposobu tłumaczenia patentu europejskiego z jednolitym skutkiem. Patent jest publikowany w jednym z trzech języków urzędowych Europejskiego Urzędu Patentowego (EPO) i może być tłumaczony na dwa inne języki. Patent może być tłumaczony na inny język UE w przypadku sporu lub gdy wnioskodawca złożył europejskie zgłoszenie patentowe w języku innym niż język EPO. W takim przypadku koszty tłumaczenia są zwracane w ramach programu zwrotu kosztów zarządzanego przez EPO.

Proposal of 23 December 2003 for a Council Decision conferring jurisdiction on the Court of Justice in disputes relating to the Community patent [COM(2003) 827 final – Not published in the Official Journal] (Wniosek Decyzja Rady z 23 grudnia 2003 r. przyznająca Trybunałowi Sprawiedliwości kompetencje w przypadku sporów dotyczących patentu wspólnotowego [COM(2003) 827 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]).

Proposal of 2 December 2003 for a Council Decision establishing the Community Patent Court and concerning appeals before the Court of First Instance [COM(2003) 828 final – Not published in the Official Journal] (Wniosek Decyzja Rady z dnia 2 grudnia 2003 r. ustanawiająca Sąd ds. Patentu Wspólnotowego i dotycząca odwołań do Sądu Pierwszej Instancji [COM(2003) 828 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]).

W związku z tworzeniem patentu wspólnotowego utworzenie Sądu ds. Patentu Wspólnotowego pod egidą Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ma na celu uzupełnienie systemu ochrony patentowej w Unii Europejskiej. Zaletą utworzenia sądu jest umożliwienie centralizacji postępowania sądowego, a tym samym bardziej efektywnego rozwiązywania sporów dotyczących naruszenia i ważności patentów wspólnotowych.