Pobieranie opłat za użytkowanie dróg przez pojazdy

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Dyrektywa 1999/62/WE w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe

Dyrektywa (UE) 2022/362 w sprawie zmiany dyrektyw 1999/62/WE, 1999/37/WE i (UE) 2019/520 w odniesieniu do pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

Określa ona sposoby, w jakie państwa członkowskie Unii Europejskiej (UE) mogą pobierać opłaty za użytkowanie infrastruktury drogowej przez pojazdy. Opłaty zostały opracowane w celu:

• ustanowienia rynku wewnętrznego transportu drogowego charakteryzującego się równymi warunkami działania i zapewnienia jednolitego i niedyskryminacyjnego stosowania przepisów;
• wzmocnienia stosowania zasad „użytkownik płaci” i „zanieczyszczający płaci”;
• wsparcia finansowania infrastruktury drogowej;
• rozwiązania problemu zatorów komunikacyjnych oraz negatywnych skutków środowiskowych i zdrowotnych zanieczyszczenia powietrza oraz hałasu;
• przyspieszenia dekarbonizacji transportu poprzez przyczynienie się do realizacji celów porozumienia paryskiego w sprawie zmiany klimatu oraz planów UE dotyczących ograniczania emisji CO₂.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

• Dyrektywa ma zastosowanie do:
  • podatków transportowych nałożonych na pojazdy ciężarowe;
  • opłat za przejazd* i opłat za korzystanie z infrastruktury nakładanych na pojazdy.
• Dyrektywa nie ma zastosowania do pojazdów:
  • używanych wyłącznie na pozaeuropejskich terytoriach państw członkowskich;
  • zarejestrowanych na Wyspach Kanaryjskich, w Ceucie i Melilli, na Azorach lub Maderze, wykonujących przewozy wyłącznie na tych terytoriach lub między tymi terytoriami a kontynentalną częścią Hiszpanii i Portugalii.

ZASADY OGÓLNE DOTYCZĄCE PODATKÓW OD POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH

Państwa członkowskie:

• ustalają procedury nakładania i pobierania podatków;
• muszą respektować stawki minimalne podatków określone w dyrektywie;
• mogą stosować stawki ulgowe i zwolnienia w stosunku do pojazdów:
  • wykorzystywanych dla potrzeb obronnych kraju lub obrony cywilnej, do utrzymania dróg, jak również pojazdów wykorzystywanych przez straż pożarną i inne służby ratunkowe oraz przez policję;
  • jedynie okazjonalnie poruszających się po drogach publicznych państw członkowskich, w których są zarejestrowane;
  • upoważnionych na mocy jednomyślnej decyzji Rady Unii Europejskiej z powodów związanych z czynnikami społeczno-gospodarczymi.

ZASADY OGÓLNE DOTYCZĄCE NAKŁADANIA OPŁAT

Państwa członkowskie:

• mogą stosować opłaty za przejazd i opłaty za korzystanie z infrastruktury:
  • w transeuropejskiej sieci drogowej oraz na innych autostradach, na warunkach szczegółowych określonych w dyrektywie;
  • na innych drogach, pod warunkiem że nałożenie opłat nie jest dyskryminujące względem międzynarodowego ruchu drogowego i nie powoduje zakłóceń konkurencji między przewoźnikami;
• mogą stosować niezależne od siebie opłaty dla różnych kategorii pojazdów (pojazdy ciężkie, pojazdy ciężarowe, autokary i autobusy, pojazdy lekkie, lekkie pojazdy użytkowe, mikrobusy i samochody osobowe);
• mogą przewidzieć obniżone opłaty lub ich całkowite zniesienie na niektórych odcinkach dróg, w szczególności na obszarach słabo zaludnionych;
• mogą stosować obniżone opłaty i zwolnienia w stosunku do:
  • pojazdów podlegających obniżonym opłatom lub zwolnieniom,
  • pojazdów używanych przez osoby z niepełnosprawnościami lub do nich należących,
  • pojazdów bezemisyjnych o maksymalnej masie całkowitej do 4,25 tony,
  • pojazdów ciężarowych o maksymalnej masie całkowitej od 3,5 tony do 7,5 tony, używanych do przewozu materiałów do użytku kierowcy w czasie jego pracy lub towarów produkowanych rzemieślniczo,
  • pojazdów ciężkich zwolnionych z wymogów określonych w rozporządzeniu w sprawie tachografów;
• od 25 marca 2030 r. nie mogą stosować opłat za korzystanie z infrastruktury w odniesieniu do pojazdów ciężkich w bazowej transeuropejskiej sieci transportowej;
• informują Komisję Europejską co najmniej sześć miesięcy przed wdrożeniem nowych lub istotnie zmienionych opłat infrastrukturalnych;
• mogą przewidzieć zniżki lub ulgi w odniesieniu do opłaty infrastrukturalnej, na przykład dla częstych użytkowników, aby odzwierciedlić oszczędności kosztów administracyjnych;
• nie mogą udzielić żadnemu użytkownikowi zniżki ani ulgi w odniesieniu do opłaty z tytułu kosztów zewnętrznych w ramach opłaty za przejazd;
• mają możliwość stosowania opłat w celu:
  • zmniejszenia zatorów komunikacyjnych lub przeciwdziałania oddziaływaniu na środowisko, w tym niskiej jakości powietrza, na obszarach miejskich, w tym na drogach sieci transeuropejskich przecinających takie obszary;
  • sfinansowania instalacji dostarczających energię dla pojazdów nisko- i bezemisyjnych, w odniesieniu do takich pojazdów;
• wprowadzają skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje w przypadku naruszenia niniejszej dyrektywy;
• do 25 marca 2025 r., a następnie co pięć lat, sporządzają i publikują sprawozdanie dotyczące opłat za przejazd i opłat za korzystanie z infrastruktury pobieranych na ich terytorium.

Opłaty za przejazd i opłaty za korzystanie z infrastruktury:

• nie mogą być dyskryminujące ze względu na:
  • narodowość użytkownika drogi;
  • państwo pochodzenia przewoźnika lub rejestracji pojazdu;
  • miejsce pochodzenia lub miejsce docelowe przewożonych towarów;
• są niższe dla samochodów osobowych, mikrobusów i lekkich pojazdów użytkowych, które spełniają najsurowsze normy emisji CO₂ i zanieczyszczeń;
• ich uiszczanie powinno być możliwe przez całą dobę, przynajmniej elektronicznie, i w jak najmniejszym stopniu zakłócać płynność ruchu.

Opłaty za korzystanie z infrastruktury:

• muszą być proporcjonalne do czasu trwania korzystania z infrastruktury;
• nie mogą przekraczać maksymalnych stawek określonych w dyrektywie.

Państwa członkowskie mogą wprowadzić następujące opłaty.

• Opłata infrastrukturalna. Dla pojazdów ciężkich wyliczana zgodnie z zasadą dotyczącą odzyskiwania poniesionych kosztów (budowa, eksploatacja, utrzymanie i rozwój sieci infrastruktury). Opłata ta musi się różnić w zależności od emisji CO₂ pojazdu. Może być różnicowana, aby zmniejszyć zatory komunikacyjne, zminimalizować szkody w infrastrukturze oraz zoptymalizować jej wykorzystanie lub promować bezpieczeństwo ruchu drogowego.
• Opłata z tytułu kosztów zewnętrznych. Odzwierciedla koszty związane z zanieczyszczeniem powietrza, hałasem i zmianą klimatu generowane przez pojazdy ciężkie.
• Opłata z tytułu zatorów komunikacyjnych. Stosowana na odcinkach dróg, na których występują zatory komunikacyjne, oraz wyłącznie w okresach, gdy na ogół są one zatłoczone. Opłatę stosuje się w sposób niedyskryminacyjny do wszystkich kategorii pojazdów, z zastrzeżeniem możliwości zwolnienia z niej mikrobusów, autobusów i autokarów w celu wspierania transportu zbiorowego oraz rozwoju społeczno-gospodarczego i spójności terytorialnej.

Komisja:

• do 25 marca 2027 r. oceni skutki dyrektywy, w szczególności w odniesieniu do pojazdów lekkich;
• przyjmuje akty wykonawcze i delegowane.

OD KIEDY PRZEPISY TE MAJĄ ZASTOSOWANIE?

• Dyrektywa 1999/62/WE miała zostać transponowana do krajowych porządków prawnych do 1 lipca 2000 r.
• Dyrektywa zmieniająca (UE) 2022/362 ma być transponowana do prawa krajowego do 25 marca 2024 r.

KONTEKST

• Podatki i opłaty za korzystanie z infrastruktury drogowej są istotne w celu utrzymania i rozwoju transeuropejskiej sieci drogowej. Pojazdy ciężkie mają znaczący wpływ na infrastrukturę drogową i środowisko, ale to pojazdy lekkie w największym stopniu odpowiadają za emisje i zatory komunikacyjne.
• Pierwotna dyrektywa 1999/62/WE (eurowinieta) w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe była trzykrotnie zmieniana. Zawierająca najnowsze zmiany dyrektywa (UE) 2022/362 określa termin wycofania opłaty opartej na czasie (w tym eurowiniety) stosowanej w bazowej transeuropejskiej sieci transportowej. Ponadto wprowadza nowy system różnicowania opłat, aby ułatwić rozpowszechnianie pojazdów ciężkich o niższych emisjach CO₂.

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNE DOKUMENTY

Dyrektywa 1999/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe (Dz.U. L 187 z 20.7.1999, s. 42–50).

Kolejne zmiany dyrektywy 1999/62/WE zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/362 z dnia 24 lutego 2022 r. w sprawie zmiany dyrektyw 1999/62/WE, 1999/37/WE i (UE) 2019/520 w odniesieniu do pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy (Dz.U. L 69 z 4.3.2022, s. 1–39).

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1242 z dnia 20 czerwca 2019 r. określające normy emisji CO₂ dla nowych pojazdów ciężkich oraz zmieniające rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 595/2009 i (UE) 2018/956 oraz dyrektywę Rady 96/53/WE (Dz.U. L 198 z 25.7.2019, s. 202–240).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/520 z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie interoperacyjności systemów elektronicznego poboru opłat drogowych i ułatwiania transgranicznej wymiany informacji na temat przypadków nieuiszczenia opłat drogowych w Unii (przekształcenie) (Dz.U. L 91 z 29.3.2019, s. 45–76).

Zob. tekst skonsolidowany.

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1814 z dnia 6 października 2015 r. w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i zmiany dyrektywy 2003/87/WE (Dz.U. L 264 z 9.10.2015, s. 1–5).

Zob. tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz.U. L 60 z 28.2.2014, s. 1–33).

Zob. tekst skonsolidowany.

Dyrektywa Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej (Dz.U. L 283 z 31.10.2003, s. 51–70).

Zob. tekst skonsolidowany.

Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE (Dz.U. L 275 z 25.10.2003, s. 32–46).

Zob. tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 30.06.2022