Dyrektywy Unii Europejskiej

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Artykuł 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – dyrektywy

JAKI JEST CEL ARTYKUŁU?

Artykuł definiuje różne typy aktów prawnych, które Unia Europejska (UE) może przyjmować, w tym dyrektywy.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

• Dyrektywy stanowią część prawa wtórnego UE. Z tego powodu przyjmowane są przez instytucje UE zgodnie z traktatami. Po przyjęciu na szczeblu UE podlegają one transpozycji przez państwa członkowskie UE do aktów prawa krajowego, co umożliwia ich stosowanie w tych państwach.
• Na przykład dyrektywa 2003/88/WE (zob. streszczenie) w sprawie organizacji czasu pracy określa dozwolone w UE minimalne okresy odpoczynku oraz maksymalny limit tygodniowego wymiaru czasu pracy.
• Jednak każde państwo członkowskie musi wypracować własne przepisy dotyczące sposobów wdrożenia tych zasad.

Wiążący akt o zasięgu ogólnym

• Zgodnie z artykułem 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej dyrektywa wiąże państwa członkowskie, do których jest kierowana (jedno, kilka lub wszystkie), w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków osiągania takiego rezultatu.
• Dyrektywa różni się od rozporządzenia lub decyzji, ponieważ:
  • w przeciwieństwie do rozporządzenia, które jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich zaraz po jego wejściu w życie, dyrektywa nie jest stosowana bezpośrednio w państwach członkowskich – jej zapisy zaczynają obowiązywać w państwie członkowskim dopiero po dokonaniu transpozycji do prawa krajowego;
  • w przeciwieństwie do decyzji dyrektywa ma zasięg ogólny.

Przyjęcie

• Dyrektywę przyjmuje się po przeprowadzeniu procedury ustawodawczej. Stanowi ona wówczas akt ustawodawczy przyjmowany przez Radę Unii Europejskiej i Parlament Europejski zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą albo wyłącznie przez Radę zgodnie ze specjalnymi procedurami ustawodawczymi, przy czym w takim przypadku wymagana jest zgoda Parlamentu lub przeprowadzenie z nim konsultacji.
• Dyrektywa może również zostać przyjęta w ramach procedury nieustawodawczej, jak w przypadku dyrektywy (UE) 2017/159 wdrażającej umowę w sprawie Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej pracy w sektorze rybołówstwa z 2007 r., która stanowi akt o charakterze nieustawodawczym.

Obowiązkowa transpozycja

• Aby dyrektywa weszła w życie na szczeblu krajowym, państwa członkowskie muszą przyjąć prawo umożliwiające jej transpozycję. Te krajowe środki muszą osiągnąć cele wyznaczone w dyrektywie. Organy krajowe muszą powiadamiać o tych środkach Komisję Europejską.
• Transpozycji dokonuje się w terminie określonym podczas przyjmowania dyrektywy (przeważnie w ciągu dwóch lat).
• W przypadku, gdy dany kraj nie dokona transpozycji dyrektywy, Komisja może wszcząć postępowanie o naruszenie i rozpocząć postępowanie przeciwko temu krajowi przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (niewykonanie wyroku może w tym przypadku doprowadzić do wydania nowego wyroku, który może skutkować karami).
• Jak wskazano w art. 260 ust. 3, jeśli państwo członkowskie uchybi obowiązkowi poinformowania o środkach podjętych w celu transpozycji dyrektywy, Komisja może nałożyć karę pieniężną na takie państwo członkowskie.

Maksymalna i minimalna harmonizacja

• W przypadku dyrektyw należy rozróżnić wymóg minimalnej harmonizacji od wymogu maksymalnej (lub pełnej) harmonizacji.
• Minimalna harmonizacja ma miejsce wówczas, gdy dyrektywa nakłada zestaw minimalnych wymagań, które mają zostać wprowadzone przez państwa członkowskie, co często wynika z uznania faktu, że systemy prawne w niektórych krajach państwach członkowskich zawierają już bardziej rygorystyczne wymagania. W tym przypadku państwa członkowskie mają prawo ustalić wymagania, które są bardziej rygorystyczne niż te określone w dyrektywie.
• Maksymalna harmonizacja oznacza, że państwa członkowskie nie mogą ustalać wymagań mniej lub bardziej rygorystycznych niż te określone w dyrektywie.

Ochrona jednostek w przypadku nieprawidłowej transpozycji dyrektyw lub jej braku

• Zasadniczo dyrektywa wchodzi w życie wyłącznie po jej transpozycji. Trybunał Sprawiedliwości jest jednak zdania, że dyrektywa, która nie została transponowana, może mieć określone bezpośrednie skutki, jeżeli:
  • transpozycja do prawa krajowego nie miała miejsca lub została przeprowadzona nieprawidłowo,
  • przepisy dyrektywy są bezwarunkowe i wystarczająco przejrzyste i precyzyjne,
  • przepisy dyrektywy nadają prawa jednostkom.
• Jeżeli powyższe warunki są spełnione, jednostki mogą powoływać się na dyrektywę w sporze przeciwko państwu członkowskiemu prowadzonym przed sądem krajowym. Jednostki nie mogą jednak powoływać się na bezpośrednią skuteczność dyrektywy w sporze z inną jednostką, jeżeli dyrektywa nie została transponowana (wyrok w sprawie C-41/74 Yvonne van Duyn przeciwko Home Office jest przykładem bezpośredniego skutku wertykalnego*, a wyrok w sprawie C-152/84 M. H. Marshall przeciwko Southampton and South-West Hampshire Area Health Authority (Teaching) jest przykładem braku bezpośredniego skutku horyzontalnego*).
• Trybunał Sprawiedliwości zezwala też jednostkom, pod określonymi warunkami, na uzyskiwanie odszkodowania od państwa w przypadku dyrektyw, których transpozycja była niedostateczna lub opóźniona (na przykład wyrok w sprawie C-6/90 Francovich).

Opóźnienia w transpozycji

• Aby zagwarantować odpowiednie stosowanie prawa UE z korzyścią dla obywateli i przedsiębiorstw, Komisja monitoruje transpozycję aktów, by upewnić się, że została ona przeprowadzona, że dokonano jej w sposób prawidłowy, pełny i umożliwiający uzyskanie zamierzonych rezultatów oraz że zakończono ją w wymaganym terminie.
• UE określiła cel redukcji deficytu transpozycji – różnicy między liczbą dyrektyw przyjętych przez UE a liczbą dyrektyw transponowanych przez państwa członkowskie – do 1 %. Tabela wyników w zakresie transpozycji stanowi część tabeli wyników rynku wewnętrznego, jest aktualizowana co roku i dostępna w sekcji dotyczącej wyników według narzędzia zarządzania, w której informacje prezentowane są w odniesieniu do UE jako całości oraz do poszczególnych państw członkowskich.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Prawo (witryna internetowa Unii Europejskiej).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Część szósta – Postanowienia instytucjonalne i finansowe – Tytuł I – Postanowienia instytucjonalne – Rozdział 2 – Akty prawne Unii, procedury przyjmowania i inne postanowienia – Sekcja 1 – Akty prawne Unii – Artykuł 288 (dawny artykuł 249 TWE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 171–172).

Ostatnia aktualizacja: 16.03.2022