Zobowiązania alimentacyjne
STRESZCZENIE DOKUMENTU:
Rozporządzenie (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych
JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?
Wprowadza ono przepisy ułatwiające odzyskiwanie należności z tytułu zobowiązań alimentacyjnych w sytuacjach transgranicznych. Należności te wynikają z obowiązku udzielania pomocy członkom rodziny i mogą mieć na przykład formę świadczeń alimentacyjnych płaconych w następstwie rozwodu na rzecz dziecka lub byłego małżonka.
KLUCZOWE ZAGADNIENIA
Rozporządzenie to dotyczy zobowiązań alimentacyjnych wynikających ze stosunków:
-
rodzinnych,
-
pokrewieństwa,
-
małżeństwa lub powinowactwa.
Jurysdykcja
-
Jurysdykcję do rozpoznania spraw dotyczących zobowiązań alimentacyjnych ma:
-
sąd zwykłego miejsca pobytu pozwanego lub wierzyciela,
-
sąd, który ma jurysdykcję do prowadzenia postępowania dotyczącego statusu osoby (na przykład postępowania rozwodowego) albo dotyczącego odpowiedzialności rodzicielskiej, w przypadku gdy takie postępowanie jest związane ze sprawą dotyczącą zobowiązań alimentacyjnych (pod warunkiem że ta jurysdykcja nie wynika wyłącznie z obywatelstwa jednej ze stron).
-
Strony mogą, pod pewnymi warunkami, dojść do porozumienia w sprawie sądu lub sądów państwa członkowskiegoUnii Europejskiej (UE), które mają jurysdykcję do rozstrzygania sporu, o ile spór nie dotyczy zobowiązań alimentacyjnych wobec dzieckaponiżej 18. roku życia.
-
Jeżeli pozwany stawi się przed danym sądem państwa członkowskiego, sąd ten uzyskuje jurysdykcję, chyba że pozwany wdaje się w spór w celu podniesienia zarzutu braku jurysdykcji danego sądu.
-
Jeśli żaden z powyższych warunków nie jest spełniony, spór może, pod pewnymi warunkami, być rozstrzygany przed sądami państwa członkowskiego, którego obywatelami są obie strony.
-
Gdy żaden z wymienionych wyżej warunków nie jest spełniony, wniosek może zostać złożony w państwie członkowskim, które ma z daną sprawą wystarczająco silny związek, jeżeli postępowanie nie może się toczyć w sposób uzasadniony w kraju, z którym dany spór ma ścisły związek.
-
Postępowanie w sprawie zmiany orzeczenia wydanego w sprawie zobowiązań alimentacyjnych nie może, z pewnymi wyjątkami, zostać wszczęte przez dłużnika w państwie członkowskim innym niż to, w którym wierzyciel nadal posiada zwykłe miejsce pobytu, o ile pierwotne orzeczenie zostało wydane w tym państwie członkowskim. Niemniej jednak wierzyciel może wyrazić zgodę na to, by spór został rozpatrzony przed innym sądem.
-
Jeśli postępowanie dotyczące tych samych stron i tych samych spraw toczy się przed sądami różnych państw członkowskich, jurysdykcję sprawuje pierwszy sąd, przed którym wytoczono powództwo.
-
Niezależnie od tego, który sąd sprawuje jurysdykcję nad sprawą główną, wnioski o zastosowanie środków tymczasowych i środków zabezpieczających można składać w dowolnym sądzie w dowolnym państwie członkowskim.
Uznawanie i wykonywanie orzeczeń
-
Orzeczenie w sprawie zobowiązań alimentacyjnych wydane w jednym państwie członkowskim jest uznawane w innym państwie członkowskim bez konieczności przeprowadzania specjalnego postępowania.
-
Wszystkie państwa członkowskie, z wyjątkiem Danii, są związane protokołem haskim z 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych.
-
Jeżeli orzeczenie wydane zostało w państwie członkowskim będącym stroną protokołu haskiego z 2007 r., nie ma możliwości sprzeciwiania się jego uznaniu. Zapis ten obowiązuje tylko wtedy, gdy państwo członkowskie było stroną protokołu haskiego w chwili rozpoczęcia postępowania.
-
Jeśli orzeczenie wydano w państwie członkowskim niebędącym stroną protokołu haskiego z 2007 r., w określonych okolicznościach możliwa jest odmowa jego uznania. Orzeczenie takie może zostać wykonane w innym państwie członkowskim jedynie wtedy, gdy w takim państwie członkowskim uzyskano stwierdzenie jego wykonalności. Zapis ten dotyczy także sytuacji, w których pierwotne postępowanie sądowe wszczęto przed wejściem rozporządzenia w sprawie zobowiązań alimentacyjnych w życie (18 czerwca 2011 r.), ale nie przed związaniem państwa członkowskiego zapisami rozporządzenia Bruksela I (rozporządzenie (WE) nr 44/2001).
-
W każdym przypadku sąd pochodzenia może stwierdzić tymczasową wykonalność orzeczenia. W przypadku gdy orzeczenie jest wykonywane w państwie członkowskim innym niż to, w którym zostało wydane, prawem właściwym dla postępowania jest prawo państwa członkowskiego wykonania.
-
Orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim nie może być przedmiotem ponownego badania co do jego istoty w państwie członkowskim, w którym dochodzi się uznania, stwierdzenia wykonalności lub wykonania.
-
Bezpłatna pomoc prawna może być udzielona na wniosek w sprawie zobowiązań alimentacyjnych na rzecz osoby poniżej 21. roku życia i wynikających ze stosunku między rodzicami i dziećmi, pod warunkiem że taki wniosek zostanie złożony za pośrednictwem organów centralnych.
Organy centralne
-
Każde państwo członkowskie musi wyznaczyć organ centralny, którego zadaniem jest udzielanie pomocy w ustalaniu i odzyskiwaniu należności alimentacyjnych. Organy takie w szczególności przekazują i przyjmują wnioski przewidziane w niniejszym rozporządzeniu oraz podejmują wszelkie właściwe środki w celu wszczęcia lub ułatwienia wszczęcia koniecznych postępowań.
-
Organy centralne muszą współpracować ze sobą, wspierać współpracę właściwych organów w swoich krajach oraz dążyć do rozwiązywania trudności, jakie mogą się pojawić w związku ze stosowaniem niniejszego rozporządzenia. W tym celu korzystają z europejskiej sieci sądowej w sprawach cywilnych i handlowych, utworzonej decyzją 2001/470/WE.
Postanowienia końcowe
Rozporządzenie zastępuje przepisy dotyczące zobowiązań alimentacyjnych zawarte w rozporządzeniu (WE) nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Zastępuje także rozporządzenie (WE) nr 805/2004 w sprawie utworzenia europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych z wyłączeniem europejskich tytułów egzekucyjnych dotyczących zobowiązań alimentacyjnych wydanych w państwach członkowskich niebędących stronami protokołu haskiego z 2007 r. (zob. streszczenie).
Ustawodawstwo zmieniające
Rozporządzenie (WE) nr 4/2009 było czterokrotnie zmieniane:
-
rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 1142/2011 ustanowiło nowe załączniki (załącznik X i XI) zawierające wykazy organów administracyjnych i organów właściwych państw członkowskich;
-
rozporządzenie (UE) nr 517/2013 zmieniło szereg rozporządzeń i decyzji UE, w tym rozporządzenie (WE) nr 4/2009, w związku z przystąpieniem Chorwacji do UE;
-
rozporządzenie wykonawcze (UE) 2015/228 zastąpiło załączniki I–VII, by uwzględnić:
-
przystąpienie Chorwacji do UE,
-
zmianę waluty w Estonii, na Łotwie i Litwie,
-
zgodę Zjednoczonego Królestwa na stosowanie przepisów rozporządzenia (WE) nr 4/2009,
-
konieczność wymienienia Danii w załącznikach II i IV w związku z jej zgodą na częściowe stosowanie przepisów rozporządzenia (WE) nr 4/2009,
-
zmiany w niektórych sekcjach załączników VI i VII w celu ułatwienia ich stosowania;
-
rozporządzenie wykonawcze (UE) 2018/1937 zastąpiło załącznik X, by uwzględnić zmianę organów administracyjnych zgłoszonych Komisji Europejskiej przez Zjednoczone Królestwo i Łotwę.
OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?
Rozporządzenie ma zastosowanie od 18 czerwca 2011 r. Dotyczy ono Danii, mimo że państwo to zrezygnowało (klauzula opt-out) z przystąpienia do unijnej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.
Dania potwierdziła zamiar stosowania przepisów niniejszego rozporządzenia w zakresie, w jakim zmienia ono rozporządzenie (WE) nr 44/2001, w drodze deklaracji opartej na umowie równoległej zawartej ze Wspólnotą Europejską.
W 2013 r. Dania potwierdziła zamiar stosowania zapisów aktu wykonawczego (rozporządzenie wykonawcze (WE) nr 1142/2011) ustanawiającego załączniki X i XI do rozporządzenia (WE) nr 4/2009.
KONTEKST
Więcej informacji:
GŁÓWNY DOKUMENT
Rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.U. L 7 z 10.1.2009, s. 1–79)
Kolejne zmiany rozporządzenia (WE) nr 4/2009 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.
DOKUMENTY POWIĄZANE
Umowa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie właściwości sądów oraz uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. L 195 z 18.7.2013, s. 1)
Decyzja Rady 2011/432/UE z dnia 9 czerwca 2011 r. w sprawie zatwierdzenia w imieniu Unii Europejskiej Konwencji haskiej z dnia 23 listopada 2007 r. o międzynarodowym dochodzeniu alimentów na rzecz dzieci i innych członków rodziny (Dz.U. L 192 z 22.7.2011, s. 39–50)
Zobacz tekst skonsolidowany.
Decyzja Rady 2011/220/UE z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie podpisania w imieniu Unii Europejskiej Konwencji haskiej z dnia 23 listopada 2007 r. o międzynarodowym dochodzeniu alimentów na rzecz dzieci i innych członków rodziny (Dz.U. L 93 z 7.4.2011, s. 9)
Decyzja Komisji 2009/451/WE z dnia 8 czerwca 2009 r. dotycząca zamiaru przyjęcia przez Zjednoczone Królestwo rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.U. L 149 z 12.6.2009, s. 73)
Umowa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie właściwości sądów oraz uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. L 149 z 12.6.2009, s. 80)
Decyzja Rady 2006/325/WE z dnia 27 kwietnia 2006 r. dotycząca zawarcia Umowy pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie właściwości sądów oraz uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. L 120 z 5.5.2006, s. 22)
Zobacz tekst skonsolidowany.
Ostatnia aktualizacja: 22.09.2021