Szczegółowy program „Możliwości”

Ten szczególowy program ma na celu wzmocnienie infrastruktury naukowej w Europie. Poszczególne dzialania wprowadzone w zycie beda zmierzaly z jednej strony do zblizenia MSP, regionów, spoleczenstwa cywilnego i panstw trzecich wspólnoty naukowej, a, z drugiej, do wzmocnienia potencjalu badawczego tych poszczególnych stron oraz spójnosci polityk. Niniejszy dokument proponuje dokladne przedstawienie szczególowego programu (cele szczególowe, cechy, podejscia, pola dzialania itp.).

AKT

Decyzja Rady 2006/974/WE z dnia 19 grudnia 2006 r. dotyczaca programu szczególowego „Mozliwosci”, wdrazajacego siódmy program ramowy Wspólnoty Europejskiej w zakresie badan, rozwoju technologicznego i demonstracji (2007–2013).

STRESZCZENIE

Bedac rozwinieciem wczesniej prowadzonych dzialan, szczególowy program „Mozliwosci” ma na celu glównie stworzenie nowej infrastruktury badawczej i innowacyjnej w Europie.

W zwiazku z tym program przewiduje dwufazowe podejscie strategiczne skladajace sie z: fazy przygotowawczej i fazy budowy. Podejscie to dotyczy nastepujacych dziedzin:

• infrastruktury badawczej,
• badan na rzecz MSP,
• regionów wiedzy,
• potencjalu badawczego,
• wiedzy w spoleczenstwie,
• dzialan horyzontalnych wspólpracy miedzynarodowej.

Budzet konieczny do wykonania szczególowego programu wynosi 4,97 mld EUR na okres od 1 stycznia 2007 do 31 grudnia 2013 roku.

CECHY I OGÓLNE CELE PROGRAMU

Wszystkie srodki zmobilizowane na rzecz programu sa zgodne z celami wlasciwymi kazdej dziedzinie, a sa to:

• optymalizacja wykorzystania oraz rozwój infrastruktur badawczych;
• zwiekszenie mozliwosci innowacyjnych MSP oraz ich zdolnosci do czerpania korzysci z prac badawczych,
• promowanie i wspieranie rozwoju regionalnych klastrów badawczych,
• uwolnienie potencjalu badawczego w regionach konwergencji i regionach najbardziej oddalonych Unii Europejskiej,
• zblizenie nauki i spoleczenstwa,
• stymulowanie wspólpracy miedzynarodowej,
• wspieranie spójnosci polityki badawczej i synergii z innymi politykami i programami wspólnotowymi.

Wprowadzenie siódmego programu ramowego, w tym róznych szczególowych programów oraz wynikajacej z nich dzialalnosci naukowej, bedzie zgodne z podstawowymi zasadami etycznymi oraz aspektami spolecznymi, prawnymi, spoleczno-ekonomicznymi, kulturowymi i zwiazanymi z równoscia plci.

TEMATY: CELE, PODEJSCIA, DZIALANIA

Dla kazdego z tematów poruszanych przez szczególowy program okreslono:

• wlasciwy cel,
• odpowiednie podejscie,
• konkretne dzialania.

Infrastruktura badawcza

Program szczególowy ma na celu optymalizacje wykorzystania i rozwój europejskich infrastruktur badawczych * oraz wspieranie ich tworzenia lub modernizacji. Poza tym mozna przewidziec srodki wspomagajace w celu zaspokojenia ewentualnych potrzeb, które pojawia sie pózniej. Ogólnie rzecz biorac, chodzi raczej o wzmocnienie europejskiego know-how w dziedzinie technologii na rzecz bardziej konkurencyjnej i dynamiczniejszej gospodarki wiedzy.

Dzialania dotyczace infrastruktury badawczej (istniejacej lub nowo utworzonej) oraz powstawania nowych potrzeb polegaja na:

• promowaniu ponadnarodowego dostepu do istniejacych struktur,
• poprawie koordynacji poprzez zintegrowana modernizacje,
• rozwoju infrastruktury online opartej na TIK,
• wspieraniu projektowania i tworzenia nowej infrastruktury,
• wzmacnianiu wspólpracy w Europie i na szczeblu miedzynarodowym.

Budzet przyznany w tej dziedzinie badan bedzie wynosil 1 715 milionów euro.

Badania na rzecz MSP

Przewidziane zostaly dwa specjalne systemy, które maja umozliwic MSP i stowarzyszeniom MSP lepsze korzystanie z odkryc naukowych na rzecz ich rozwoju, ich know-how i ich mozliwosci innowacji:

• pierwszy bedzie pomagal malym grupom przedsiebiorstw w krótkoterminowym rozwiazywaniu wspólnych badz uzupelniajacych sie problemów technologicznych,
• drugi ma pomagac w znajdywaniu rozwiazan technicznych wspólnych problemów dla duzej liczby MPS w dlugim okresie (np.: zgodnosc z europejskimi normami lub rozporzadzeniami w takich dziedzinach jak zdrowie, bezpieczenstwo i ochrona srodowiska).

Systemy te otrzymaja finansowanie równe 1 336 milionów euro.

Regiony wiedzy

Wzmocnienie potencjalu badawczego regionów europejskich to pierwszy cel szczególowego programu. Aby go osiagnac, w calej Europie uprzywilejowane bedzie wspomaganie rozwoju „regionalnych ugrupowan” zrzeszajacych regionalne organy samorzadowe, uniwersytety, centra badawcze, przedsiebiorstwa i inne strony zainteresowane. Do priorytetów programu nalezy tez lepsza koordynacja polityki regionalnej z polityka badawcza.

Poszczególne projekty tej czesci beda dotyczyc nastepujacych dzialan:

• analizy, opracowywania i wprowadzania agend badawczych regionalnych ugrupowan (plan mozliwosci i priorytetów w dziedzinie badan i rozwoju),
• partnerstwa regionów mniej obecnych w dziedzinie badan z regionami bardziej rozwinietymi, szczególnie poprzez wprowadzenie ponadnarodowych konsorcjów regionalnych,
• inicjatyw majacych na celu lepsza integracje twórców i instytucji sektora badawczego z regionalna tkanka gospodarcza (jak np. dzialalnosc ponadnarodowa organizowana w ramach regionalnych zgrupowan),
• dzialan majacych na celu promocje systematycznej wymiany informacji i interakcje miedzy podobnymi projektami (np.: pracownie analityczne i syntezy, okragle stoly, publikacje itp.).

Budzet przyznany regionom wiedzy wynosi 126 milionów euro.

Potencjal badawczy

Dzialania programu musza koncentrowac sie na najmniej rozwinietych regionach Unii Europejskiej (UE) oraz na regionach najbardziej oddalonych, aby mogly one w pelni wykorzystywac swe mozliwosci w dziedzinie badawczej. Dzialania te w pewnym czasie powinny umozliwic zwiekszenie potencjalu badawczego (wzmocnienie umiejetnosci, rozwój nowych kompetencji, zwiekszenie widocznosci) poszerzonej Unii.

Jesli chodzi o konkretne dzialania, akcja bedzie w szczególny sposób wspierac partnerstwo strategiczne, w tym partnerstwomiedzy grupami badawczymi (sektor publiczny i prywatny) tych regionów i glównych grup badawczych innych regionów Europy. Wybranym (na podstawie ich jakosci i potencjalu) grupom badawczym w najmniej rozwinietych regionach partnerstwa te umozliwia:

• wymiane wiedzy i doswiadczenia,
• rekrutacje doswiadczonych naukowców zajmujacych sie transferem wiedzy i edukacja,
• zakup i doskonalenie wyposazenia badawczego,
• organizacje pracowni i konferencji,
• realizacje rozprzestrzeniania i promocji poprawiajacych ich widocznosc.

Na rozwój potencjalu badan przeznaczonych bedzie 340 milionów euro.

Nauka w spoleczenstwie

Stworzenie demokratycznego i skutecznego europejskiego spoleczenstwa wiedzy wiaze sie w sposób nieunikniony z integracja wymiaru naukowego z europejska tkanka spoleczna.

Badania naukowe, sila napedowa innowacji, czyli wzrostu, dobrobytu i zrównowazonego rozwoju, sa ogólnie slabo zintegrowane w spoleczenstwie. Jest to zwiazane z wieloma czynnikami:

• niedostatecznym uczestnictwem spoleczenstwa w debacie dotyczacej priorytetów i kierunków polityki naukowej,
• raczej negatywnym wizerunkiem niektórych specjalizacji naukowych (brak kontroli, negowanie podstawowych wartosci itp.),
• poczuciem oddzielenia nauki od konkretnych realiów zycia gospodarczego i spolecznego,
• kwestionowaniem obiektywnosci dowodów naukowych dostarczonych decydentom politycznym.

Wszystkie te elementy to zródla dwuznacznosci miedzy coraz wieksza wola rozwijania badan w odpowiedzi na wielkie wyzwania spoleczne (choroby, zanieczyszczenie, epidemie, bezrobocie, starzenie demograficzne itp.) i rosnacym poczuciem nieufnosci w stosunku do mozliwych odchylen nauki.

Dlatego w obliczu ryzyka poglebiania sie przepasci naukowej w naszych spoleczenstwach nieodzowne wydaje sie:

• sprawienie, aby badania naukowe staly sie bardziej otwarte, przejrzyste i etyczne,
• wzmocnienie roli Europy w skali swiatowej w debatach dotyczacych wspólnych wartosci, równosci szans i dialogu spolecznego,
• zmniejszenie przepasci miedzy osobami z edukacja naukowa i osobami, które jej nie posiadaja,
• promocja upodobania do kultury naukowej,
• stymulowanie debaty politycznej na temat nauki,
• sprawienie, aby swiat nauki byl bardziej dostepny, przemawiajacy do wszystkich,
• udostepnienie wiekszej przestrzeni kobietom wybierajacym kariere naukowa,
• unowoczesnienie komunikacji naukowej (eksploatowanie nowych srodków komunikacji w celu dotarcia do wiekszej liczby osób).

Wprowadzenie tej czesci opierac sie bedzie na trzech duzych kierunkach dzialan. Polegaja one na:

• zarzadzaniu relacjami miedzy nauka i spoleczenstwem: wzmocnieniu i poprawie europejskiego systemu naukowego, przewidywaniu i rozwiazywaniu problemów politycznych, etycznych i spolecznych, lepszym zrozumieniu miejsca nauki i technologii w spoleczenstwie, rozwoju roli uniwersytetów,
• rozwoju potencjalu i perspektyw swiata naukowego: konsolidacji roli kobiet i mlodziezy,
• komunikacji naukowej: przywróceniu powiazania miedzy nauka i spoleczenstwem.

W przypadku europejskiego systemu naukowego do programu wpisane sa trzy aspekty:

• poprawa wykorzystania doradztwa i ekspertyzy naukowej podczas opracowywania polityki w Europie i oceniania jej wplywu,
• promowanie zaufania i samoregulacji we wspólnocie naukowej,
• promowanie debaty na temat rozprzestrzeniania informacji.

Jezeli chodzi o przewidywanie i rozwiazywanie problemów politycznych, etycznych i spolecznych, wazne sa dwa aspekty:

• wzmocnione zaangazowanie w kwestie zwiazane z nauka,
• wprowadzenie rzeczowej debaty na temat etyki i wiedzy.

W celu poprawienia zrozumienia miejsca wiedzy i technologii w spoleczenstwie program zaleca stworzenie wyspecjalizowanych sieci uniwersyteckich. Ich zadaniem bedzie podkreslenie faktycznego zaangazowania nauki w konstruowanie europejskiego spoleczenstwa i tozsamosci. W tym celu nalezy podkreslic kilka aspektów:

• stosunki miedzy nauka, demokracja i prawem,
• badania dotyczace etyki w nauce i technologii,
• wzajemny wplyw wywierany na siebie przez nauke i kulture,
• role i wizerunek naukowców.

W przypadku rozwoju roli uniwersytetów akcent nalezy polozyc na:

• zdefiniowaniu najlepszych warunków ramowych sluzacych optymalizacji badan naukowych,
• promowanie ustrukturyzowanego partnerstwa ze swiatem przedsiebiorstw,
• wzmacnianie podzialu wiedzy miedzy uniwersytetami i calym spoleczenstwem.

Poza tym wprowadzone zostana ramy dzialan w celu wzmocnienia roli kobiet, podobnie jak aspektu plci w badaniach naukowych.

Dzialania skierowane do mlodych skoncentruja sie na:

• wspomaganiu edukacji naukowej w szkolach,
• wzmocnieniu powiazan miedzy nauczaniem nauk przyrodniczych i kariera naukowa,
• poszukiwaniu i koordynacji nowych metod nauczania nauk przyrodniczych.

Ostatecznie w dziedzinie komunikacji naukowej wysilek bedzie dotyczyl nastepujacych aspektów:

• wiarygodnosci informac,i udostepnianych prasie naukowej,
• tworzenia europejskiego centrum informacji naukowej,
• edukacji i wymiany dobrych praktyk dla zblizenia mediów i wspólnoty naukowej,
• wzmocnienia wymiaru europejskiego wydarzen naukowych skierowanych do spoleczenstwa,
• wzmocnienia widocznosci nauki za pomoca srodków audiowizualnych,
• promocji komunikacji ponadnarodowej (jak np. przyznawanie popularnych nagród),
• poszukiwania nowych metod i produktów komunikacji naukowej.

Budzet przyznany tej dziedzinie tematycznej wynosi 330 milionów euro.

Wspólpraca miedzynarodowa

W celu rozwiniecia glównej polityki miedzynarodowej w dziedzinie wiedzy i technologii UE zamierza:

• wspierac konkurencyjnosc europejska poprzez zawieranie partnerstwa strategicznego z krajami trzecimi i przyjmowane ich najlepszych naukowców,
• rozwiazywac problemy o swiatowym zasiegu, z którymi konfrontuja sie lub beda sie konfrontowac kraje trzecie.

Wspólpraca z krajami trzecimi dotyczyc bedzie glównie krajów kandydackich, sródziemnomorskich krajów partnerskich (MPC), krajów Balkanów Zachodnich (WBC), krajów Europy Zachodniej, Kaukazu i Azji srodkowej (EECCA), krajów rozwijajacych sie oraz gospodarek wschodzacych.

Wspólpraca ta bedzie opierac sie na:

• ustaleniu priorytetów i okresleniu polityki,
• poprawie i rozwoju partnerstwa,
• poprawie koordynacji polityki i dzialan krajowych.

Na dzialalnosc wspólpracy miedzynarodowej przeznaczony zostanie budzet wynoszacy 180 milionów euro.

Spójnosc polityki w zakresie badan

Poza wzmocnieniem skutecznosci i spójnosci krajowej i wspólnotowej polityki w zakresie badan celem UE jest:

• zaakcentowanie ich koordynacji z innymi politykami,
• poprawa wplywu badan publicznych i powiazan z przedsiebiorstwami,
• zwiekszenie pomocy publicznej i jej efekt dzwigni w przypadku inwestycji sektora prywatnego.

W tym celu nalezy przyjac dwa kierunki dzialania:

• kontrola i analiza polityki wladz publicznych oraz strategii sektora prywatnego w stosunku do badan, w tym ich wplyw,
• wzmacnianie inicjatyw otwartej koordynacji i wspólpracy ponadnarodowej.

Budzet tej czesci bedzie wynosil 70 milionów euro.

Kontekst

Od 1984 r. UE prowadzi polityke w zakresie badan i rozwoju technologii oparta na wieloletnich programach ramowych. Siódmy program ramowy jest drugim od wprowadzenia strategii lizbonskiej w 2000 r. Odgrywa glówna role dla rozwoju i zatrudnienia w Europie w kolejnych latach.

AKTY POWIAZANE

Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spolecznego i Komitetu Regionów z dnia 29 kwietnia 2009 roku w sprawie postepów w realizacji siódmego wspólnotowego programu ramowego w dziedzinie badan [COM(2009) 209 - neopublikowany w Dzienniku Urzedowym]. Dzialania wynikajace z programu „Mozliwosci” sa bardzo pozadane, szczególnie te wspierajace badania na rzecz MSP oraz stowarzyszen MSP.

Realizacja 44 glównych projektów infrastrukturalnych o charakterze strategicznym dla Europy przyjetych przez Europejskie Forum Strategiczne Infrastruktur Badawczych (ESFRI) zostala zahamowana przez brak srodków krajowych i wspólnotowych. Jednak przyjecie nowych ram prawnych dla europejskiej infrastruktury badawczej w 2009 roku powinno wznowic prace i pozwolic na pewne planowanie finansowe integrujace inne instrumenty finansowe (EBI, fundusze strukturalne).

Akcje „Potencjal badawczy” i „Regiony wiedzy” laczace umiejetnosci badawcze regionów nie daly oczekiwanych skutków (szczególnie w regionach konwergencji), poniewaz takze w ich przypadku brakuje srodków. Lepsze i bardziej ukierunkowane wykorzystanie z funduszy strukturalnych przyczyniloby sie do podniesienia poziomu doskonalosci naukowej i technicznej w UE.

Nowy system finansowania bardziej wspiera tworzenie partnerstwa europejskiego miedzy sektorem badan a spoleczenstwem.

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 743/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. dotyczaca udzialu Wspólnoty w podjetym przez kilka panstw czlonkowskich programie badawczo-rozwojowym majacym na celu wsparcie malych i srednich przedsiebiorstw prowadzacych dzialalnosc w zakresie badan i rozwoju [Dz.U. L 201 z 30.7.2008].

Program Eurostars wspomaga MSP prowadzace dzialalnosc badawcza i dotyczaca rozwoju (R&D). Program ten oparty jest na artykule 169 traktatu WE dotyczacego uczestnictwa Wspólnoty w programie R&D wprowadzonym wspólnie przez kilka panstw czlonkowskich. Celem Eurostars jest nadanie jednego kierunku i zsynchronizowanie krajowych programów badawczych i innowacyjnych w celu ustalenia wspólnego programu zintegrowanego z dziedzinami naukowymi, administracyjnymi i finansowymi oraz przyczynienia sie do realizacji europejskiej przestrzeni badawczej.

Eurostars jest wspólnym programem dla Eureka i siódmego programu ramowego dla badan i rozwoju technologicznego (Mozliwosci).

Jest wspólfinansowany przez panstwa czlonkowskie i inne uczestniczace kraje trzecie oraz przez Wspólnote. Udzial finansowy Wspólnoty wynosi 100 milionów euro, udzial 22 panstw czlonkowskich UE i 5 krajów stowarzyszonych w siódmym PR to 300 dodatkowych milionów euro. Finansowanie prywatne wyniesie 400 milionów euro. Calkowita suma na rzecz europejskich MSP dzialajacych w dziedzinie badan wyniesie zatem 800 milionów euro w ciagu szesciu lat.

Ostatnia aktualizacja: 30.05.2010