Program szczegółowy Pomysły

Niniejszy program szczegółowy, realizowany w ramach siódmego programu ramowego Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (2007-2013) - zwanego 7. programem ramowym - ma na celu rozwijanie badań pionierskich, proponowanych przez samych naukowców w celu podnoszenia poziomu doskonałości badawczej w Europie. Ustanowienie Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN), której głównym zadaniem jest wdrażanie programu Pomysły, stanowi jeden z centralnych elementów tego programu.

AKT

Decyzja Rady 2006/972/WE z dnia 19 grudnia 2006 r. dotycząca programu szczegółowego Pomysły, wdrażającego siódmy program ramowy Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (2007–2013) [Dz.U. L 54 z 22.2.2007].

STRESZCZENIE

Podniesienie poziomu europejskich badań naukowych w dziedzinach przeżywających gwałtowny rozwój w celu uzyskania większej konkurencyjności gospodarczej i dobrobytu jest głównym celem programu szczegółowegoPomysły. Innymi słowy, jego zadaniem jest rozwijanie badań pionierskich mających na celu osiągnięcie znaczącego postępu w dziedzinie nauki, technologii i nauki, bez względu na granice dyscyplin i granice geograficzne. Program stosuje podejście oparte na inicjatywie badaczy. Innymi słowy został on opracowany, aby wspierać projekty badań w pionierskich dziedzinach wiedzy, wybieranych przez samych naukowców.

Program jest realizowany zgodnie z zasadami doskonałości naukowej, niezależności, efektywności, przejrzystości i odpowiedzialności przy pomocy Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN).

Program szczegółowy otrzymał na lata 2007–2013 budżet w wysokości 7,51 mld euro.

Opis i cele ogólne

Program szczegółowy Pomysły ma wiele celów związanych z poprawą konkurencyjności i dobrobytu w Europie:

• zwiększenie doskonałości, dynamiki i kreatywności europejskich badań naukowych,
• uczynienie z Europy ośrodka przyciągającego najlepszych naukowców z Europy i krajów trzecich oraz inwestycje przedsiębiorstw badawczych,
• umiejscowienie europejskich badań naukowych w czołówce postępu naukowego,
• otwarcie drogi do nowych osiągnięć naukowych i technologicznych,
• pobudzanie przepływu pomysłów,
• umożliwienie lepszego wykorzystania mocnych stron europejskiego społeczeństwa opartego na wiedzy.

W celu optymalizacji monitorowania realizacji programu wskaźniki wydajności wdrażane są na trzech poziomach:

• wskaźniki ilościowe, wskazujące drogę postępu naukowo-technicznego (publikacje, indeks cytatów, patenty itp.),
• wskaźniki zarządzania, służące do wewnętrznego monitorowania skuteczności i wspierające podejmowanie decyzji na poziomie kierownictwa wyższego szczebla (realizacja budżetu, terminy podpisywania umów, terminy płatności itp.),
• wskaźniki jakościowe służące do oceny ogólnej skuteczności badań naukowych w powiązaniu z ogólnymi celami Unii Europejskiej (UE).

Realizacja 7. programu ramowego (obejmującego programy szczegółowe i wszystkie wynikające z nich działania badawcze) jest prowadzona z poszanowaniem podstawowych zasad etycznych, a także aspektów społecznych, prawnych, społeczno-gospodarczych, kulturowych oraz równości płci.

Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERBN)

Głównym zadaniem Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN), ustanowionej na mocy decyzji Komisji 2007/134/WE, jest realizacja programu szczegółowego Pomysły.

W skład ERBN wchodzi niezależna rada naukowa, którą wspomaga specjalna jednostka ds. realizacji.

Zadaniarady naukowej są następujące:

• ustalanie ogólnej strategii naukowej dla programu szczegółowego,
• regularne opracowywanie programu pracy i wprowadzanie ewentualnych zmian,
• zapewnianie zarządzania naukowego, monitorowania i kontroli jakości realizacji programu,
• zapewnienie łączności ze środowiskiem naukowym i głównymi zainteresowanymi stronami.

Rada naukowa składa się z przedstawicieli europejskiego środowiska naukowego na najwyższym poziomie. W skład rady wchodzi 22 cieszących się uznaniem naukowców, inżynierów i badaczy, którzy są mianowani przez Komisję. Jej rola polega na ustalaniu strategii naukowej ERBN, a przede wszystkim na opracowywaniu corocznego programu pracy w ramach programu szczegółowego Pomysły.

Specjalna jednostka ds. realizacji (SJR ERBN) to agencja wykonawcza Komisji odpowiedzialna za zarządzanie administracją i za realizację programu. Agencja wykonawcza Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERCEA), za sprawą instrumentu delegowania przyjętego przez Komisję w 2008 r., odpowiada za realizację programu szczegółowego Pomysły i wspieranie rady naukowej. Agencja ta jest niezależna od lipca 2009 r. Jest odpowiedzialna za procedury oceny niezależnych ekspertów i wybór projektów zgodnie z zasadami określonymi przez radę naukową. Zapewnia ponadto finansowe i naukowe zarządzanie dotacjami. Rola Komisji polega na:

• gwarantowaniu niezależności i integralności ERBN,
• czuwaniu nad zgodnością z zasadami i celami określonymi przez radę naukową,
• zapewnieniu realizacji i podziału zadań i odpowiedzialności specjalnej jednostki ds. realizacji,
• przyjęciu programu prac i metod realizacji określonych przez radę naukową,
• zapewnieniu, że wnioski będą przyjmowane a projekty finansowane jedynie na podstawie ich kolejności w rankingu będącym wynikiem oceny niezależnych ekspertów,
• regularnym informowaniu komitetu programowego o realizacji programu szczegółowego,
• przedstawianiu corocznego sprawozdania Radzie UE i Parlamentowi Europejskiemu w sprawie funkcjonowania i działalności ERBN oraz realizacji celów programu szczegółowego.

Jako podstawa tego programu, Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERBN) odzwierciedla wartość dodaną działań Wspólnoty w stosunku do wyników, które można osiągnąć poprzez działania prowadzone wyłącznie na poziomie krajowym. ERBN ma istotnie niezaprzeczalny wkład w:

• promowanie i wspieranie doskonałości na poziomie ogólnoeuropejskim,
• optymalne korzystanie z zasobów,
• nadawanie europejskim badaniom pionierskim bardziej atrakcyjnego statusu i widoczności,
• ułatwianie adaptacji krajowych struktur badań naukowych do intensywnie rozwijającej się przestrzeni europejskiej,
• tworzenie konkurencyjnego w skali światowej europejskiego systemu badań,
• uczynienie z Europy regionu przyciągającego przemysł i przedsiębiorstwa działające w dziedzinie badań i rozwoju,
• udzielanie odpowiedzi na wyzwania społeczne pojawiające się obecnie w Europie.

Kontekst

Od 1984 r. UE prowadzi politykę badań i rozwoju technologicznego w oparciu o wieloletnie programy ramowe. 7. program ramowy (2007-2013), decydujący element strategii UE na rzecz wzrostu zatrudnienia w Europie, skupia się wokół czterech rodzajów działań: ponadnarodowej współpracy w określonych dziedzinach tematycznych (Współpraca), badaniach podejmowanych przez naukowców, opartych na inicjatywach środowiska badawczego (Pomysły), wspieraniu indywidualnych naukowców (Ludzie) oraz wspieraniu możliwości badawczych (Możliwości). Program przyczynia się do rozwijania trójkąta wiedzy łączącego politykę badań naukowych, edukację i innowacyjność, aby wiedza służyła wzmacnianiu dynamiki gospodarczej oraz postępu społecznego i w zakresie środowiska.

Należy zauważyć, że w grudniu 2013 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły rozporządzenie (UE) nr 1291/2013 ustanawiające program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont 2020 (2014-2020), który tym samym zastępuje 7. program ramowy.

AKTY POWIĄZANE

Decyzja Komisji 2007/134/WE z dnia 2 lutego 2007 r. ustanawiająca Europejską Radę ds. Badań Naukowych [Dz.U. L 57 z 24.2.2007], zmieniona decyzją Komisji 2011/12/UE z dnia 12 stycznia 2011[Dz.U. L 9/5 z 13.1.2011].

Ta decyzja Komisji ustanawia radę naukową ERBN i przewiduje stworzenie specjalnej jednostki ds. realizacji oraz stanowisko sekretarza generalnego ERBN, których zadaniem jest wspieranie rady naukowej poprzez zapewnienie skutecznej łączności z Komisją i specjalną jednostką ds. realizacji.

Decyzja Komisji 2008/37/WE z dnia 14 grudnia 2007 r. ustanawiająca Agencję Wykonawczą Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych w celu zarządzania wspólnotowym programem szczegółowym Pomysły w dziedzinie badań pionierskich na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 58/2003 [Dz.U. L 9 z 12.1.2008].

Odnotowano dalsze postępy w zakresie tworzenia ERCEA, której działalność rozpoczęła się w roku 2008.

Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego objaśniające działania Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych oraz realizację celów zawartych w programie szczegółowym Pomysły w 2007 r. [ KOM(2008) 473 wersja ostateczna – nieopublikowane w Dzienniku Urzędowym].

Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego objaśniające działania Europejskiej Rady ds.Badań Naukowych oraz realizację celów zawartych w programie szczegółowym Pomysły w 2012 [ COM(2013) 318 final - nieopublikowane w Dzienniku Urzędowym].

Ocenę głównych wyników ERBN opracowano w połączeniu z oceną skutków ex ante wniosku Komisji w sprawie programu Horyzont 2020, kolejnego programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji. Na podstawie tej oceny sformułowano następujące wnioski:

• osoby korzystające z grantów ERBN zdobyły prestiżowe nagrody, m. in. pięć Nagród Nobla oraz trzy Medale Fieldsa,
• w latach 2008-2013 w szeroko publikowanych czasopismach branżowych pojawiło się ponad 20 000 artykułów o finansowaniu udzielanym przez ERBN,
• każda osoba korzystająca z grantów ERBN zatrudnia średnio sześciu innych naukowców,
• członkowie zespołów finansowanych przez ERBN pochodzą z 38 spośród 41 państw należących do europejskiej przestrzeni badawczej (EPB),
• około 37% członków zespołów finansowanych przez ERBN stanowią kobiety (z czego 20% zajmuje pozycję głównego badacza).

Ostatnia aktualizacja: 07.04.2014