Wspólna klasyfikacja jednostek terytorialnych do celów statystycznych (NUTS)

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Rozporządzenie (WE) nr 1059/2003 ustalające wspólną klasyfikację jednostek terytorialnych do celów statystycznych (NUTS)

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

• W rozporządzeniu (WE) nr 1059/2003 ustanawia się zasady dotyczące zarządzania klasyfikacją jednostek terytorialnych do celów statystycznych (NUTS), która stanowi hierarchiczny system podziału geograficznego obszaru ekonomicznego Unii Europejskiej (UE) do celów zbierania, opracowywania i harmonizowania europejskich statystyk regionalnych z myślą o ocenie poziomów kwalifikowalności do funduszy strukturalnych UE i tworzeniu polityki regionalnej UE.
• Zawiera ono również zasady dotyczące wprowadzania przyszłych zmian do tej klasyfikacji. Ma to zapewnić, że dane dotyczą tej samej jednostki regionalnej w określonym przedziale czasowym. Jest to szczególnie ważne dla statystycznych szeregów czasowych.
• Było ono kilkakrotnie zmieniane, w tym:
  • rozporządzeniami (WE) nr 1888/2005, (WE) nr 176/2008 i (WE) nr 517/2013 w celu uwzględnienia przystąpienia nowych państw członkowskich UE;
  • rozporządzeniami (WE) nr 105/2007, (UE) nr 31/2011, (UE) nr 1319/2013, (UE) nr 868/2014, (UE) 2016/2066, a także rozporządzeniami delegowanymi 2019/1755 oraz 2023/674, którymi zmieniono załączniki w celu uwzględnienia zmian w klasyfikacji;
  • rozporządzeniem zmieniającym (UE) 2017/2391, którym nadano status prawny typologiom terytorialnym powiązanym z klasyfikacją NUTS – zob. poniżej.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Hierarchia NUTS

Dla każdego państwa członkowskiego opracowana została trzypoziomowa hierarchia podziałów regionalnych, które bazują na minimalnych i maksymalnych progach zaludnienia.

• NUTS 1. Duże regiony socjoekonomiczne, np. niemieckie Länder, belgijskie Gewesten/Régions albo polskie lub rumuńskie makroregiony.
• NUTS 2. Regiony podstawowe dla stosowania polityki regionalnej, np. belgijskie i niderlandzkie prowincje, austriackie Bundesländer albo czeskie regiony (oblasti).
• NUTS 3. Małe regiony wymagane w związku z określonymi potrzebami, np. francuskie départements, bułgarskie prowincje (oblasti) albo włoskie prowincje.

Poziom trzeci jest podziałem poziomu drugiego, a poziom drugi jest podziałem poziomu pierwszego, który z kolei jest podziałem państw członkowskich. NUTS nie obejmują poziomu lokalnego (gminnego). W państwach członkowskich, w których całościowe zaludnienie jest poniżej minimalnego progu dla danego poziomu NUTS, państwo członkowskie jako całość traktowane jest jako jednostka terytorialna NUTS tego poziomu.

Kryteria klasyfikacji

Przy określaniu jednostek terytorialnych NUTS należy brać pod uwagę istniejące w państwach członkowskich jednostki administracyjne. Poziom NUTS, któremu odpowiada istniejący poziom administracyjny, określany jest na podstawie przeciętnej wielkości populacji w określonych jednostkach administracyjnych według kryteriów określonych poniżej:

Jeśli w danym państwie członkowskim nie istnieje poziom administracyjny o odpowiedniej wielkości dla danego poziomu w klasyfikacji, poziom ten jest tworzony poprzez połączenie odpowiedniej liczby mniejszych sąsiadujących jednostek administracyjnych. Powstałe wskutek takiego połączenia jednostki tworzą „poziom nieadministracyjny”, w ramach którego każda jednostka nieadministracyjna mieści się w granicach stanu zaludnienia określonego powyżej. Niektóre jednostki nieadministracyjne, zwłaszcza na wyspach i w regionach najbardziej oddalonych, mogą stanowić wyjątki od tych przedziałów z powodu szczególnych uwarunkowań geograficznych, społeczno-ekonomicznych, historycznych, kulturowych lub środowiskowych.

Typologie terytorialne (Tercet)

W rozporządzeniu zmieniającym (UE) 2017/2391 uznano prawnie typologie terytorialne na potrzeby statystyk UE. Dzięki temu rozporządzenia dotyczące statystyk sektorowych i inicjatywy polityczne mogą odsyłać do tych typologii w celu umożliwienia zbierania statystyk UE lub ukierunkowania działań na konkretne obszary, takie jak miasta, obszary miejskie, obszary wiejskie lub obszary przybrzeżne.

Zakresem tego rozporządzenia objęte są istniejące typologie terytorialne oparte albo na poziomie NUTS 3 (np. typologia obszarów miejskich i wiejskich, regiony metropolitalne), albo na poziomie lokalnych jednostek administracyjnych (np. stopień urbanizacji, miasta, obszary przybrzeżne). Ustalono w nim także siatkę o poziomie rozdzielczości wynoszącym 1 km², która jest wymagana do obliczania typologii bazujących na rozmieszczeniu i gęstości ludności w komórkach siatki. To rozporządzenie określa również warunki przyjmowania przez Komisję Europejską, w stosownych przypadkach, aktów delegowanych.

Obecna klasyfikacja NUTS, obowiązująca od 1 stycznia 2021 r., liczy 92 regiony poziomu NUTS 1, 242 regiony poziomu NUTS 2 i 1166 regionów poziomu NUTS 3.

Zgodnie z aktem wykonawczym, czyli rozporządzeniem (WE) nr 11/2008, jeśli do klasyfikacji NUTS wprowadzane są zmiany, dane państwo członkowskie przesyła Komisji szeregi czasowe dla nowej klasyfikacji regionalnej w celu zastąpienia wcześniej przesłanych danych.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Ma ono zastosowanie od 11 lipca 2003 r.

KONTEKST

• Począwszy od lat 70. XX wieku, Unia Europejska rozwija klasyfikację NUTS jako jednolity, spójny system podziału geograficznego swojego terytorium w celu tworzenia statystyk regionalnych i oceny poziomów kwalifikowalności do funduszy strukturalnych UE na podstawie obiektywnych kryteriów ilościowych.
• Wszystkie państwa członkowskie mają własne, mniej lub bardziej scentralizowane, struktury rządowe i administracyjne. Są one także istotnie zróżnicowane pod względem populacji, powierzchni i poziomu rozwoju. Eurostat opracowuje NUTS, mając na uwadze wszystkie te zmienne.
• Więcej informacji:
  • NUTS – wspólna klasyfikacja jednostek terytorialnych do celów statystycznych (Eurostat).

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 roku w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji jednostek terytorialnych do celów statystycznych (NUTS) (Dz.U. L 154 z 21.6.2003, s. 1–41).

Kolejne zmiany rozporządzenia (WE) nr 1059/2003 zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2023/674 z dnia 26 grudnia 2022 r. zmieniające załączniki do rozporządzenia (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS) (Dz.U. L 87 z 24.3.2023, s. 1–53).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/690 z dnia 28 kwietnia 2021 r. ustanawiające program na rzecz rynku wewnętrznego, konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym małych i średnich przedsiębiorstw, dziedziny roślin, zwierząt, żywności i paszy, oraz statystyk europejskich (Program na rzecz jednolitego rynku) oraz uchylające rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 99/2013, (UE) nr 1287/2013, (UE) nr 254/2014 i (UE) nr 652/2014 (Dz.U. L 153 z 3.5.2021, s. 1–47).

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2021/1130 z dnia 5 lipca 2021 r. ustanawiająca wykaz regionów kwalifikujących się do finansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus oraz państw członkowskich kwalifikujących się do finansowania z Funduszu Spójności w latach 2021–2027 (notyfikowana jako dokument nr C(2021) 4894) (Dz.U. L 244 z 9.7.2021, s. 10–20).

Ostatnia aktualizacja: 05.04.2023