Spójne ramy wskaźników i poziomów odniesienia na potrzeby monitorowania postępów w realizacji celów lizbońskich
Celem przedmiotowych ram wskaźników i poziomów odniesienia, zaproponowanych w niniejszym komunikacie, jest monitorowanie postępów w realizacji celów lizbońskich w zakresie edukacji i szkolenia. Postępy w tej dziedzinie zostaną poddane ocenie w kontekście założenia, jakim jest stworzenie z europejskich systemów edukacji i szkolenia globalnego punktu odniesienia do roku 2010.
AKT
Komunikat Komisji z dnia 21 lutego 2007 r. – „Spójne ramy wskaźników i poziomów odniesienia dla potrzeb monitorowania postępów realizacji celów lizbońskich w dziedzinie kształcenia i szkoleń” [COM(2007) 0061 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].
STRESZCZENIE
Wskaźniki i poziomy odniesienia są potrzebne do monitorowania fundamentalnych postępów w realizacji procesu lizbońskiego. Obecnie obowiązujące ramy odniesienia są oparte na programie Edukacja i Szkolenie 2010 i obejmują zestaw 20 głównych wskaźników („wskaźników podstawowych”), uzupełnionych dodatkowymi wskaźnikami kontekstowymi, oraz pięć poziomów odniesienia.
Ramy te ułatwiają wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk oraz umożliwiają:
RAMY WSKAŹNIKÓW I POZIOMÓW ODNIESIENIA
Ramy wskaźników i poziomów odniesienia składają się z podstawowych składników o ogólnym charakterze oraz składników kontekstowych o wyższym stopniu dokładności.
Wskaźniki i poziomy odniesienia są skupione wokół ośmiu zasadniczych dziedzin polityki, określonych w strategii Edukacja i Szkolenie 2010. Są to następujące dziedziny:
Poprawa równości szans w edukacji i szkoleniach
Systemy edukacji i szkolenia w Europie muszą być sprawiedliwe. Sprawiedliwość ocenia się, biorąc pod uwagę zakres, w jakim obywatele korzystają z edukacji i szkolenia pod względem możliwości, dostępu, sposobu traktowania i wyników. Konieczne jest monitorowanie niektórych kluczowych tematów, takich jak promocja równości płci oraz integracja mniejszości etnicznych i osób niepełnosprawnych.
Aby zapewnić skuteczne uczestnictwo w procesie uczenia się przez całe życie, konieczne jest znaczne zmniejszenie liczby osób przedwcześnie rezygnujących z edukacji szkolnej. Dlatego też Rada wyznaczyła poziom odniesienia ograniczający odsetek osób wcześnie porzucających szkołę do 10%.
Postępy w tej dziedzinie będą oceniane na podstawie następujących wskaźników podstawowych:
Wskaźnik rozwarstwienia systemów kształcenia i szkoleń umożliwi ocenę wpływu struktury i zróżnicowania instytucjonalnego systemów kształcenia.
Promowanie efektywności w edukacji i szkoleniach
Wykazano, że poprawa skuteczności nie musi koniecznie zagrażać sprawiedliwości systemów edukacji. Skuteczność i sprawiedliwość mogą współistnieć i uzupełniać się w tym kontekście.
Wydajność europejskich systemów edukacji i szkolenia zależy głównie od optymalnego wykorzystania zasobów. Konieczne jest wspieranie inwestycji publicznych i prywatnych, a także inwestycje w szkolnictwo wyższe. W porównaniu z niektórymi krajami nieeuropejskimi szkolnictwo wyższe jest istotnie niedofinansowane.
Skuteczność będzie oceniana w świetle inwestycji w edukację i szkolenie.
Urzeczywistnienie uczenia się przez całe życie
Uczenie się przez całe życie ma zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności, szans na rynku pracy, dobrobytu gospodarczego, włączenia społecznego, aktywnych postaw obywatelskich oraz osobistego spełnienia osób żyjących i pracujących w gospodarce opartej na wiedzy.
Osiągnięcie co najmniej wykształcenia ponadgimnazjalnego jest uważane za niezbędne dla kariery zawodowej oraz dla pełnego uczestnictwa w procesie uczenia się przez całe życie. W tym celu Rada przyjęła dwa poziomy odniesienia: pierwszy przewidujący, że do 2010 r. co najmniej 85% młodych ludzi powinno osiągać wykształcenie ponadgimnazjalne, a drugi przewidujący uczestnictwo 12,5% dorosłej ludności w uczeniu się przez całe życie do roku 2010.
Wskaźniki podstawowe dla monitorowania postępów w tej dziedzinie to:
Co więcej, wskaźnik odsetka młodych ludzi uzyskujących wykształcenie ponadgimnazjalne umożliwi ocenę poziomu przygotowania młodzieży do uczestnictwa w uczeniu się przez całe życie.
Rozwijanie kluczowych kompetencji u młodych ludzi
Zdobywanie umiejętności podstawowych jest zasadniczym warunkiem dla realizacji modelu społeczeństwa opartego na wiedzy. Dlatego też Rada przyjęła poziom odniesienia zakładający zmniejszenie odsetka piętnastolatków osiągających niskie wyniki w umiejętności czytania w UE o co najmniej 20% w porównaniu z rokiem 2000.
Podstawowe wskaźniki umożliwiające ogólną ocenę opanowania podstawowych umiejętności obejmują następujące kluczowe kompetencje:
Modernizacja edukacji szkolnej
Jakość edukacji szkolnej zależy od poprawy wstępnego nauczania nauczycieli oraz ich uczestnictwa w ciągłym rozwoju zawodowym. Rada podkreśla także wagę takich narzędzi, jak autoocena szkolna. W związku z tym konieczne jest szkolenie w ramach zarządzania takimi instrumentami i stosowania ich.
Monitorowanie postępów w tej dziedzinie odbywać się będzie z wykorzystaniem następujących podstawowych wskaźników:
Modernizacja kształcenia i szkolenia zawodowego
Zgodnie z procesem kopenhaskim konieczna jest poprawa wizerunku i atrakcyjności wyboru ścieżki kształcenia i szkolenia zawodowego w oczach pracodawców, zwiększanie uczestnictwa w kształceniu i szkoleniu zawodowym oraz zachęta do poprawy jakości i elastyczności wstępnego kształcenia i szkolenia zawodowego.
Podstawą monitorowania postępów w tym obszarze będzie wskaźnik podstawowy odsetka młodych ludzi uzyskujących wykształcenie ponadgimnazjalne, ze szczególnym uwzględnieniem wyboru kształcenia i szkolenia zawodowego.
Stopień, w jakim wstępne kształcenie i szkolenia zawodowe są dostępne w strukturze systemu edukacyjnego, będzie analizowany na podstawie wskaźnika rozwarstwienia systemów kształcenia i szkoleń.
Oprócz tego wskaźnik kontekstowy uczestnictwa w ustawicznym kształceniu i szkoleniach zawodowych pozwoli ocenić rolę przedsiębiorstw w uczestnictwie ich pracowników w ustawicznym kształceniu i szkoleniach zawodowych oraz w ich finansowaniu.
Modernizacja szkolnictwa wyższego
Modernizacja szkolnictwa wyższego i zwiększenie nakładów finansowych na badania akademickie przyczynią się do realizacji celu UE w zakresie dążenia do osiągnięcia statusu konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy. Co więcej, celem procesu bolońskiego jest stworzenie do roku 2010 europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego, który wskutek wprowadzenia wspólnej struktury stopni będzie zachęcać do mobilności studentów szkół wyższych oraz pracowników.
Poziomy odniesienia dla oceny stopnia modernizacji szkolnictwa wyższego przewidują przeznaczanie co najmniej 2% PKB (w postaci zarówno środków publicznych, jak i prywatnych) do 2015 r. na zmodernizowanie szkolnictwa wyższego oraz zwiększenie o 15% liczby absolwentów kierunków matematycznych, ścisłych i technicznych do roku 2010.
Monitorowanie postępów w tej dziedzinie będzie odbywać się na podstawie następujących trzech wskaźników podstawowych:
Zwiększanie szans zatrudnienia
Aby podołać wyzwaniu w postaci osiągnięcia wyższego poziomu zatrudnienia, Rada ustanowiła konkretne cele w zakresie ogólnych stóp zatrudnienia, stóp zatrudnienia osób starszych oraz stóp zatrudnienia kobiet.
Poziom wykształcenia oraz kluczowe kompetencje są głównymi czynnikami decydującymi o możliwościach zatrudnienia i przystosowania osoby w ciągu całego jej życia.
Wskaźniki monitorowania postępu w dziedzinie zwiększania szans zatrudnienia obejmują:
ŹRÓDŁA DANYCH WSPIERAJĄCE SPÓJNE RAMY
Ramy wskaźników i poziomów odniesienia opracowano na podstawie danych pochodzących głównie z europejskiego systemu statystycznego.
Data dostarczone przez europejski system statystyczny
W ramach europejskiego systemu statystycznego wykorzystuje się rozmaite źródła służące uzyskaniu danych oraz ustaleniu wskaźników dotyczących edukacji i szkolenia. Można podzielić je na dwie grupy.
Pierwsza grupa obejmuje roczny zbiór danych UNESCO (EN) (FR)/OECD (EN) (FR)/Eurostat (UOE) (DE) (EN) (FR) na temat systemów edukacyjnych w krajach UE, badanie na temat ustawicznego szkolenia zawodowego, przeprowadzane w odstępach pięcioletnich, w ramach którego zbiera się informacje na temat szkolenia na poziomie przedsiębiorstw, oraz badanie dotyczące edukacji dorosłych, również przeprowadzane w pięcioletnich odstępach, które dostarcza informacji na temat nawyków osób dorosłych w zakresie uczenia się.
Druga grupa obejmuje ogólne źródła informacji, jak np. badanie na temat siły roboczej oraz statystyki Unii Europejskiej dotyczące dochodów i warunków życia. Istnieją również dane pochodzące ze szczegółowych badań (badania użytkowania technologii informacyjno-komunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych).
Poszczególne kraje są zainteresowane pozyskiwaniem danych, które można porównać w kontekście międzynarodowym. Dlatego też wiele krajów lepiej wyposaża swoje struktury statystyczne, aby móc dostarczać informacji na temat szkół i studentów, których pracę monitoruje UE.
Dane uzyskane z innych źródeł niż europejski system statystyczny
Europejski system statystyczny nie może zapewnić pełnej infrastruktury statystycznej wymaganej dla ram wskaźników i poziomów odniesienia. Eurydice i Cedefop, we współpracy z Eurostatem, tworzone są dane i wskaźniki kontekstowe wspierające owe ramy.
Dodatkowo Komisja może zadecydować o przedstawieniu własnych procedur w zakresie tworzenia narzędzi do gromadzenia danych, jak np. w dziedzinie znajomości języków. Komisja przygotowała także zalecenie dotyczące stworzenia narzędzia badawczego w obszarze „umiejętności uczenia się” oraz transnarodowego badania pilotażowego, którego przeprowadzenie planowane jest na rok 2007.
Komisja współpracuje także z międzynarodowymi organizacjami, jak OECD, opracowującymi własne wskaźniki, oraz z krajami UE.
KONTEKST
W 2002 r. głowy państw i przywódcy rządów uzgodnili konieczność stworzenia z europejskich systemów edukacji i szkolenia światowy system odniesienia do roku 2010. W ramach strategii lizbońskiej Ministrowie Edukacji przyjęli wspólne cele w zakresie poprawy systemów edukacji i szkolenia. Program roboczy Edukacja i szkolenie 2010 został sporządzony z myślą o osiągnięciu tych celów.
Spójne ramy wskaźników i poziomów odniesienia, będące przedmiotem niniejszego komunikatu, umożliwią ocenę poczynionych postępów. Zastępują one i upraszczają ramy obowiązujące w latach 2004–2006. Istotnie, ramy obowiązujące w latach 2004–2006 składały się z 29 wskaźników i pięciu poziomów odniesienia, a w założeniach miały mierzyć postępy w zakresie wdrażanych wówczas 13 celów.
AKTY POWIĄZANE
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram odniesienia na rzecz zapewniania jakości w kształceniu i szkoleniu zawodowym [Dz.U. C 155 z 8.7.2009].
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 452/2008 z dnia 23 kwietnia 2008 r. dotyczące tworzenia i rozwoju statystyk z dziedziny edukacji i uczenia się przez całe życie [Dz.U. L 145 z 4.6.2008].
Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 3 sierpnia 2007 r. – „Poprawa jakości kształcenia nauczycieli” [COM(2007) 392 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].
Zalecenie nr 2006/962/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie [Dz.U. L 394 z 30.12.2006].
Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 8 września 2006 r. – „Skuteczność i równy dostęp do europejskich systemów kształcenia i szkolenia” [COM(2006) 481 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].
Komunikat Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 20 października 2005 r. – „Europejskie wartości w zglobalizowanym świecie – Dokument Komisji przygotowany na październikowe spotkanie szefów rządów i państw” [COM(2005) 525 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].
Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów z dnia 12 października 2005 r. – „Badania naukowe i innowacje jako inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia: wspólna koncepcja” [COM(2005) 488 wersja ostateczna – Dz.U. C 49 z 28.2.2006].
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 1 sierpnia 2005 r. – „Europejski wskaźnik kompetencji językowych” [COM(2005) 356 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 2005 r. w sprawie niezależności, wiarygodności i odpowiedzialności krajowych i wspólnotowych organów statystycznych [COM(2005) 217 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].
Komunikat Komisji z dnia 20 kwietnia 2005 r. – „Mobilizowanie potencjału umysłowego Europy: umożliwianie uniwersytetom wniesienie pełnego wkładu do strategii lizbońskiej” [COM(2005) 152 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].
Komunikat Komisji z dnia 10 stycznia 2003 r. – „Skuteczne inwestowanie w edukację: imperatyw dla Europy” [COM(2002) 779 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].
Komunikat Komisji z dnia 20 listopada 2002 r. – „Europejskie poziomy odniesienia w dziedzinie kształcenia i szkolenia: nawiązanie do posiedzenia Rady Europejskiej w Lizbonie” [COM(2002) 629 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].
Council Resolution of 27 June 2002 on lifelong learning [Official Journal C 163 of 9.7.2002] (Rezolucja Rady z dnia 27 czerwca 2002 r. w sprawie uczenia się przez całe życie).
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lutego 2001 r. w sprawie współpracy europejskiej przy ocenie jakości edukacji szkolnej [Dz.U. L 60 z 1.3.2001].
Ostatnia aktualizacja: 16.08.2010