Skuteczność i równy dostęp do unijnych systemów kształcenia i szkolenia

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

JAKIE SĄ CELE KOMUNIKATU I ARTYKUŁÓW TRAKTATU?

Komunikat ma na celu podkreślenie znaczenia skuteczności* i równego dostępu* dla unijnych systemów kształcenia i szkolenia, uznając je za czynniki o decydującym znaczeniu dla opracowania długoterminowego potencjału konkurencyjności i spójności społecznej. Komunikat uznaje potrzebę przyspieszenia reform i przedstawia środki, jakie powinny być wprowadzone przez kraje UE.
Artykuł 9 TFUE ma na celu zapewnienie, by polityki i działania UE wspierały wysoki poziom zatrudnienia, odpowiednią ochronę socjalną, włączenie społeczne, kształcenie, szkolenia i ochronę zdrowia ludzkiego.
Artykuł 165 TFUE przedstawia sposób, w jaki UE może przyczyniać się do rozwoju edukacji o wysokiej jakości poprzez zachęcanie do współpracy pomiędzy krajami UE. UE może wspierać i uzupełniać ich działalności, w pełni szanując:
- ich odpowiedzialność za treść nauczania oraz za organizację systemów edukacyjnych oraz
- ich różnorodność kulturową i językową.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Polityki kształcenia i szkolenia mogą mieć znaczący pozytywny wpływ na wyniki gospodarcze i społeczne, natomiast nierówny dostęp do kształcenia i szkolenia powoduje także wysokie koszty ukryte, w tym straty w podatku dochodowym, wzmożone zapotrzebowanie na opiekę zdrowotną oraz koszty związane z wyższymi wskaźnikami przestępczości. Polityki obniżające takie koszty mogą przynieść korzyści zarówno dla równego dostępu, jak i skuteczności.
Kraje UE mogą wykorzystać w sposób maksymalny zwroty z systemów kształcenia i szkolenia, uwzględniając równy dostęp obok skuteczności przy podejmowaniu decyzji dotyczących reformy systemu. Kraje UE powinny opracować polityki dla całości kontinuum uczenia się przez całe życie uwzględniające długoterminowe planowanie na szczeblu lokalnym i krajowym przy podejmowaniu decyzji o priorytetach w zakresie wydatków.

Kształcenie przedszkolne: nacisk na uczenie się w młodym wieku

Kształcenie przedszkolne daje najwyższe zwroty pod względem osiągnięć i przystosowania społecznego dzieci. Kraje UE powinny więcej inwestować w kształcenie przedszkolne jako skuteczny sposób tworzenia podstaw dla dalszego uczenia się, zapobiegania porzucaniu nauki, poprawy wyników równego dostępu i ogólnych poziomów umiejętności. Brak inwestycji we wczesne stadia nauczania prowadzi do zdecydowanie wyższych poziomów wydatków na późniejsze złagodzenie skutków, co jest mniej wydajne pod względem kosztów i może się wiązać ze zwiększonymi wydatkami na walkę z przestępczością, ochronę zdrowia, bezrobocie i inne polityki społeczne.
Programy skupiające się wokół kwalifikacji osobistych i społecznych dają zazwyczaj lepsze wyniki i mają większe oddziaływanie w całym życiu, a zaangażowanie rodziców jest niezbędne dla osiągnięcia sukcesu w tym zakresie. W wielu krajach UE konieczne będzie wzmocnienie grona specjalnie wyszkolonych nauczycieli nauczania przedszkolnego.

Kształcenie podstawowe i ponadpodstawowe: poprawa jakości kształcenia podstawowego dostępnego dla każdego

Systemy kształcenia i szkolenia powinny zapewniać podstawowe wykształcenie i kluczowe kwalifikacje, jakie każdy musi posiadać. Jest to szczególnie ważne w przypadku niektórych mniej uprzywilejowanych grup oraz wówczas, gdy kraje UE zaspokajają potrzeby licznych imigrantów i mniejszości etnicznych.
Większość badań wskazuje, że podział między oddzielne ścieżki kształcenia* u dzieci w młodym wieku wzmacnia wpływ statusu społeczno-ekonomicznego na poziom wykształcenia i w ujęciu długoterminowym nie podnosi skuteczności. Opóźnienie podziału między oddzielne ścieżki kształcenia wraz z możliwością przeniesienia się do innej szkoły może zmniejszyć segregację i sprzyjać równemu dostępowi, nie zmniejszając skuteczności.
Lokalna autonomia instytucji oraz centralne systemy sprawozdawczości mogą poprawić osiągnięcia uczniów, lecz muszą zapewniać pełne podporządkowanie równemu dostępowi.
Najważniejszymi czynnikami dla osiągnięcia skuteczności i równego dostępu są jakość pracy, doświadczenie i motywacja nauczycieli, którzy odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu uczestnictwa osób najmniej uprzywilejowanych. Rozwijanie polityk rekrutacji zapewniających dostęp do nauczania wysokiej jakości dla mniej uprzywilejowanych uczniów powinno być priorytetem.

Szkolnictwo wyższe: zwiększanie inwestycji przy jednoczesnym rozszerzaniu uczestnictwa

Bezpłatny dostęp do szkolnictwa wyższego nie oznacza równego dostępu. Aby wzmocnić zarówno skuteczność, jak i równy dostęp, kraje UE powinny stworzyć odpowiednie warunki i zachęty do tworzenia wyższych inwestycji ze źródeł publicznych i prywatnych, w tym, w odpowiednich przypadkach, poprzez opłaty za naukę powiązane ze środkami finansowymi dla mniej uprzywilejowanych osób.
Instytucje szkolnictwa wyższego powinny oferować bardziej zróżnicowany wachlarz kursów i zachęt dla zaspokojenia coraz bardziej zróżnicowanych potrzeb społeczno-ekonomicznych.
Kraje UE powinny opracować wyraźne i zróżnicowane ścieżki kształcenia poprzez systemy kształcenia i szkolenia zawodowego prowadzące do dalszej nauki i zatrudnienia. Powinny one również poprawić programy szkoleń publicznych dla osób bezrobotnych i mniej uprzywilejowanych uczniów.

Działania UE

Kraje UE pełnią wiodącą rolę w podejmowaniu powyższych wyzwań, a sama UE zapewnia, by zróżnicowane systemy kształcenia i szkolenia czerpały korzyści z dzielenia się najlepszymi praktykami, szczególnie w kształceniu przedszkolnym.
Program uczenia się przez całe życie wspiera mobilność milionów jednostek, wyposażając je w nowe umiejętności i pomagając w przystosowaniu się do unijnego rynku pracy, wykorzystując fundusze strukturalne UE na potrzeby reformy systemów i projektów rozwijania oferty edukacyjnej i szkoleniowej.

KONTEKST

Skuteczność i równy dostęp mają znaczenie dla spełnienia celów UE na rzecz środków wspierania wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, takich jak partnerstwo lizbońskie czy strategia „Europa 2020”.

KLUCZOWE POJĘCIA

Skuteczność: zależność pomiędzy nakładami a wynikami danego procesu. System jest skuteczny, jeżeli nakłady powodują maksymalny wynik. Systemy kształcenia zwykle mierzą skuteczność testami i egzaminami, a skuteczność w odniesieniu do szerszych grup społeczeństwa i gospodarki mierzy się poprzez prywatne i społeczne stopy zwrotu.

Równy dostęp: stopień, w jakim kształcenie i szkolenie mogą zostać wykorzystane przez jednostki pod względem możliwości, dostępu, sposobu traktowania i wyników. Równy dostęp do systemów kształcenia zapewnia, by wyniki były niezależne od statusu społeczno-ekonomicznego i innych czynników prowadzących do nierówności w wykształceniu, takich jak płeć, przynależność do mniejszości etnicznej, niepełnosprawność oraz zróżnicowanie regionalne, oraz by uwzględniały szczególne potrzeby edukacyjne jednostek.

Podział między oddzielne ścieżki kształcenia: rozdzielanie dzieci poniżej 13 roku życia do oddzielnych szkół w zależności od zdolności. Chociaż nie musi to oznaczać podziału na ścieżkę kształcenia akademicką i zawodową, w praktyce tak się zazwyczaj dzieje. Niniejsza definicja nie obejmuje podziału uczniów na grupy (streaming), co polega na dopasowaniu programu nauczania do różnych grup dzieci w zależności od zdolności, lecz w obrębie tej samej szkoły.

GŁÓWNY DOKUMENT

Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Część pierwsza – Zasady – Tytuł II – Przepisy dotyczące ogólnego wykonania – Artykuł 9 (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 53)

Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Część trzecia – Polityki i działania wewnętrzne Unii – Tytuł XII – Edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport – Artykuł 165 (dawny artykuł 149 TWE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 120–121)

Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego – Skuteczność i równy dostęp do europejskich systemów kształcenia i szkolenia (COM(2006) 481 wersja ostateczna z 8.9.2006)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Wspólne sprawozdanie Rady i Komisji z 2015 r. z wdrażania strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia (ET 2020) – Nowe priorytety współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia i szkolenia (Dz.U. C 417 z 15.12.2015, s. 25–35)

Konkluzje Rady w sprawie wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem: zagwarantujmy wszystkim dzieciom w UE dobry start w przyszłość (Dz.U. C 175 z 15.6.2011, s. 8–10)

Komunikat Komisji – Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem: zagwarantujmy wszystkim dzieciom w UE dobry start w przyszłość (COM(2011) 66 wersja ostateczna z 17.2.2011)

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 27 września 2007 r. w sprawie skuteczności i równego dostępu do europejskich systemów kształcenia i szkolenia (Dz.U. C 219E z 28.8.2008, s. 300–306)

Opinia Komitetu Regionów „Skuteczność i równy dostęp do europejskich systemów kształcenia i szkolenia” i „Europejskie ramy kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie” (Dz. C 146 z 30.6.2007, s. 77–84)

Ostatnia aktualizacja: 22.03.2018