System uznawania kwalifikacji zawodowych

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

• Dyrektywa ustanawia system wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych w Unii Europejskiej (UE). System ten obejmuje także, z pewnymi dostosowaniami, inne państwa należące do Europejskiego Obszaru Gospodarczego / Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EOG/EFTA) oraz Szwajcarię.
• Dyrektywa ma na celu zapewnienie specjalistom dostępu do rynków pracy w innych państwach członkowskich UE, dalsze ułatwianie świadczenia usług w wymiarze transgranicznym oraz uproszczenie procedur administracyjnych.
• Dyrektywa wprowadza wzajemną ocenę krajowych przepisów regulujących zawody oraz przejrzystość postępowania (tj. kontrolowanie ograniczeń przyjmowania do zawodu i ocenianie potrzeby stosowania takich ograniczeń).
• Przewiduje ona także konieczność ciągłego spełniania obowiązków w zakresie przejrzystości oraz zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do przekazywania sprawozdań na temat zawodów regulowanych i informowania Komisji Europejskiej o powodach, dla których uważają one, że istniejące lub nowe wymogi są zgodne z zasadami niedyskryminacji i proporcjonalności.
• Dyrektywa ma zastosowanie do wszystkich obywateli UE, państw EOG/EFTA i Szwajcarii, którzy zamierzają wykonywać zawód regulowany, jako osoby pracujące na własny rachunek lub jako pracownicy najemni, w państwie innym niż państwo, w którym uzyskali kwalifikacje zawodowe.
• Komisja opublikowała interaktywną mapę zawodów regulowanych w UE. Są to zawody, których podjęcie lub wykonywanie wymaga specjalnych kwalifikacji. Zalicza się do nich również zawody, w których ochronie podlega korzystanie z konkretnych tytułów, takie jak Chartered Accountant i Certified Accountant w Irlandii.
• Dyrektywa nie ma zastosowania do zawodów uregulowanych dyrektywami szczególnymi, np. dyrektywą 2006/43/WE w sprawie biegłych rewidentów. Kwalifikacjom prawników poświęcona jest dyrektywa 2005/36/WE. Dodatkowo ich zawód regulują dwie inne dyrektywy (77/249/EWG i 98/5/WE), w których przewidziano dodatkowe sposoby świadczenia przez nich usług transgranicznych, zarówno tymczasowo, jak i po osiedleniu się na stałe w innych państwach członkowskich.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Mobilność tymczasowa

• Specjaliści mogą świadczyć w innym państwie członkowskim usługi w sposób tymczasowy i okazjonalny z miejsca prowadzenia działalności w ich państwie rodzimym.
• Państwo docelowe może wymagać od takich osób uprzedniego zgłoszenia. Osoby takie nie muszą jednak przechodzić procedur uznawania.
• Powyższe nie ma zastosowania do zawodów związanych ze zdrowiem lub bezpieczeństwem publicznym, w których przypadku państwa członkowskie mogą wymagać uprzedniego uznania kwalifikacji na podstawie art. 7 ust. 4 dyrektywy.

Stałe miejsce prowadzenia działalności

Dyrektywa przewiduje trzy systemy uznawania kwalifikacji:

• 1.

  automatyczne uznawanie kwalifikacji dla zawodów, których minimalne wymogi w zakresie kształcenia są w pewnym stopniu zharmonizowane na szczeblu UE: lekarze, pielęgniarki odpowiedzialne za opiekę ogólną, lekarze dentyści, lekarze weterynarii, położne, farmaceuci i architekci;

• 2.

  automatyczne uznawanie kwalifikacji dla określonych zawodów w oparciu o doświadczenie zawodowe: specjaliści pracujący w rzemiośle, handlu i przemyśle;

• 3.

  ogólny system uznawania kwalifikacji dla powyższych zawodów, które nie spełniają warunków automatycznego uznawania, jest oparty na zasadzie wzajemnego uznawania kwalifikacji.

System ogólny ma zastosowanie także do pozostałych zawodów regulowanych, do których dostępu udziela się wszystkim osobom będącym w stanie dowieść, że posiadają pełne kwalifikacje w państwie rodzimym.

Jeśli jednak organy państwa przyjmującego stwierdzą znaczące różnice pomiędzy wykształceniem zdobytym w państwie rodzimym a wykształceniem wymaganym do wykonywania tej samej działalności w ich państwie, mogą one zaproponować danej osobie odbycie stażu adaptacyjnego lub przystąpienie do testu umiejętności. Doświadczenie zawodowe wnioskodawcy należy brać pod uwagę przy rozważaniu zastosowania środków wyrównawczych oraz ich zakresu.

Dostęp częściowy

• W dyrektywie wprowadzono zasadę dostępu częściowego do zawodu, jeżeli zakres działalności w ramach zawodu regulowanego różni się w zależności od państwa.
• Może to być korzystne dla specjalistów zatrudnionych w faktycznie istniejącym sektorze gospodarki, który nie funkcjonuje samodzielnie w państwie członkowskim, do którego zamierzają się oni udać.

Sprawdzanie znajomości języka

• Dyrektywa zezwala państwom przyjmującym na sprawdzanie znajomości języka wyłącznie przedstawicieli tych zawodów, które mają wpływ na bezpieczeństwo pacjentów.
• Kontrola znajomości języka może się odbyć dopiero po uznaniu kwalifikacji przez państwo przyjmujące. Ma ona się ograniczać do znajomości jednego języka urzędowego lub administracyjnego obowiązującego w państwie przyjmującym i ma być proporcjonalna do wykonywanego zawodu.

Europejska legitymacja zawodowa

• Dyrektywa, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2013/55/UE, przewiduje możliwość utworzenia europejskiej legitymacji zawodowej dla określonych zawodów. Dzięki niej kwalifikacje specjalistów mogą być uznawane w prostszy i szybszy sposób, z wykorzystaniem ustandaryzowanej procedury elektronicznej. Legitymacja opiera się na korzystaniu z systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym i jest wydawana w formie elektronicznego certyfikatu.
• Legitymacja została już wdrożona w przypadku zawodów pielęgniarek odpowiedzialnych za opiekę ogólną, fizjoterapeutów, farmaceutów, przewodników górskich i agentów nieruchomości.

Dostęp do informacji i procedur w internecie

• Państwa członkowskie muszą udostępniać wszystkie informacje dotyczące uznawania kwalifikacji dla wszystkich zawodów regulowanych za pośrednictwem pojedynczych punktów kontaktowych.
• Specjaliści powinni być w stanie dopełnić procedur i formalności wchodzących w zakres dyrektywy przez internet, za pośrednictwem pojedynczych punktów kontaktowych lub organów właściwych do spraw danego zawodu.
• Ośrodki wsparcia funkcjonujące w każdym państwie członkowskim muszą zapewniać porady i pomoc w indywidualnych przypadkach.

Akty wykonawcze i delegowane

W 2015 r. Komisja przyjęła rozporządzenie wykonawcze (UE) 2015/983, w którym określono procedurę:

• wydawania europejskiej legitymacji zawodowej; oraz
• stosowania mechanizmu ostrzegania wprowadzonego w dyrektywie 2005/36/WE, który pozwala zapewnić, że pacjenci i konsumenci w UE są należycie chronieni przed specjalistami, którym zakazano wykonywania zawodu lub ograniczono możliwość jego wykonywania w jednym państwie lub którzy posługiwali się sfałszowanymi dyplomami przy składaniu wniosku o uznanie kwalifikacji.

W 2020 r. Komisja przyjęła rozporządzenie wykonawcze (UE) 2020/1190 w sprawie sprostowania rozporządzenia (UE) 2015/983. W tym akcie prawnym doprecyzowano, że decyzję o przedłużeniu ważności tymczasowych europejskich legitymacji zawodowych wydanych po uprzednim sprawdzeniu kwalifikacji w trybie art. 7 ust. 4 dyrektywy podejmuje właściwy organ rodzimego państwa członkowskiego.

Komisja przyjęła również decyzje delegowane zmieniające załącznik V do dyrektywy 2005/36/WE i aktualizujące wykaz dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji uprawniających do korzystania z automatycznego uznawania oraz nazw szkoleń.

Na mocy rozporządzenia delegowanego (UE) 2019/907 ustanawiającego wspólny test kształcenia dla instruktorów narciarstwa utworzono w 2019 r. dodatkowy, dobrowolny system automatycznego uznawania kwalifikacji instruktorów narciarstwa w całej UE. Instruktorzy narciarstwa, którzy nie przeszli wspólnego testu kształcenia, w dalszym ciągu korzystają z przewidzianego w dyrektywie ogólnego systemu wzajemnego uznawania kwalifikacji.

Pandemia COVID-19

W związku z wybuchem pandemii COVID-19 i wprowadzeniem środków w celu łagodzenia skutków kryzysu Komisja przyjęła komunikat zawierający wytyczne w sprawie pomocy UE w sytuacji nadzwyczajnej dotyczące współpracy transgranicznej w zakresie opieki zdrowotnej w związku z kryzysem wywołanym pandemią COVID-19.

OD KIEDY DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?

• Dyrektywa 2005/36/WE miała zostać transponowana do krajowych porządków prawnych do 20 października 2007 r.
• Dyrektywa zmieniająca 2013/55/UE miała zostać transponowana do krajowych porządków prawnych do 18 stycznia 2016 r.

KONTEKST

W obliczu zmniejszającej się liczby ludności w wieku produkcyjnym w wielu państwach członkowskich można się spodziewać zwiększonego zapotrzebowania na pracowników z wysokimi kwalifikacjami. W związku z tym pojawia się potrzeba szybkiego, prostego i rzetelnego procesu uznawania kwalifikacji takich pracowników w całej UE.

Więcej informacji:

• Automatyczne uznawanie (Komisja Europejska)
• Uznawanie kwalifikacji zawodowych w praktyce (Komisja Europejska)
• Baza danych zawodów regulowanych (Komisja Europejska).

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz.U. L 255 z 30.9.2005, s. 22–142).

Kolejne zmiany dyrektywy 2005/36/WE zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/983 z dnia 24 czerwca 2015 r. w sprawie procedury wydawania europejskiej legitymacji zawodowej oraz stosowania mechanizmu ostrzegania na podstawie dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. L 159 z 25.6.2015, s. 27–42).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2020/1190 z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie sprostowania rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2015/983 w sprawie procedury wydawania europejskiej legitymacji zawodowej oraz stosowania mechanizmu ostrzegania na podstawie dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. L 262 z 12.8.2020, s. 4–5).

Komunikat Komisji – Wytyczne w sprawie pomocy UE w sytuacji nadzwyczajnej dotyczące współpracy transgranicznej w zakresie opieki zdrowotnej związanej z kryzysem wywołanym epidemią COVID-19 (Dz.U. C 111 I z 3.4.2020, s. 1–5).

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2019/907 z dnia 14 marca 2019 r. ustanawiające wspólny test kształcenia dla instruktorów narciarstwa na podstawie art. 49b dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz.U. L 145 z 4.6.2019, s. 7–18).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Decyzja Komisji 2007/172/WE z dnia 19 marca 2007 r. ustanawiająca grupę koordynatorów ds. uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz.U. L 79 z 20.3.2007, s. 38–39).

Dyrektywa 98/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 lutego 1998 r. mająca na celu ułatwienie stałego wykonywania zawodu prawnika w Państwie Członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji zawodowych (Dz.U. L 77 z 14.3.1998, s. 36–43).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Dyrektywa Rady 77/249/EWG z dnia 22 marca 1977 r. mająca na celu ułatwienie skutecznego korzystania przez prawników ze swobody świadczenia usług (Dz.U. L 78 z 26.3.1977, s. 17–18).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 10.08.2022