Rada Unii Europejskiej

WPROWADZENIE

Rola Rady Unii Europejskiej pozostaje niezmieniona. Pełni ona, wspólnie z Parlamentem Europejskim, funkcję ustawodawczą i budżetową oraz kształtuje i koordynuje polityki. Istotne zmiany, jakie zostają wprowadzone traktatem lizbońskim, dotycząc organizacji pracy i wewnętrznej struktury Rady.

Traktaty z Amsterdamu i Nicei w znacznym stopniu zmieniły system głosowania w Radzie celem dostosowania go do kolejnych rozszerzeń Unii Europejskiej (UE). Zniesiono system ważenia głosów i zastąpiono go nowym systemem podwójnej większości. Na mocy traktatu lizbońskiego zwiększona zostaje przejrzystość działań Rady poprzez dodanie postanowień dotyczących różnych składów Rady i jej przewodnictwa.

NOWA DEFINICJA WIĘKSZOŚCI KWALIFIKOWANEJ

Proces decyzyjny w Radzie ulega głębokiej zmianie. W ramach wcześniejszych traktatów zmieniających ustanowiony został system ważenia głosów. Każde państwo członkowskie dysponowało określoną liczbą głosów w zależności od liczby mieszkańców. Decyzja była przyjęta tylko wtedy, kiedy określoną liczbę głosów osiągnęła większość państw członkowskich. Od 1 stycznia 2007 r. większość kwalifikowana osiągnięta była wtedy, kiedy 255 na 345 głosów pochodziło z co najmniej 14 państw członkowskich. Ważenie głosów w Radzie faworyzowało małe państwa członkowskie kosztem dużych i regularnie było tematem przedłużonych negocjacji.

Aby zwiększyć skuteczność systemu, traktat lizboński upraszcza go. W ramach przyjmowania decyzji system ważenia głosów został zniesiony i ustanowiono w jego miejsce system podwójnej większości. Od tego czasu większość kwalifikowana jest osiągnięta, jeśli ustanawia ją co najmniej 55% państw członkowskich reprezentujących co najmniej 65% ludności UE. Jeżeli Rada nie stanowi na wniosek Komisji, większość kwalifikowana musi osiągnąć co najmniej 72% państw członkowskich reprezentujących co najmniej 65% ludności. W ramach takiego systemu każdemu państwu członkowskiemu przydzielony jest jeden głos, przy jednoczesnym uwzględnieniu liczby jego ludności. W traktacie lizbońskim przewidziano mniejszość blokującą, którą mogą utworzyć co najmniej cztery państwa członkowskie reprezentujące ponad 35% ludności UE.

Ten nowy system głosowania większością kwalifikowaną będzie miał zastosowanie od 1 listopada 2014 r. Do 31 marca 2017 r. każde państwo członkowskie będzie mogło złożyć wniosek, aby decyzja podjęta została według zasad obowiązujących przed 1 listopada 2014 r. (tzn. większością kwalifikowaną, jak określono w traktacie z Nicei).

Państwa członkowskie będą też miały możliwość złożenia wniosku o zastosowanie „kompromisu z Joaniny” zapisanego w deklaracji nr 7 do traktatu lizbońskiego. Narzędzie to pozwala grupie państw członkowskich wyrazić sprzeciw wobec treści danego aktu, nawet jeżeli grupa nie jest wystarczająco liczna, aby ustanowić mniejszość blokującą. W takim przypadku grupa państw członkowskich musi powiadomić Radę o swoim sprzeciwie. Rada musi wówczas dołożyć wszelkich starań, aby znaleźć zadowalające rozwiązanie i tym samym uwzględnić uwagi zgłoszone przez grupę państw członkowskich. Swoje obrady Rada musi zakończyć w rozsądnym terminie i nie później niż przewiduje to prawo unijne. „Kompromis z Joaniny” jest przede wszystkim kompromisem politycznym, w ramach którego Rada wyraża wolę osiągnięcia porozumienia zadowalającego większość państw członkowskich w ważnych kwestiach.

Na mocy traktatu z Amsterdamu i traktatu z Nicei zastosowanie głosowania większością kwalifikowaną zostało rozszerzone. Traktat lizboński potwierdza tę tendencję. Od tej chwili Rada stanowi większością kwalifikowaną, z wyjątkiem przypadków, kiedy w traktatach przewidziano inną procedurę. Zakres stosowania głosowania większością kwalifikowaną rozszerzony został na nowe dziedziny, takie jak wspólna polityka azylowa, kultura czy sport.

RADA W RÓŻNYCH SKŁADACH

Aby zapewnić przejrzystość działań Rady, zasada jej funkcjonowania została w traktacie lizbońskim uściślona i objaśniona. Rada zbiera się na posiedzenia w różnych składach, w ramach których zbierają się właściwi ministrowie państw członkowskich. Zasada ta stanowi obecnie część traktatu o UE. Traktat wyraźnie odnosi się do dwóch składów Rady:

• Rady ds. Ogólnych, której zadaniem jest zapewnienie spójności prac różnych składów Rady i przygotowanie posiedzeń Rady Europejskiej,
• Rady ds. Zagranicznych, której zadaniem jest kształtowanie polityki zagranicznej Unii Europejskiej.

Rada Europejska przyjmuje większością kwalifikowaną wykaz innych składów, w ramach których Rada się zbiera.

Traktat lizboński zwiększa przejrzystość w zakresie podejmowania decyzji w Radzie. Kiedy Rada obraduje i głosuje nad projektem aktu ustawodawczego, jej posiedzenia, podobnie jak posiedzenia Parlamentu Europejskiego, są jawne.

PREZYDENCJA POSZCZEGÓLNYCH SKŁADÓW RADY

Prezydencję składów Rady nadal sprawują przedstawiciele państw członkowskich na zasadzie równości systemu rotacji. Wyjątek stanowi Rada ds. Zagranicznych, której przewodniczy Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Zasady sprawowania prezydencji Rady przyjęte zostały na mocy decyzji nr 2009/881/UE Rady Europejskiej.

TABELA ZBIORCZA

Ostatnia aktualizacja: 24.12.2009