Wytyczne UE w sprawie przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Uaktualnione wytyczne Unii Europejskiej w sprawie promowania przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego

Artykuł 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE)

JAKIE SĄ CELE WYTYCZNYCH I ARTYKUŁU 3 TUE?

Wytyczne określają narzędzia operacyjne dla UE mające na celu promowanie zgodności z międzynarodowym prawem humanitarnym (MPH) przez swoje stosunki z resztą świata.

Wytyczne są adresowane do wszystkich podmiotów podejmujących działania w kontekście stosunków UE z resztą świata w celu ograniczenia wpływu konfliktów zbrojnych na ludność cywilną i jeńców wojennych. Uzupełniają one wytyczne i inne wspólne stanowiska przyjęte przez UE w odniesieniu do praw człowieka (np. w sprawie tortur czy kary śmierci).

Artykuł 3 ust. 5 TUE wymienia wartości, na których opiera się UE, w tym wartości, które promuje w kontekście stosunków zewnętrznych. Do wartości tych zaliczają się przede wszystkim: zasada wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz praworządności.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Wytyczne adresowane są do podmiotów publicznych (w tym instytucji UE) i podmiotów niepaństwowych (organizacji pozarządowych itd.), działających w ramach UE.

Złagodzenie skutków konfliktów zbrojnych

Międzynarodowe prawo humanitarne (MPH) nazywane jest również prawem konfliktów zbrojnych lub prawem wojennym. W rzeczywistości reguluje ono środki i metody prowadzenia wojen, aby złagodzić skutki konfliktów zbrojnych. Przestrzeganie zasad tego prawa ma umożliwić ochronę ludności, która nie bierze lub już nie bierze udziału w konfliktach (zwłaszcza ludności cywilnej i jeńców wojennych).

MPH ma zastosowanie do:

• konfliktów zbrojnych, zarówno tych dotyczących kilku państw, jak i tych mających miejsce wewnątrz jednego państwa, niezależnie od ich źródła. Do międzynarodowych konfliktów zbrojnych i wewnętrznych konfliktów zbrojnych mają zastosowanie różne systemy prawne,
• okupacji będącej wynikiem konfliktu zbrojnego.

Postanowienia międzynarodowe w zakresie praw człowieka można stosować zarówno w czasie pokoju, jak i podczas wojny. Są one komplementarne wobec MPH.

Wytyczne operacyjne

UE zobowiązuje się do podjęcia działań na rzecz skutecznego stosowania MPH. Zaangażowane podmioty muszą w pierwszej kolejności zebrać szczegółowe informacje o konflikcie, sporządzić sprawozdanie, dokonać oceny oraz zalecić działania. Dotyczy to:

• instytucji europejskich, w szczególności grup roboczych Rady, które współpracują z odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi, zwłaszcza Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża, Organizacją Narodów Zjednoczonych i Międzynarodową Komisją ds. Ustalania Faktów w Dziedzinie Prawa Humanitarnego,
• szefów misji UE i właściwych przedstawicieli UE (szefów operacji cywilnych, dowódców operacji wojskowych i specjalnych przedstawicieli UE). Do ich zadań należy przede wszystkim ustalenie, czy doszło do poważnych naruszeń MPH,
• Grupa Robocza Rady ds. Międzynarodowego Prawa Publicznego i Grupa Robocza Rady ds. Pomocy Humanitarnej i Pomocy Żywnościowej.

UE dysponuje różnymi środkami działania, które obejmują:

• dialog polityczny z państwami trzecimi, zarówno w czasie trwania konfliktu zbrojnego, jak i w czasie pokoju,
• ogólne oświadczenia polityczne, w ramach których UE opowiada się za przestrzeganiem prawa humanitarnego,
• inicjatywy i oświadczenia publiczne, w ramach których UE potępia konkretne sytuacje lub akty,
• środki ograniczające i sankcje, które mogą być stosowane do państw lub osób uczestniczących w konflikcie. Takie środki muszą być odpowiednie i zgodne z prawem międzynarodowym,
• współpracę z innymi organami międzynarodowymi,
• operacje zarządzania kryzysowego, które mogą obejmować zbieranie informacji potrzebnych do postępowania przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym (MTK) lub podczas dochodzeń w sprawie zbrodni wojennych,
• ściganie osób ponoszących odpowiedzialność indywidualną za naruszenie międzynarodowego prawa humanitarnego,
• szkolenia i kształcenie ludności, personelu wojskowego i funkcjonariuszy organów ścigania,
• kontrolę sprzedaży broni zgodnie ze wspólnym stanowiskiem 2008/944/WPZiB, zgodnie z którym przed wydaniem pozwolenia na wywóz do danego państwa należy sprawdzić, czy to państwo dokonujące przywozu przestrzega międzynarodowego prawa humanitarnego.

Odpowiedzialność indywidualna w przypadku konfliktu

Niektóre poważne naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego określane są jako zbrodnie wojenne. Zbrodnie wojenne mogą mieć miejsce w tych samych okolicznościach co ludobójstwo i zbrodnie przeciwko ludzkości. Państwa UE muszą dopilnować, aby sprawcy zbrodni wojennych zostali postawieni przed swoim sądem krajowym, sądem innego państwa lub MTK.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Międzynarodowe pomoc humanitarna – zestawienie informacji (Komisja Europejska).

GŁÓWNE DOKUMENTY

Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej – Tytuł I – Postanowienia wspólne – Artykuł 3 (dawny artykuł 2 TUE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 17)

Uaktualnione wytyczne Unii Europejskiej w sprawie promowania przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego (Dz.U. C 303, 15.12.2009, s. 12–17)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Decyzja Rady 2011/168/WPZiB z dnia 21 marca 2011 r. w sprawie Międzynarodowego Trybunału Karnego, uchylająca wspólne stanowisko 2003/444/WPZiB (Dz.U. L 76 z 22.3.2011, s. 56–58)

Ostatnia aktualizacja: 02.03.2018