12.10.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 342/1

1.

Z zadowoleniem przyjmuje niezwykły sukces europejskiej polityki w zakresie badań naukowych realizowanej poprzez kolejne programy ramowe do programu „Horyzont 2020” włącznie. Jest to największy zintegrowany program badawczy na świecie oparty na doskonałości naukowej i przyspieszeniu innowacji.

2.

Przypomina, że program „Horyzont 2020” jest głównym narzędziem wspierania rozwoju badań i innowacji w Europie w ramach ogólnej strategii „Europa 2020” i realizacji europejskiej przestrzeni badawczej (EPB).

3.

Potwierdza znaczenie strategii „Europa 2020”, w której proponuje się skonsolidowane podejście oparte na „trójkącie wiedzy” (kształcenie – badania – innowacje), gdzie podstawowymi elementami pozostają zmiana podejścia do nauki i powszechne podniesienie poziomu wykształcenia oraz propagowanie współpracy między uczelniami wyższymi a przedsiębiorstwami. Sugeruje również dążenie do większego ustrukturyzowania i komplementarności z programami Erasmus+ i Interreg, w tym z poświęconym współpracy międzyregionalnej Interreg Europa. Podkreśla, że należy kontynuować wdrażanie europejskiej przestrzeni badawczej, co wiąże się z realizacją różnych celów, a osiągnięcie doskonałości naukowej jest zasadniczym i niezbędnym, lecz nie jedynym, elementem.

4.

Podkreśla aktualne znaczenie celów EPB oraz korzyści płynące z ich dalszej realizacji w odniesieniu do zwłaszcza do rozwoju współpracy transnarodowej, mobilności wiedzy, jednolitego rynku pracy dla naukowców i innowatorów, równouprawnienia płci czy dostępu do informacji i nauki.

5.

Sugeruje, by w celu utrwalenia przedsięwzięcia dotyczącego budowy wiedzy w Europie zidentyfikować europejskie talenty i monitorować kariery naukowców. Należy stworzyć ścieżki europejskie dla naukowców, by umożliwić im powiązanie programów wspierających badania z przechodzeniem na kolejne etapy kariery, a także promować integrację naukowców w środowisku przedsiębiorstw.

6.

Sprzeciwia się ograniczaniu debaty budżetowej wyłącznie do programu ramowego. W zależności od sposobu oceny, udział polityki spójności przeznaczony na badania i innowacje wynosi od 43 do 110 mld EUR bez uwzględnienia wkładów innych istotnych polityk sektorowych i planu Junckera.

7.

Wnosi o przywrócenie badaniom i innowacjom jednego z pierwszych miejsc wśród priorytetów debaty na temat przyszłości Europy i priorytetów określonych w deklaracji z Rzymu (1), o wzmocnienie zarządzania przekrojowego dziedziną badań naukowych, innowacji i kształcenia w UE oraz o zwiększenie ogólnego budżetu Unii Europejskiej przeznaczanego na badania i innowacje we wszystkich obszarach polityki w ramach obecnych i przyszłych wieloletnich ram finansowych. W tym ogólnym kontekście oraz zgodnie z projektem sprawozdania Parlamentu Europejskiego (2) i sprawozdaniem niezależnej grupy wysokiego szczebla w sprawie maksymalizacji oddziaływania programów w zakresie badań i innowacji (sprawozdanie Lamy’ego) (3), budżet przyszłego programu ramowego powinien zostać wydatnie zwiększony do poziomu umożliwiającego co najmniej zachowanie dynamiki wzrostu obecnego programu ramowego (4). W każdym razie niezbędne pobudzanie badań i innowacji nie może podważać znaczenia polityki spójności, która pozostaje głównym unijnym narzędziem finansowania spójności gospodarczej i społecznej i osiągania konwergencji między miastami i regionami. W celu stymulowania rozwoju regionalnego należy zmobilizować cały potencjał środków działania w zakresie polityki spójności oraz badań i rozwoju.

8.

Wzywa do ustanowienia nowego, ambitnego wspólnego celu, który dotyczyć będzie nie tylko doskonałości naukowej w Europie, ale także doskonałości naukowej i potencjału innowacyjnego całej Europy poprzez mobilizację potencjału wszystkich regionów, co przyczyni się do wzmocnienia ich zdolności i promowania otwartej innowacyjności opartej na współpracy.

9.

Uważa, że cel ten jest tym bardziej potrzebny w kontekście globalizacji, której skutków jeszcze nie opanowano, zwłaszcza na poziomie lokalnym i regionalnym, a wobec której badania i innowacje to czynniki odporności o dużej wartości dodanej i trwałej konkurencyjności.

10.

Zamierza promować całościowe podejście do funduszy europejskich, krajowych i regionalnych, bez którego to poziom ambicji oraz debata nad budżetem Unii Europejskiej nie miałyby sensu. Przypomina, że istotny cel przeznaczania 3 % PKB na publiczne i prywatne badania i innowacje ustalony dla wszystkich państw członkowskich w strategii „Europa 2020”, który od 2015 r. zatrzymał się na poziomie 2,03 %, jest zagrożony ze względu m.in. na zmniejszenie środków w wielu państwach członkowskich. W tym kontekście uważa, że kluczowe znaczenie ma dalsze wzmacnianie systemów badań i innowacji, z uwzględnieniem kontekstu każdego kraju i każdego regionu, poprzez lepszą koordynację polityki na szczeblu europejskim i stymulowanie niezbędnych reform na szczeblu krajowym i regionalnym, w tym poprzez europejski semestr i strategie inteligentnej specjalizacji.

11.

Uważa za konieczne wyjaśnienie kwestii dotyczących synergii i proponuje pięć zasad operacyjnych, które mogą być wspólne dla UE, państw członkowskich, regionów i miast:

12.

Przypomina, że europejska wartość dodana programu ramowego opiera się przede wszystkim na wymiarze zbiorowym i na współpracy oraz na jego roli w tworzeniu sieci naukowców i ekosystemów innowacji. Wymiar ten musi mieć nadal decydujące znaczenie przy wspieraniu poszczególnych projektów.

13.

Wyraża zaniepokojenie spadkiem wskaźnika powodzenia procedury zaproszeń do składania wniosków w porównaniu z poprzednim programem ramowym, co poważnie utrudnia upowszechnianie programu w terenie. Niezbędna konkurencja właściwa dążeniu do doskonałości nie może prowadzić do wykluczenia i nadmiernej koncentracji.

14.

Uważa, że utrzymanie otwartego charakteru programu ramowego jest niezbędne dla zapewnienia jego upowszechniania w całej Europie, w jej regionach oraz wśród jej obywateli. Zachęca do większych innowacji dotyczących narzędzi programu ramowego w celu połączenia doskonałości, włączenia i uczestnictwa.

15.

Przypomina o znaczeniu utrzymania równowagi między badaniami podstawowymi a badaniami prowadzonymi w związku z wprowadzaniem produktów na rynek, ale także między badaniami swobodnymi a badaniami prowadzonymi w odpowiedzi na potrzeby społeczeństwa i podmiotów gospodarczych, by dążyć do wspierania innowacji polegających zarówno na doskonaleniu, jak i na przełomowych rozwiązaniach, gdyż oba te rodzaje innowacji mogą generować nowe formy działalności i miejsca pracy.

16.

Zauważa, że obecnie kładzie się duży nacisk na projekty o wysokim poziomie gotowości technologicznej, co prowadzi do uprzywilejowania innowacji stopniowych poprzez zachęcanie naukowców do skupiania się na dojrzałych pomysłach, które mogą zostać wprowadzone na rynek w krótkim okresie czasu. Jednocześnie stwierdza, że wsparcie dla projektów o niższym poziomie gotowości technologicznej jest także istotne dla wprowadzenia na rynek większej ilości innowacji. Podkreśla znaczenie przełomowych innowacji, które opierają się na niższym poziomie gotowości technologicznej i które umożliwiają szybkie wprowadzanie na rynek nowych produktów i usług. W każdym wypadku priorytetem polityki innowacyjnej powinno być wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw w uzyskaniu dostępu do rynku oraz tworzenie zrównoważonych miejsc pracy. Taka powinna być mianowicie rola Europejskiej Rady ds. Innowacji.

17.

Apeluje także o lepsze uwzględnienie wszystkich form doskonałości i innowacji oraz przypomina, że innowacje nietechnologiczne i innowacje społeczne powodują wzrost zapotrzebowania na nowe umiejętności, które mogą utworzyć nowe obszary doskonałości.

18.

Popiera potrzebę pełnego uznania innowacji społecznych, które wiążą się z innowacyjnymi pomysłami (produktami, usługami i modelami) umożliwiającym zaspokojenie potrzeb społeczeństwa w szerokim znaczeniu tego terminu.

19.

Podkreśla, że badania naukowe i innowacje nie są ukierunkowane wyłącznie na przedsiębiorstwa, ale dotyczą także polityki publicznej, zdrowia, kultury i życia społeczności, a także gospodarki społecznej oraz nowych modeli ekonomicznych, które przyczyniają się do tworzenia nowych partnerstw, nowych działań i nowych relacji społecznych. W związku z tym wykorzystywanie wyników innowacji powinno koncentrować się nie tylko na koncepcji produktu o wartości ekonomicznej na rynku, ale również na koncepcji usługi o wartości społecznej dla obywateli.

20.

Podkreśla, że termin „doskonałość” jest stosowany na określenie bardzo różnych realiów. Proponuje, aby rozróżnić następujące wyzwania, z którymi musi się zmierzyć program ramowy:

21.

Proponuje, by w ramach oceny wpływu projektów – zarówno ex ante w odniesieniu do propozycji, jak i ex post w odniesieniu do projektów zatwierdzonych – brać pod uwagę:

22.

Sugeruje – aby przyczynić się do promowania doskonałości we wszystkich jej formach – zwiększoną rolę poziomu lokalnego w przyszłym programie ramowym:

23.

Wzywa do uwzględnienia dwóch nowych wyzwań społecznych w celu rozwijania doskonałego wkładu nauki w rozwiązanie głównych problemów dla przyszłości społeczeństw europejskich:

24.

W kontekście wyzwań społecznych opowiada się za wzmocnieniem interdyscyplinarności oraz nauk humanistycznych i społecznych, a także podejmowania ryzyka, aby pobudzać nowe pomysły i rozwiązania, w szczególności poprzez wprowadzenie „wolnych” zaproszeń do składania projektów.

25.

Popiera wprowadzenie nowego dodatkowego podejścia opartego zarówno na zadaniach, aby ułatwić powodzenie działań badawczych i dużych projektów, jak również na przekrojowych tematach na wzór inteligentnych miast, kwestii środowiskowych lub zagadnień związanych z morzem. Powtarza w tym kontekście swój apel, aby w przyszłym programie ramowym przyjęto cel, zgodnie z którym 10 % projektów będzie miało istotny wpływ na badania morskie (5).

26.

Wyraża zdziwienie faktem, że liczne możliwości wynikające z obowiązujących obecnie przepisów nie są wystarczająco wykorzystywane i proponuje szereg ulepszeń:

27.

Wzywa Komisję do przedstawienia elementów oceny uzasadniających wysoki poziom finansowania dużych przedsiębiorstw w ramach programu „Horyzont 2020”, pomimo że ich wydatki badania i rozwój wzrosły nieznacznie, a w konsekwencji do zaproponowania zmian w kolejnym programie ramowym.

28.

Podkreśla konieczność finansowania badań przez dotacje. Wyraża ubolewanie z powodu tendencji do zastępowania dotacji pożyczkami, ale uznaje, że projekty o wysokim poziomie gotowości technologicznej, które są zbliżone do działalności na rynku, muszą mieć możliwość korzystania z nich, obok innych instrumentów.

29.

Uważa, że rozwijanie narzędzi finansowych służących realizacji celów programu ramowego jest uzasadnione jedynie pod warunkiem że narzędzia te umożliwią pokrycie, na zasadach partnerstwa z instytucjami finansowymi, wysokiego ryzyka, którego nie może pokryć rynek, na podstawie modelu np. InnovFin. Ubolewa nad niewielkim obecnie wykorzystaniem planu Junckera do zabezpieczenia przed tego rodzaju ryzykiem.

30.

Zwraca uwagę na potrzebę lepszego finansowania projektów innowacyjnych na rzecz MŚP, ze szczególnym uwzględnieniem programu „Przemysł 4.0”. Jest to najlepsza forma ustrukturyzowania tkanki przemysłowej UE, przy jednoczesnym pobudzaniu sprzyjającego rozwojowi europejskiemu wewnętrznego popytu na technologie.

31.

Zauważa, że doskonałość naukowa jest wpisana w ośrodki i ekosystemy innowacji. Większość beneficjentów programu „Horyzont 2020” (uniwersytetów, instytucji badawczych, MŚP, organizacji społeczeństwa obywatelskiego) jest głęboko osadzona w swoich regionach, a jakość regionów przyczynia się do poprawy jakości nauki. Rzeczywistość ta powinna zostać w pełni uznana w programie ramowym.

32.

Przypomina, że wymiar terytorialny powinien być systematycznie uwzględniany przy opracowywaniu wszystkich polityk, ponieważ strategie inteligentnej specjalizacji (RIS3) przyczyniają się do zwiększenia zasobów podmiotów naukowych i przedsiębiorstw oraz tworzenia wartości dodanej dla jednostek terytorialnych i obywateli.

33.

Zauważa, że strategie RIS3 zostały przyjęte i rozwinięte przez regiony w celu usystematyzowania inwestycji w dziedzinie badań naukowych i innowacji na rzecz rozwoju gospodarczego, w sposób uzupełniający w stosunku do innych regionów, oraz zwraca uwagę na fakt, że pogodzenie inwestycji regionalnych i europejskich w projekty strukturalne w zakresie inteligentnej specjalizacji zwiększa wpływ programu ramowego oraz umożliwia uniknięcie finansowania projektów oderwanych od realiów lokalnych.

34.

Uważa, że program ramowy powinien wzmacniać zdolności w zakresie badań i innowacji w regionach, aby wspierać je w dążeniach do doskonałości, zwłaszcza w zakresie inteligentnej specjalizacji, oraz rozwijać zdolności wszystkich regionów do uczestnictwa w programie „Horyzont 2020” poprzez wnoszenie do niego wysokiej jakości projektów.

35.

Podkreśla znaczenie miast jako ośrodków innowacji odgrywających kluczową rolę w tworzeniu doskonałości. Zwraca również uwagę na fakt, że zbyt duża koncentracja nauki w ośrodkach innowacji stanowi przeszkodę w poszukiwaniu stymulującego dla całej struktury gospodarczej i społecznej efektu mnożnikowego, i że konieczne jest wspieranie enklaw doskonałości oddalonych od głównych ośrodków. Przypomina o kluczowej roli, jaką w tej dziedzinie odgrywa polityka regionalna.

36.

Proponuje nowe partnerstwo na rzecz doskonałości badań i innowacji w Europie między UE, państwami członkowskimi, regionami i miastami wokół wzmocnionej formuły wielopoziomowego sprawowania rządów, przestrzegania zasady pomocniczości, wspólnej kultury otwartych innowacji i promowania inicjatyw oddolnych.

37.

Apeluje o większy wkład programu ramowego we wzmacnianie regionalnych ośrodków i ekosystemów innowacji, o większe wsparcie dla sieci transferu technologii oraz o utworzenie nowego działania dotyczącego „połączeń terytorialnych”, aby uznać i finansować za pośrednictwem programu ramowego terytorialne sieci doskonałości na wzór inicjatywy Vanguard.

38.

Apeluje, by pionierskie regiony tworzyły europejskie konsorcja z myślą o stworzeniu przełomowych innowacji w całej Europie. Określenie możliwości współpracy, ustalenie elementów łańcucha wartości, jak również określenie głównych zainteresowanych stron oraz zdolności poprzez inteligentną specjalizację to kluczowe kroki w procesie tworzenia wartości dodanej dla UE.

39.

Ubolewa, że w połowie realizacji program „Horyzont 2020” jest w niedostatecznym stopniu wykorzystywany w krajach UE-13  (6) , i zwraca uwagę na rozbieżności w zakresie uczestnictwa na szczeblu lokalnym i regionalnym. Przypomina o znaczeniu realizowania programu ramowego – a nie tylko polityki spójności – we wszystkich regionach UE w celu wspierania najlepszych pionierów doskonałości i umożliwienia im włączenia się do współpracy w Europie.

40.

Pragnie, by zgodnie z tą perspektywą kontynuować i poszerzać program „Upowszechnianie doskonałości i zapewnianie szerszego uczestnictwa” w ramach programu „Horyzont 2020”. Apeluje o szczególne podejście do regionów znacznie opóźnionych w rozwoju badań i innowacji znajdujących się w państwach, które nie kwalifikują się do programu, co ma miejsce w przypadku większości regionów najbardziej oddalonych. Nie należy jednak przy tym rezygnować z wymogu doskonałości jako podstawowego kryterium. Podkreśla niewielki udział zasobów inicjatywy „Horyzont 2020” w tym programie (1 %), stwierdza brak znaczących zmian w zakresie dostępu do programu ramowego i wyraża zdziwienie, że państwa będące głównymi beneficjentami „Horyzont 2020” są również beneficjentami programu „Upowszechnianie doskonałości i zapewnianie szerszego uczestnictwa”. Uważa, że sytuacja ta osłabia legitymację programu ramowego, i wzywa do przyjęcia nowych inicjatyw.

41.

Proponuje zintegrowane podejście do dążenia do doskonałości, które ma zostać wdrożone na podstawie planu koordynacji właściwego dla każdego kraju i każdego regionu, aby przedsięwziąć niezbędne reformy, tworzyć dostępne dla wszystkich ośrodki doskonałości, przeciwdziałać drenażowi mózgów i zapewnić pełnoprawny udział w europejskich sieciach badawczych. Plan ten mógłby być współfinansowany ze środków regionalnych, krajowych i europejskich, w tym z programu „Horyzont 2020” oraz europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.

42.

Proponuje w związku z tym poprawę dostępu do współpracy w Europie poprzez:

43.

Zwraca uwagę na nadrzędność współpracy w sieciach nad konkurencją w ramach programu ramowego zgodnie z wartościami Unii, a także na znaczenie sieci jako tygla projektów i doskonałości.

44.

Podkreśla w tym kontekście znaczenie programu „Region wiedzy” w ramach 7. programu ramowego, który umożliwiał ważne interakcje z polityką regionalną, przyczyniając się do zapoczątkowania trwałej współpracy między podmiotami trójkąta wiedzy w terenie, zaangażowania sektora prywatnego (zwłaszcza MŚP) w projekty programu ramowego, wsparcia współpracy transnarodowej innowacyjnych ekosystemów i włączenia podmiotów lokalnych i regionalnych w EPB.

45.

Wzywa do prowadzenia ambitnej polityki rozwoju tych sieci współpracy:

46.

Przypomina, że w ramach programu „Horyzont 2020” dostępne są liczne możliwości w celu wsparcia tych inicjatyw, zastanawia się jednak nad ich niskim budżetem i ich wykorzystaniem oraz apeluje o bardziej intensywne działania w zakresie koordynacji i wsparcia (CSA). Zachęca do lepszego uznawania innowacyjnych inicjatyw podejmowanych na poziomie lokalnym za pośrednictwem programu ramowego. Zwraca się również o zwiększenie wsparcia na rzecz współpracy międzyregionalnej związanej z RIS3, zarówno w ramach programu „Horyzont 2020”, jak i polityki spójności.

47.

Zauważa, że włączenie regionów do realizacji programu „Horyzont 2020” wzrosło od czasu jego uruchomienia, z coraz większą liczbą regionów partnerskich w ramach instrumentów wspólnego planowania badań naukowych, takich jak ERA-NET, „Maria Skłodowska-Curie” COFUND i partnerstw publiczno-prywatnych w zakresie badań i innowacji, takich jak inicjatywa „Czyste niebo”.

48.

Apeluje o rozwój tych budowanych wspólnie działań, wzywa do uproszczenia i zharmonizowania przepisów dotyczących wprowadzania w życie i, na przykład, do ułatwienia za zgodą państw członkowskich udziału regionów w inicjatywach w zakresie wspólnego planowania (art. 185 TFUE).

49.

Apeluje o dalsze uproszczenie procedur administracyjnych dotyczących przyznawania pomocy, kontynuowanie i rozwijanie centralizacji dotacji i wsparcia w ramach jednego portalu zapewniającego dostęp do informacji, informowanie o programach we wszystkich językach urzędowych UE, w ramach wszystkich jej działań oraz za pośrednictwem platformy zarządzania pomocą w portalu dla uczestników, tak aby ułatwić uczestnikom dostęp.

50.

Wspiera mechanizmy przyznawania wspólnotowego wyrównania (ang. „top-up”) w ramach programu ramowego z myślą o wspieraniu lokalnych inicjatyw w zakresie doskonałości uruchomiających znaczne środki finansowe różnego rodzaju.

51.

Uważa, że doświadczenie związane ze strategiami inteligentnej specjalizacji i ich wdrażaniem oferuje bardzo użyteczne informacje związane ze sterowaniem programu „Horyzont 2020” i przyszłego programu ramowego oraz z definiowaniem programów roboczych ustanawiających podmioty kwalifikujące się do finansowania. Zachęca zajmujące się tym władze do angażowania w większym stopniu szczebla lokalnego w ten proces, z myślą o wzmocnieniu spójności z punktu widzenia wyzwań w terenie.

52.

Uważa za niezwykle istotne, by różne wyzwania programu „Horyzont 2020” uwzględniały społeczno-gospodarcze skutki dla regionów już na etapie projektowania, planowania i określania dziedzin finansowania tego programu, tak aby skutecznie przyczyniał się on do poprawy jakości życia we wszystkich regionach europejskich.

53.

Wzywa do dokonania przeglądu wszystkich części programu ramowego w świetle zasad pomocniczości i komplementarności w celu zacieśnienia powiązań między różnymi podmiotami pod kątem nie tylko wspólnego finansowania, ale również nowego podziału zadań, koncentrując działania programu ramowego na tematach o europejskiej wartości dodanej.

54.

Proponuje tak ukształtować „znak doskonałości”, przyznawany najlepszym niezakwalifikowanym kandydaturom w ramach instrumentu MŚP, aby stał się on prawdziwym narzędziem partnerstwa. Sterowanie nim byłoby dzielone między UE a regiony, aby jak najlepiej powiązać ich działania na etapach przed złożeniem i po złożeniu wniosków. Zasady ta ma zastosowanie do innych środków związanych ze znakiem doskonałości, takich jak działania „Maria Skłodowska–Curie” oraz stypendia Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, a także do wszystkich innych projektów sprzyjających synergii.

55.

Podkreśla rolę regionów jako stanowisk badawczych i podmiotów wdrażających rozwiązania na wczesnych etapach poprzez zamówienia publiczne. Wnosi o uelastycznienie ram regulacyjnych tych działań i o uproszczenie narzędzi wspierania innowacyjnych zamówień publicznych, które obecnie są wykorzystywane w niewielkim stopniu, a kierujące nimi zasady są niewystarczająco znane instytucjom zamawiającym.

56.

Podkreśla znaczenie wszechstronnego podejścia zarówno do innowacji stopniowych, jak i radykalnych, technologicznych i niezwiązanych z technologią, innowacji związanych z projektami i z użytkownikami, innowacji społecznych, innowacji otwartych i opartych na współpracy. Przypomina, że ośrodki i ekosystemy na poziomie lokalnym są głównymi czynnikami działań w zakresie innowacji, transferu wiedzy i tworzenia wartości. Zwraca się do Komisji, by w podczas uruchamiania Europejskiej Rady ds. Innowacji uwzględniła rolę, jaką w tej dziedzinie odgrywają władze lokalne, oraz angażowała je w przyszłe zadania tejże Rady.

57.

Proponuje wprowadzenie w kolejnym programie ramowym nowej struktury instrumentu MŚP, której warunki planowania i wdrażania angażowałyby władze lokalne na niższych i wyższych szczeblach, tak aby w większym stopniu koncentrować się na inteligentnych specjalizacjach i finansowaniu lokalnym oraz łagodzić efekt zniechęcenia związany z bardzo niskim wskaźnikiem powodzenia.

58.

Sprzeciwia się wszelkiego rodzaju koncepcjom przeniesienia części funduszy polityki spójności na działania w ramach programu ramowego, by automatycznie finansować większą liczbę projektów lub wspierać „odrzucone projekty uznane za doskonałe”. Zamierza bronić niezależności regionalnych strategii politycznych i starać się, by przeważyło proponowane podejście wspólnego budowania oraz wzmacniania komplementarności i współpracy.

59.

Podkreśla potrzebę uwzględniania już na etapie opracowania projektów kwestii pomnażania, upowszechniania i przyswajania wyników. Stwierdza ograniczone oddziaływanie obecnych projektów w tych dziedzinach. Popiera w związku z tym rozwijanie programów europejskich i lokalnych specjalnie poświęconych takiej działalności. Wzywa do większego zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w wykorzystanie i rozpowszechnianie wyników projektów realizowanych z tytułu programu ramowego.

60.

Popiera również rozwój narzędzi ukierunkowanych na przejście z etapu weryfikacji koncepcji do rynku jak procedura pilotażowa „szybka ścieżka do innowacji” lub na tworzenie struktury nowych sektorów przemysłowych poprzez inicjatywę INNO-SUP, a w jej ramach działanie na rzecz możliwych dzięki klastrom projektów służących nowym przemysłowym łańcuchom wartości (cluster-facilitated projects for new industrial value chain), i wzywa do ich wzmocnienia.

61.

Należy opracować zestaw narzędzi wsparcia dla klastrów poświęconych grupom przedsiębiorstw, a nie poszczególnym przedsiębiorstwom, co umożliwiłoby podejścia międzysektorowe i partnerstwa UE oparte na współpracy. Ponadto polityka UE powinna odzwierciedlać rolę pomostu, jaką klastry mogą odgrywać między zainteresowanymi podmiotami wewnątrz regionów i poza nimi oraz jako kanały wsparcia przedsiębiorczości z myślą o MŚP.

62.

Zwraca się do Komisji o dokonanie oceny skutków reform wprowadzonych w 2013 r. w celu wspierania synergii między programem „Horyzont 2020” a europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi.

63.

Wyraża żal, że nowo powstające sektory przemysłowe nie są wystarczająco włączone do drugiego filaru; ubolewa też nad zbyt małym wsparciem dla sieci doskonałości ośrodków i ekosystemów innowacji zorientowanych na przemysł przyszłości, takich jak inicjatywa Vanguard. Jest zaniepokojony utrzymującymi się trudnościami z finansowaniem pilotażowych projektów przemysłowych i projektów demonstracyjnych na pełną skalę. Zwraca się do Komisji o niezwłoczne zwiększenie środków oraz rozważenie podjęcia nowych działań w tym zakresie.

64.

Proponuje utworzenie programu wsparcia infrastruktury demonstracji, by sprzyjać sieci obszarów do testowania, projektów demonstracyjnych i projektów pilotażowych w oparciu o model sieci infrastruktury badawczej.

65.

Zauważa, że w czasach, gdy pojęcie postępu jest kwestionowane i dyskutowane, związek między nauką a społeczeństwem musi znaleźć się w centrum refleksji nad przyszłością europejskiej polityki w dziedzinie badań i innowacji, zarówno w odniesieniu do wytycznych dotyczących badań, warunków prowadzenia projektów, a także decyzji co do rozwoju nowych zastosowań społecznych i technicznych nauki.

66.

Sugeruje w związku z tym, aby zarówno promować zaufanie do nauki i do postępu, jak i rozwijać podejście oparte na rozwoju zrównoważonym. Zamierza zatem bronić zasady ostrożności, przy której działania są podejmowane z pełną świadomością ryzyka.

67.

Podkreśla duże wyzwanie, jakie stanowi obecnie otwarta nauka (ang. „open science”), za pośrednictwem otwartego dostępu do wyników badań i publikacji oraz dostępności wiarygodnych i pluralistycznych informacji dla ogółu obywateli, a także debaty ze społeczeństwem i zainteresowanymi stronami.

68.

Jest zdania, że między nauką otwartą a nauką nastawioną na cel musi istnieć przestrzeń dialogu podmiotów naukowych i gospodarczych, a także społeczeństwa obywatelskiego, w celu wymiany poglądów i wspólnego wyłaniania owych ważnych zagadnień naukowych w poszanowaniu niezależności każdej ze stron.

69.

Podkreśla pilną potrzebę promowania nauki, technologii i wszystkich związanych z nimi zawodów – w tym w przemyśle – wśród młodzieży i ich rodzin, ze szczególnym uwzględnieniem propagowania wyboru kariery naukowo-technicznej wśród kobiet.

70.

Ubolewa nad skromnymi środkami na program „Nauka dla społeczeństwa i ze społeczeństwem”, nad jego rozdrobnieniem, a w związku z tym niewielkim oddziaływaniem. Wzywa do ustalenia priorytetów wokół działań o europejskiej wartości dodanej, a także w ramach rzeczywistej współpracy z zainteresowanymi stronami, państwami członkowskimi, regionami i miastami.

71.

Opowiada się za otwartą nauką, ale pragnie zachować szczególny charakter programu ramowego, w tym w kontekście wyjścia Zjednoczonego Królestwa z UE. Ma nadzieję, że to wyjście nie spowoduje zmniejszenia środków przeznaczonych na program ramowy, ale rozumie, że kwestia ta zostanie rozpatrzona w sposób spójny w ramach ogólnych negocjacji ze Zjednoczonym Królestwem.

72.

Wzywa do wzmocnienia współpracy międzynarodowej w ramach programu ramowego, w tym współpracy ze stowarzyszonymi partnerami i krajami wschodzącymi, lecz również w ramach polityki sąsiedztwa lub strategii morskich, takich jak strategia dotycząca Morza Śródziemnego.

12.10.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 342/10

1.

Z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej polegającą na włączeniu Europejskiego Komitetu Regionów w perspektywiczną refleksję dotyczącą WPR po 2020 r. Zauważa, że rolnictwo, produkcja żywności i obszary wiejskie stoją w obliczu poważnych wyzwań, które wymagają reformy WPR.

2.

Podkreśla, że WPR odegrała i powinna nadal odgrywać istotną rolę w integracji europejskiej. Cele zawarte w art. 39 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej nadal w pełni obowiązują w ramach trwającego obecnie procesu przeglądu.

3.

Zauważa, że sektor rolnictwa jest drugim co do wielkości sektorem zatrudnienia w przemyśle w UE i zatrudnia 22 mln rolników oraz 44 mln osób w pozostałej części łańcucha dostaw, dostarczając ponad 500 mln Europejczyków żywność najwyższej jakości po przystępnych cenach. Wpływ rolnictwa na zatrudnienie jest jeszcze większy, jeśli się weźmie pod uwagę branże produkcji, naprawy oraz sprzedaży maszyn rolniczych, a także produkcji i sprzedaży środków produkcji rolnej.

4.

Wzywa do uczynienia z WPR sprawiedliwej, zrównoważonej, solidarnej i wysokiej jakości polityki rolnej, która ma służyć rolnikom, regionom, konsumentom i obywatelom. Jest zdania, że jedynie silna i wspólna polityka rolna i żywnościowa UE może zapewnić Europie bezpieczeństwo żywnościowe i nadać dynamikę obszarom wiejskim.

5.

Wskazuje, że rolnicy i hodowcy są głównymi podmiotami i adresatami WPR. Bez ich współudziału nie jest możliwe stosowanie środków, za pomocą których chcemy osiągać pożądane cele. WPR musi uwzględniać ich rolę i zaangażowanie, w szczególności konieczność, by gospodarstwa rolne i hodowlane były rentowne, tak aby mogły zapewniać godne życie, utrzymując żywotność środowiska wiejskiego z odpowiednim poziomem zatrudnienia.

6.

Uważa, że podczas przygotowywania przyszłej WPR należy uwzględniać europejskich konsumentów. Upowszechnienie informacji o korzyściach z WPR, bezpieczeństwo żywnościowe i ochrona środowiska to wyzwania, które powinny być akceptowane przez europejskich konsumentów.

7.

Uważa, że mając na uwadze cel, jakim jest uatrakcyjnienie rolnictwa jako zawodu i zapewnienie bezpieczeństwa i wysokiej jakości europejskiego rolnictwa, uregulowane rynki umożliwiłyby lepsze wynagradzanie rolników poprzez wykorzystanie publicznych i prywatnych środków i narzędzi zarządzania, które stabilizują ceny produktów rolnych i zwalczają nieuczciwe praktyki handlowe; konieczne jest także wzmocnienie pozycji rolników w stosunku do innych podmiotów łańcucha.

8.

Uznaje, że legitymacja gospodarcza, społeczna, środowiskowa, terytorialna i międzynarodowa WPR warunkuje jej przetrwanie. Europejski sektor rolny ma istotne cechy, które stanowią podstawę konkurencyjności. Chodzi tu o zdolności innowacyjne, silną logistykę i infrastrukturę, dużą różnorodność, ważne cechy naturalne i kulturowe obszarów rolnych oraz obecność wielu przedsiębiorstw rodzinnych i silnie rozwiniętej przedsiębiorczości, a także produkty spełniające rygorystyczne przepisy środowiskowe i sanitarne. To wszystko oznacza potencjał, który musimy w większym stopniu wykorzystywać za pomocą ukierunkowanej WPR, aby coraz bardziej wzmacniać rolnictwo i obszary rolne.

9.

Wyraża przekonanie, że należy pilnie zreformować WPR, aby dostosować ją do oczekiwań obywateli i uzasadnić jej budżet w kontekście, w którym jest on przedmiotem wszelakich roszczeń, przy założeniu stałych środków budżetowych.

10.

Jest przekonany, że powodzenie WPR jest zależne od jedności i że w przyszłości nie można od niej odejść w kierunku renacjonalizacji, i wyraża nadzieję, że nastąpi wzmocnienie regionów zgodnie z zasadą pomocniczości. WPR, zachowując charakter wspólnej polityki, musi wykazać się elastycznością, aby uwzględnić różne uwarunkowania rolnictwa, zwłaszcza w wypadku regionów śródziemnomorskich i najbardziej oddalonych.

11.

Zwraca uwagę Komisji Europejskiej na coraz większą troskę konsumentów o to, by nabywać wytwarzaną lokalnie żywność wysokiej jakości i w uczciwej cenie, zgodną ze standardami dobrostanu zwierząt, mającą wysoką wartość środowiskową i społeczną oraz sprzyjającą tworzeniu miejsc pracy i wartości dodanej. Znajduje to również odzwierciedlenie we wzroście popytu.

12.

Uważa, że należy wzmocnić i wspierać identyfikowalność sposobów produkcji żywnościowej, co gwarantuje bezpieczeństwo konsumentom i producentom.

13.

Stwierdza, że zawód rolnika nie jest finansowo atrakcyjny w wielu obszarach produkcji i podsektorach, co dodatkowo pogarsza bardzo niekorzystną dla odnowy gospodarstw rolnych strukturę wiekową (1). Jest zdania, że brak młodych ludzi zajmujących się rolnictwem stanowi zagrożenie dla zachowania rodzinnego rolnictwa europejskiego i żywotności obszarów wiejskich. Uważa, że należy koniecznie wprowadzić środki wspierające dostęp młodych do tego sektora.

14.

Zauważa, że WPR, mimo znacznego budżetu, towarzyszy gwałtowny spadek zatrudnienia w rolnictwie (liczba gospodarstw w UE zmniejszyła się o 20 % w okresie 2007–2013). Stwierdza też, że budżet WPR zmniejszył się w ujęciu procentowym w przeciągu ostatnich 30 lat z 75 % do 40 % budżetu UE.

15.

Przypomina, że – jak przewiduje Traktat – WPR powinna promować produkcję rolną, umożliwiając rolnikom uzyskiwanie przychodu zasadniczo za pomocą rynku i po rozsądnych i uzasadnionych dla europejskich obywateli i konsumentów kosztach. Podkreśla, że w wielu badaniach wykazano, że WPR przyczyniła się do koncentracji produkcji rolnej w niektórych regionach ze szkodą dla innych, co jest sprzeczne z unijnym celem spójności terytorialnej.

16.

Uważa, że WPR powinna uwzględniać zróżnicowaną rzeczywistość rolno-klimatyczną Europy, zwłaszcza obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania, czyli na przykład rolnictwa na trawiastych obszarach terenów pagórkowatych, rolnictwa na terenach górskich, w basenie Morza Śródziemnego, na terenach borealnych i w regionach najbardziej oddalonych. WPR powinna uwzględnić ich funkcję ochrony obszarów i gleby, a także rolę wspierającą podtrzymanie społeczności wiejskich, ich tradycyjnych wartości kulturowych oraz aktywnego systemu socjalnego na tych obszarach.

17.

Przypomina, że pomimo ostrzeżeń ze strony Trybunału Obrachunkowego UE podział wsparcia publicznego między gospodarstwami i między państwami członkowskimi jest nadal bardzo nierównomierny. Stwierdza, że przydział płatności bezpośrednich na podstawie powierzchni doprowadził do znacznej koncentracji gruntów rolnych i płatności bezpośrednich. Te ostatnie powinny jednak bardziej uwzględniać różnorodność modeli rolnych, poziom dochodów, wytworzoną wartość dodaną i zatrudnienie i czuwać nad zachowaniem obecności rolnictwa na wszystkich obszarach.

18.

Zauważa, że duża liczba rolników dysponuje bardzo niskim dochodem, niższym od progu ubóstwa, co jest sprzeczne z celem traktatu rzymskiego dotyczącym „zapewnienia odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej” (art. 39), i że należy zapewnić dochód rolniczy (cenami, pomocą bezpośrednią).

19.

Uważa, że wsparcie w ramach WPR powinno być kierowane jedynie do producentów, którzy rzeczywiście prowadzą działalność rolniczą, i że nie należy wspierać gospodarstw nieaktywnych, w których dochód rolniczy dla właścicieli jest nieznaczny.

20.

Zauważa, że rolnicy są zbyt często zmuszeni sprzedawać swe produkty po cenach niższych od kosztów produkcji, ze względu na spiralę spadku kosztów i cen.

21.

Popiera konkluzje Grupy Zadaniowej ds. Rynków Rolnych KE z listopada 2016 r. i wzywa Komisję do przedstawienia wniosku legislacyjnego mającego na celu zwalczanie nieuczciwych praktyk handlowych.

22.

Zauważa, że eksport zasobów genetycznych UE, w szczególności ras zwierząt, przyczynia się do erozji genetycznej ważnych ras rodzimych, zwłaszcza w państwach trzecich, oraz stoi w sprzeczności z celem zrównoważonego rozwoju ONZ nr 15 dotyczącym ochrony różnorodności biologicznej, w szczególności zasobów genetycznych istotnych dla bezpieczeństwa żywnościowego.

23.

Uważa, że jak to wykazano w badaniu KR-u dotyczącym programu na rzecz większej odpowiedzialności rynków w sektorze mleczarskim, regulacja rynków jest w wielu sektorach skuteczniejsza i tańsza od uruchamiania środków kryzysowych po fakcie i w związku z tym pozwala lepiej wykorzystać środki z budżetu WPR.

24.

Uważa, że systemy ubezpieczenia dochodu mogłyby okazać się korzystniejsze dla zakładów ubezpieczeń niż dla rolników i być kosztowne dla podatników w przypadku znacznego spadku cen, natomiast nie mogłyby zaradzić ich zmienności. Wnioskuje o przeprowadzenie badania i oceny systemu ubezpieczeń wprowadzonego w Stanach Zjednoczonych. Należy także zbadać specyficzną sytuację regionów najbardziej oddalonych z uwagi na szczególny charakter ich warunków rynkowych.

25.

Uważa, że konieczne jest stworzenie jasnych i stabilnych ram ustawodawczych, gwarantujących rolnikom i hodowcom konieczną pewność prawa, umożliwiającą podejmowanie średnio- i długoterminowych decyzji biznesowych.

26.

Podkreśla, że UE, która stała się największym importerem i eksporterem żywności na świecie, zwiększyła swą zależność od państw trzecich i prowadzi politykę handlową sprzeczną z celami ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

27.

Zauważa, że coraz większa część produktów rolnych produkowanych wcześniej w Europie jest przywożona z krajów o niskich kosztach pracy, co pod względem ceny znacząco osłabia konkurencyjność produktów z UE.

28.

Zauważa także pozytywne aspekty eksportu UE dla gospodarki, co się tyczy produktów rolnych i spożywczych o wysokiej wartości dodanej, gdyż generuje to dochody i tworzy miejsca pracy w europejskim sektorze rolnym i rolno-spożywczym.

29.

Zauważa, że w sektorze rolno-spożywczym kluczową rolę mogą odgrywać spółdzielnie, organizacje producentów i niektóre formy stowarzyszeń producentów, umożliwiając rolnikom koncentrację podaży, ograniczenie kosztów, świadczenie szeregu usług i wzmocnienie ich pozycji w łańcuchu dostaw żywności.

30.

Stwierdza, że eksport nadwyżek produkcji z Unii (mleko w proszku, kurczaki, koncentrat pomidorowy itp.) po cenach niższych od europejskich kosztów produkcji i od kosztów produkcji w Afryce ogranicza zdolności produkcyjne krajów afrykańskich i przyczynia się do emigracji ludności z obszarów wiejskich, co stoi w sprzeczności ze zobowiązaniem UE do uwzględnienia przyjętych przez ONZ w 2015 r. celów zrównoważonego rozwoju w jej „polityce spójności na rzecz rozwoju”. Zauważa jednocześnie, że Unia Europejska jest największym importerem żywności pochodzącej z krajów rozwijających się, dzięki czemu powstają miejsca pracy w sektorze rolno-spożywczym tych krajów. Stwierdza jednak, że import europejski (owoce, warzywa, jagnięcina itp.) po cenach niższych od europejskich kosztów produkcji ogranicza zdolności produkcyjne w UE i może nieść ze sobą ryzyko w zakresie bezpieczeństwa żywności.

31.

Zauważa, że ceny produktów rolnych w Europie są coraz bardziej związane z najniższą ceną na rynku światowym oraz że europejscy rolnicy są w związku z tym poddawani coraz większej konkurencji, podczas gdy są zobowiązani przestrzegać ściślejszych norm środowiskowych i sanitarnych.

32.

Podkreśla, że wartość dodana pracy w produkcji rolnej została w dużej mierze przechwycona przez początkowe i końcowe ogniwa łańcucha produkcji, gdyż pozycja producentów rolnych względem przemysłu rolnego i sieci sprzedaży detalicznej jest w wielu przypadkach zbyt słaba. Lepsze współdziałanie w obrębie łańcucha między sektorem rolnym, przemysłem rolno-spożywczym i sektorem komercyjnym powinno prowadzić do lepszego podziału marży.

33.

Stwierdza, że obszary wiejskie pozostają w tyle w porównaniu z obszarami miejskimi oraz że luka ta jest tym bardziej niepokojąca, że się powiększa, zwłaszcza w związku z przyspieszeniem procesu rozwoju dużych miast i stolic (2).

34.

Ubolewa nad przyspieszonym zanikiem różnorodności biologicznej w rolnictwie i różnorodności dzikich gatunków, zagrażającym odporności naszych systemów rolnych i obszarów naturalnych.

35.

Jest zaniepokojony, że erozja i degradacja gleby spowodowane praktykami rolniczymi niewystarczająco zgodnymi z zasadą zrównoważonego rozwoju zagrażają ich żyzności i że postępująca zabudowa gruntów rolnych powoduje zanik terenów koniecznych dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w UE.

36.

Stwierdza zanieczyszczenie niektórych wód gruntowych i rzek spowodowane działalnością rolniczą, a także niekiedy ich zbyt intensywne wykorzystanie do nawadniania.

37.

Podkreśla, że globalne ocieplenie ma już znaczące skutki w rolnictwie, a to oznacza, że powinno się szybko zmienić modele produkcji.

38.

Podkreśla konieczność inwestowania w innowacje cyfrowe, które mogą mieć pozytywny wpływ na zrównoważoność, bezpieczeństwo żywności, efektywne gospodarowanie zasobami, zmniejszenie ilości odpadów, krótkie łańcuchy dostaw itd. Podkreśla jednocześnie, że gospodarcze i społeczne skutki takiego postępu należy dokładnie przeanalizować w odniesieniu do rolnictwa rodzinnego, oraz wyraża zaniepokojenie z powodu ewentualnego wykorzystywania dużych zbiorów danych przez przedsiębiorstwa prywatne, co stwarza niebezpieczeństwo objęcia gospodarstw rolnych nadzorem technicznym i finansowym.

39.

Zauważa, że decyzja Zjednoczonego Królestwa o wystąpieniu z Unii Europejskiej może spowodować zmniejszenie środków na WPR, a także utratę rynków UE w Zjednoczonym Królestwie. Wzywa Zjednoczone Królestwo i UE do utrzymania ścisłej współpracy handlowej w dziedzinie rolnictwa i żywności.

40.

Przypomina, że część budżetu UE przeznaczona na rolnictwo – choć ustanowiona zaledwie na poziomie 0,7 % europejskiego PKB w 2014 r. – jest w stanie tylko wesprzeć rzeczywistą wspólną politykę europejską o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa żywnościowego, lecz jeśli chodzi o rozwój obszarów wiejskich i drugi filar, w niektórych dziedzinach zasoby nie są wystarczające; ponadto w nowym budżecie konieczne jest uwzględnienie nowych celów WPR.

41.

Odrzuca pomysł współfinansowania pierwszego filaru WPR, ponieważ podważyłoby to fakt, że WPR jest jedyną zintegrowaną polityką UE, prowadziłoby do ponownej faktycznej nacjonalizacji WPR i stawiałoby w niekorzystnej sytuacji rolnictwo najuboższych państw UE, gdzie wskaźnik uzależnienia od finansowania europejskiego jest większy.

42.

Stwierdza, że koszty dla zdrowia publicznego wynikające z niektórych sposobów odżywiania się sprzyjających otyłości, cukrzycy itd. oraz z niektórych praktyk rolniczych (nadużywanie antybiotyków w niektórych gospodarstwach hodowlanych, koktajle pestycydów itp.) są znacznie wyższe od budżetu WPR. Wzywa do ściślejszej koordynacji polityk rolnych i żywnościowych.

43.

Zaleca promowanie – i informowanie na temat – spożycia żywności wchodzącej w skład zdrowych sposobów odżywiania się, takich jak dieta śródziemnomorska, za pomocą szczególnych programów wsparcia wina, owoców, warzyw i produktów pszczelarskich, z podkreśleniem jakości i wartości dodanej produktów.

44.

Przypomina o specyfice regionów najbardziej oddalonych i zwraca uwagę na niemożność przeniesienia na ich terytorium europejskiego modelu rolnictwa. Artykuł 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) wyraźnie umożliwia Radzie przyjmowanie specyficznych środków zmierzających do dostosowania prawodawstwa UE, w tym WPR, do sytuacji tych regionów. W tym kontekście WPR po 2020 r. powinna utrzymać zróżnicowane traktowanie regionów najbardziej oddalonych, wraz z niezbędnym dostosowaniem EFRROW, POSEI, pomocy państwa i innych instrumentów, które zostaną utworzone.

45.

Proponuje, by przyszła europejska polityka rolna po 2020 r. koncentrowała się wokół w dużej mierze wspólnych celów wymienionych poniżej:

46.

Stwierdza, że stopień złożoności WPR sprawia, iż dla przedsiębiorców indywidualnych i dla rolników ubieganie się o dotacje jest uciążliwe, a nawet ryzykowne. Uproszczenia są nieodzowne dla dalszej akceptacji i atrakcyjności WPR. Trzeba uprościć i usprawnić ten proces, zwłaszcza w odniesieniu do transakcji o niskiej wartości, oraz zmniejszyć obciążenia administracyjne.

47.

Pragnie, by budżet WPR pozostał na wystarczającym poziomie – zgodnym z zasadami określonymi w Traktatach europejskich i odpowiednim do statusu WPR jako jedynej zintegrowanej strategii politycznej Unii Europejskiej – aby móc zaspokoić potrzeby rolnictwa europejskiego, obszarów wiejskich i ich społeczności, a także potrzeby społeczeństwa.

48.

Zwraca uwagę, że wiele z wymienionych celów związanych z klimatem, energią, produkcją żywności i różnorodnością biologiczną można zrealizować dzięki sektorowi rolnemu. Jednak wymagać to będzie wsparcia finansowego dla inicjatyw o charakterze technicznym i innowacyjnych rozwiązań o charakterze biznesowym lub spółdzielczym, po to by przyspieszyć transformację.

49.

Zwraca uwagę, że w przypadku płatności bezpośrednich i płatności obszarowych trzeba skupić zasoby przede wszystkim na małych gospodarstwach rolnych i rodzinnych gospodarstwach rolnych, wspierając zarazem rozwiązania finansowe dla dużych gospodarstw rolnych, które zostały dotknięte wprowadzeniem pułapu pomocy.

50.

Zwraca się do Komisji, by dokonała dokładnej oceny wyników obecnej WPR w stosunku do jej celów określonych w Traktatach europejskich w zakresie dochodów rolniczych i stabilizacji rynków.

51.

Zaleca przeciwdziałanie zmienności cen produktów rolnych, zapewnienie przez rynek perspektyw dochodu rolnikom i stworzenie sprawiedliwszych łańcuchów dostaw żywności (3).

52.

Apeluje, aby na podstawie art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej utrzymano podejście do rolnictwa regionów najbardziej oddalonych przyjęte za pośrednictwem programu POSEI, jak wskazała Komisja Europejska w sprawozdaniu COM(2016) 797 dla Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2016 r.

53.

Zwraca się o zwiększenie wsparcia dla uprawy winorośli, uprawy oliwek oraz hodowli na terenach o dużym nachyleniu czy na obszarach górskich oraz na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania i małej wydajności i w regionach najbardziej oddalonych, a także o zwiększenie wsparcia dla rodzajów gospodarki rolnej służących poprawie różnorodności biologicznej łąk i pastwisk górskich.

54.

Wzywa UE – będącą największym importerem i eksporterem żywności na świecie – do zaangażowania się na rzecz zmiany zasad handlu międzynarodowego produktami rolnymi (WTO, 1994) w kierunku bardziej sprawiedliwych i solidarnych stosunków handlowych. Zauważa, że zmienność cen stanowi wyzwanie dla europejskiego rolnictwa, oraz usilnie wzywa Komisję Europejską do uwzględnienia środków w celu złagodzenia ryzyka wynikającego ze zwiększonej ekspozycji na rynek światowy.

55.

Uważa, że podejście, w którym dochody z działalności rolniczej są w większym stopniu oparte na rynku niż na dotacjach, jest w stanie zwiększyć ekonomiczne uznanie zawodu rolnika, a tym samym jego atrakcyjność. W związku z tym zaleca, by UE regulowała swe rynki rolne w celu zapobiegania niedoborom lub nadwyżkom oraz by stabilizowała ceny produktów rolnych na satysfakcjonujących poziomach.

56.

Proponuje wprowadzenie rocznego zapobiegawczego funduszu oszczędnościowego, który w przypadku niepełnego wykorzystania środków byłby przenoszone na następny rok (4).

57.

Wzywa UE do zapewnienia równych warunków w dwustronnych umowach handlowych i partnerstwach z państwami trzecimi. W tym celu łączy obowiązek zaprzestania eksportu produktów rolnych i spożywczych po cenach niższych niż średnie europejskie koszty produkcji dzięki wsparciu publicznemu z prawem ochrony produkcji europejskiej przed importem po zbyt niskich cenach, który niszczy europejskie zdolności produkcyjne lub nie spełnia europejskich norm produkcyjnych.

58.

Uwypukla znaczenie lokalnych i regionalnych krótkich łańcuchów dostaw ze względu zarówno na ich większe zrównoważenie środowiskowe dzięki mniejszym zanieczyszczeniom przez środki transportu, jak i na promowanie przez nie rolnictwa podkreślającego lokalną jakość, tradycję oraz dziedzictwo gospodarcze i kulturowe.

59.

Wzywa UE, by zmieniła rozdziały dotyczące rolnictwa w umowach dwustronnych o wolnym handlu lub partnerstwie gospodarczym z państwami trzecimi, przewidując w nich odpowiednie środki i przyznając pierwszeństwo rolnictwu rodzinnemu, wymagającemu znacznych nakładów pracy i ukierunkowanemu przede wszystkim na rynki lokalne i regionalne oraz krótkie łańcuchy dostaw. Wzywa UE do właściwego odzwierciedlania interesu sektora rolnego UE w umowach handlowych w celu minimalizowania zagrożeń dla produkcji europejskiej przez ustalenie strategicznego wykazu produktów, które mogą być nieodporne na nadmierną presję. Domaga się, aby produkty, które mogą być wrażliwe na liberalizację, były traktowane w umowach handlowych w sposób specjalny i zróżnicowany.

60.

Proponuje przeprowadzenie przeglądu europejskiego prawa konkurencji, aby umożliwić wszystkim podmiotom danego sektora, w tym konsumentom i organom publicznym, decydowanie o sprawiedliwym podziale wartości dodanej i marż w całym łańcuchu wartości i aby umożliwić rolnikom osiągnięcie bardziej sprawiedliwej pozycji w łańcuchu żywnościowym oraz wzmocnienie swojej pozycji na rynku.

61.

Zwraca się o zmianę europejskiego prawa dotyczącego zamówień publicznych w sektorze żywienia zbiorowego, która wprowadzałaby klauzulę lokalnego zaopatrzenia w produkty spożywcze, i zachęca władze lokalne i regionalne do większej wymiany dobrych praktyk w celu wspierania lokalnej produkcji żywności i rynku lokalnego ekologicznej produkcji rolnej oraz przetwórstwa na małą skalę z myślą o tworzeniu miejsc pracy na obszarach wiejskich.

62.

Wnosi, by badania finansowane z budżetów UE i EBI w dziedzinie rolnictwa i obszarów wiejskich dotyczyły w szczególności następujących zagadnień:

63.

Wzywa do przejścia od płatności bezpośrednich na hektar do płatności bezpośrednich na hektar ograniczonych i modulowanych w przeliczeniu na pracownika rolnego – rozumianego jako rolnik aktywny zawodowo, aby:

64.

Opowiada się w ramach zazieleniania za stopniowym wzmocnieniem działań korzystnych dla klimatu i środowiska poprzez:

65.

Zaleca zmniejszenie przyszłych płatności bezpośrednich przypadających na dane gospodarstwo rolne w przypadku nieprzestrzegania przez nie norm socjalnych obowiązujących w danym państwie członkowskim, aby zapewnić poszanowanie praw pracowników rolnych.

66.

Wzywa do wzmocnienia drugiego filaru WPR i do zwiększenia budżetów przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich. Ponadto apeluje o zwiększenie pomocniczości, by państwa członkowskie mogły dokonywać transferów środków z pierwszego do drugiego filaru.

67.

Zwraca uwagę, jak ogromny wkład w realizację celów WPR na poziomie lokalnym i regionalnym wnoszą strategia rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (CLLD) i inicjatywa wspólnotowa na rzecz rozwoju obszarów wiejskich LEADER. Zaleca więc, by w ramach krajowych i regionalnych programów wdrażania WPR przeznaczyć na te podejścia do 20 % zasobów przewidzianych na realizację celów drugiego filaru.

68.

Ponownie zauważa, że państwa członkowskie i regiony powinny mieć więcej uprawnień do przyjmowania przepisów dotyczących gruntów rolnych i do ustanawiania ograniczeń w tym zakresie, zwłaszcza w kontekście występujących w Europie zjawisk masowego wykupu i dzierżawy oraz koncentracji gruntów, które ograniczają możliwości rozpoczęcia działalności rolniczej przez młodych rolników (5).

69.

Wzywa do zarezerwowania wystarczających środków finansowych na rozwój obszarów wiejskich przez wzmocnienie Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) w celu zapewnienia zharmonizowanego i zintegrowanego rozwoju tych obszarów, w tym zapewnienia lokalnej infrastruktury, wsparcia na rzecz MŚP, odnowy wsi i większej dywersyfikacji gospodarczej.

70.

Zaleca UE zwrócenie szczególnej uwagi na regiony najbardziej oddalone, w których sektor rolny jest niezbędny dla tworzenia miejsc pracy i bogactwa, jak również dla wspierania rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, badań i innowacji, ochrony zagospodarowanych obszarów wysokiej jakości i ich promocji oraz przeciwdziałania zmianie klimatu.

71.

Proponuje, by środki finansowe w drugim filarze były przede wszystkim ukierunkowane na:

72.

Proponuje przestawienie się z podejścia opartego na punkcie obsługi na podejście oparte na umowie między konkretnymi rodzajami przedsiębiorstw, łańcuchów i obszarów. W oparciu o niewielką liczbę celów (jakość, wydajność, zrównoważoność) proponuje finansować innowacyjne projekty stworzone w ten sposób i z potencjałem pozytywnego wpływu na zatrudnienie.

73.

Proponuje zwiększenie wsparcia finansowego UE na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, które wyraźnie zmniejszyło się w porównaniu z poprzednim okresem programowania przy zachowaniu dostatecznego poziomu środków dostępnych w ramach pierwszego filaru.

74.

Proponuje, by zapewniono duże i zdecydowane wsparcie dla zrównoważonych inwestycji na rzecz utrzymania rodzinnych gospodarstw rolnych, zwłaszcza w dziedzinie produkcji, dystrybucji i dywersyfikacji.

75.

Zaleca przyjęcie programu na rzecz obszarów wiejskich, tak aby wszystkie polityki europejskie, zgodnie z celami w zakresie spójności terytorialnej, w większym stopniu przyczyniały się do innowacji, współpracy i rozwoju obszarów wiejskich (6).

76.

Proponuje uproszczenie łączenia zasobów różnych funduszy przeznaczonych na finansowanie rozwoju obszarów wiejskich w dziedzinach innych niż sektor rolnictwa, aby wspierać:

77.

Opowiada się także za wykorzystaniem szerszego potencjału obszarów rolnych i leśnych – w szczególności obszarów podmiejskich – w celach gospodarczych, ekologicznych, klimatycznych, energetycznych i rekreacyjnych, takich jak lokalna produkcja żywności i energii oraz turystyka wiejska. Oznacza to, że WPR musi być ukierunkowana nie tylko na rolników. Inicjatywy LEADER są i muszą pozostać szansą na podjęcie współpracy i wprowadzanie innowacji dla podmiotów wiejskich i podmiejskich.

78.

Wzywa do przeprowadzenia dokładnej oceny funduszy strukturalnych wspierających rozwój obszarów wiejskich oraz promujących kompleksowe strategie na rzecz wzmocnienia tych obszarów przez usprawnienie połączeń zarówno w wymiarze transportu, jak i cyfrowej sieci szerokopasmowej, przy zachowaniu równowagi z ochroną środowiska naturalnego, poprzez wprowadzenie „testu na uwzględnienie obszarów wiejskich”, jak zasugerowano w Deklaracji z Cork 2.0 (7).

79.

Podkreśla, że wyważony rozwój terytorialny musi przewidywać odpowiednie wspieranie obszarów wiejskich i podmiejskich położonych na obszarach wewnętrznych oraz obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (np. obszary górskie, przygraniczne lub inne obszary charakteryzujące się niekorzystnymi warunkami przyrodniczymi lub demograficznymi), aby realizować tam konieczne inwestycje na rzecz wzrostu, zatrudnienia, włączenia społecznego i zrównoważenia środowiskowego.

80.

Wzywa do usprawnienia powiązań między obszarami wiejskimi i miejskimi, przy pełnym zaangażowaniu mniejszych miast i gmin wiejskich, tak aby polityka UE nie promowała konkurencji między wymiarem miejskim, przybrzeżnym i wiejskim.

81.

Przyjmuje z zadowoleniem inicjatywę Komisji Europejskiej na rzecz „inteligentnych wsi” oraz wkład Parlamentu Europejskiego w powodzenie tej inicjatywy i proponuje, by rozszerzyć zakres tego pojęcia na „inteligentne obszary wiejskie”. Apeluje też o to, by dać mu możliwość odgrywania jak najistotniejszej roli w dyskusjach nad tworzeniem ram działań na szczeblu lokalnym i regionalnym związanych z tą inicjatywą.

82.

Podkreśla konieczność dalszej harmonizacji zasad funkcjonowania funduszy strukturalnych poprzez wspólne ramy strategiczne, aby ułatwić programowanie rozwoju obszarów wiejskich i zarządzanie nim oraz sprzyjać podejściu zintegrowanemu i dostosowanemu do potrzeb terytorialnych (8).

83.

Wnioskuje o wzmocnienie podejścia opartego na wiodącym funduszu, aby ujednolicić zarządzanie projektami finansowanymi z kilku funduszy.

84.

Proponuje przeprowadzenie dyskusji na temat zbliżenia różnych funduszy odnoszących się do rozwoju regionalnego w dziedzinach innych niż rolnictwo.

12.10.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 342/20

1.

Z zadowoleniem przyjmuje aktywne i konstruktywne zaangażowanie Komisji Europejskiej (KE) na rzecz realizacji celów strategicznych programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 – zaangażowanie stanowiące podstawę, która pozwoli sprostać szeregowi kluczowych, kompleksowych wyzwań o światowym zasięgu.

2.

Odnotowuje, że w dokumencie programowym przyjętym przez KE w dniu 22 listopada 2016 r. w formie komunikatu proponuje się bardzo ambitną i szeroko zakrojoną strategię skoncentrowaną na zrównoważonym rozwoju.

3.

Przyjmuje do wiadomości zaangażowanie KE na rzecz połączenia programu działań ze strategią „Europa 2020” i tym samym z europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi. Zważywszy na złożoność i wielość różnych ram odniesienia podkreśla potrzebę zapewnienia spójności polityki, podejścia zintegrowanego i spójnych ram zarządzania.

4.

Podkreśla, że dla osiągnięcia wyników niezbędne jest włączenie w procesy decyzyjne wszystkich szczebli sprawowania rządów, zwłaszcza szczebla lokalnego i regionalnego.

5.

Odnotowuje, że ze względu na konieczność dostosowania polityki Unii Europejskiej (UE) do zasady pomocniczości, cele zrównoważonego rozwoju dotyczą bezpośrednio odpowiedzialności, kompetencji i funkcji szczebla niższego niż krajowy.

6.

Podkreśla, że instytucje terytorialne – regiony, prowincje, hrabstwa, okręgi, miasta metropolitalne, miasteczka i gminy – są prawdziwymi decydentami, zobowiązanymi do określenia szczebli i metod zarządzania najbardziej odpowiednich do powiązania celów UE i ONZ z celami społeczności lokalnych.

7.

Przypomina, że udział samorządów lokalnych ma zasadnicze znaczenie dla realizacji dwóch spośród siedemnastu celów: celów zrównoważonego rozwoju nr 10 i 11. Pierwszy dotyczy zmniejszenia dysproporcji między poszczególnymi obszarami, a drugi jest bardzo istotny dla miejskiego planowania przestrzennego, transportu, zabezpieczenia społecznego i zasad zachowania opartych na modelu zrównoważonego rozwoju.

8.

W tym kontekście podkreśla, że w komunikacie nie rozważono potrzeby pomiaru postępów w zakresie realizacji celów zrównoważonego rozwoju, ani na szczeblu ONZ, europejskim i krajowym, ani niższym niż krajowy. Apeluje zatem do Komisji Europejskiej, by uwzględniła ten wymiar na etapie dalszego opracowywania wskaźników stosowanych do pomiaru postępów oraz wykorzystała konkretne umiejętności i sieci istniejące na szczeblu lokalnym.

9.

Podkreśla, że dochodzą do tego priorytety wynikające ze zintegrowanego wykonywania kompetencji dotyczących przekrojowo innych celów strategicznych, takich jak program rozwoju miast, włączenie społeczne, polityka klimatyczno-energetyczna UE, ograniczenie emisji, zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, polityka ochrony środowiska i gospodarka o obiegu zamkniętym, mobilność, inteligentna specjalizacja, inteligentne miasta (smart land – inteligentne obszary), które były przedmiotem szczytu w Bratysławie i Porozumienia Burmistrzów w dziedzinie klimatu i energii.

10.

Proponuje skorzystanie z przeglądu śródokresowego wieloletnich ram finansowych (WRF), by zapewnić pokrywanie się strategii programu działań do roku 2030 ze strategią „Europa 2020”, poprzez przegląd kluczowych wytycznych i dostosowanie ich od początku do nowych celów zrównoważonego rozwoju.

11.

Docenia wysiłki poczynione w towarzyszącym komunikatowi dokumencie roboczym „Key European action supporting the 2030 Agenda and the Sustainable Development Goals” (SWD (2016) 390 final), w którym proponuje się połączenie strategii „Europa 2020” z celami programu działań do roku 2030 poprzez uwypuklenie powiązań między trzema filarami, siedmioma inicjatywami przewodnimi i pięcioma celami dotyczącymi priorytetów strategii „Europa 2020”, a także powiązań z jedenastoma celami tematycznymi proponowanymi w odniesieniu do Funduszu Spójności.

12.

Przypomina, że realizacja wszystkich celów proponowanych w komunikacie w sprawie zrównoważonej przyszłości wymaga w każdym razie ich transpozycji na szczebel terytorialny. W związku z tym zaleca przeniesienie celów programu działań do roku 2030 na szczebel lokalny, co stanowi jedyny sposób wywarcia konkretnego i trwałego wpływu na życie obywateli.

13.

Zgadza się, że złożoność poszczególnych szczebli sprawowania rządów wymaga ukierunkowania i kontroli, które wzbogaciłyby proces decyzyjny poprzez ocenę polityki i innowacji struktur instytucjonalnych (pomiar wyników).

14.

Uważa, że niektóre z powiązań między priorytetami Komisji Junckera a celami rozwoju zrównoważonego dotyczą dziedzin istotnych dla władz lokalnych i regionalnych. Jest tak zwłaszcza w przypadku priorytetu dotyczącego zatrudnienia, gdyż dotyczy on kompetencji, o których mowa w celu zrównoważonego rozwoju nr 4 (kształcenie i szkolenie). Samorząd terytorialny posiada tu istotne uprawnienia, szczególnie jeśli chodzi o koszty przejścia Europy na model zrównoważony.

15.

Ma nadzieję, że plan inwestycyjny KE dotyczyć będzie również infrastruktury materialnej i niematerialnej leżącej w gestii samorządów lokalnych (ochrona socjalna, sieci informacyjne, sieci na rzecz mobilności i sieci energetyczne, sieci telekomunikacyjne, unieszkodliwianie odpadów, zintegrowana gospodarka wodna itd.). W wielu przypadkach cele są tu zbieżne z różnymi celami zrównoważonego rozwoju (w tym z celami 8, 9, 12 i 13).

16.

Przypomina, że również priorytet 3 Komisji „Stabilna unia energetyczna oparta na przyszłościowej polityce w dziedzinie klimatu” ma związek z różnymi celami zrównoważonego rozwoju w obszarze zainteresowań władz lokalnych i regionalnych. Dotyczy to celów zrównoważonego rozwoju 5, 7 i 13, w wypadku których władze lokalne i regionalne są zarówno adresatami, jak i podmiotami polityki mającej na celu przeciwdziałanie zmianie klimatu, zapewnienie zrównoważonych dostaw energii dostępnych dla wszystkich oraz ochronę praw socjalnych, których zagwarantowanie wymaga świadczenia usług na szczeblu lokalnym.

17.

Podkreśla, że priorytet 7, którego celem jest stworzenie przestrzeni sprawiedliwości i ochrona praw podstawowych w oparciu o wzajemne zaufanie, obejmuje strategie polityczne na rzecz równości płci, w których władze lokalne i regionalne mogą odgrywać znaczącą rolę, w pełnej zgodności z celem zrównoważonego rozwoju nr 5 oraz z dążeniem do odzyskania zaufania obywateli do instytucji europejskich.

18.

Przypomina, że odporność na klęski żywiołowe stanowi jeden z fundamentalnych aspektów zrównoważonego rozwoju. W związku z tym apeluje do instytucji Unii Europejskiej, aby ta zasada stała się jednym z kluczowych filarów przyszłych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju w Europie (1).

19.

Podkreśla, że priorytet 8 ma na celu zajęcie się migracją, zjawiskiem o skali globalnej i historycznej, co jest w pełni zgodne z celami zrównoważonego rozwoju nr 1 i 10. Dotyczy on, całościowo, kompetencji władz lokalnych i regionalnych, znajdujących się często pod silną presją ze względu na konieczność sprostania przepływom migracyjnym o nadzwyczajnym nasileniu.

20.

Odnotowuje, że inaczej niż w wypadku polityki spójności działania przedsięwzięte z myślą o realizacji celów zrównoważonego rozwoju mogą być nie zawsze możliwe do umieszczenia w ramach zintegrowanej polityki. Dlatego zasadnicze znaczenie ma określenie priorytetów uwzględniających najpilniejsze potrzeby w dynamicznej perspektywie z myślą o realizacji wszystkich celów zrównoważonego rozwoju w długim okresie. Niezbędne jest zatem uwzględnienie propozycji KR-u w sprawie konieczności zatwierdzenia kodeksu postępowania dotyczącego udziału władz lokalnych i regionalnych.

21.

Podkreśla, że cele te wymagają wyważenia obecnych potrzeb i potrzeb przyszłych pokoleń, a nie tylko równowagi między wymogami różnych szczebli sprawowania rządów koniecznej do zmniejszenia uciążliwych kosztów przestawienia się na zrównoważony rozwój ponoszonych przez władze lokalne i regionalne. Jeżeli nie można pokryć takich kosztów, może to podważyć akceptację społeczną i skuteczne wdrażanie środków, zagrażając zwłaszcza zdolności bardziej zmarginalizowanych obszarów (obszarów wewnętrznych) do przyczynienia się do zrównoważonego rozwoju w skali globalnej, a bardziej ogólnie – do trwałej realizacji celów zrównoważonego rozwoju.

22.

Odnotowuje czasową asymetrię między działaniami europejskimi (w perspektywie 2020 r.) wspomnianymi w komunikacie a programem działań do roku 2030 i ma nadzieję, że oprócz przeformułowania celów w całym okresie odniesienia zgodnie z celami programu działań, opracowane zostaną dodatkowe instrumenty wsparcia finansowego i gospodarczego.

23.

Wyraża ubolewanie, że w komunikacie nie przedstawiono analizy ewentualnych zagrożeń na etapie wdrażania siedemnastu celów zrównoważonego rozwoju, która mogłaby stanowić duże wsparcie, wyposażając władze lokalne i regionalne w odpowiednie narzędzia przezwyciężenia problemów w realizacji polityki związanej z tymi celami. Niezbędną metodą jest nadanie wszystkim wskaźnikom charakteru lokalnego w celu umożliwienia stałego monitorowania sposobu kształtowania się dysproporcji, również za pomocą wskaźników alternatywnych wobec PKB, takich jak wskaźniki jakościowe mierzące zarówno sprawiedliwość rozwoju, jak i postęp społeczny poszczególnych obszarów.

24.

Podkreśla, że realizacji takiego podzbioru celów przypisanych systemowi samorządów lokalnych i regionalnych musi towarzyszyć przydzielenie odpowiednich zasobów. Środki te mogą być udostępniane za pomocą specjalnych transferów krajowych, lecz również poprzez zwiększenie odpowiedzialności finansowej na poziomie lokalnym.

25.

Uważa, że konieczne jest promowanie platform i inicjatyw umożliwiających wymianę dobrych praktyk między władzami lokalnymi i regionalnymi, a także wykorzystanie przedsięwzięć już realizowanych przez organizacje międzynarodowe takie jak UNDP Live – platforma wiedzy ONZ na temat zrównoważonego rozwoju, co pomoże uniknąć posłużenia się programem działań do centralizacji polityki. W związku z tym z zainteresowaniem oczekuje również ogłoszonego przez Komisję uruchomienia platformy z udziałem wielu zainteresowanych stron. Jej celem będzie ułatwienie transpozycji uniwersalnych aspektów programu działań na szczeblu terytorialnym, a przede wszystkim wsparcie wymiany dobrych praktyk i upowszechnienie dokonań najbardziej dynamicznych regionów europejskich. Oczekuje, że zostanie odpowiednio włączony w prace tej platformy, odgrywając swą rolę instytucjonalną jako zgromadzenie reprezentujące władze lokalne i regionalne.

26.

Uznaje, że poprawa perspektyw życiowych w Unii Europejskiej zależy nie tylko od zdolności do wzmocnienia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, ale także od dobrobytu i bezpieczeństwa na obszarach poza UE. Zgodnie z nowymi wytycznymi przedstawionymi w komunikacie dotyczącym nowego konsensusu w sprawie rozwoju, apeluje o umocnienie działań zdecentralizowanej współpracy i rozwoju w krajach trzecich, zwłaszcza z wykorzystaniem platform informacyjnych i dyskusyjnych na rzecz rozwoju, będących do dyspozycji władz lokalnych i regionalnych – tj. takich platform, jak: ARLEM, CORLEAP, organizowana co dwa lata konferencja na temat współpracy zdecentralizowanej, atlas współpracy zdecentralizowanej, które pozwalają krajom partnerskim na spotkania, dyskusje i wymianę dobrych praktyk.

27.

Zgadza się ze stanowiskiem Komisji, która popiera program rozwoju miast w Unii Europejskiej przyjęty wraz z paktem amsterdamskim w 2016 r.; program ten zostanie wdrożony we współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi w celu uwzględnienia wszystkich aspektów rozwoju zrównoważonego, a także przyczynienia się do wdrażania nowego globalnego programu rozwoju miast.

28.

Zgadza się, że strategie na rzecz rozwoju zrównoważonego miast oraz współpracy horyzontalnej i wertykalnej w ramach systemu wspólnego zarządzania muszą uwzględniać różnorodność miast, wagę innowacji społecznych i planowanie ukierunkowane na przyszłość – za pomocą zintegrowanego i skoordynowanego podejścia, zwłaszcza do istotnych wyzwań, mającego na celu poprawę jakości życia w miastach.

29.

Zaleca, by analiza programu działań do 2030 r. i jego celów była ponadto zgodna z europejskim modelem rozwoju, który skupia się wokół lokalnych systemów produkcyjnych (klastrów) złożonych przeważnie z MŚP. Z tego punktu widzenia wyraża życzenie, by modele rozwoju kładły szczególny nacisk na mniejsze ośrodki miejskie, gdyż zbyt skoncentrowany rozwój terytorialny może być powodem utknięcia w pułapce zapóźnienia rozwojowego, które z kolei może prowadzić do dalszych procesów marginalizacji i spadku liczby ludności.

30.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w dokumencie wskazuje się wymiary zrównoważonego rozwoju (społeczny, środowiskowy i gospodarczy) jako filary, na których muszą się opierać wytyczne polityczne KE, by osiągnąć cele zrównoważonego rozwoju i zrealizować trzynaście strategii sektorowych przyjętych wraz z ramami finansowymi na lata 2014–2020. Uważa niemniej, że ze względu na nowe wyzwania globalne konieczne jest umocnienie rozwoju lokalnego poprzez uwzględnienie wymiaru terytorialnego.

31.

Odnotowuje, że niezbędne jest sprawienie, by władze lokalne i regionalne stały się podmiotami polityki, wziąwszy pod uwagę ich zbliżenie do obywateli i zdolność przyczynienia się do osiągnięcia ponownego konsensusu w sprawie instytucji europejskich i projektu integracji. Wielopoziomowe sprawowanie rządów stanowi optymalne rozwiązanie dla polityk, które mają budować zrównoważoną przyszłość i których celem jest powiązanie ze sobą dziesięciu priorytetów Komisji, jedenastu celów tematycznych Funduszu Spójności i siedemnastu celów zrównoważonego rozwoju programu działań.

32.

Podkreśla, że odgórne strategie i programy zarządzane na szczeblu centralnym nie są najlepszą metodą, by sprostać złożoności zrównoważonego rozwoju i zwalczać ubóstwo. Zamiast tego trzeba zapewnić władzom lokalnym i regionalnym kompetencje i autonomię niezbędne do prawidłowego reagowania na istotne wyzwania społeczne.

33.

Podkreśla konieczność wzmocnienia polityk umocowanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, przy jednoczesnym planowaniu zrównoważonej polityki społecznej z udziałem wszystkich poziomów sprawowania rządów, gdyż jest to jedyny sposób, aby zapewnić powszechny dostęp do podstawowych usług oraz znaleźć rozwiązania wobec nowych wymogów związanych ze zmianami demograficznymi dzięki lokalnym strategiom politycznym ukierunkowanym na ułatwianie aktywnego i zdrowego starzenia się.

34.

Zwraca uwagę KE na konieczność zaangażowania się na rzecz polityki zmierzającej do promocji zdrowia ludzi, która jest priorytetem z punktu widzenia włączenia społecznego. Można tego dokonać, poprawiając warunki życia na obszarach miejskich i peryferyjnych, a także gwarantując osobom niepełnosprawnym dostęp do usług publicznych, zajęć rekreacyjnych i sportu i promując profilaktykę zdrowotną wśród całej ludności, w tym osób starszych i migrantów i innych grup ludności zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, a także zachęca państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne do uczynienia tego samego.

35.

Uważa, że potencjał gospodarki społecznej tkwi w tworzeniu miejsc pracy i zwalczaniu bezrobocia osób młodych i kobiet. Dlatego też jest zdania, że w ramach programu działań należy zwrócić uwagę na odpowiedzialność społeczną przedsiębiorstw i potrzebę wzbudzenia empatii wśród młodzieży i przedsiębiorców. Nowa strategia powinna ponadto obejmować w ramach podejścia przekrojowego różnorakie aspekty zrównoważonego rozwoju i nowe perspektywy związane z kreatywnością.

36.

Jest zdania, że w programie działań należy uwzględnić kulturę, wskazując jasno jej rolę w zrównoważonym rozwoju i tworzeniu nowych miejsc pracy, a także dążąc do krzewienia wspólnych europejskich ideałów w celu upowszechnienia na świecie demokratycznych aspiracji i zasad, sprawiedliwości społecznej i solidarności. Kultura skutecznie przyczynia się do realizacji strategii zrównoważonego rozwoju, wpływając głęboko na cele zrównoważonego rozwoju, poprawiając systemy kształcenia, przeciwdziałając zjawisku wykluczenia społecznego i ubóstwa, eliminując przyczyny nierówności, sprzyjając równości szans, a także usuwając dysproporcje pokoleniowe i demograficzne.

37.

Uważa, że kwestie pozornie globalne, takie jak zmiana klimatu, ograniczenie emisji CO2, oszczędność energii, produkcja energii ze źródeł odnawialnych, ochrona różnorodności biologicznej, zmniejszenie eksploatacji zasobów, zintegrowany transport i gospodarka o obiegu zamkniętym, są w rzeczywistości warunkowane strategiami i działaniami lokalnymi. Dlatego też zaleca zwrócenie szczególnej uwagi na produkcję przyjazną dla środowiska.

38.

Uważa, że wziąwszy pod uwagę dużą liczbę zaangażowanych sektorów, konieczne jest przyjęcie podejścia opartego na współpracy i integracji między wielopoziomowym sprawowaniem rządów a zainteresowanymi stronami w dziedzinie ochrony środowiska. W tym względzie idea spójności buduje pomosty między efektywnością ekonomiczną, spójnością społeczną, rozwojem kultury i równowagą ekologiczną, stawiając rozwój zrównoważony w centrum projektowania polityki.

39.

Zgadza się, że działalność człowieka i zmiana klimatu wywierają coraz większą presję na ekosystem morski. W związku z tym trzeba zwrócić uwagę na działania KE na rzecz bezpiecznych i czystych oceanów zarządzanych w zrównoważony sposób, kontynuując wspieranie realizacji programu na rzecz niebieskiego wzrostu, który ma na celu wykorzystanie potencjału europejskich oceanów i mórz do tworzenia miejsc pracy, wartości gospodarczej i zrównoważonego rozwoju. Ponadto przypomina, że innowacja w niebieskiej gospodarce może pomóc w zapewnieniu wydajnego i zrównoważonego wykorzystania cennych zasobów morskich (2).

40.

Zaleca zaangażowanie wszystkich instytucji w zmniejszanie ilości odpadów żywnościowych i odzyskiwanie odpadów poprzez ożywienie inwestycji i zatrudnienia w szerszym kontekście zielonej gospodarki. UE powinna się zobowiązać do stanowczego wsparcia dążenia do porzucenia linearnego modelu gospodarki w celu umocnienia gospodarki o obiegu zamkniętym, jak Komitet Regionów podkreśla w opinii „Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: przegląd przepisów europejskich dotyczących odpadów”, w opinii w sprawie wniosków ustawodawczych zmieniających dyrektywy w sprawie odpadów, a także w opinii w sprawie planu działania UE dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym.

41.

Uważa, że modele rozwoju, zależne od nowych czynników konkurencyjnych, w tym od sieci pozwalających na łączenie nieskończonej ilości danych z nieograniczoną liczbą użytkowników, wiążą się z wyraźnym rozdźwiękiem między koniecznością skrócenia przez przedsiębiorstwa czasu potrzebnego na wprowadzenie na rynek produktów i usług a procesami budowania konsensusu i procedurami biurokratycznymi. Władze lokalne i regionalne stanowią odpowiednią skalę wielkości, aby przyspieszyć podejmowanie decyzji politycznych, czego wymagają rynki.

42.

Apeluje o rzeczywiste wsparcie dla modeli rozwoju, a zwłaszcza dla sieci niematerialnych, które ułatwiając dostęp do nieskończonej ilości danych, wpływają na nowe, lokalne czynniki konkurencyjności i na przechodzenie do nowych modeli produkcji.

43.

Uważa, że nadrzędne znaczenie ma rozwój strategii aktywizacji polityki strukturalnej w celu uwzględnienia jako filaru rozwoju radykalnej zmiany modelu produkcji. Należy sprzyjać, poprzez zachęty, zrównoważonej produkcji aż do czasu, kiedy innowacje sprawią, że opłacalne stanie się przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Jest oczywiste, że taka polityka przyczyni się do przezwyciężenia nowych wyzwań wynikających z globalizacji i stanowić będzie wyraźną odpowiedź na potrzebę kompromisu między różnymi wymogami społecznymi związanymi ze środowiskiem i pracą.

44.

Uznaje, że globalizacja, wynikająca przede wszystkim z lepszej mobilności osób, produktów i danych, zwiększa międzynarodową konkurencję, nie tylko między przedsiębiorstwami, ale również między regionami. Należy zatem podjąć stanowcze działania w odniesieniu do czynników warunkujących konkurencyjność terytorialną, takich jak kapitał społeczny i instytucjonalny, infrastruktura i innowacyjność, w celu ożywienia europejskich gospodarek.

45.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne odgrywają kluczową rolę w powiązaniach między partnerstwami publiczno-prywatnymi, gdyż są w stanie rozpoznać niejednorodność form rozwoju mogących ożywić inwestycje mające na celu wykorzystanie zasobów lokalnych każdego obszaru.

46.

Ubolewa, że w komunikacie przyjętym przez Komisję nie pojawia się w ogóle pojęcie „kapitału terytorialnego”, opracowane przez OECD w 2001 r. i użyte przez Komisję Europejską w 2005 r. Przypomnijmy, że pojęcie to obejmuje zbiór aktywów znajdujących się na danym obszarze: kapitał ludzki, naturalny, sztuczny, organizacyjny, relacyjny i poznawczy stanowiący potencjał konkurencyjny na danym obszarze.

47.

Odnotowuje, że kryzys i skutki globalizacji wywarły głęboki wpływ na relacje, które gwarantowały spójność w obrębie obszarów, i spowodowały rozziew (między obszarami miejskimi i wiejskimi, między centrum a peryferiami) oraz zmieniły dynamikę konstrukcji społecznej. Z tego punktu widzenia konieczne jest wzięcie na siebie ciężaru ukierunkowania starych modeli polityki terytorialnej cechujących się funkcjonalnym podejściem, w myśl którego obszar jest po prostu przestrzenią, na formę neoinstytucjonalną, zgodnie z którą obszar przyjmuje funkcję podmiotu zbiorowego.

48.

Uznaje, że zgodnie z paktem amsterdamskim, przedmiotem coraz większego zainteresowania jest rola polityki miejskiej mającej na celu wdrożenie działań na rzecz spójności społecznej i rozwoju gospodarczego w przekonaniu, że miasta mogą wnieść pozytywny wkład w procesy innowacji.

49.

Kładzie nacisk na fakt, że władze lokalne i regionalne odgrywają kluczową rolę w ochronie i rozwoju tkanki miejskiej, obszarów wiejskich i wspólnego dziedzictwa i mogą przyczynić się do realizacji tego, co w programie działań określa się jako „zmieniony świat” (transformed world) za pomocą proaktywnej postawy i zaangażowania w następujących kwestiach:

50.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne są instytucjami zdolnymi do rozwijania form demokracji uczestniczącej, zwłaszcza z udziałem kobiet, młodzieży, osób starszych i mniejszości jako podstawy opracowywania i realizacji zintegrowanych strategii na rzecz rozwoju gospodarczego na szczeblu lokalnym.

51.

Zaleca przyjęcie podejścia oddolnego i określenie odpowiednich ram prawnych wraz z przydzieleniem wystarczających zasobów. Taki nowy system można skutecznie stworzyć jedynie dzięki rosnącej decentralizacji w poszczególnych krajach UE. Rządy krajowe powinny:

52.

Podkreśla, że konieczne jest, by poziom krajowy angażował władze lokalne i regionalne, w miarę możliwości za pomocą podejścia oddolnego, w przygotowywanie terytorialnych planów działania na rzecz osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju, biorąc pod uwagę mocne i słabe strony, w oparciu o zasadę „nikt nie może pozostać w tyle” (no one left behind) i zasadę efektywności wydatków.

53.

Jest przekonany, że aby w kształtowaniu polityki globalnej i zawieraniu umów międzynarodowych można było w pełni wykorzystać zaangażowanie i doświadczenia szczebla lokalnego, rola władz lokalnych i regionalnych musi zostać uwzględniona w zorganizowanym dialogu i stanowić integralną część zarządzania, gdyż władze te nie mogą być po prostu zainteresowaną stroną. Wysiłki władz regionalnych i lokalnych na rzecz opracowania i wniesienia wkładu merytorycznego powinny być uznawane za element procesu podejmowania decyzji, w tym poprzez działania takie, jak:

54.

Wnosi, by na szczeblu europejskim i krajowym przewidziano środki na oceny skutków ex ante i ex post polityki związanej ze zrównoważonym rozwojem. Wymaga to dążenia do poprawy koordynacji wszystkich strategii politycznych realizowanych zarówno przez UE, jak i państwa członkowskie i władze lokalne i regionalne.

55.

Zwraca się do KE, by w jeszcze bardziej strategiczny i funkcjonalny sposób wykorzystała KPR stanowiący już formalnie część programowania Funduszu Spójności, posługując się w praktyczny sposób instrumentami przyjętymi już w ramach działań na rzecz rozwoju zrównoważonego. Umożliwiłoby to podkreślenie w ramach semestru europejskiego nie tylko reform zaprogramowanych i realizowanych na szczeblu krajowym służących realizacji celów zrównoważonego rozwoju, lecz również reform związanych z wymiarem lokalnym i regionalnym.

56.

Zaleca, by władze szczebla europejskiego i rządy na świecie potrafiły pokierować złożonym systemem światowych stosunków, kontrolując regionalne ogniska napięć, wspierając przekształcenie i restrukturyzację struktury instytucjonalnej i produkcyjnej pochodzącej z minionego stulecia, wyposażając podmioty lokalne w kompetencje niezbędne do przekształcenia kruchej równowagi geoekonomicznej w szanse rozwoju, które podniosłyby konkurencyjność lokalnych systemów produkcyjnych na światowym rynku.

12.10.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 342/27

1.

Uznaje, że omawiany komunikat UE jest ważnym elementem szerszej reformy polityki UE. Wnosi wartość dodaną, proponując konkretne środki mające na celu uzupełnienie strategicznych wytycznych Rady Europejskiej z 2014 r., w których przywódcy europejscy uzgodnili stworzenie możliwości przyszłych zmian polityki w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, w tym w dziedzinie imigracji i azylu.

2.

Uważa, że ze względu na tak delikatny i strategiczny charakter tego zagadnienia państwa członkowskie Unii Europejskiej i jej instytucje powinny w dalszym ciągu kształtować strategię na rzecz regionu w kontekście jego stosunków z Unią Europejską, a tym samym prawdziwą politykę migracyjną, i przyjąć na siebie odpowiedzialność polityczną za jej wdrażanie w interesie narodów Europy. Należy przy tym uwzględnić charakterystyczne cechy państw członkowskich i krajów pochodzenia oraz prawa migrantów zgodnie z międzynarodowymi i europejskimi konwencjami.

3.

Dostrzega ścisłe powiązanie polityki migracyjnej i rozwojowej. Kluczowe znaczenie dla urzeczywistnienia wspólnej europejskiej polityki migracyjnej i dla wdrożenia Europejskiego programu w zakresie migracji ma współpraca na poziomie międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym.

4.

Opowiada się za przyjęciem całościowego podejścia do zarządzania migracją, pozwalającego kierować ruchami migracyjnymi skuteczniej i w sposób bardziej zdecentralizowany. Tego rodzaju zarządzanie zdecentralizowane zapewni równe warunki w dziedzinie opieki i praw.

5.

Podkreśla, że niezwykle ważne jest zmniejszenie liczby wypadków śmiertelnych podczas próby przeprawy do Europy oraz kontynuowanie i nasilenie wysiłków na rzecz ratowania ludzi w tragicznej sytuacji. Wyraża głęboki żal z powodu setek ofiar śmiertelnych i pochwala wszystkie kraje i organizacje zaangażowane w próby zapobiegania tej tragedii ludzkiej (1). Podkreśla, że częścią tych wysiłków na rzecz stworzenia zrozumiałej i humanitarnej polityki migracyjnej powinno być opracowanie dodatkowych, bezpiecznych j i dostępnych legalnych tras migracji do UE, przez co należy rozumieć wizy humanitarne, przesiedlenia i poszerzone łączenie rodzin.

6.

Z zadowoleniem przyjmuje dodatkowe środki wprowadzane we wspólnym komunikacie w celu wzmocnienia inicjatyw na całym środkowośródziemnomorskim szlaku migracyjnym, w tym w Libii i wokół niej. Ze względu na dużą liczbę osób, które giną na morzu i wzdłuż szlaków migracyjnych w środkowym rejonie Morza Śródziemnego, kwestia zarządzania przepływami i ratowania życia pozostaje głównym priorytetem.

7.

Uważa, że wielopoziomowe sprawowanie rządów jest warunkiem osiągnięcia najlepszych wyników. W tym kontekście niezbędne jest, by UE, władze krajowe i samorządy terytorialne ściśle współpracowały z władzami lokalnymi i regionalnymi w krajach tranzytu i ze społeczeństwem obywatelskim, stowarzyszeniami migrantów i lokalnymi społecznościami w krajach przyjmujących, a także by były otwarte na wkład tych podmiotów.

8.

Podkreśla, że powodzenie tych działań wymaga ścisłej współpracy z odpowiednimi partnerami w krajach położonych wzdłuż szlaku środkowośródziemnomorskiego oraz wysiłków podejmowanych wspólnie przez instytucje UE i państwa członkowskie, a także współpracy z organizacjami międzynarodowymi, takimi jak Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) i Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM). Ostrzega, że pomyślna realizacja niektórych z proponowanych działań możliwa będzie wyłącznie, o ile sytuacja w terenie na to pozwoli. Działania te powinny być postrzegane jako uzupełnienie znacznej liczby inicjatyw realizowanych już przez UE i jej państwa członkowskie, zwłaszcza w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji oraz programu partnerstwa w dziedzinie migracji (2).

9.

Wyraża uznanie dla wysiłków podejmowanych przez Włochy, Maltę, Grecję, Cypr, Francję, Hiszpanię i Portugalię, które już przyłączyły swoje krajowe ośrodki koordynacji ochrony granic w ramach Eurosur do sieci Seahorse w basenie Morza Śródziemnego.

10.

Uznaje, że szlak środkowośródziemnomorski stał się najważniejszą trasą dla migrantów i uchodźców próbujących dotrzeć do Europy. W 2016 r. na środkowośródziemnomorskim szlaku doliczono się ponad 180 000 osób, z których ogromna większość dotarła do Europy przez Włochy. Niemal 90 % osób wyrusza na ten szlak z Libii, gdzie niestabilna sytuacja polityczna i gospodarcza stwarza przemytnikom okazję do szerzenia swego procederu. Podkreśla pilną konieczność zmniejszenia liczby przepraw i zaprzestania nielegalnych przepraw szalupami i łodziami do UE. Zwraca uwagę na znaczenie działań zapobiegawczych na wszystkich szczeblach rządowych.

11.

Zwraca uwagę, że przemytnicy i handlarze ludźmi swoimi działaniami i łamaniem praw człowieka przyczyniają się do niestabilności w Libii, pogarszając niekorzystną sytuację migrantów. Głównym priorytetem dla UE, jej państw członkowskich i partnerów międzynarodowych pozostaje wypracowanie trwałego rozwiązania problemów dotyczących sprawowania rządów i bezpieczeństwa w Libii; jest to też warunkiem wstępnym zrównoważonego zarządzania obecną sytuacją.

12.

Zwraca uwagę, że większość migrantów w Libii to obywatele państw trzecich, a największy ich odsetek pochodzi z krajów Afryki Subsaharyjskiej. W związku z tym skuteczne podejście musi również uwzględniać działania na południe od Libii.

13.

Podkreśla wartość dodaną działań zapowiedzianych w komunikacie: rozszerzenia programów szkoleniowych dla libijskiej straży przybrzeżnej, zapewnienia trwałych źródeł finansowania na pokrycie potrzeb szkoleniowych w przyszłości, podjęcia stanowczych działań zaostrzających walkę z przemytnikami i handlarzami oraz zapewnienia bodźców dla Tunezji, Algierii i Egiptu do uczestnictwa w sieci Seahorse w basenie Morza Śródziemnego w celu zapewnienia zaangażowania w regionie. Zwraca uwagę, że we wszystkich tych działaniach kluczowym priorytetem misi być odbudowanie poszanowania fundamentalnych praw człowieka i praworządności z korzyścią dla migrantów i społeczeństw lokalnych.

14.

Ponownie podkreśla potrzebę istotnego zaangażowania się we współpracę z władzami Libii w celu zapewnienia poprawy warunków w ośrodkach dla migrantów, ze szczególnym uwzględnieniem osób wymagających specjalnego traktowania oraz małoletnich. Jednocześnie trzeba zapewnić ścisłą współpracę z Międzynarodową Organizacją ds. Migracji i Biurem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców oraz skuteczne monitorowanie przez nie standardów.

15.

Z zadowoleniem przyjmuje zwiększenie wysiłków i zaangażowania we współpracę z libijskimi gminami na rzecz promowania alternatywnych źródeł utrzymania i wspierania odporności lokalnych społeczności przyjmujących migrantów. Pozytywnie ocenia też zwiększenie współpracy technicznej umożliwiającej gminom libijskim przygotowanie strategii rozwoju ich obszarów oraz poprawę wsparcia dla ludności.

16.

Podkreśla potrzebę opracowania strategii współpracy w średniej i długiej perspektywie, tak aby wspierać organy libijskich władz lokalnych i krajowych w ich wysiłkach na rzecz wzmocnienia zdolności zarządzania ich obszarem.

17.

Zachęca do promowania współpracy granicznej, dialogu i wymiany informacji pomiędzy Libią a jej południowymi sąsiadami, w tym przy wykorzystaniu pełnego potencjału wspólnoty wywiadowczej Afryka–Frontex.

18.

Zwraca uwagę, że podejmując wspólne działania w Libii, należy minimalizować ryzyko rozbudowy innych szlaków w krajach ościennych. Z tego względu z zadowoleniem przyjmuje kompleksowe podejście regionalne poprzez wzmocnienie współpracy z Egiptem, Tunezją i Algierią, pogłębienie dialogu i współpracy operacyjnej z tymi krajami w kwestii migracji. Potrzebne również będzie dalsze wsparcie dla tych krajów, by rozwinęły własne funkcjonujące systemy azylowe oraz pomoc dla osób potrzebujących ochrony międzynarodowej.

19.

Mając na uwadze różne projekty i programy UE w tym regionie, dotyczące powiązanych spraw, kluczowe znaczenie ma koordynacja tych inicjatyw, jeśli mają one być skuteczne w kontekście realizacji wspomnianych wcześniej celów.

20.

Zauważa, że dotychczas wspólna reakcja UE na nieuregulowaną migrację przybierała formę strategii bezpieczeństwa skoncentrowanych na danym państwie, w których główną uwagę poświęcano zwalczaniu przemytu w drodze współpracy z władzami państwowymi.

21.

Wzywa do poświęcenia większej uwagi różnym lokalnym podmiotom gospodarczym i politycznym uczestniczącym w nieuregulowanej migracji. Wśród zaangażowanych podmiotów znajdują się przedsiębiorstwa transportowe, które ułatwiają nieuregulowany przepływ imigrantów, miejscowa ludność, zapewniająca wyżywienie i zakwaterowanie, aby zarobić na utrzymanie, lokalne siły bezpieczeństwa, które uzupełniają swoje dochody łapówkami i opłatami drogowymi, elity polityczne, które wykorzystują uzyskane dzięki ułatwianiu nieuregulowanej migracji środki finansowe do kupowania korzyści i wpływów politycznych, uzbrojone grupy, które dzięki przemytowi i wyzyskowi wzmacniają swoją pozycję itp. Zrozumienie roli tych różnych podmiotów i ich związku z lokalnym systemem zarządzania i dynamiką konfliktu/stabilności oraz zagwarantowanie ich udziału w dyskusjach na temat strategii służących stabilizacji i budowaniu pokojowej przyszłości w ich kraju jest warunkiem koniecznym skutecznego zarządzania migracją.

22.

W związku z tym z zadowoleniem przyjmuje sugestię, że można by wzmocnić istniejące wsparcie społeczno-gospodarcze dla gmin położonych wzdłuż szlaku migracyjnego, angażując je we wdrażanie strategii zapewniających lokalnej ludności lepsze warunki życia i tym samym lepszą przyszłość zamieszkanych przez nią obszarów.

23.

Podkreśla, że odpowiednio zaprojektowane polityki migracyjne mogłyby przyczynić się do oferowania alternatywnych źródeł utrzymania i podniesienia jakości instytucji w dłuższej perspektywie – a tym samym od środka zająć się niektórymi podstawowymi przyczynami migracji. Aby zapewnić takie skuteczne kształtowanie polityki, obecna polityka migracyjna musi zaakceptować fakt, że u źródeł nieuregulowanej migracji transsaharyjskiej leżą problemy związane ze sprawowaniem rządów i stabilnością.

24.

Przypomina, że szlaki nieuregulowanej migracji przebiegają przez wiele krajów tego regionu, w których władze państwowe są słabe bądź nie ma ich wcale. Oczywistym tego przykładem jest Libia. W szeregu sprawozdań wykazano, że wpływy z nielegalnego przemytu ludzi i handlu nimi zasilają nielegalne ugrupowania wojskowe, które działają na tych terenach de facto jako władze, co daje im możliwość działania na niekorzyść szerszych procesów rozwiązywania konfliktów. Nawet w przypadkach, kiedy wciąż jeszcze istnieją oficjalne władze państwowe, współpraca z takimi podmiotami w walce z nieuregulowaną migracją jest przedsięwzięciem z natury politycznym, które może zaowocować umocnieniem interesów powiązanych z władzami przemytników i nielegalnych ugrupowań wojskowych. Tam, gdzie suwerenność jest rozproszona, nie istnieją neutralni rozmówcy.

25.

Podkreśla, że zmiana klimatu i klęski żywiołowe mogą być czynnikami prowadzącymi do migracji oraz do wysiedleń ludności. Ponadto wzywa do inwestowania w budowanie odporności na zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi – byłoby to działanie zapobiegawcze w celu zajęcia się pierwotnymi przyczynami migracji.

26.

Zachęca do dalszych wysiłków na rzecz systematycznej współpracy z władzami Libii, koncentrującej się na zarządzaniu granicami, zwalczaniu nieuregulowanej migracji i zajęciu się prawami człowieka i potrzebami migrantów w Libii, w tym na opracowaniu, we współpracy ze społeczeństwem obywatelskim, alternatyw dla umieszczania migrantów w ośrodkach detencyjnych, co powinno być środkiem ostatecznym i stosowanym jedynie przy spełnieniu norm w zakresie międzynarodowego prawa humanitarnego i praw człowieka. Ważnym elementem wspieranych przez UE programów budowania zdolności powinny być szkolenia i wsparcie logistyczne w tych kwestiach.

27.

Sugeruje, by wraz z UNHCR przeanalizować możliwość podjęcia praktycznych działań w celu przesiedlenia migrantów potrzebujących ochrony międzynarodowej z Libii do państw członkowskich UE i innych partnerskich krajów międzynarodowych.

28.

Wzywa do wzmocnienia pilotażowej inicjatywy, mającej na celu stabilizację społeczności na obszarach dotkniętych przesiedleniami wewnętrznymi i tranzytem migrantów, w tym do współpracy podczas opracowywania strategii dla ich obszarów w celu zapewnienia godnego życia zamieszkującej je ludności, przede wszystkim poprzez tworzenie miejsc pracy dla osób potrzebujących ochrony, co dodatkowo ułatwiałoby ich przyjęcie przez lokalną społeczność, a także m.in. poprzez poprawę usług i publicznej infrastruktury wsparcia ludności.

29.

Opowiada się za zwiększeniem prowadzonych obecnie wspomaganych dobrowolnych powrotów z Libii do krajów pochodzenia, jeśli pozwala na to sytuacja w terenie. Działania takie należy koordynować z partnerami międzynarodowymi, w szczególności z Międzynarodową Organizacją ds. Migracji.

30.

Z zadowoleniem przyjmuje uznanie samorządów lokalnych i regionalnych za ważne podmioty w rozwiązywaniu problemu migracji, zarządzaniu nim, ratowaniu ludzkiego życia i zwalczaniu przestępczości.

31.

Ponownie wyraża przekonanie, że miasta odgrywają wiodącą rolę na arenie globalnej migracji i są również wprost dotknięte jej negatywnymi skutkami. Samorządy lokalne są bezpośrednio odpowiedzialne za warunki życia, sukcesy i problemy imigrantów. Samorządy lokalne mogą odnieść sukces tam, gdzie wiele rządów krajowych boryka się z problemami, a nawet odnosi porażkę (3).

32.

Podkreśla rolę władz lokalnych w krajach pochodzenia i tranzytu i w krajach docelowych w polityce migracyjnej, w szczególności w odniesieniu do integracji i spójności społecznej. Ze względu na swoje uprawnienia, obecność w terenie i doświadczenie w radzeniu sobie z realiami codziennego życia coraz bardziej zróżnicowanych społeczeństw, to na władzach lokalnych spoczywa główny ciężar przezwyciężenia wyzwań związanych z migracją. Migracja jest kwestią wspólnej odpowiedzialności na wszystkich poziomach – europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym. Jednocześnie trzeba uwzględnić lokalne i regionalne warunki dla jak najlepszego trwałego przyjęcia migrantów, tak by zapewnić pomyślną integrację.

33.

Uważa, że UE powinna wykorzystać potencjał i doświadczenia regionów leżących na jej południowej granicy morskiej – zarówno od strony Morza Śródziemnego, jak i Oceanu Atlantyckiego – do budowania wzajemnie korzystnych relacji z krajami trzecimi.

34.

Podkreśla potrzebę wzmocnienia lokalnych społeczności zwłaszcza w Libii, zgodnie z Maltańską deklaracją członków Rady Europejskiej o zewnętrznych aspektach migracji (4) i z tego względu wspiera projekty takie jak inicjatywa nikozyjska. Wzywa Europejską Służbę Działań Zewnętrznych i Komisję Europejską, we współpracy z KR-em i stowarzyszeniem władz lokalnych i regionalnych, do zbadania możliwości realizacji podobnych projektów w innych krajach.

35.

Uznaje wartość dodaną inicjatywy nikozyjskiej jako projektu budowania zdolności, wspierającego gminy libijskie i realizowanego we współpracy z europejskimi władzami lokalnymi i regionalnymi przy pomocy finansowej ze strony Komisji Europejskiej. Zwraca jednak uwagę, że inicjatywę tę należy wzmocnić, aby zwiększyć skuteczność działań i zapewnić lepsze rezultaty. Należy przy tym zachować czujność wobec skomplikowanego układu dotyczącego kwestii legitymacji demokratycznej w Libii i pozostawać wyczulonym na wszelkie konsekwencje polityczne.

36.

Przyznaje, że zdolności władz lokalnych na szlaku środkowośródziemnomorskim nie są jeszcze dobrze rozwinięte. Problem staje się bardziej złożony, kiedy próbuje się odpowiadać na zróżnicowane potrzeby, szczególnie w atmosferze gospodarczej niepewności. Władze lokalne muszą dysponować odpowiednimi narzędziami do oceny najpilniejszych potrzeb różnych grup migrantów, zwłaszcza małoletnich bez opieki, młodzieży i kobiet.

37.

Podkreśla, że należy zwrócić większą uwagę na ochronę dzieci. W ciągu ostatnich trzech miesięcy odnotowano rekordową liczbę ofiar śmiertelnych, w tym ok. 190 dzieci wśród uchodźców i migrantów w środkowej części obszaru Morza Śródziemnego. Komitet przyłącza się do apelu UNICEF-u do UE i jej państw członkowskich, by podjęły się ochrony dzieci będących uchodźcami lub migrantami – a zwłaszcza dzieci bez opieki – przed przemocą, wykorzystywaniem i handlem nimi oraz wzmocniły programy ochrony dzieci w Libii.

38.

Wyjaśnia, że wsparcie UE dla rozwoju zdolności władz lokalnych dotyczy nie tylko zwiększenia możliwości technicznych organów lokalnych, ale także zapewnienia skutecznego zaspokajania podstawowych potrzeb i świadczenia usług. Z dowodów empirycznych można wnioskować, że zdecentralizowane zarządzanie usługami socjalnymi i dobrami publicznymi zapewnia najlepszy poziom gospodarności w kontekście planowania i realizowania rozwoju.

39.

Opowiada się za wspieraniem programów decentralizacji i samorządności lokalnej, zgodnie z krajowymi strategiami walki z ubóstwem.

40.

Podkreśla, że obszarem zasługującym na większą uwagę jest spójność i współdziałanie krajowych polityk migracyjnych i inicjatyw lokalnych w świadczeniu usług i zapewnianiu ochrony migrantom oraz wspieraniu ich integracji społecznej, jeżeli mają prawo do ochrony międzynarodowej. Minimalnym wymogiem jest dysponowanie przez władze lokalne uprawnieniami i zasobami, aby odpowiednio reagować na potrzeby migrantów w społecznościach znajdujących się pod ich jurysdykcją. W idealnym przypadku, władze te powinny móc działać w ogólnym środowisku politycznym, które sprzyja podejściu integracyjnemu, jeżeli spełnione zostały warunki wstępne.

41.

Zauważa, że w ciągu ostatnich sześciu lat Libia doświadczała zawirowań politycznych i społecznych w następstwie wydarzeń arabskiej wiosny. Ogólny kryzys, w którym Libia znajduje się od 2014 r., spowodował całkowity chaos i drastyczne pogorszenie warunków życia w całym kraju. Niemal całkowity brak aparatu państwa i bardzo ograniczone środki będące w dyspozycji gmin sprawiają, że słabość instytucjonalna stanowi znaczną przeszkodę na drodze do stabilności i rozwoju. Jednocześnie Libia zdecydowała się na reformy, by ustanowić zdecentralizowany system sprawowania rządów. W 2012 r. zatwierdzono ustawę 59 (dotyczącą sprawowania rządów na szczeblu lokalnym) i pomimo niestabilności pozostaje ona punktem odniesienia we wszystkich spotkaniach stron w Libii, bez względu na ich przynależność polityczną.

42.

Podkreśla, że wielu młodych ludzi z libijskich miast angażuje się w „biznes związany z migracją” jako wysoce lukratywne źródło dochodów. Młodzi ludzie, którzy brali udział w konflikcie zbrojnym i działaniach bojówek, mają szczególne trudności z integracją. Tradycyjnym organizacjom społecznym (plemiona, rodziny, szkoły i instytucje) ciężko jest dotrzeć do młodzieży. Szeroko rozpowszechnione są narkotyki i przestępczość. Sytuację młodych ludzi pogarsza brak konkretnych strategii na rzecz młodzieży.

43.

Podkreśla fakt, że ważną rolę mogą odegrać gminy nie tylko w Libii, ale i w różnych krajach na szlaku śródziemnomorskim. Jako instytucjonalne i uprawnione podmioty odpowiedzialne za kwestie lokalne są one powołane do wnoszenia znacznego wkładu w stabilizację. Filarami takiej roli są lokalny rozwój gospodarczy, koordynacja z podmiotami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo i skuteczne polityki na rzecz młodzieży i migracji. Jednak władze lokalne potrzebują znacznej pomocy, aby móc unieść te obowiązki.

44.

Popiera programy przyczyniające się do wzmocnienia i ugruntowania pozycji lokalnych rządów w Libii i innych krajach na szlaku środkowośródziemnomorskich oraz zwiększenia ich skuteczności poprzez skupienie się na trzech aspektach lokalnej samorządności: zarządzaniu, świadczeniu usług i uczestnictwie. Należy również poczynić starania zmierzające do zwiększenia lokalnych perspektyw gospodarczych, życia społecznego i włączenia politycznego dobrze wykształconych młodych ludzi żyjących na obszarach wiejskich, w miastach i miasteczkach w głębi lądu, tak by osłabić czynniki prowadzące do radykalizacji i migracji.

45.

Podkreśla, że można by pobudzić dążenia do lepszego sprawowania rządów na szczeblu lokalnym, pomimo faktycznego braku zdolności samorządów lokalnych na obecnym etapie, i uważa za absolutnie konieczne, by wspierać lokalne sprawowanie rządów, ponieważ przyczyni się to do stabilizacji i stworzenia warunków do odbudowy w przyszłości, co jest warunkiem wstępnym skutecznego i zrównoważonego zarządzania migracją w Libii.

46.

Podkreśla znaczenie udziału kobiet i zaangażowania młodzieży, co powinno pozostać kluczowym priorytetem różnych działań wspierających, zwłaszcza przez zaangażowanie aktywnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego i niezależnych polityków.

47.

Podkreśla wartość dodaną ukierunkowanych celów dla zmniejszenia negatywnych skutków różnych form migracji, wysiedleń i niepokojów społecznych poprzez zwiększanie atrakcyjności gospodarczej obszarów wiejskich i działania wspierające gminy w ich nowych zadaniach, zgodnie z zasadą decentralizacji środków.

48.

Stwierdza, że tragedia rozpoczyna się nie na morzu, a w krajach pochodzenia. W związku z tym zachęca UE, by przyczyniała się do lokalnego rozwoju gospodarczego w krajach położonych wzdłuż szlaku środkowośródziemnomorskiego, wspierając gminy jako lokalne podmioty odpowiedzialne za rozwój i ułatwiając kobietom i młodzieży udział w życiu lokalnym i działalności społeczno-gospodarczej.

49.

Oferuje swoje wsparcie przy opracowywaniu i wdrażaniu polityki migracyjnej UE, również z wykorzystaniem wiedzy i doświadczeń Eurośródziemnomorskiego Zgromadzenia Samorządów Lokalnych i Regionalnych (ARLEM).

12.10.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 342/32

1.

Przyjmuje z zadowoleniem wspólny komunikat w sprawie zarządzania oceanami, przyjęty w dniu 10 listopada 2016 r. przez Komisję Europejską i Wysoką Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa.

2.

Popiera zaproponowane działania na rzecz zapewnienia bezpiecznych, chronionych i czystych oceanów zarządzanych w sposób zrównoważony.

3.

Zgadza się z celem, jakim jest zapewnienie UE pozycji silnego podmiotu na arenie światowej, który będzie w stanie przedstawić plan na rzecz lepszego zarządzania oceanami na podstawie międzysektorowego i międzynarodowego podejścia opierającego się na przepisach. Ostatecznym celem tego rodzaju inicjatywy ze strony UE będzie ustanowienie międzynarodowych norm dotyczących warunków społecznych, gospodarczych i środowiskowych mających zastosowanie do działań związanych z morzem, zadbanie o równe szanse służące odpowiedniej zrównoważoności oceanów, a także wzmocnienie konkurencyjności podmiotów europejskich działających na morzach i oceanach.

4.

W pełni popiera niedawne konkluzje Rady (1), w których wzywa się do zastosowania bardziej spójnego podejścia do wewnętrznych i zewnętrznych aspektów zarządzania oceanami, w tym stworzenia synergii między UE, państwami członkowskimi i strategiami regionalnymi.

5.

Przypomina m.in. swoje wcześniejsze opinie w sprawie komunikatu Komisji: „W kierunku zintegrowanej polityki morskiej zmierzającej do lepszego zarządzania Morzem Śródziemnym” (2), a także w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich oraz zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną (3), rozwoju potencjału energetycznego mórz i oceanów (4) oraz lepszej ochrony środowiska morskiego (5).

6.

Podkreśla wiodącą rolę Unii Europejskiej w zarządzaniu morzami, której celem jest zapewnienie najbardziej kompleksowego na świecie systemu kształtowania polityki i regulacji w odniesieniu do wybrzeży i mórz Europy. Należy w jego ramach uznać rolę władz lokalnych i regionalnych, społeczności nadbrzeżnych oraz podmiotów gospodarczych i społecznych w zapewnianiu odpowiedniego uwzględnienia czynników gospodarczych, środowiskowych, klimatycznych i społecznych w ramach kompleksowego i wielopoziomowego systemu sprawowania rządów.

7.

Jest jednak zdania, że na zarządzanie oceanami z definicji wywiera wpływ to, co jest określane jako „tragedia wspólnej własności”. Chociaż istnieje szereg ogólnych porozumień światowych lub porozumień dotyczących mórz, takich jak Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza (UNCLOS) i umowy wyspecjalizowane, szczególnie w ramach Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO), to mamy do czynienia ze znacznym stopniem rozdrobnienia. W tym kontekście rolą UE jest zarówno dawanie przykładu, jak i oferowanie zachęt, aby partnerzy spoza UE powielali wysokie standardy, które obowiązują w ramach polityki morskiej UE. Tego rodzaju zachęty, w tym budowanie zdolności, mogłyby zostać uwzględnione w umowach międzynarodowych w sprawie handlu i rozwoju programów, które UE negocjuje z krajami trzecimi.

8.

Odnotowuje, że UE i państwa członkowskie mają równoległe kompetencje w stosunkach międzynarodowych, w tym w kwestiach związanych z morzem. Wymaga to prężnej koordynacji między różnymi szczeblami sprawowania rządów i dopilnowania, by stanowisko Unii i poszczególnych krajów na forach międzynarodowych zostało poddane ocenie oddziaływania terytorialnego, by w pełni uwzględnić interesy właściwych władz lokalnych i regionalnych.

9.

Podkreśla, że wiele kwestii związanych z zarządzaniem oceanami ma w sposób nieunikniony wymiar lokalny w związku z wydobyciem zasobów, korzyściami gospodarczymi dla obszarów przybrzeżnych, społeczności rybackich i portów oraz ich wpływem na środowisko naturalne wybrzeży i mórz Europy. Decyzje dotyczące polityki ochrony środowiska i przeciwdziałania zmianie klimatu oraz decyzje gospodarcze dotyczące oceanów w innych częściach świata mają wpływ na władze lokalne i regionalne UE. Wymaga to znacznych inwestycji w planowanie przestrzenne obszarów morskich i wspierania zarządzania na szczeblu lokalnym i regionalnym.

10.

Podkreśla, że polityka morska wiąże się bezpośrednio z przybrzeżną polityką gospodarczą, ochrony środowiska lub planowania przestrzennego. Sposób, w jaki władze lokalne i regionalne zarządzają polityką przybrzeżną, będzie mieć bezpośredni wpływ na politykę morską. Często w takich kwestiach jak farmy wiatrowe działania morskie postrzegano jako proste rozwiązanie dla działań, wobec których jest sprzeciw na obszarach przybrzeżnych.

11.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne posiadają kompetencje i pozytywne doświadczenia związane z zarządzaniem wieloma dziedzinami, takimi jak rybołówstwo, połowy skorupiaków i akwakultura, subsydia (np. w odniesieniu do nieefektywnych flot rybackich), polityka gospodarcza i środowiskowa (np. odpady morskie) oraz inspekcje (np. kontrola pojazdów), które wywierają pozytywny lub negatywny wpływ na inne terytoria poza UE. Wchodzą one także często w skład władz portowych.

12.

Przypomina niedawne prace badawcze przeprowadzone przez KR (6) i OECD (7) na temat oceanów oraz „niebieskiej” gospodarki. Zgodnie z programem lepszego stanowienia prawa zdecydowanie stwierdza, że przed wprowadzeniem nowych przepisów, zatwierdzeniem nowych technologii wydobywczych lub określeniem nowych morskich obszarów ochronnych konieczne jest przeprowadzenie wcześniejszej oceny skutków, w tym oceny oddziaływania terytorialnego, aby określić potencjalne zagrożenia we wszystkich sektorach, ewentualne środki łagodzące i spodziewane skutki społeczno-gospodarcze.

13.

Przypomina o nowych celów zrównoważonego rozwoju ONZ, przyjętych przez wszystkie państwa członkowskie UE i ONZ. Zarządzanie oceanami dotyczy celu 14 w sprawie życia pod wodą i celu 13 dotyczącego działań w sprawie klimatu, a także celu 11 w sprawie zrównoważonych miast i społeczności. Komitet z zadowoleniem przyjmuje plan Komisji dotyczący wprowadzenia tych celów do różnych obszarów polityki UE (8), ponieważ mogą one stanowić solidną podstawę budowania wzajemnego zrozumienia na szczeblu międzynarodowym, które wykraczałoby poza rozwiązania sektorowe na rzecz zrównoważonego zarządzania zasobami oceanicznymi.

14.

Uważa, że wprowadzanie morskich dóbr i towarów z krajów trzecich na jednolity rynek UE powinno być uzależnione od tego, czy kraje te stopniowo zbliżają się do spełnienia wyższych norm UE, np. w zakresie zakazu odrzutów do morza.

15.

Wyraża przekonanie, że trzy obszary priorytetowe wymienione we wspólnym komunikacie, które podzielone zostały na 14 działań, stanowią odpowiednią podstawę do podjęcia na szczeblu unijnym i międzynarodowym dalszych działań w zakresie zarządzania oceanami. Wprawdzie komunikat dotyczy głównie międzynarodowego wymiaru polityki morskiej, niemniej wprowadza także perspektywę lokalną i regionalną, zarówno w odniesieniu do kompetencji, jak i do bezpośredniego oddziaływania terytorialnego oraz stopnia specjalizacji i zależności od oceanu.

16.

Zauważa, że w odniesieniu do działania 1, którym jest usunięcie braków w ramach międzynarodowego zarządzania oceanami w celu poprawy ram prawnych i stworzenia równych warunków działania, istnieją już obszerne ramy prawne na poziomie międzynarodowym obejmujące granice morskie, nawigację, status archipelagu i systemy tranzytu, wyłączne strefy ekonomiczne, jurysdykcję dotyczącą szelfu kontynentalnego, wydobycie z dna morskiego, wytyczne dotyczące eksploatacji, ochronę środowiska morskiego, badania naukowe i rozstrzyganie sporów. W związku z tym przypomina, że istniejące granice administracyjne oraz specyfika kultury i tradycji społeczności lokalnych i regionalnych w Europie powinny być brane pod uwagę przy kształtowaniu polityki zarządzania oceanami.

17.

Uważa, że UE posiada już prężne strategie polityczne w kwestiach dotyczących przepisów w sprawie połowów, planowania przestrzennego obszarów morskich i strategii makroregionalnych. W niektórych państwach członkowskich plany zagospodarowania przestrzennego są ważnym narzędziem politycznym, jeśli chodzi o lokalne planowanie przestrzenne obszarów lądowych i wodnych. Władze lokalne już teraz są odpowiedzialne za planowanie dotyczące obszarów przybrzeżnych i wód terytorialnych. Zaproponowane przez Komisję Europejską procedury zarządzania i ramy prawne nie mogą negatywnie wpływać na narzędzie, jakim są plany zagospodarowania przestrzennego. Głównym wyzwaniem, zarówno na szczeblu UE, jak i przede wszystkim ogólnoświatowym, jest brak kontroli i solidnego mechanizmu wdrażania. Dlatego też poprzez dawanie dobrego przykładu UE jest w stanie wprowadzić wymogi wzajemności i zaoferować zachęty przy negocjowaniu nowych przepisów międzynarodowych ze stronami trzecimi i organizacjami. Ta ogólnoświatowa inicjatywa na rzecz przestrzegania wspomnianych przepisów jest niezbędna, by zapewnić równe warunki działania dla wszystkich krajów, regionów i podmiotów gospodarczych.

18.

Zgadza się w odniesieniu do działania 2, że promowanie regionalnego zarządzania rybołówstwem i współpracy na kluczowych obszarach oceanów celem wyeliminowania regionalnych braków w zarządzaniu poprawi sytuację sektora rybołówstwa w UE oraz pomoże innym w osiągnięciu wysokich standardów obowiązujących w UE.

19.

Wyraża zaniepokojenie faktem, że wytyczne Komisji dotyczące wydobycia z dna morskiego mogłyby oddziaływać jako czynnik zniechęcający do skupienia się na planach efektywnego wykorzystywania zasobów w UE, tym bardziej, że technologia służąca wykorzystywaniu zasobów naturalnych nie została jeszcze sprawdzona i potencjalnie może szkodliwie oddziaływać na środowisko naturalne. Wzywa do koordynacji działań z negocjacjami państw członkowskich na forum Międzynarodowej Organizacji Dna Morskiego.

20.

Zaleca w związku z tym, by UE prowadziła kampanię wśród innych krajów i organizacji oraz tworzyła dla nich zachęty do wprowadzenia europejskiego systemu żółtych i czerwonych kartek jako wzorca zwalczania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów w skali globalnej, obejmującej umieszczenie na czarnej liście i zakazy wywozu będące wynikiem braku zgodności. Komitet wzywa do przyspieszenia obecnych planów dotyczących wprowadzenia elektronicznego narzędzia zarządzania świadectwami połowowymi. Tego rodzaju środki wzmocniłyby przemysł w tych regionach, które ściśle stosują przepisy.

21.

Uważa, że działanie 3 dotyczące poprawy koordynacji i współpracy między organizacjami międzynarodowymi oraz uruchomienia partnerstw oceanicznych na rzecz zarządzania oceanami przyniosą korzyści regionalnym centrom zarządzania morskiego dzięki lepszej współpracy na szczeblu międzynarodowym.

22.

Uważa, że kluczową rolę mogą odgrywać lokalne i regionalne bieguny konkurencyjności i doskonałości, zwłaszcza w dziedzinach o istotnym wymiarze morskim, również w regionach najbardziej oddalonych. Należy je wspierać finansowo w rozwoju międzynarodowych zespołów badawczych i platform transferu technologii, towarzyszących pracom UE w zakresie zarządzania oceanami.

23.

Sprzeciwia się idei tworzenia od podstaw nowych międzynarodowych przepisów i organizacji. Komitet zgadza się z Komisją, że lepiej jest usprawnić obecny system zarządzania i egzekwowania poprzez skupienie się na poprawie efektywności i wzmocnieniu międzynarodowej koordynacji. W związku z tym ważne jest dopilnowanie, aby przed uruchomieniem nowych środków w ramach konkretnych działań (np. poszukiwanie ropy naftowej) właściwie zrozumieć efekt domina w innych obszarach polityki i sektorach (np. rybołówstwo).

24.

W odniesieniu do zarządzania różnorodnością biologiczną na obszarach pozostających poza jurysdykcją krajową, zaleca, by UE poprawiła koordynację z Europejską Agencją Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) (9) i Europejską Agencją Kontroli Rybołówstwa (EFCA), a także ściśle angażowała regiony europejskie w działania na rzecz koordynacji i konsultacji z sąsiednimi regionami europejskimi.

25.

Jest zdania, że zarządzanie oceanami jest częścią wielopoziomowego sprawowania rządów w UE i w związku z tym wymaga łączenia krajowych i unijnych zasobów służących budowaniu zdolności, inspekcjom, egzekwowaniu przepisów, odstraszaniu i ściganiu wszystkich podmiotów naruszających obowiązujące ramy prawne. Wymaga to zaangażowania właściwych władz lokalnych i regionalnych w odniesieniu do działania 4 w zakresie budowania zdolności, gdyż skorzystają na tym bezpośrednio regiony przybrzeżne i morskie pod względem wielu aspektów technicznych i administracyjnych.

26.

Podkreśla, że działanie 5 dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony mórz i oceanów ma decydujące znaczenie dla marynarzy, przedsiębiorstw i operatorów portowych, a także jest kluczowym elementem zwalczania pracy przymusowej i handlu ludźmi. UE powinna w dalszym ciągu sprawować główną jurysdykcję w tej dziedzinie, zapewniając najbardziej kompleksowe ramy prawne dotyczące bezpieczeństwa i ochrony na morzu i w portach. Powinna także wykorzystywać swój znaczący potencjał międzynarodowy, by zachęcać do zawierania wzajemnych uzgodnień w innych częściach świata.

27.

Uważa, że współpraca między władzami krajowymi, Fronteksem, Europejską Agencją Bezpieczeństwa Morskiego i Europejską Agencją Kontroli Rybołówstwa musi przełożyć się na wspólne zdolności w zakresie nadzoru morskiego. W stosownych przypadkach Unia zapewni statki i technologie odpowiadające aktualnemu stanowi wiedzy w celu skutecznego egzekwowania nadzoru.

28.

Uważa, w odniesieniu do działania 6, że konieczne jest wdrożenie porozumienia klimatycznego z Paryża COP 21 w celu łagodzenia szkodliwych skutków zmiany klimatu dla oceanów, wybrzeży i ekosystemów oraz zmniejszenia przyszłych kosztów globalnego ocieplenia i podniesienia się poziomu oceanów. Globalne cele w dziedzinie klimatu wymagają lokalnych środków dostosowawczych, gdyż większość skutków zmiany klimatu wywiera wpływ na poziomie lokalnym. Dlatego też, jak stwierdził niedawno KR (10), władze lokalne i regionalne odgrywają kluczową rolę w przygotowywaniu i wdrażaniu krajowych, unijnych i międzynarodowych ram dotyczących przystosowania się do skutków zmiany klimatu w oceanach na całym świecie. W tym celu należy zapewnić odpowiednie zdolności i wsparcie finansowe wszystkim regionom, w tym regionom najbardziej oddalonym, zważywszy na ich strategiczne położenie na Oceanach Atlantyckim i Indyjskim oraz na Morzu Karaibskim. Ponadto, przestrzeganie porozumienia paryskiego wymaga nie tylko włączenia do zarządzania gospodarką morską środków z zakresu dostosowania do zmiany klimatu, lecz również zrezygnowania z eksploatacji większości dostępnych obecnie paliw kopalnych. Aby zapewnić spójność działania 6, należy je wzmocnić poprzez uwzględnienie środków zapobiegających poszukiwaniu nowych zasobów ropy naftowej w obszarach wrażliwych na morzach europejskich.

29.

Podkreśla, że sektor rybołówstwa w UE odnosi bezpośrednie korzyści z działania 7 dotyczącego zwalczania nielegalnych połowów oraz wzmacniania zrównoważonego zarządzania oceanicznymi zasobami żywności w skali światowej. Wiąże się to ze wzmocnieniem istniejących regionalnych organizacji ds. zarządzania rybołówstwem (RFMO) oraz zapewnienia ich pełnej operacyjności, a Komisja Europejska powinna dysponować lepszym mandatem do negocjowania i wspierania tych organizacji.

30.

Zgadza się, że zgodnie z działaniem 8 powinno się stopniowo zaprzestać udzielania dotacji połowowych, które szkodzą środowisku naturalnemu zarówno w UE, jak i w krajach trzecich. Należy opracować odpowiednie zachęty i środki łagodzące w celu zapewnienia przetrwania społeczności, które w dużej mierze zależą od rybołówstwa, zarówno w UE, jak i poza nią.

31.

Uważa, że działanie 9 dotyczące walki z odpadami morskimi oraz „morzem plastiku” jest jedną z najbardziej istotnych inicjatyw omawianego wniosku. Jest to korzystne bezpośrednio dla turystyki oraz rybołówstwa. Jeżeli ludzkość będzie nadal w takim samym tempie jak obecnie zaśmiecać środowisko tworzywami sztucznymi, w 2050 r. w morzach będzie pływać więcej plastiku niż ryb. Zasadnicze znaczenie mogą mieć aktualne uprawnienia władz lokalnych i regionalnych w dziedzinie gospodarowania odpadami i zapobiegania ich powstawaniu. Władze lokalne i regionalne odgrywają ważną rolę ze względu na swoje możliwości odzysku energii przy spalaniu zebranych tworzyw sztucznych. Obecnie w UE nadal 28 % odpadów trafia na składowiska. Solidne ramy UE w zakresie ochrony środowiska mające zapobiegać powstawaniu odpadów, w tym ewentualny zakaz stosowania w Unii Europejskiej mikroplastików, wymagają właściwego egzekwowania na szczeblu lokalnym i regionalnym, ciągłych inwestycji w coraz czystsze technologie, w tym opracowywania dostosowanych do potrzeb lokalnych i regionalnych strategii zapobiegania powstawaniu odpadów morskich. Powinno to obejmować dalsze postępy na drodze do wspólnego systemu, nie tylko w odniesieniu do portowych urządzeń do odbioru odpadów, ale również do opłat za odbiór odpadów wytwarzanych przez statki i pozostałości ładunku, tak aby zniechęcić statki do zrzucania ich przed wejściem do portu. Choć europejskie władze lokalne i regionalne znajdują się wśród największych emitentów odpadów morskich i odpadów z tworzyw sztucznych, doświadczają one także skutków napływu odpadów spoza UE, co oznacza, że istotna jest współpraca międzynarodowa.

32.

Przyjmuje z zadowoleniem inicjatywę Komisji Europejskiej na rzecz walki z zanieczyszczeniem mórz i oceanów, a w szczególności z odpadami morskimi, zwraca jednak uwagę, że jest to pierwszy krok na drodze do osiągnięcia czystszych oceanów. UE i państwa członkowskie mogą odegrać przywódczą rolę, opracowując wspólny plan na rzecz ostatecznego usunięcia szkodliwych substancji obecnych w morzu, takich jak amunicja, chemikalia i materiały jądrowe. Komitet podkreśla w związku z tym znaczenie projektów pilotażowych, które mogą rozwijać i prezentować europejskie zdolności, technologię i zaangażowanie na rzecz pokoju. Tego rodzaju projekty mogą stanowić zarówno źródło eksportu technologii jak i wiedzy fachowej, którą można wykorzystać w kontaktach z krajami i organizacjami trzecimi jako zachętę do wprowadzenia podobnych działań w innych miejscach.

33.

Jest zdania, że tego rodzaju wspólny plan w sprawie zanieczyszczenia oceanów może także przynieść namacalne korzyści dla regionów nadmorskich i zamieszkujących je społeczności, nie tylko pod względem wiedzy specjalistycznej, wiedzy fachowej oraz zwiększenia zdolności w zakresie ochrony ludności i możliwości operacji poszukiwawczo-ratowniczych, ale również w szerszym zakresie w kategoriach wynikających z tego wzrostu dochodów z turystyki i rybołówstwa, szerzej zakrojonego rozwoju gospodarczego, a także czystszego środowiska i korzyści dla zdrowia, nie tylko w przypadku obszarów przybrzeżnych Europy, ale również sąsiednich regionów oraz całego ekosystemu oceanicznego.

34.

Zauważa, że działanie 10 w zakresie wspierania planowania przestrzennego obszarów morskich (PPOM) na poziomie światowym, w tym dotyczące go ewentualne wytyczne międzynarodowe IOC–UNESCO, są spójne z wcześniejszymi opiniami KR-u, ze szczególnym uwzględnieniem zaawansowanych strategii politycznych UE w dziedzinie planowania przestrzennego obszarów morskich oraz wkładu władz lokalnych i regionalnych. Stwarza to również szanse dla unijnych przedsiębiorstw dotyczące świadczenia powiązanych usług i sprzedawania produktów na całym świecie.

35.

Zgadza się w tym względzie z działaniem 11, które ma na celu osiągnięcie globalnego celu zakładającego objęcie ochroną 10 % obszarów morskich i przybrzeżnych oraz propagowanie skutecznego zarządzania chronionymi obszarami morskimi i egzekwowania związanych z nimi przepisów wdrażania ich koncepcji, aby skutecznie tworzyć „parki oceaniczne”. Aktualne analizy dotyczące podobnych projektów w Australii wskazują na korzyści dla turystyki i rybołówstwa w sąsiadujących regionach, które następnie można uzyskać w innych miejscach, w tym w części europejskich regionów przybrzeżnych. W związku z tym Komitet podkreśla wagę angażowania zainteresowanych podmiotów na poziomie lokalnym w określanie chronionych obszarów morskich i zarządzanie nimi, a także wzmacnianie pozycji tych podmiotów. Niedostateczne wyposażenie morskich obszarów chronionych w zasoby lub ograniczona dostępność danych naukowych mogą stanowić znaczącą przeszkodę dla trwałego rozwoju gospodarczego, np. w dziedzinie energii morskiej, portów i przystani.

36.

Uważa, że w odniesieniu do działania 12 spójna strategia UE w zakresie obserwacji oceanów, krajowych danych dotyczących połowów i rejestrowania informacji na temat środowiska morskiego przyczyni się do rozwoju usług w zakresie danych oraz obserwacji. W tym względzie konieczne jest zintegrowanie i zapewnienie interoperacyjności istniejących unijnych i międzynarodowych platform i mapowania dna oceanicznego i morskiego, takich jak Europejska sieć informacji i obserwacji środowiska morskiego (EMODnet) lub program obserwacji oceanicznych „Copernicus”. Powinno się wspierać takie inicjatywy jak IPBES (globalna platforma i międzyrządowy organ otwarty dla wszystkich państw członkowskich ONZ w celu wzmocnienia powiązań między światem nauki, polityki i wiedzy lokalnej w podejmowaniu decyzji dotyczących różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych), co obejmowałoby opracowywanie nowych narzędzi, takich jak nordycki IPBES, EU MAES (odwzorowanie i ocena usług ekosystemowych oraz ich korzyści) oraz ESMERALDA (poprawa odwzorowania usług ekosystemowych w celu wypracowania polityki i podejmowania decyzji).

37.

Uważa, że połączenie różnych istniejących i przyszłych baz danych tworzy zbiór interdyscyplinarnych danych z zakresu wiedzy o morzu oraz danych służących wielu różnym dziedzinom, takim jak ochrona środowiska, rybołówstwo i akwakultura, pomoc w przypadku katastrof, natychmiastowe reagowanie i działania ratunkowe, kontrola granic i monitorowanie migracji oraz transport. Nie dostrzega potrzeby dalszych baz danych, natomiast uważa, że można byłoby skoordynować już istniejące bazy, tak by były użyteczne dla państw członkowskich.

38.

Podkreśla, że opracowanie zgodnych, rezerwowych i powielających się baz danych oraz gromadzenie wiedzy o morzu i odwzorowywanie oceanów wymaga większych synergii nie tylko między różnymi unijnymi oraz właściwymi instytucjami krajowymi, lecz także z innymi państwami członkowskimi i organizacjami międzynarodowymi, ponieważ wspólne dane muszą być punktem wyjścia do opracowywania wspólnych, transoceanicznych reakcji.

39.

Zaznacza, że wiedza o morzu nie może być jedynie sprawą sektora publicznego. Sektor prywatny, przedsiębiorstwa połowów i transportu morskiego, inżynierii morskiej, telekomunikacji, biotechnologii oraz poszukiwania ropy naftowej i gazu na morzu mogą odgrywać kluczową rolę, jeśli chodzi o gromadzenie i wymianę danych dotyczących środowiska, które zbierane są w trakcie działań prowadzonych na morzu przez wspomniane przedsiębiorstwa. UE i inne podmioty międzynarodowe muszą ułatwiać ten proces i zapewniać zachęty w sposób, który pozwoli na uniknięcie niepotrzebnych obciążeń.

40.

Ponawia swój apel do Komisji Europejskiej, by promowała najlepsze praktyki w zakresie wykorzystania partnerstw publiczno-prywatnych w niebieskiej gospodarce (11). Działania takie powinny uwzględniać potencjał małych i średnich przedsiębiorstw oraz ograniczone zdolności administracyjne niektórych właściwych organów krajowych.

41.

Podkreśla asymetryczne skutki terytorialne wielu wyzwań, przed którymi stoją nasze oceany, co oznacza, że dane morskie dotyczące wielu obszarów polityki powinny być udostępniane władzom lokalnym i regionalnym w sposób zapewniający łatwy dostęp do nich i łatwe korzystanie z nich.

42.

Wzywa, zgodnie ze swoimi wcześniejszymi opiniami w sprawie „niebieskiego wzrostu” (12), do zwiększenia inwestycji w „niebieską” naukę i „niebieskie” innowacje (działanie 13) oraz podkreśla w związku z tym znaczenie kształcenia i kwalifikacji zawodowych marynarzy, rozwijanych w ścisłej współpracy z branżami przemysłu morskiego.

43.

Popiera rozwijanie międzynarodowych partnerstw w dziedzinie badań, innowacji i nauk oceanicznych, które powinny mieć na celu pobudzanie regionów inwestujących w dziedzinie badań morskich i innowacji (działanie 14). Można w tym zakresie wykorzystać europejskie strategie polityczne i programy, takie jak program „Horyzont 2020” oraz EFMR, program LIFE, instrument „Łącząc Europę” i EFRR do rozwijania badań dotyczących oceanów czy partnerstw innowacyjnych, w tym partnerstw z państwami trzecimi.

44.

Uznaje ważną rolę, jaką może odegrać w tej dziedzinie strategia „niebieskiego” wzrostu, i wzywa do wspierania strategicznych inicjatyw na szczeblu lokalnym i regionalnym, do rozpowszechniania dobrych praktyk i udanych projektów oraz do ich wdrażania w innych regionach, ze szczególnym uwzględnieniem badań i innowacji w dziedzinie działalności morskiej i przybrzeżnej.

45.

Jest zdania, że zarządzanie oceanami wywołuje bardzo asymetryczne następstwa dla władz lokalnych i regionalnych, tworząc wyzwania, którym władze te bardzo często nie są w stanie stawić czoła. Jednocześnie zmiany ram regulacyjnych, rybołówstwo lub eksploatacja zasobów naturalnych w innych częściach świata mogą mieć bezpośredni wpływ ekonomiczny lub społeczny na europejskie społeczności przybrzeżne oraz obszary uzależnione w znacznym stopniu od działań związanych z oceanami.

46.

Uważa jednak, że europejskie władze lokalne i regionalne mają do odegrania proaktywną rolę we wdrażaniu zrównoważonych strategii w celu zapobiegania nadmiernym połowom i zanieczyszczeniu mórz, przyczyniając się do wielopoziomowego sprawowania rządów w UE oraz nakłaniając UE i jej państwa członkowskie, których jurysdykcja obejmuje ponad 10 % oceanów na świecie, do dawania przykładu w międzynarodowych negocjacjach dotyczących mórz i oceanów.

47.

Zgodnie z postanowieniami obowiązującego porozumienia międzyinstytucjonalnego i pakietu „Lepsze stanowienie prawa” opowiada się za regularnym przeprowadzaniem przez Komisję, Radę, Parlament Europejski i KR zorganizowanego dialogu na temat zarządzania oceanami w celu wspólnego opracowania nowych inicjatyw politycznych związanych z morzem, w który to dialog czynny wkład wniosą zainteresowani przedstawiciele regionów oraz społeczności przybrzeżnych i morskich UE, w szczególności wysp i regionów najbardziej oddalonych i odizolowanych, lub ich bezpośrednio upoważnieni przedstawiciele. Dialog ten ewentualnie mógłby objąć istniejące fora zainteresowanych stron na temat różnych morskich makroregionalnych strategii UE oraz przedstawicieli regionalnych organizacji ds. zarządzania rybołówstwem.

12.10.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 342/38

1.

Ponad jedna trzecia obywateli Unii mieszka i pracuje w regionach przygranicznych Europy. Granice te mają bezpośredni i pośredni wpływ na ich życie. Współpraca transgraniczna okazała się być najskuteczniejszym narzędziem pokonywania efektu bariery i dzielącej roli granic, jednocząc strefy przygraniczne i podnosząc jakość życia obywateli w regionach przygranicznych.

2.

Europejska współpraca terytorialna odgrywa ważną rolę w eliminowaniu przeszkód stwarzanych przez granice i promowaniu współpracy transgranicznej. W okresie 2014–2020 ponad 10 mld EUR zostanie zainwestowanych we współpracę między regionami, z czego około 6,6 mld EUR trafi do regionów przygranicznych.

3.

Projekty Interreg A przyczyniły się do osiągnięcia wielu namacalnych wyników dla wielu obywateli Unii na bardzo zróżnicowanych terytoriach w całej UE. Ważnym i udanym narzędziem w ramach programów współpracy transgranicznej (1) są projekty oparte na kontaktach międzyludzkich i małe projekty zaprojektowane w celu promowania konwergencji regionów przygranicznych i inicjowania kontaktów międzyludzkich na poziomie najbliższym obywatelowi.

4.

Projekty oparte na kontaktach międzyludzkich i małe projekty można definiować na podstawie ich wielkości, czasu trwania i treści. Małe projekty są zwykle mniejsze niż standardowe duże projekty (np. maksymalna wartość 100 000 EUR (2)). Ich czas trwania także może być ograniczony, a ich głównym celem jest finansowanie inicjatyw w wielu różnych obszarach współpracy transgranicznej o lokalnym oddziaływaniu w dążeniu do wsparcia głównych celów tematycznych programów UE (w tym budowania zaufania, zapewnienia korzystnych warunków ramowych i podejścia oddolnego oraz inicjowania nowych partnerstw). Projekty oparte na kontaktach międzyludzkich są realizowane na małą skalę i koncentrują się przede wszystkim na promowaniu kontaktów i interakcji między ludźmi po różnych stronach granic. Mają one zwykle mniejszy budżet i ograniczony czas trwania. Działania w ramach projektów są realizowane na mniejszych obszarach geograficznych (zwykle na szczeblu euroregionalnym), a podejścia w ramach nich są zazwyczaj ukierunkowane na konkretne miejsce.

5.

Projekty oparte na kontaktach międzyludzkich i małe projekty są realizowane w różnorodnych dziedzinach, takich jak kultura (np. nauka języka sąsiadującego kraju), sport, turystyka, kształcenie i szkolenie zawodowe, gospodarka, nauka, ochrona środowiska i ekologia, opieka zdrowotna, transport i mała infrastruktura (luki transgraniczne), współpraca administracyjna, działania promocyjne itd.

6.

Projekty oparte na kontaktach międzyludzkich i małe projekty są dostępne dla szerokiego zakresu beneficjentów: między innymi gmin, organizacji pozarządowych (różnych typów stowarzyszeń, platform, sieci, fundacji, kościołów itp.), instytucji oświatowych (szkół, ośrodków szkolenia zawodowego i uniwersytetów), instytucji badawczych i instytucji wsparcia biznesowego.

7.

Projekty te były wspierane przez kilka generacji programów współpracy transgranicznej. W obecnym okresie projekty oparte na kontaktach międzyludzkich i małe projekty w ramach 19 programów współpracy transgranicznej (około jednej trzeciej programów) są wspierane przede wszystkim z funduszu małych projektów lub za pomocą podobnych instrumentów (nazywanych czasami mikroprojektami, funduszem dyspozycyjnym lub projektem ramowym na potrzeby wsparcia małych projektów/inicjatyw). Te fundusze małych projektów zwykle przybierają formę „projektu parasolowego”, w ramach którego wdrażanych jest kilka mniejszych podprojektów.

8.

W ujęciu ogólnym finansowanie jest raczej niewielkie – od 1,5 % do 20 % środków przydzielonych na programy (niższe w starych państwach UE, podczas gdy w nowych państwach członkowskich i wzdłuż „starych” granic zewnętrznych zapotrzebowanie jest znacznie wyższe).

9.

Niezależne badania dotyczące współpracy transgranicznej oraz wszystkie dotychczasowe oceny Interreg (3) potwierdzają, że w programach Interreg A najlepsze pod względem jakościowym rezultaty nie są osiągane przede wszystkim w ramach projektów przewodnich, ale sukcesy determinowane są raczej przez różnorodność prawdziwie transgranicznych projektów odpowiadających na potrzeby charakterystyczne dla danego regionu, bezpośrednio angażujących obywateli, organy lokalne i organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Dosyć często zarządzanie tymi programami Interreg A (podprogramami) jest zdecentralizowane. Od początku inicjatywy Interreg (1990 r.) programy o najlepszych wynikach oceny były często programami zarządzanymi w sposób zdecentralizowany, z których wiele obejmowało wsparcie na rzecz projektów opartych na kontaktach międzyludzkich i małych projektów.

10.

Pomimo swojego pozytywnego oddziaływania projekty te napotykają pewne poważne trudności. Nie opierają się one na rozporządzeniach, a większe projekty są często preferowane przez instytucje zarządzające jako bardziej opłacalne (wyższe koszty administracyjne projektów opartych na kontaktach międzyludzkich) i charakteryzujące się mierzalnym oddziaływaniem. Trudno jest także powiązać miękkie skutki takich projektów ze wskaźnikami związanymi ze strategią „UE 2020” na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego (brak metodyki i odpowiednich wskaźników oceny).

11.

Głównym celem niniejszej opinii jest zapewnienie opartego na dowodach wykazu korzyści i wartości dodanej takich projektów oraz ich zdecentralizowanego wdrażania w ramach euroregionów i podobnych struktur takich jak EUWT; zapewnienie zaleceń dotyczących ich dalszego uproszczenia; oraz na koniec przedstawienie konkretnych wniosków dotyczących przyszłych programów współpracy transgranicznej, zapewniając wkład w debatę na temat przyszłości polityki spójności po 2020 r.

12.

Uważa, że projekty oparte na kontaktach międzyludzkich i małe projekty charakteryzują się zasadniczo bardzo dużą europejską wartością dodaną, a także zapewniają istotny wkład w ogólny cel programów współpracy transgranicznej dzięki pokonywaniu przeszkód stwarzanych przez granice oraz integrowaniu stref przygranicznych i ich obywateli. Należy podkreślić następujące szczególne korzyści takich projektów:

13.

Dostrzega jednak korzyści dla rozszerzonych partnerstw tam, gdzie kwalifikujące się terytorium jest większe, lecz ma świadomość ewentualnego negatywnego wpływu: trudniej jest odzwierciedlić w ramach programów szczególne potrzeby różnych części większego terytorium. Występuje tendencja do wspierania większych projektów, a wsparcie to staje się mniej dostępne dla lokalnych/regionalnych podmiotów.

14.

Sugeruje, że zarządzanie zdecentralizowane takimi programami, na przykład poprzez promowanie podprogramów oraz umożliwienie finansowania małych projektów i projektów opartych na kontaktach międzyludzkich, jest wobec tej tendencji najlepszym rozwiązaniem, dzięki któremu programy będą bliższe obywatelom.

15.

Wskazuje korzyści płynące z funduszy małych projektów (lub podobnych instrumentów finansujących projekty oparte na kontaktach międzyludzkich i małe projekty) zarządzanych w zdecentralizowany sposób:

16.

Zdaje sobie sprawę, że takie podejście może prowadzić do stosunkowo wyższych kosztów administracyjnych. Należy podkreślić, że oprócz zwykłego administrowania projektem ma miejsce wiele innych działań (np. podnoszenie świadomości, doradztwo dotyczące przygotowania, wdrażania i rachunkowości). Bez takiego zdecentralizowanego nadzoru i podejścia oddolnego trudno jest zrealizować te projekty.

17.

Zauważa, że korzyści ze zdecentralizowanego wdrażania projektów opartych na kontaktach międzyludzkich i małych projektów są osiągane w największym stopniu dzięki zaangażowaniu euroregionów i podobnych struktur transgranicznych (4). Mogą one także przybierać prawną formę EUWT, które są bardzo odpowiednie do pełnienia takiej roli.

18.

Zaleca, by w celu zapewnienia udanego wdrażania struktury te posiadały znaczne doświadczenie we współpracy transgranicznej na szczeblu lokalnym i regionalnym. Powinny one:

19.

Podkreśla, że aby zachować wartość dodaną projektów opartych na kontaktach międzyludzkich i małych projektów oraz ich zarządzania zdecentralizowanego, projekty te i procedury muszą być bardzo proste.

20.

Wskazuje, że stanowisko KR-u zostało wyrażone w opinii pt. Uproszczenie europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych z perspektywy władz lokalnych i regionalnych  (7). Zalecenia dotyczące współpracy transgranicznej, takie jak usunięcie Europejskiej współpracy terytorialnej z obszaru stosowania zasad pomocy państwa lub bardziej elastyczne podejście do wdrażania celów tematycznych strategii „UE 2020”, mają jeszcze większe znaczenie dla projektów opartych na kontaktach międzyludzkich i małych projektów.

21.

Stanowi, że prostsze procedury muszą być proporcjonalne do mających zastosowanie kwot, zarówno w odniesieniu do zarządzania tymi projektami (administracja, zarządzanie finansowe, mechanizmy kontroli itd.), jak i grup docelowych (ograniczenie obciążenia administracyjnego, informacje wstępne ukierunkowane na grupę docelową, stosowanie zasady jednorazowości (8)). Te prostsze procedury muszą być stosowane na wszystkich etapach cyklu projektowego.

22.

Zaleca, by podczas kontroli, monitorowania i audytu koniecznie skupiać się w większym stopniu na treści i rezultatach, a nie tylko na procesach.

23.

Zwraca się do wszystkich szczebli zarządzania dzielonego o aktywowanie i wykorzystanie odpowiednich uproszczonych opcji kosztów jako głównego podejścia w odniesieniu do projektów opartych na kontaktach międzyludzkich i małych projektów. Pomimo koniecznej kontroli finansowania publicznego KR wzywa do promowania stosowania zasady jednorazowości, płatności ryczałtowych, stawek ryczałtowych i uproszczonych zestawień kosztów (np. standardowych kosztów jednostkowych) w odniesieniu do rachunkowości dotyczącej tych projektów.

24.

Uważa, że w świetle obecnej sytuacji w UE (rosnący nacjonalizm, wyjście Zjednoczonego Królestwa z UE, kryzys migracyjny, trudności gospodarcze i walutowe) istnieje niewątpliwie coraz silniejsza potrzeba informowania o szczególnych korzyściach i wartości dodanej działań UE. Współpraca transgraniczna, a w szczególności projekty oparte na kontaktach międzyludzkich i małe projekty, stanowią jedne z najbardziej namacalnych przykładów takich szczególnych korzyści i wartości dodanej w codziennym życiu obywateli. Unijne środki finansowe przynoszą tutaj pozytywne skutki w prawdziwym życiu obywateli, a także w odniesieniu do ich perspektyw i sposobie postrzegania kwestii.

25.

Sugeruje, by wszystkie podmioty podjęły wysiłki w celu zwiększenia widoczności rezultatów i korzyści takich projektów – nie tyle w regionach przygranicznych, gdzie są one oczywiste, ale na szczeblu krajowym (państw członkowskich) i europejskim (instytucji UE), na których podejmowane są decyzje dotyczące polityki spójności. Niniejsza opinia wraz z broszurą zawierającą konkretne przykłady projektów ma na celu zapewnienie wkładu w te wysiłki. Przekazywanie informacji na temat tych rezultatów może także ułatwić Dzień Europejskiej Współpracy.

26.

Dostrzega potrzebę wdrożenia szczególnej metodyki w celu oceny funduszy małych projektów (i podobnych instrumentów) wspierających projekty oparte na kontaktach międzyludzkich i małe projekty. Biorąc pod uwagę „miękki” charakter projektów opartych na kontaktach międzyludzkich, oczywiste jest, że standardowe wskaźniki wyników nie są odpowiednie do przeprowadzania takich ocen (np. w celu pomiaru poziomu zaufania lub przezwyciężenia uprzedzeń). Sugeruje się tutaj, że sam fakt, iż ma miejsce współpraca transgraniczna między obywatelami a instytucjami regionów przygranicznych, stanowi pozytywny rezultat (podobny do rosnącej liczby studentów studiujących za granicą dzięki programowi Erasmus). Liczba uczestniczących obywateli i współpracujących partnerów powinna być wystarczająca. Małe projekty będą się przyczyniać do wskaźników danego priorytetu inwestycyjnego, lecz również w przypadku małych projektów, które nie są całkowicie oparte na kontaktach międzyludzkich, należy uwzględnić aspekt współpracujących partnerów i liczby osób aktywnie zaangażowanych we współpracę transgraniczną, gdyż tworzy to zdolności takich partnerów do dalszego rozwijania takiej współpracy w przyszłości. Rozszerza to zakres działań kierowanych przez UE, z podejściem ukierunkowanym na konkretny obszar i skupiających się na obywatelach, którzy stają się podmiotami zaangażowanymi w budowanie Europy w miejscu realizacji projektu. Bardzo często umiejętności zawodowe i międzykulturowe nabyte przez członków zespołów ds. projektów transgranicznych są cenniejsze niż sam rezultat projektu (inwestycje na małą skalę).

27.

Zaleca, by projekty oparte na kontaktach międzyludzkich i małe projekty bazowały na rozporządzeniach regulujących unijne wsparcie dla współpracy transgranicznej jako prawomocnym instrumencie w programach współpracy transgranicznej, oraz wzywa Komisję do ustanowienia koniecznych przepisów we wniosku dotyczącym kolejnej generacji rozporządzeń.

28.

Zaleca także, by Komisja zachęcała do włączania projektów opartych na kontaktach międzyludzkich i małych projektów do programów współpracy transgranicznej, w szczególności jeśli istnieje zapotrzebowanie na takie projekty na szczeblu lokalnym i regionalnym. Należy zapewnić wystarczające przydzielone środki w celu zaspokojenia tego oddolnego zapotrzebowania. Należy zwrócić szczególną uwagę na granice, na które wpływ będzie miało wyjście Zjednoczonego Królestwa z UE (9). Należy tu znaleźć rozwiązania na potrzeby dalszej współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi oraz innymi partnerami ze Zjednoczonego Królestwa.

29.

Wskazuje, że pełne korzyści z takich projektów można osiągnąć dzięki zarządzaniu zdecentralizowanemu za pośrednictwem funduszy małych projektów lub wszelkich podobnych instrumentów bądź bezpośrednio przez komitety sterujące na miejscu. Zasadnicze znaczenie ma zapewnienie, by każdy region przygraniczny mógł swobodnie korzystać z istniejących instrumentów i procedur, które były skuteczne przez wiele lat, tak aby zagwarantować ciągłość takiego finansowania wraz z ogólnym celem, jakim jest utrzymanie bliskości programów względem obywateli;

30.

Zaleca, by euroregiony lub podobne struktury i EUWT stanowiły ramy gwarantujące zdecentralizowane wdrażanie projektów opartych na kontaktach międzyludzkich i małych projektów, zapewniając ich ciągłość i uwzględniając już istniejące role takich struktur (np. odbiorców „projektów parasolowych”), które okazały się być użyteczne. W strefach przygranicznych, gdzie struktury takie nie istnieją, należy wspierać ich tworzenie lub znaleźć inne odpowiednie rozwiązania respektujące w jak największym stopniu zasady, o których mowa powyżej.

31.

Podkreśla, że aby zachować wartość dodaną i korzyści projektów opartych na kontaktach międzyludzkich i małych projektów, projekty te oraz zarządzanie nimi powinny być jak najprostsze. Należy położyć większy nacisk na treść, a nie na procedury oraz należy preferować uproszczone opcje kosztów.

32.

Zwraca uwagę, że projekty oparte na kontaktach międzyludzkich często łączą partnerów ze służb publicznych lub półpublicznych i łagodzą wpływ różnic w zakresie regulacji i finansowania między organizacjami w różnych państwach członkowskich. Niemniej jednak poza tymczasowym finansowaniem powinna istnieć możliwość kontynuacji udanych projektów opartych na kontaktach międzyludzkich dzięki funduszom strukturalnym. W kolejnym okresie programowania należy dołożyć więcej starań na rzecz przybliżenia ustawodawcom krajowym doświadczeń regionów przygranicznych. Państwa członkowskie powinny porozumieć się w kwestiach granicznych celu zmniejszenia skutków granicznych wynikających z krajowych regulacji i finansowania.

33.

Wzywa państwa członkowskie, Komisję i Parlament Europejski do wzięcia pod uwagę tych szczególnych zaleceń oraz uwzględnienia wszystkich koniecznych przepisów na potrzeby ich wdrożenia podczas przygotowywania wniosków ustawodawczych dla kolejnej generacji programów współpracy transgranicznej, organizowania tych programów oraz ich pomyślnego wdrażania. Zapewni to wyraźne odczuwanie korzyści płynących z integracji europejskiej przez obywateli regionów przygranicznych Europy.

12.10.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 342/43

1.

Przychylnie ocenia komunikat Komisji Europejskiej „Przyszli liderzy Europy: inicjatywa na rzecz przedsiębiorstw typu start-up i przedsiębiorstw scale-up” jako rozwinięcie i rozszerzenie zakresu programu „Small Business Act”. Jednocześnie zwraca się do Komisji o aktualizację programu „Small Business Act” i utrzymanie jego jednorodnego charakteru.

2.

Podziela wyrażone w treści komunikatu obawy dotyczące negatywnego wpływu utrzymującej się nadmiernej fragmentacji jednolitego rynku, w tym jednolitego rynku cyfrowego, na potencjał wzrostu przedsiębiorstw typu start-up i scale-up.

3.

Przypomina o swoim pełnym poparciu dla działań ukierunkowanych na rozwój innowacyjnej przedsiębiorczości i na likwidowanie barier ograniczających możliwości jej rozwoju.

4.

Zwraca uwagę na fakt, iż przedsiębiorstwa typu start-up i scale-up zazwyczaj uwzględniają elastyczne formy zatrudnienia, w tym: pracę na odległość, ruchomy czas pracy, wypożyczanie i leasing pracowniczy, kontraktowanie, work- i job-sharing. Kiedy formy te zostają przedstawione jako rzeczywista możliwość dla pracownika, mogą pozytywnie wpływać na godzenie obowiązków związanych z życiem rodzinnym i zawodowym i przyczyniać się do zaradzenia problemowi długotrwałego bezrobocia.

5.

Podkreśla, że partnerska współpraca europejskich, krajowych, regionalnych i lokalnych organów publicznych ma ogromne znaczenie dla tworzenia warunków sprzyjających rozszerzaniu skali działalności start-upów.

6.

Apeluje do Komisji o działania własne służące inspirowaniu państw członkowskich, aby wszystkie szczeble edukacji ekonomicznej i pozaekonomicznej traktowały w większym zakresie o problematyce kreatywności, przedsiębiorczości, ekonomii i finansach.

7.

Podkreśla rolę osiągnięć regionów i miast w napędzanym innowacjami rozwoju gospodarki światowej ze względu na ich zdolność elastycznej adaptacji do zmieniających się uwarunkowań rynkowych, technologicznych i kulturowych.

8.

Zaznacza, iż wsparcie podmiotów innowacyjnych o szczególnie wysokiej dynamice wzrostu przenosi się na inne podmioty rynkowe. Wraz z obecnym kierunkiem prac na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym, ekonomii społecznej i konsumpcji współdzielonej (1) działania pomocowe i ułatwienia prawne będą przyczyniać się poprzez synergię do rozwoju całych społeczeństw.

9.

Podkreśla, iż kluczowe znaczenie będą miały te działania, które doprowadzą do większego powiązania strategii sektorowych, łącząc świat nauki, biznes i władze publiczne wszystkich szczebli tak, aby realizowane cele miały wspólny mianownik.

10.

Podkreśla, iż różnorodność i niestabilność prawa w ramach państw członkowskich UE okazuje się być jednym z kluczowych problemów ograniczających ekspansję europejskich przedsiębiorstw typu start-up (2).

11.

Zachęca Komisję do podjęcia próby wypracowania jednoznacznych definicji start-upu i scale-upu oraz dalszego upraszczania rozwiązań prawnych dotyczących MŚP.

12.

Zgadza się z dotychczasową linią analityczną, stworzoną w ramach programu „Horyzont 2020” (dotyczącą możliwości korzystania z zaleceń eksperckich) oraz aktywności Europejskiego Obserwatorium Klastrów i Zmian w Przemyśle.

13.

Proponuje zweryfikować zestaw narzędzi i miar po 3 cyklach pomiarowych tak, by nie tylko gromadzono dane poglądowe o start-upach i scale-upach, ale również rozwijano badania o aspekty jakościowe, które ułatwią definiowanie występujących problemów.

14.

Przyjmuje z zadowoleniem fakt, że środki programu COSME są w dużej mierze ukierunkowane na wspieranie przedsiębiorstw typu start-up oraz typu scale-up, co jest zgodne z priorytetami polityki Komisji Europejskiej w ramach strategii jednolitego rynku.

15.

Wyraża zaniepokojenie wolnym tempem prac ukierunkowanych na usunięcie fragmentacji systemów podatkowych, w szczególności systemów podatku od wartości dodanej (VAT) funkcjonujących w 28 państwach członkowskich UE. Fragmentacja utrudnia rozwój i handel transgraniczny MŚP, w szczególności przedsiębiorstwom typu start-up.

16.

Proponuje Komisji wprowadzenie dodatkowych środków wspierających przedsiębiorstwa typu start-up w tworzeniu i późniejszej realizacji strategii ochrony praw własności intelektualnej.

17.

Dostrzega problem nieskutecznych i nadmiernie długich postępowań prowadzonych w państwach członkowskich UE w sprawach niewypłacalności przedsiębiorców, co pozbawiania wielu uczciwych, a nadmiernie zadłużonych przedsiębiorców drugiej szansy.

18.

Z zadowoleniem przyjmuje wniosek z dnia 22 listopada 2016 r. (COM(2016) 723) dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej ram prawnych restrukturyzacji zapobiegawczej, drugiej szansy i środków zwiększających skuteczność postępowań restrukturyzacyjnych, upadłościowych i w zakresie umorzenia oraz zmieniającej dyrektywę 2012/30/UE – którego celem jest ograniczenie kluczowych barier wynikających z różnic w ramach państw członkowskich w zakresie restrukturyzacji i upadłości oraz hamujących swobodny przepływ kapitału. Jest jednak zaniepokojony faktem, że we wniosku ograniczono się do aspektów finansowych, a pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach zakwalifikowano jako wierzycieli z tego samego tytułu co banki lub inni właściciele kapitału oraz że naprawę przedsiębiorstwa przedstawiono wyłącznie jako finansową reorganizację z udziałem zainteresowanych stron.

19.

Za przekonującą uznaje argumentację Komisji w kwestii uzyskania wartości dodanej z wprowadzenia proponowanych rozwiązań prawnych na szczeblu UE i stąd też wniosek dotyczący dyrektywy uznaje za zgodny z zasadą pomocniczości. Z tego samego też powodu uznaje wniosek do dyrektywy za zgodny z zasadą proporcjonalności.

20.

Wyraża przy tym obawę, iż ten instrument legislacyjny, z uwagi na brak bieżącej możliwości harmonizacji systemów prawnych państw członkowskich w zakresie postępowania upadłościowego, nie przyczyni się w sposób wymierny do zwiększenia liczby przedsiębiorstw typu start-up, które utrzymają się na rynku dłużej niż przez okres 2–3 lat.

21.

Przypomina o przyjęciu 20 maja 2015 r. przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej rozporządzenia (UE) 2015/848 w sprawie postępowania upadłościowego w poszczególnych państwach członkowskich i popiera podejście, zgodnie z którym postępowanie upadłościowe nie powinno być dłużej traktowane jako likwidacja, lecz jako instrument chroniący zasoby przedsiębiorstwa – w tym prawo do pracy jego pracowników – oraz, w miarę możliwości, zapewniający dalsze jego istnienie. Z zadowoleniem przyjmuje również ustanowienie, do czerwca 2019 r., cyfrowego systemu wzajemnie połączonych rejestrów postępowań upadłościowych, utworzonych w każdym z państw członkowskich i dostępnych bezpłatnie za pośrednictwem europejskiego portalu „e-Sprawiedliwość”. Niemniej zwraca uwagę na fakt, iż wskazane jest dodatkowe wsparcie na rzecz specjalizacji sędziów i profesjonalizacji zarządców ustanowionych w ramach postępowania.

22.

Z zadowoleniem przyjmuje rezolucję ustawodawczą Parlamentu Europejskiego z 5 kwietnia 2017 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie funduszy rynku pieniężnego (COM(2013) 615) i propozycję ustanowienia nowej kategorii funduszy rynku pieniężnego (FRP) – FRP o niskiej zmienności wartości aktywów netto, zaprojektowanych specjalnie do zastosowania w odniesieniu do małych przedsiębiorstw w gospodarce realnej.

23.

Wzywa władze publiczne szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego do inicjowania, bądź aktywnego angażowania się w:

24.

Uznaje potrzebę ułatwiania działalności przedsiębiorstw typu start-up będących małymi i średnimi przedsiębiorstwami na jednolitym rynku europejskim, w szczególności poprzez określenie odpowiednich progów w odniesieniu do zwolnienia na poziomie państw członkowskich z wymogów związanych z reorganizacją lub ponowną rejestracją.

25.

Zachęca Komisję do podjęcia prac na rzecz stworzenia podstaw wizy startupowej oraz katalogu warunków umożliwiającego bezpieczne i korzystne przyjęcie wykwalifikowanego kapitału intelektualnego oraz finansowego z państw trzecich, który może przyczynić się do rozwoju gospodarki Unii Europejskiej.

26.

Z zadowoleniem przyjmuje wysiłki podejmowane przez Komisję w celu poprawy dostępu do rynków zamówień publicznych dla przedsiębiorstw typu start-up i scale-up i podkreśla konieczność ścisłego monitorowania procesu transpozycji i wdrożenia dyrektywy 2014/24/UE w sprawie zamówień publicznych na szczeblu państw członkowskich, aby zapewnić, by państwa członkowskie w pełni wykorzystały istniejące przepisy w celu poprawy dostępu do rynków zamówień publicznych dla MŚP.

27.

Przychylnie odnosi się do pomysłu ustanowienia brokerów innowacji, odpowiedzialnych za tworzenie sieci nabywców zainteresowanych innowacyjnymi zamówieniami publicznymi, powiązanie ich z innowacyjnymi przedsiębiorstwami i udzielanie pomocy takim przedsiębiorstwom w uzyskaniu dostępu do kapitału wysokiego ryzyka.

28.

Pochwala proponowane zmiany w programie „Horyzont 2020”, ukierunkowane na wsparcie oddolnego i międzysektorowego podejścia oraz surowych innowacji, które charakteryzuje przełomowe znaczenie społeczne i duży potencjał wzrostu.

29.

Z zadowoleniem przyjmuje dalsze wzmocnienie Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości (EEN) poprzez rozszerzenie zakresu usług o wyspecjalizowane doradztwo w zakresie zwiększania skali działalności gospodarczej, informowania o przepisach krajowych i europejskich, możliwości pozyskania finansowania, nawiązywania partnerstw i sposobu uzyskania dostępu do transgranicznych zamówień publicznych.

30.

Podkreśla, jak ważne jest, by regionalne oddziały sieci EEN budowały silne, oparte na współpracy powiązania z lokalnymi inkubatorami przedsiębiorczości, akceleratorami i parkami naukowo-technologicznymi, ponieważ instytucje te, będąc na co dzień blisko start-upów, dobrze znają ich realne problemy i potrzeby.

31.

Podkreśla, iż deklarowana przez Komisję intensyfikacja działań na rzecz tworzenia powiązań pomiędzy klastrami, lokalnymi i regionalnymi ekosystemami przedsiębiorczości, w szczególności w zakresie wyszukiwania i kojarzenia ze sobą inwestorów, dużych przedsiębiorstw, tworzenia sieci kontaktów wśród lokalnych decydentów, powinna być rozszerzana o sieciowanie przedsiębiorstw typu start-up z ośrodkami naukowymi jako potencjalnymi dostarczycielami innowacyjnych rozwiązań technologicznych i nietechnologicznych.

32.

Wzywa Komisję do wprowadzenia środków wsparcia ukierunkowanych na stworzenie ośrodków stymulujących innowacyjne przedsiębiorstwa, pomagających i towarzyszących przedsiębiorcy na początkowych etapach rozpoczynania działalności, wzmacniających jego umiejętności zarządzania, ułatwiających uzyskanie finansowania z alternatywnych źródeł, podpisanie umów z przedsiębiorstwami będącymi „lokomotywami rozwoju”, wsparcie dla internacjonalizacji itp.

33.

Zwraca uwagę na pogłębiającą się lukę technologiczną pomiędzy regionami metropolitalnymi a regionami słabiej rozwiniętymi i peryferyjnymi. W związku z tym proponuje Komisji podjęcie działań wspierających sieciowanie przodujących regionów z tymi, których gospodarki oparte są na sektorze rolniczym.

34.

Choć nadal pozostaje wiele do zrobienia, z zadowoleniem przyjmuje postępy czynione w zakresie przedsiębiorczości w słabiej rozwiniętych regionach. Proponuje Komisji dalsze wspieranie inicjatyw mających na celu promowanie ducha przedsiębiorczości w tych regionach, a także rozważenie wdrożenia innych środków, np. instrumentu dedykowanego sieciowaniu projektów.

35.

Podkreśla, iż wysoce pożądane byłyby dodatkowe działania ukierunkowane na wzmacnianie i sieciowanie aktorów działających na rzecz przedsiębiorczości w tradycyjnych sektorach gospodarki (w tym w sektorze rzemiosła, sektorze kultury i sektorze kreatywnym), regionach wiejskich i peryferyjnych oraz strefach podmiejskich.

36.

Przychylnie odnosi się do pomysłu Komisji utworzenia europejskiej platformy służącej do nawiązywania kontaktów przez start-upy z potencjalnymi partnerami (równolegle do istniejących platform publicznych i prywatnych). Narzędzie to wzmocniłoby proces rozbudowy sieci ekosystemów przedsiębiorczości i klastrów w Europie.

37.

Pozytywnie ocenia planowany kierunek działania Komisji w tym obszarze (wyznaczonym w inicjatywach „Koalicja na rzecz umiejętności cyfrowych i zatrudnienia”, „Plan działania na rzecz współpracy sektorowej w zakresie umiejętności”, „Duży zbiór danych”).

38.

Popiera inicjatywę rozszerzenia programu „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców tak, aby obejmował on inkubatory i przedsiębiorców na rynkach międzynarodowych;

39.

Wyraża zaniepokojenie tym, że komunikat, który dotyka niezwykle obszernej problematyki, zbyt powierzchownie odnosi się do planowanych działań i uwzględnia wybiórczo przyszłe działania (pominięto np. informacje o programie centrów innowacji cyfrowych, digital innovation hubs, oraz tylko hasłowo zaproponowano powołanie Europejskiej Rady Innowacji, nie definiując zasad jej działania).

40.

Wzywa Komisję do przedłożenia bardziej szczegółowych informacji o przewidywanych kompetencjach tejże rady i jej umocowaniu legislacyjnym.

41.

Stwierdza, iż kluczowym czynnikiem determinującym jakość pracy Europejskiej Rady Innowacji jest zapewnienie odpowiedniej reprezentacji środowisk biznesu i jego otoczenia, naukowych i władz publicznych w jej składzie.

42.

Zachęca Komisję Europejską do przygotowania analizy możliwości wsparcia samorządów w powoływaniu zespołów złożonych z przedstawicieli biznesu, doświadczonych osób, które pomagałyby w rozwoju przedsiębiorczości oraz przedsiębiorstw typu start-up i scale-up na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego.

43.

Podkreśla ważną rolę, jaką odgrywają i będą odgrywały władze regionalne i lokalne, środowisko akademickie i sami przedsiębiorcy (czyli tzw. triple helix) w propagowaniu ducha przedsiębiorczości, budowie kultury nauki i innowacji w europejskich regionach oraz w budowie silnych, regionalnych ekosystemów przedsiębiorczości.

44.

Apeluje do Komisji o włączenie władz regionalnych i lokalnych w planowaną analizę wzajemnej oceny zasad i praktyk państw członkowskich w odniesieniu do przedsiębiorstw typu start-up i scale-up. Władze lokalne i regionalne są najbliżej lokalnych przedsiębiorców i warto skorzystać z ich dużej wiedzy o lokalnych środowiskach biznesowych.

45.

Uważa, że ze względu na jednolity rynek cyfrowy konkurencja przyjmie nowy wymiar i że każdy region będzie musiał się skonfrontować z innymi europejskimi graczami, którzy będą korzystać z tej samej podstawy prawnej. Jest to zatem okazja dla przedsiębiorstw typu start-up, które nie miały dotąd dużych możliwości umiędzynarodowienia i uzyskania dostępu do nowych rynków transgranicznych.

46.

Zaznacza, iż sięganie przez przedsiębiorstwa typu start-up i scale-up po rozwiązania innowacyjne i niestandardowe sprawia, że efekty ich wdrożenia można przewidzieć tylko w ograniczonym stopniu. To zaś utrudnia pozyskanie środków z regularnych programów.

47.

Zaleca Komisji rozluźnienie systemu finansowania, tak by był elastyczniejszy w stosunku do innowacyjnych pomysłów, i zachęcanie podmiotów dystrybuujących finansowanie środkami europejskimi do większej uwagi przy doborze ekspertów.

48.

Pozytywnie ocenia pomysł Komisji dotyczący utworzenia europejskiego funduszu funduszy venture capital, który ma szansę zmniejszyć fragmentację rynku funduszy typu VC w UE.

49.

Proponuje rozpoczęcie analiz nad możliwościami uruchomienia lokalnych VC w samorządach.

50.

Zachęca Komisję do wsparcia zróżnicowania źródeł finansowania, gdyż fundusze venture capital i private equity, a także anioły biznesu są jeszcze mało rozwinięte w Europie.

51.

Z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący zwiększenia budżetu COSME i, pod warunkiem że nie zostaną przesunięte żadne środki z instrumentu „Łącząc Europę” czy programu „Horyzont 2020”, zasadniczo z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący zwiększenia budżetu EFIS, co pozwala na dodatkowe finansowanie MŚP na etapie rozpoczynania działalności i zwiększania skali. W szczególności potrzebne jest ułatwianie integracji i partnerstw między MŚP a przedsiębiorstwami typu start-up.

52.

Pozytywnie ocenia kierunek działań Komisji w celu stworzenia dodatkowych zachęt do finansowania kapitałem wysokiego ryzyka poprzez np. udostępnienie gwarancji publicznych funduszom prywatnym czy samorządowym przy pozyskiwaniu finansowania dłużnego, jako że może się to przyczynić do wzrostu liczby inwestycji kapitałowych i inwestycji w instrumenty dłużne przedsiębiorstw typu start-up i scale-up.

53.

Zachęca do opracowania na szczeblu UE programu wsparcia pozafinansowego start-upów i scale-upów, który ułatwi eksplorację nowych rynków, przyczyniając się do wzrostu liczby miejsc pracy i dalszego rozwoju innowacji na terenie UE.

54.

Uważa za konieczne, by za pomocą środków wsparcia finansowego i podatkowego rozbudować uporządkowany europejski ekosystem sprzyjający inwestycjom, z myślą o przyciągnięciu do innowacyjnych przedsiębiorstw prywatnych inwestycji i zachęcaniu do nich, tak aby umożliwić tym przedsiębiorstwom rozwój i prosperowanie w jak najlepszych warunkach gospodarczych i finansowych oraz osiągnięcie wysokiego poziomu konkurencyjności. W związku z tym szczególną uwagę należy zwrócić na promowanie alternatywnych źródeł finansowania (kapitał wysokiego ryzyka, pożyczki partycypacyjne, gwarancje itp.). Konieczne jest przy tym rzeczywiste uproszczenie mechanizmów wdrażania instrumentów finansowych współfinansowanych z funduszy strukturalnych.

55.

Zwraca uwagę na intensywny rozwój platform finansowania społecznościowego jako alternatywnego źródła finansowania innowacyjnych rozwiązań tworzonych przez start-upy.

56.

Wzywa Komisję do dokonania analizy szans i zagrożeń wynikających z finansowania społecznościowego dla europejskiej społeczności, w szczególności tych dotyczących bezpośrednio inwestorów, którzy mogą mieć nierówny dostęp do informacji i być słabiej przygotowani do tego rodzaju transakcji w porównaniu z profesjonalnymi inwestorami.

57.

Zaznacza, iż właściwie skonstruowane ramy prawne regulujące funkcjonowanie platform finansowania społecznościowego na obszarze UE pozwolą w pełni wykorzystać tkwiący w tym źródle potencjał. Ich integralną część powinny stanowić standardy zapewniające ochronę interesów inwestorów.

58.

Popiera umocnienie inicjatywy Startup Europe i poszerzenie jej zakresu poza sektor ICT i internetowe przedsiębiorstwa typu start-up. W tym zakresie zaleca ponadto dalsze uproszczenie w celu coraz łatwiejszego i skuteczniejszego ukierunkowywania przedsiębiorstw typu start-up, które chcą skorzystać z licznych możliwości związanych z europejskimi programami.

59.

Zachęca KE do przyjęcia strategii względem innowacyjnych inicjatyw biznesowych o profilu społecznym, wpływających na jakość życia, opierającej się na dotychczasowych dziedzinach szczególnego zainteresowania, takich jak np. srebrna gospodarka, przedsiębiorczość społeczna, model triple helix, tak by system zachęt wspierał oddolną aktywność i kreatywność społeczną.

60.

Zwraca uwagę na potencjał występujący we współpracy start-upów i scale-upów z dużymi przedsiębiorstwami. Należy wykorzystać dobre praktyki z regionów UE, w których współpraca prowadzi do synergii między przedsiębiorstwami o różnej wielkości i z różnych branż.

61.

Przyjmuje z zadowoleniem zapewnienie Komisji o uruchomieniu platformy na rzecz eliminacji wyzwań społecznych.

62.

Zwraca uwagę, iż dodatkową wartość mogłoby stanowić powiązanie takiej platformy z systemem zamówień publicznych, co mogłoby przełożyć się na dynamikę wzrostu przedsiębiorstw społecznych. Wymagane byłoby jednak większe rozluźnienie systemu, tak by problem mógł być rozwiązany w sposób kreatywny, czyli najlepszy z punktu widzenia ostatecznych beneficjentów, a nie w sposób przewidywalny pod kątem systemowych wskaźników.

12.10.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 342/51

1.

Podkreśla, że MŚP, jako główna siła napędowa Europy w zakresie tworzenia wzrostu gospodarczego i miejsc pracy, potrzebują prostego, jasnego, spójnego i stabilnego pod względem prawnym środowiska regulacyjnego oraz otoczenia gospodarczego opartego na odpowiednim poziomie publicznego i prywatnego potencjału inwestycyjnego.

2.

Zwraca uwagę na nieproporcjonalny wpływ obciążeń administracyjnych na MŚP, zważywszy że względne koszty przestrzegania przepisów w obszarach takich jak opodatkowanie czy też obowiązki sprawozdawcze są wyższe dla MŚP w porównaniu z większymi przedsiębiorstwami.

3.

W związku z tym zdecydowanie podkreśla konieczność uczynienia europejskiego otoczenia regulacyjnego bardziej przyjaznym dla MŚP poprzez wyeliminowanie na wszystkich poziomach przeszkód utrudniających tworzenie i wzrost przedsiębiorstw.

4.

Odnotowuje postępy osiągnięte w ramach programu „Small Business Act” dla Europy (SBA) z 2008 r. (1), przeglądu „Small Business Act” z 2011 r. (2) oraz planu działania z 2013 r. na rzecz przedsiębiorczości do 2020 r. (3).

5.

Ponownie deklaruje poparcie dla wyznaczonego przez Komisję celu dotyczącego złagodzenia obowiązków w zakresie rejestracji i sprawozdawczości VAT w ramach strategii jednolitego rynku, które wyraził wcześniej w opinii w sprawie usprawniania jednolitego rynku (4). Niemniej ubolewa, że władze lokalne i regionalne nie zostały formalnie skonsultowane w celu pełnego uwzględnienia ich obaw – np. dotyczących potrzeb MŚP w regionach transgranicznych.

6.

Podkreśla ciągłą potrzebę prowadzenia spójnej, widocznej i aktualnej europejskiej polityki wobec MŚP, ukierunkowanej na wyniki i wdrażanie, wykorzystującej i wzmacniającej poprzednie inicjatywy i uwzględniającej zasadę „najpierw myśl na małą skalę” na wszystkich poziomach sprawowania rządów i w ramach wszystkich polityk.

7.

W związku z tym ponawia apel o zmieniony i wzmocniony program „Small Business Act” i nadanie większej roli regionom i miastom we wdrażaniu zasad tego programu. Potwierdza zaangażowanie na rzecz propagowania wdrażania „Small Business Act” za pośrednictwem swojego projektu „Europejski Region Przedsiębiorczości”.

8.

Odnotowuje, że sieć pełnomocników ds. MŚP działa jako główny łącznik między Komisją Europejską a decydentami krajowymi, i wzywa Komisję do formalnego i systematycznego włączania regionalnych i lokalnych pełnomocników ds. MŚP do tej sieci.

9.

Uznaje, że w UE istnieje zasadniczo przyjazne dla MŚP otoczenie regulacyjne, podkreśla jednak, że utrzymują się różnice pod względem czasu trwania, kosztów i liczby procedur wymaganych do założenia firmy. Wzywa państwa członkowskie, by dostosowały swoje odpowiednie przepisy do regulacji osiągających najlepsze wyniki, przy zachowaniu zasady pomocniczości i po zbadaniu zasadności takiego kroku. Zwraca uwagę, że dobre praktyki, takie jak między innymi Iniciativa Lisboa, która umożliwia założenie przedsiębiorstwa w ciągu 36 minut, mogą być źródłem inspiracji w tym względzie.

10.

Podkreśla rolę klastrów w pomaganiu małym przedsiębiorstwom zwiększyć swą skalę za pomocą badań rynku i analiz, tworzenia innowacji oraz kwalifikacji i zaleca ukierunkowanie wsparcia dla tych działań za pośrednictwem programów takich jak COSME.

11.

Zwraca uwagę na wyniki seminarium Komisji ECON pt. „Inteligentne regulacje – inteligentny wzrost”, które odbyło się w Seggaubergu w Styrii, oraz na późniejszy dialog obywatelski, które wskazują na potrzebę osiągnięcia konkretnych rezultatów poprzez nowe i innowacyjne podejścia.

12.

Uwypukla znaczenie uwzględniania zasady „najpierw myśl na małą skalę” we wszystkich unijnych strategiach politycznych i w całym procesie decyzyjnym. Ponadto apeluje, by kryteria oceny skutków w większym stopniu uwzględniały MŚP i by systematyczniej brano pod uwagę terytorialne oddziaływanie przepisów.

13.

Podkreśla, że nakładające się i sprzeczne przepisy w różnych unijnych strategiach politycznych, takich jak strategia regionalna i polityka w zakresie pomocy państwa, zamówień publicznych i ochrony środowiska – a także pewne zderzenie interesów pomiędzy wspieraniem klastrów a zasadami dotyczącymi konkurencji i przestrzegania przepisów – w niewspółmiernym stopniu dotykają MŚP.

14.

Wyraża zaniepokojenie utrudnieniami powodowanymi niespójnymi i sprzecznymi definicjami stosowanymi w politykach sektorowych UE, na przykład oddzielnymi zbiorami zasad związanych z zamówieniami, polityką regionalną i polityką w zakresie konkurencji (5) bądź różnymi definicjami innowacji stosowanymi w polityce regionalnej i polityce konkurencji (6).

15.

Jest przekonany, że nie można zmniejszyć obarczania MŚP obowiązkami sprawozdawczymi poprzez uproszczenie jednego aktu ustawodawczego. W związku z tym zwraca się do Komisji i państw członkowskich o przyjęcie całościowego podejścia opartego na wszechstronnej ocenie wszystkich obowiązków sprawozdawczych spoczywających na MŚP.

16.

Sugeruje, by zbadać możliwości zmniejszenia obciążenia MŚP poprzez działania takie jak: stworzenie progu, poniżej którego przedsiębiorstwa mogłyby dostarczać mniej informacji, ograniczenie liczby obowiązkowych kwestionariuszy i unikanie tworzenia nowych kwestionariuszy, na przykład dzięki włączeniu informacji statystycznych do już dostępnych danych.

17.

Wyraża zadowolenie, że w nowej generacji unijnych umów o wolnym handlu mają być zawarte rozdziały poświęcone MŚP, aby ułatwić, w szczególności właśnie tym firmom, dostęp do innych rynków, między innymi poprzez zwiększenie pewności prawa, obniżenie lub zniesienie barier pozataryfowych, rozszerzenie procedury przetargowej, w ramach której udziela się zamówienia najlepszemu oferentowi, i wzmocnienie ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej. Zwraca w tym kontekście uwagę na swoją opinię w sprawie TTIP z dnia 12 lutego 2015 r.

18.

Z zadowoleniem przyjmuje starania zmierzające do zmniejszenia nakładanych na MŚP obciążeń w ramach Programu lepszego stanowienia prawa, programu REFIT i Porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa (IIA).

19.

Ponownie daje wyraz zaniepokojeniu, wyrażonemu w opinii w sprawie programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) (7), tym, że ani demokratycznie wybrani przedstawiciele władz lokalnych i regionalnych, ani KR, jako ich instytucjonalna reprezentacja, nie są uwzględnieni w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym w sprawie lepszego stanowienia prawa, pomimo uprawnień i znaczenia przypisanego im w Traktacie z Lizbony.

20.

Z zadowoleniem przyjmuje włączenie zasad lepszego stanowienia prawa do całego cyklu kształtowania polityki, a także rozszerzenie ocen skutków na Parlament i Radę. Ubolewa, że ani Parlament, ani Rada nie zobowiązały się w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym w sprawie lepszego stanowienia prawa do systematycznego przeprowadzania ocen skutków.

21.

Podkreśla, że wprowadzanie poprawek lub dodatkowych przepisów na późniejszych etapach procesu legislacyjnego lub podczas transpozycji dyrektyw UE przez państwa członkowskie powinno iść w parze ze zobowiązaniem się do przeprowadzania ocen skutków w celu zapobiegania praktyce nadmiernie rygorystycznego wdrażania i zadbania o to, by związany z REFIT-em element danego przepisu nie uległ rozwodnieniu.

22.

Uznaje znaczenie konsultacji z zainteresowanymi stronami podczas przygotowywania wniosków legislacyjnych, zauważa jednak, że już po przeprowadzeniu konsultacji podmioty, które wniosły weń wkład, mogą zastanawiać się, w jakim stopniu uwzględniono ich troski. Wobec tego zaleca włączenie przedstawicieli władz lokalnych i regionalnych do Rady ds. Ocen Skutków w celu umożliwienia im dodatkowej kontroli wniosków Komisji.

23.

Podkreśla, że nie należy mylić instytucjonalnej roli KR-u w platformie REFIT z rolą innych uczestniczących w niej zainteresowanych stron, i uważa w związku z tym, że przedstawiciele komisji KR-u powinni móc wspierać przedstawicieli KR-u w platformie poprzez udział w jej spotkaniach dotyczących kwestii związanych z kompetencjami poszczególnych komisji.

24.

Zobowiązuje się do uwzględniania zasad lepszego stanowienia prawa w swoich własnych pracach i do wykorzystywania specjalistycznej wiedzy odpowiednich komisji tematycznych przy wydawaniu opinii w sprawach mających wpływ na MŚP.

25.

Zauważa, że prace platformy REFIT koncentrują się przede wszystkim na konkretnych kwestiach wchodzących w zakres prawodawstwa UE, które mogą zostać ulepszone bez gruntownej modyfikacji całego aktu prawnego. Jest zdania, że ta wąska koncentracja powinna zostać uzupełniona o bardziej ambitne podejście ukierunkowane na wprowadzanie do ram regulacyjnych UE strukturalnych ulepszeń w średniej perspektywie.

26.

Uważa, że jako konkretne priorytety inteligentnych regulacji dla MŚP można wskazać dostęp tych ostatnich do zamówień publicznych i przepisy dotyczące VAT i opodatkowania. Dostrzega także jasną potrzebę podjęcia działań na rzecz dostępu MŚP do jednolitego rynku i finansowania, udzielania MŚP wsparcia z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych i osiągnięcia lepszej równowagi między potrzebami MŚP a ochroną pracy, konsumentów i środowiska naturalnego.

27.

Z zadowoleniem przyjmuje uproszczenie europejskiego prawa zamówień publicznych za sprawą nowych dyrektyw w sprawie zamówień publicznych i jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia (8). Wzywa państwa członkowskie do zapewnienia pełnego wdrożenia i prawidłowego stosowania systemu uproszczonego europejskiego prawa zamówień publicznych.

28.

Zwraca uwagę na istotną rolę władz lokalnych i regionalnych w zapewnianiu dostępu MŚP do zamówień publicznych i uważa w związku z tym, że zmniejszenie przeszkód w dostępie MŚP do zamówień ma szczególne znaczenie dla regionów i miast.