21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/1

(1)

W dniu 10 marca 2009 r. Rada zbadała zaktualizowany program stabilności na lata 2008–2012 przedstawiony przez Finlandię.

(2)

Podstawy fińskiej gospodarki oraz krajowy sektor finansowy są wprawdzie zdrowe, lecz produkcja mocno nastawionych na eksport krajowych branż gospodarki poważnie ucierpiała w następstwie światowego kryzysu. Gospodarstwa domowe skorzystają wprawdzie w latach 2009 i 2010 na dużych podwyżkach płac, cięciach podatkowych i niższej inflacji, ale zaufanie konsumentów i podmiotów gospodarczych znacznie spadło, co wstrzymuje spożycie i inwestycje prywatne. W śródokresowej prognozie opublikowanej przez służby Komisji w styczniu 2009 roku przewiduje się, że w 2009 roku PKB zmniejszy się o ponad 1 %, a stopniowa poprawa koniunktury nastąpi w roku 2010, wraz ze spodziewaną stabilizacją na rynkach światowych. Mimo iż gospodarka szybko wchodzi w recesję, dochody podatkowe generalnie utrzymały się w 2008 roku na dość stabilnym poziomie, co odzwierciedla odporność rynku pracy (zwłaszcza w pierwszym półroczu) oraz silny wzrost dochodów osobistych. Oczekuje się, że w 2008 roku nadwyżka sektora instytucji rządowych i samorządowych osiągnie 4,5 % PKB. W sytuacji, gdy załamanie gospodarcze w 2009 roku spowodowane jest kryzysem popytu zewnętrznego i zaufania, chociaż oczekuje się, że podstawy fińskiej gospodarki pozostaną generalnie zdrowe, w programie zaplanowano na 2009 roku znaczny bodziec budżetowy na rzecz podtrzymania popytu krajowego celem utrzymania zatrudnienia przez okres recesji.

(3)

Scenariusz makroekonomiczny będący podstawą programu przewiduje, że wzrost realnego PKB obniży się z poziomu 2,6 % w 2008 roku do 0,6 % w roku 2009, a następnie umocni się do poziomu wynoszącego nieco ponad 2 % w pozostałych latach okresu objętego programem. Wobec szybkiego pogarszania się perspektyw makroekonomicznych w ostatnich miesiącach (2) wydaje się obecnie, że ten sfinalizowany w listopadzie 2008 roku (3) scenariusz oparty jest na wyraźnie optymistycznych założeniach dotyczących wzrostu gospodarczego, zwłaszcza jeśli chodzi o rok 2009. Według najnowszych szacunków rządu, zawartych w pakiecie stymulacyjnym i w związanym z nim wniosku w sprawie budżetu uzupełniającego z dnia 30 stycznia 2009 r., PKB zmniejszy się w 2009 roku o ponad 2 %. Zawarte w programie przewidywania dotyczące kształtowania się inflacji są generalnie realistyczne.

(4)

W prognozie służb Komisji nadwyżkę sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2008 roku oszacowano na 4,5 % PKB, podczas gdy w poprzedniej zaktualizowanej wersji programu stabilności zakładano, że wyniesie ona 3,7 % PKB. Lepszy od planowanego wynik można w znacznej mierze wytłumaczyć przeniesieniem z roku poprzedniego, w którym wzrost gospodarczy i dochody podatkowe były wyższe od oczekiwanych. Również zmiana sposobu księgowania dochodów z tytułu własności uzyskiwanych z aktywów funduszy ubezpieczeń społecznych przyczyniła się do skorygowania nadwyżki w górę o prawie 0,4 % PKB.

(5)

W programie przewiduje się, że w 2009 roku nadwyżka sektora instytucji rządowych i samorządowych spadnie o 2,3 punktu procentowego do poziomu 2,1 % PKB, co jest zasadniczo zgodne z przewidywaniami zawartymi w śródokresowej prognozie służb Komisji (2,0 % PKB). Mierząc pogorszenie salda strukturalnego w ujęciu rok do roku, zgodnie z obliczeniami przeprowadzonymi przez służby Komisji na podstawie informacji przedstawionych w programie, ocenia się, że kurs polityki budżetowej będzie ekspansywny na poziomie około 1 % PKB. Szacuje się, że wpływ automatycznych mechanizmów stabilizacyjnych spowoduje zmniejszenie nadwyżki budżetowej w 2009 roku o dodatkowe 1,5 % PKB. Przewidywania dotyczące kursu polityki budżetowej zasadniczo pokrywają się z wielkością zapowiedzianego w programie rządowego pakietu stymulacyjnego, która w 2009 roku wyniesie łącznie 1,2 % PKB. Ponad trzy czwarte z tej kwoty przeznaczone zostanie na sfinansowanie obniżki podatków celem wsparcia siły nabywczej konsumentów. Obniżki te służą też realizacji długoterminowego celu rządu, jakim jest zmniejszenie obecnie stosunkowo wysokiego poziomu obciążeń podatkowych związanych z zatrudnieniem i zwiększenie zachęt do podejmowania zatrudnienia. Wielkość pozostałej części środków stymulacyjnych uwzględnionych w aktualizacji programu jest stosunkowo ograniczona i wynosi około 0,3 % PKB. Środki te przeznaczone będą na różne inwestycje infrastrukturalne oraz na zabezpieczenie finansowania dla przedsiębiorstw. W dniu 30 stycznia 2009 r. rząd ogłosił dodatkowy pakiet stymulacyjny obejmujący zestaw różnorodnych środków na rzecz pobudzenia inwestycji infrastrukturalnych i mieszkaniowych (przede wszystkim celem utrzymania zatrudnienia), zwiększenia środków na edukację i badania naukowe oraz zmniejszenia kosztów pracy przez obniżenie składek na ubezpieczenia społeczne płaconych przez pracodawców. Szacuje się, że koszty budżetowe realizacji tych dodatkowych środków w 2009 roku wyniosą 0,5 % PKB, co oczywiście nie jest uwzględnione w celu zapisanym w programie (4).

(6)

Podobnie jak w poprzednim programie przyjęto, że średniookresowym celem Finlandii w odniesieniu do sytuacji budżetowej jest nadwyżka sektora instytucji rządowych i samorządowych w wysokości 2 % PKB w kategoriach strukturalnych (tj. salda w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne, po skorygowaniu o działania jednorazowe i tymczasowe). W programie przewiduje się, że nadwyżka nominalna, nadwyżka pierwotna oraz nadwyżka strukturalna zmniejszą się znacznie w latach 2009 i 2010, natomiast w kolejnych latach ustabilizują się. Szacuje się, że w końcowych latach okresu objętego programem nadwyżka strukturalna, obliczana zgodnie ze wspólnie przyjętą metodą, utrzyma się na niezmienionym poziomie 1,5 % PKB, czyli nieco poniżej średniookresowego celu budżetowego. Pogorszenie się salda nominalnego w latach 2008–2012 jest skutkiem spadku wskaźnika dochodów o około 2 % PKB, przede wszystkim w związku z planowanymi cięciami podatkowymi, przy jednoczesnym zwiększeniu wskaźnika wydatków o 1,5 % PKB. Aktualizacja programu nie zawiera informacji o środkach mających przynieść oszczędności budżetowe w latach po okresie spowolnienia.

(7)

Ze względu na fakt, że scenariusz makroekonomiczny oparty jest na wyraźnie optymistycznych założeniach dotyczących wzrostu gospodarczego, wyniki budżetowe mogą być gorsze niż przewidziano w programie. Ryzyko związane z prognozami budżetowymi nieco łagodzi jednak oczekiwanie, że niektóre z najważniejszych składników podstawy opodatkowania (mianowicie spożycie prywatne oraz dochody gospodarstw domowych) wykażą się większą odpornością na kurczenie się gospodarki spowodowane gwałtownym spadkiem popytu zewnętrznego.

(8)

Długoterminowy wpływ na budżet związany ze starzeniem się społeczeństwa jest wprawdzie wyższy niż średnia UE, jednak wprowadzenie reform systemu emerytalnego przyczyniło się do ograniczenia przewidywanego w nadchodzących dziesięcioleciach wzrostu wydatków na świadczenia emerytalne. Przedstawiona w programie sytuacja budżetowa w 2008 roku, z dużą nadwyżką strukturalną, w znacznym stopniu przyczynia się do skompensowania długoterminowego wpływu starzenia się społeczeństwa na budżet, a znaczne aktywa zgromadzone w publicznych programach emerytalnych pomogą częściowo sfinansować wzrost wydatków na świadczenia emerytalne. Przewidywany w programie rozwój sytuacji budżetowej może jednak wpłynąć negatywnie na stabilność finansów publicznych. Utrzymanie wysokich nadwyżek nominalnych w perspektywie średnioterminowej i wprowadzenie stosownych reform strukturalnych przyczyniłoby się do zmniejszenia zagrożeń dla stabilności finansów publicznych, które obecnie kształtują się na niskim poziomie.

(9)

Istniejące ramy budżetowe dla rządu centralnego sprawdziły się w ostatnich latach jako wiarygodne narzędzie zapobiegające przekraczaniu pułapu wydatków. W ostatnich latach Finlandia realizowała także różne reformy strukturalne mające na celu poprawę jakości finansów publicznych i ograniczenie długoterminowej presji na wydatki.

(10)

W reakcji na kryzys finansowy rząd Finlandii przyjął środki mające ustabilizować rynki finansowe. Środki te umożliwiają bankom komercyjnym skorzystanie z wysokich gwarancji kredytowych (maksymalna wysokość około 25 % PKB) oraz z inwestycji kapitałowych Skarbu Państwa (maksymalna wysokość około 3 % PKB). Podwojono również do kwoty 50 000 EUR górną granicę wartości gwarantowanych depozytów. Jednak faktyczne wykorzystanie funduszy państwowych może okazać się niewielkie, biorąc pod uwagę fakt, że fiński sektor finansowy jawi się jako względnie mniej dotknięty skutkami światowego kryzysu.

(11)

Zgodnie z europejskim planem naprawy gospodarczej zatwierdzonym w grudniu przez Radę Europejską Finlandia przyjęła na 2009 rok szereg budżetowych środków stymulacyjnych, które uznaje się za zasadniczo adekwatną reakcję na spowolnienie gospodarcze. W związku z dobrą wyjściową sytuacją budżetową i solidnymi podstawami gospodarki przewidziane w programie środki stymulacyjne oraz najnowsze środki ogłoszone w styczniu 2009 roku wydają się właściwe, pod warunkiem że podjęte zostaną również działania na rzecz zapewnienia oszczędności w finansach publicznych w średniej perspektywie, celem zapewnienia długoterminowej stabilności finansów publicznych. Pakiet stymulacyjny jest zasadniczo zgodny z ogólnymi założeniami europejskiego planu naprawy gospodarczej. Środki te wprowadzane są we właściwym czasie, w większości wchodząc w życie z początkiem 2009 roku, i wydają się być skierowane na rozwiązanie wewnętrznych problemów gospodarczych kraju. W odróżnieniu od ogólnych założeń planu najważniejszą część budżetowego pakietu stymulacyjnego stanowią trwałe cięcia podatkowe, których nie planuje się wycofywać. Można to uznać za częściowo uzasadnione, biorąc pod uwagę znaczną swobodę, jaką zapewniają finanse publiczne, oraz długoterminowe cele rządu w zakresie polityki podatkowej. Środki służące walce z obecnym kryzysem gospodarczym skoncentrowane są na podtrzymaniu globalnego popytu i zatrudnienia oraz na wzmocnieniu konkurencyjności. Środki te związane są ze średniookresowym programem reform dla Finlandii, poddanym przeglądowi przez Komisję w dniu 28 stycznia 2009 r. W szczególności środki mające na celu pobudzenie inwestycji służą także poprawie efektywności energetycznej, a obniżki podatków pobudzają popyt na pracę i jej podaż.

(12)

Wnosząc z pogorszenia się salda strukturalnego o około 1 punkt procentowy rocznie w latach 2009 i 2010, przyjęty na te lata kurs polityki budżetowej wydaje się ekspansywny. W latach kolejnych w programie przewiduje się neutralny kurs polityki budżetowej. Przewidziany w programie kurs polityki budżetowej wydaje się zasadniczo zgodny z paktem stabilności i wzrostu, należycie uwzględniając budżetowe środki stymulacyjne w okresie recesji oraz powrót do kursu neutralnego po przewidywanym powrocie gospodarki do tempa wzrostu zbliżonego do szacowanego potencjału wzrostu. Pod koniec okresu objętego programem kurs polityki budżetowej zapewni duży margines bezpieczeństwa chroniący przed przekroczeniem progu deficytu wynoszącego 3 % PKB.

(13)

Co do wymagań dotyczących danych określonych w kodeksie postępowania dotyczącym programów stabilności i konwergencji, w programie zanotowano brak pewnych danych obowiązkowych i opcjonalnych (5).

(i)

realizacji polityki budżetowej na rok 2009, jak planowano zgodnie z europejskim planem naprawy gospodarczej w ramach paktu stabilności i wzrostu;

(ii)

odwrócenia niekorzystnego wpływu budżetowych środków stymulacyjnych na budżet przez powrót do celu średniookresowego i wprowadzenie stosownych reform strukturalnych w celu utrzymania długoterminowej stabilności finansów publicznych.

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/6

(1)

W dniu10 marca 2009 r. Rada zbadała zaktualizowany program stabilności Irlandii (2) na lata 2008–2013.

(2)

Po ponad dekadzie silnego wzrostu gospodarczego, który w coraz większej mierze napędzany był rosnącym popytem krajowym, obecnie Irlandia przechodzi poważną recesję. Ten stan wywołała znacząca korekta na rynku nieruchomości, a następnie recesja objęła inne sektory gospodarki, do czego przyczynił się światowy kryzys finansowy i recesja w krajach będących głównymi partnerami handlowymi Irlandii.

Doprowadziło to także do bardzo znaczącego pogorszenia finansów publicznych (przy czym saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych, które w 2007 r. wykazywało nieznaczną nadwyżkę, w 2008 r. zamknęło się deficytem na poziomie 6,3 % PKB). Z tego względu władze podjęły środki konsolidacji — różnie rozłożone w czasie — poczynając od połowy roku 2008. W tym kontekście podjęto również środki mające na celu wzmocnienie siły nabywczej i wspieranie systematycznego dostosowywania na rynku nieruchomości, przy jednoczesnej zmianie priorytetów w obszarze inwestycji publicznych na kluczowe projekty. Kluczowym wyzwaniem na nadchodzące lata jest wdrożenie wiarygodnej i zrównoważonej strategii konsolidacji budżetowej w celu przywrócenia zaufania na rynkach przy jednoczesnym przekierowaniu zasobów z sektora budownictwa do sektorów bardziej produktywnych oraz w celu odzyskania konkurencyjności poprzez środki wzmacniające wzrost wydajności pracy i poprzez odpowiednie strategie polityczne w obszarze wynagrodzeń. Utrzymujące się osłabienie sektora finansowego może utrudnić proces dostosowania w perspektywie krótkoterminowej i stanowić dalsze obciążenie dla finansów publicznych. Innym ważnym wyzwaniem jest reforma systemu emerytalnego w celu poprawy stabilności finansów publicznych w perspektywie długoterminowej.

(3)

Scenariusz makroekonomiczny będący podstawą programu przewiduje, że po spadku realnego PKB o 1,4 % w 2008 r. nastąpi dalsze jego obniżenie o 4,0 % w 2009 r. i 0,9 % w 2010 r.; natomiast wzrost umocni się do poziomu wynoszącego średnio 2,9 % w pozostałych latach okresu objętego programem. Na podstawie dostępnych obecnie informacji (3) te założenia dotyczące wzrostu wydają się zasadniczo wiarygodne dla okresu do 2010 r. W odniesieniu do okresu po 2011 r. przewidywania dotyczące wzrostu gospodarczego wydają się dość optymistyczne. Przedstawione w programie prognozy dotyczące inflacji wydają się realistyczne. Podobnie rzecz się ma z przewidywaniami dla deficytu zewnętrznego i konkurencyjności.

(4)

W śródokresowej prognozie służb Komisji ze stycznia 2009 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2008 r. oszacowano na 6,3 % PKB, natomiast w poprzedniej aktualizacji programu stabilności zakładano, że wyniesie on 0,9 % PKB (4). Ten znacznie gorszy niż przewidywano wynik odzwierciedla istotny spadek wpływów podatkowych oraz przekraczanie wydatków (5). Cele dotyczące dochodów z podatków nie zostały zrealizowane w związku z trwałą utratą dochodów powiązanych z ożywieniem na rynku mieszkaniowym i ogólnie niższą od spodziewanej aktywnością gospodarczą. Wprawdzie w lipcu 2008 r. podjęto pewne środki w celu ograniczenia wzrostu wydatków, jednak ich wzrost był wyższy od planowanego, zwłaszcza w przypadku transferów socjalnych, wydatków z tytułu odsetek i inwestycji publicznych. Transfery socjalne spełniają swoją rolę automatycznych stabilizatorów, co znajduje odbicie w wyższych wydatkach powiązanych z bezrobociem.

(5)

Zakłada się, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych zwiększy się do 9,5 % PKB w 2009 r., głównie wskutek załamania gospodarczego. Rząd przeprowadził uznaniowe zmniejszenie wydatków o blisko 3 % PKB. Przyjęto zarazem pakiet środków na poziomie 0,5 % PKB zapewniających wsparcie gospodarki w reakcji na recesję. Razem oznaczają one ogólne zmniejszenie wydatków o ok. 2,5 % PKB. Obejmuje ono pakiet ogłoszony w dodatku, jednak ponieważ nie podano bliższych informacji nie został on uwzględniony w śródokresowej prognozie służb Komisji. Komisja szacuje, że może on spowodować w roku 2009 oszczędności wynoszące 0,8 % PKB — nieco poniżej 1 % PKB zapowiedzianego przez rząd (6). Mimo zmniejszenia wydatków szacuje się, że deficyt strukturalny (zgodnie z obliczeniami przeprowadzonymi przez służby Komisji na podstawie informacji przedstawionych w programie) zwiększy się o około 2 punkty procentowe PKB w związku z obecnym dostosowaniem na rynku nieruchomości, trudnościami w odpowiednio szybkim zmniejszeniu wzrostu wydatków w reakcji na zmienione warunki gospodarcze oraz znaczną korektę potencjalnego wzrostu w dół.

(6)

Rządowa strategia budżetowa w średnim okresie ma przyczynić się do obniżenia deficytu nominalnego po poziomu poniżej 3 % PKB wartości referencyjnej do roku 2013. Deficyt zacząłby się obniżać w 2010 r., a następnie jeszcze szybciej zmniejszać, począwszy od roku 2011. W programie nie zawarto żadnych wskazówek co do tego, kiedy miałby zostać zrealizowany cel średniookresowy (7). Wprawdzie ogłoszono, że począwszy od 2010 r., realizowany będzie roczny cel dotyczący konsolidacji, przy czym łącznie działania będą opiewały na około 7 % PKB w ujęciu nominalnym, jednak nie określono konkretnych środków. Zgodnie z orientacyjnymi prognozami zawartymi w dodatku realizowana będzie strategia konsolidacji głównie opartej na wydatkach. W okresie objętych programem wskaźnik dochodów ma się nieznacznie zwiększyć (o 0,75 punktu procentowego PKB), natomiast wskaźnik wydatków pierwotnych ma wyraźnie się obniżyć (o około 5,25 punktu procentowego, w szczególności w obszarze transferów socjalnych i spożycia publicznego. Przewiduje się, że wydatki z tytułu odsetek jako procent PKB trzykrotnie się zwiększą do poziomu 3,5 % PKB. Czynniki, takie jak szybki wzrost deficytu, zmniejszający się nominalny PKB oraz znacząca korekta przepływów kapitału w 2008 r. w powiązaniu z celowym budowaniem rezerw płynności, powodują podwojenie wskaźnika zadłużenia w latach 2007–2009 oraz przekroczenie wartości referencyjnej wynoszącej 60 %, począwszy od 2010 r.

(7)

Wyniki budżetowe mogą być gorsze w całym okresie objętym programem. Po pierwsze, znaczące zagrożenia wynikają z braku informacji o planowanej strategii konsolidacji po roku 2009, w szczególności w odniesieniu do ścieżki kształtowania się wydatków i dochodów, zwłaszcza w kontekście znaczenia, jakie ma ograniczenie wydatków (8). Po drugie, przewidywania dotyczące wzrostu zawarte w scenariuszu gospodarczym mogą się okazać optymistyczne, zwłaszcza w późniejszych latach programu. W świetle zagrożeń dla realizacji celów dotyczących deficytu ewolucja wskaźnika zadłużenia może również okazać się mniej korzystna niż przewidywana w programie. Ponadto istnieją konkretne zagrożenia w odniesieniu do zobowiązań warunkowych wynikające z kryzysu finansowego, w szczególności z możliwymi kolejnymi operacjami dokapitalizowania banków (długi) oraz z rządowymi gwarancjami na rzecz banków (deficyt i zadłużenie, w przypadku gdy będzie konieczne skorzystanie z takich gwarancji).

(8)

Długoterminowy wpływ starzenia się społeczeństwa na budżet w Irlandii jest znacznie powyżej średniej UE, co wynika głównie ze stosunkowo dużego prognozowanego wzrostu wydatków na emerytury w nadchodzących dekadach. Zgodnie z oceną zamieszczoną w programie sytuacja budżetowa w 2008 r., która jest dużo gorsza niż wyjściowa sytuacja z poprzedniego programu, potęguje wpływ starzenia się społeczeństwa na budżet, zwiększając niestabilność. Jeżeli sytuacja budżetowa na 2009 r. przewidywana w śródokresowej prognozie służb Komisji zostałaby uznana za punkt wyjścia, niestabilność byłaby znacznie większa. Wprawdzie gromadzone są aktywa w ramach krajowego funduszu rezerw emerytalnych (National Pension Reserve Fund) w celu wcześniejszego sfinansowania części przyszłych wydatków emerytalnych, jednak przewiduje się, że zadłużenie brutto przekroczy w okresie objętym programem wartość referencyjną określoną w Traktacie. Obniżenie wysokiego deficytu pierwotnego w perspektywie średniookresowej, jak przewiduje się w programie, i wdrożenie reform w celu ograniczenia znaczącego wzrostu wydatków związanych ze starzeniem się społeczeństwa przyczyniłoby się do zmniejszenia wysokiego ryzyka dla stabilności finansów publicznych. Wspomniane powyżej zagrożenia związane z wdrożonymi przez Irlandię programami stabilizacji sektora finansowego mogą mieć potencjalnie negatywny wpływ na długoterminową stabilność finansów publicznych, głównie z racji ich wpływu na dług publiczny, jeżeli koszty udostępnionych przez rząd środków nie zostaną w przyszłości w pełni odzyskane.

(9)

Średniookresowe ramy budżetowe Irlandii mają kilka słabych punktów. W szczególności cele budżetowe na lata późniejsze niż ujęte w budżecie, zwłaszcza poziomy wydatków, mogą być zmieniane w kolejnych budżetach. Jak pokazują ostatnie doświadczenia, utrudnia to decydentom, w obliczu (ciągle przybywających) dodatkowych dochodów, utrzymanie ostrożnego kursu polityki budżetowej. Jednocześnie może to też ograniczyć ich zdolność do wiarygodnego zaangażowania na rzecz realizacji strategii konsolidacji w trudnych czasach. Kwestii tych nie podjęto wprawdzie bezpośrednio w programie, jednak rząd utworzył Komisję ds. Opodatkowania oraz „Specjalną Grupę Kontroli ds. Wydatków i Zatrudnienia w Służbie Publicznej” (ang. Special Review Group on Public Service Expenditure and Numbers), które mają wydawać zalecenia dotyczące odpowiednio poprawy systemu opodatkowania i programów wydatków publicznych. Oczekuje się, że na przestrzeni 2009 r. grupy te przedstawią swoje sprawozdania, a władze ogłosiły, że zalecenia zostaną wzięte pod uwagę w procesie decyzyjnym dotyczącym budżetu na 2010 r. i budżetów na kolejne lata.

(10)

Irlandia przyjęła szereg środków mających chronić stabilność sektora finansowego. Podniesiono ustawowy pułap w systemie gwarantowania depozytów do kwoty 100 000 EUR na deponenta. Ustanowiono gwarancje dla uczestniczących banków na szacunkową kwotę 400 mld EUR. W grudniu ogłoszono program dokapitalizowania obejmujący kwotę 10 mld EUR (5 % PKB) dla trzech głównych banków, przy czym planuje się, że program ten zostanie przynajmniej częściowo sfinansowany z krajowego funduszu rezerw emerytalnych. Jednak później jeden z odnośnych banków został przejęty na własność publiczną. Dokapitalizowanie (7 mld EUR zapowiedziane 11 lutego w odniesieniu do pozostałych dwóch banków) ma zostać pokryte z krajowego funduszu rezerw emerytalnych (National Pension Reserve Fund) i przyszłych składek na ten fundusz.

(11)

W świetle wysokiego deficytu i wyraźnie zwiększającego się zadłużenia polityka budżetowa w roku 2009 polega na ogólnej konsolidacji budżetu, zgodnie z „Europejskim planem naprawy gospodarczej” przyjętym w grudniu 2008 r. przez Radę Europejską. Ponadto zgodnie z tym planem Irlandia przyjęła szereg środków służących wsparciu aktywności gospodarczej i wzmocnieniu reform strukturalnych. Pakiet ten stanowi właściwą reakcję na sytuację makrobudżetową. Podjęte przez Irlandię środki ukierunkowane są na wsparcie siły nabywczej gospodarstw domowych oraz inwestycji, zostały zastosowane we właściwym momencie i mają charakter celowy. Konkretne środki zostały podjęte także na rzecz wsparcia procesu dostosowania na rynku nieruchomości, od którego zaczęło się obecne spowolnienie gospodarcze, natomiast inne środki — w tym pakiet świadczeń socjalnych i pomocy społecznej — zostały ukierunkowane szczególnie na najsłabsze społecznie grupy, które prawdopodobnie najbardziej mogły ucierpieć wskutek kryzysu. Środki mają charakter bardziej stały niż przejściowy, jednak należy to postrzegać w kontekście faktu, że ogólna strategia budżetowa ukierunkowana jest na zmniejszenie deficytu. Ponadto do poprawy sytuacji mogłyby przyczynić się środki strukturalne, takie jak w dalszym ciągu wysokie inwestycje publiczne w ramach irlandzkiego wieloletniego Krajowego Planu Rozwoju (około 4,5 % PKB rocznie w okresie objętym programem) oraz korzyści podatkowe dla działań w zakresie badań i rozwoju i dla małych rozpoczynających działalność przedsiębiorstw. Środki te związane są ze średniookresowym programem reform i z zaleceniami dla Irlandii, przedstawionymi przez Komisję w dniu 28 stycznia 2009 r. w ramach strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

(12)

Po dalszym pogorszeniu się deficytu w 2009 r. przewiduje się, że będzie następować jego stopniowe zmniejszenie. Zmniejszenie deficytu nominalnego do poziomu poniżej 3 % PKB do 2013 r., jak przewidziano w programie, wymagać będzie jednakże podjęcia działań w związku ze wspomnianymi powyżej znaczącymi zagrożeniami dla realizacji celów budżetowych i gotowości do przyjęcia — w razie konieczności — dodatkowych środków. Plany dotyczące konsolidacji finansów publicznych powinny zostać wsparte odpowiednimi środkami.

(13)

Co do wymagań odnośnie do danych, określonych w kodeksie postępowania dotyczącym programów stabilności i konwergencji, w programie zanotowano brak pewnych danych obowiązkowych i opcjonalnych (9).

(i)

ograniczenia wzrostu deficytu w 2009 r. oraz określenia i rygorystycznego wdrożenia istotnych rocznych posunięć w ramach szeroko zakrojonego programu konsolidacji finansów publicznych na rok 2010 i lata następne;

(ii)

wzmocnienia wiążącego charakteru średniookresowych ram budżetowych, a także ścisłego monitorowania przestrzegania celów budżetowych w ciągu roku, tak aby ograniczyć zagrożenia dla dostosowania;

(iii)

poprawy długoterminowej stabilności finansów publicznych poprzez wdrożenie dalszych środków w ramach reformy systemu emerytalnego, obok działań na rzecz osiągnięcia konsolidacji budżetowej, w związku z przewidywanym znaczącym wzrostem wydatków związanych ze starzeniem się społeczeństwa, a także przewidywanym w okresie objętym programem, jakkolwiek z niskiego poziomu wyjściowego, wzrostem zadłużenia.

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/12

(1)

W dniu 10 marca 2009 r. Rada przeanalizowała zaktualizowany program konwergencji Łotwy na lata 2008-2011.

(2)

Po trwającym od końca lat dziewięćdziesiątych okresie stabilnego, wysokiego wzrostu, opierającego się w dużym stopniu na popycie krajowym, w latach 2005-2007 realny PKB Łotwy rósł w tempie dwucyfrowym, znacznie powyżej produktu potencjalnego. Motorem wzrostu był głównie intensywny wzrost akcji kredytowej zwiększający istotnie spożycie prywatne i inwestycje w nieruchomości; trend ten zakończył się jednak w połowie 2007 roku w związku z niemożnością utrzymania na dotychczasowym poziomie zbyt wysokich cen nieruchomości. W latach tych wysoki popyt krajowy stał się źródłem poważnego przegrzania gospodarki, której struktura zmieniła się na korzyść sektora dóbr niewymiennych kosztem sektora dóbr wymiennych, osłabiając tym samym równowagę zewnętrzną gospodarki. Światowy kryzys finansowy spotęgował wstrząs, jakim było dla Łotwy załamanie hossy na jej krajowym rynku kredytów i nieruchomości, ograniczając jeszcze bardziej dostęp do kredytu oraz zaostrzając warunki jego przyznawania, co w trakcie roku 2008 przyczyniło się do znacznego spadku popytu krajowego. W kontekście powiązania kursu wymiany łotewskiego łata względem euro, w 2008 roku warunki monetarne i kredytowe uległy zaostrzeniu w sytuacji, gdy ryzyko tego kraju było postrzegane jako podwyższone i postępowała aprecjacja efektywnego realnego kursu walutowego. Towarzyszące tym zjawiskom pogorszenie koniunktury na rynkach eksportowych uderzyło we względnie niewielki sektor dóbr wymiennych, osłabiony już we wcześniejszych latach przez niezwykle intensywny wzrost kosztów krajowych. W związku z gwałtownym spowolnieniem gospodarczym, w 2008 roku znacznie zmniejszyły się dochody budżetowe, pociągając za sobą zmianę salda budżetowego szacowaną na 4 punkty procentowe PKB. Wraz z postępującym pogarszaniem się nastrojów w stosunku do rynków wschodzących, ograniczenia w zakresie możliwości finansowania skłoniły rząd do podjęcia decyzji o wystąpieniu do instytucji międzynarodowych o udzielenie pomocy finansowej. Łotwa otrzymała od UE, MFW i innych pożyczkodawców międzynarodową pomoc finansową na bardzo wysoką kwotę (w sumie do 7,5 mld EUR rozłożonych na okres sięgający pierwszego kwartału 2011 roku) (2), z zastrzeżeniem wdrożenia uzgodnionego programu w zakresie polityki. Zgodnie z zobowiązaniami przyjętymi w stosunku do podmiotów udzielających międzynarodowej pomocy, polityka budżetowa Łotwy jest nastawiona na dokonanie korekt niezbędnych w związku ze znacznymi zaburzeniami równowagi gospodarczej występującymi w tym kraju.

(3)

Scenariusz makroekonomiczny będący podstawą programu przewiduje, że po przewidywanym spadku o 2 % w roku 2008, realny PKB skurczy się o 5 % w roku 2009 i o kolejne 3 % w roku 2010, po czym nastąpi nieznaczne ożywienie ze stopą wzrostu na poziomie 1,5 % w roku 2011. W świetle dostępnych obecnie informacji (3) scenariusz makroekonomiczny wydaje się być oparty na optymistycznych założeniach dotyczących wzrostu w roku 2009, podczas gdy dla pozostałego okresu scenariusz dotyczący popytu i produktu jest prawdopodobny. Przedstawione w programie prognozy dotyczące inflacji wydają się realistyczne. Zawarte w programie prognozy dotyczące zadłużenia zagranicznego netto są dość ostrożne, lecz wydają się spójne z jego przewidywaniami dotyczącymi popytu i produktu.

(4)

W śródokresowej prognozie służb Komisji ze stycznia 2009 roku deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2008 roku oszacowano na 3,5 % PKB, natomiast w poprzedniej zaktualizowanej wersji programu konwergencji zakładano jeszcze nadwyżkę w wysokości 0,7 % PKB (4). Ten znacznie gorszy niż przewidywano wynik odzwierciedla istotny niedobór wpływów z podatków. W związku z wystąpieniem w gospodarce poważnych problemów z płynnością, pod koniec roku zmniejszyły się wpłaty z tytułu podatków od osób prawnych i fizycznych.

(5)

W dniu 12 grudnia 2008 r. łotewski parlament przyjął zmieniony budżet na rok 2009, zgodny z warunkami udzielenia pomocy na rzecz wsparcia bilansu płatniczego przyznanej przez UE oraz z wymogami innych międzynarodowych pożyczkodawców. W budżecie tym uwzględniono zmienione działania na rzecz konsolidacji, których wysokość zgodnie z szacunkami wyniesie do 7 % PKB. Jednak z uwagi na to, że pierwotny budżet miał charakter ekspansywny, całkowita konsolidacja budżetowa na rok 2009 przyjmie mniejsze rozmiary. Działania na rzecz konsolidacji w roku 2009 nie są uwidocznione w saldzie strukturalnym z powodu dużych zmian w niestabilnych dochodach. Głównymi środkami przewidzianymi w zmienionym budżecie na 2009 r., w porównaniu z jego pierwotną wersją przyjętą 14 listopada 2008 r., są zwiększenie stawek podatku VAT i akcyzy oraz znaczne cięcia łącznych wydatków, w szczególności wynagrodzeń w sektorze publicznym. Pod koniec marca 2009 roku przewiduje się przedstawienie szczegółowego budżetu uzupełniającego oraz podjęcie działań na poziomie podsektora lokalnego w celu zmiany budżetów tworzących go podmiotów, tak aby w roku 2009 osiągnąć docelowy poziom deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych. Automatyczne stabilizatory odgrywają zwykle na Łotwie niewielką rolę, lecz obecna recesja wpłynęła w szczególny sposób na wysokość wpływów podatkowych.

(6)

Aby należycie przygotować kraj do wprowadzenia euro, głównym celem średniookresowej strategii budżetowej nakreślonej w programie jest sprowadzenie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych w roku 2011 poniżej określonej w traktacie z Maastricht dla deficytu budżetowego wartości referencyjnej równej 3 % PKB. Ostatnia aktualizacja programu nie przewiduje osiągnięcia w okresie objętym programem celu średniookresowego, którym jest deficyt strukturalny na poziomie 1 % PKB. Deficyt nominalny ma się poprawić z 5,3 % PKB w roku 2009 do 4,9 % PKB w roku 2010 i 2,9 % PKB w roku 2011. Konsolidacja ta ma zostać osiągnięta dzięki wzrostowi dochodów w relacji do PKB z 32,5 % w roku 2009 do 37,7 % w roku 2011; podstawą tego wzrostu będzie znaczne zwiększenie poziomu wpływów z podatków pośrednich w relacji do PKB w roku 2011 i istotny wzrost wskaźników innych dochodów w roku 2010 i 2011. Równocześnie planuje się wzrost, choć w mniejszym stopniu, poziomu wydatków w relacji do PKB z 37,7 % PKB w roku 2009 do 39,9 % w roku 2010 i 40,7 % w roku 2011. W roku 2008 dług sektora instytucji rządowych i samorządowych brutto kształtował się na poziomie 19,4 % PKB, czyli znacznie poniżej wartości referencyjnej równej 60 % PKB, choć wykazywał on tendencję wzrostową. Prognozy dotyczące długu w latach 2009-2010 zakładają pełne wykorzystanie międzynarodowej pomocy finansowej zgodnie z harmonogramem przyjętym przez zaangażowane strony.

(7)

Wyniki budżetowe mogą się okazać gorsze niż przewidziano w programie. Dotyczy to wszystkich lat objętych programem: główne zagrożenie w roku 2009 wiąże się z niższym niż przewidziano w programie poziomem PKB. Zmieniony budżet zostanie doprecyzowany w projektach, które mają zostać przedstawione parlamentowi pod koniec marca. Planowana na lata 2010 i 2011 konsolidacja budżetowa nie jest wsparta konkretnymi środkami. Ponadto może się okazać, iż w okresie obowiązywania programu konieczne będzie podjęcie mogących mieć duży wpływ na finanse publiczne działań na rzecz stabilizacji sektora finansowego.

(8)

Długoterminowy wpływ starzenia się społeczeństwa na budżet kształtuje się na poziomie niższym od średniej UE, co jest wynikiem uchwalonych już reform systemu emerytalnego. Jednakże zgodnie z prognozami zawartymi w programie sytuacja budżetowa Łotwy w roku 2008 pogorszyła się znacznie w porównaniu z pozycją wyjściową z poprzedniego programu, co potęguje wpływ starzenia się społeczeństwa na długoterminową stabilność finansów państwa. Przewidziane w programie zmniejszenie deficytu pierwotnego w średnim okresie przyczyniłoby się do zmniejszenia kształtujących się na średnim poziomie zagrożeń dla stabilności finansów publicznych i odegrałoby ważną rolę w poprawie nastawienia do Łotwy na rynkach. Środki wspierające stabilizację sektora finansowego na Łotwie mogłyby mieć negatywne skutki dla długoterminowej stabilności finansów publicznych, głównie z powodu ich oddziaływania na dług sektora instytucji rządowych i samorządowych.

(9)

Odnotowywane przez Łotwę na przestrzeni ostatnich kilku lat wyniki budżetowe można częściowo wytłumaczyć instytucjonalną słabością ram budżetowych tego państwa. W ramach międzynarodowej pomocy finansowej planuje się podjęcie w pierwszej połowie 2009 roku środków w celu wzmocnienia zarządzania budżetem, zwiększenia przejrzystości oraz poprawy zarządzania finansami publicznymi, między innymi poprzez udoskonalenie procedury konstruowania budżetu, umocnienie kontroli wydatków dokonywanej przez Ministerstwo Finansów oraz uruchomienie średniookresowych ram budżetowych. Ponadto w celu ulepszenia opracowywania i wdrażania procedur budżetowych zostanie zmieniona ustawa o zarządzaniu budżetem i finansami. W pierwszym kwartale 2009 roku przy międzynarodowym wsparciu technicznym zostanie przeprowadzony przegląd systemu zarządzania dochodami, po którym nastąpi kompleksowy przegląd zarządzania finansami publicznymi.

(10)

Aby ustabilizować sektor finansowy Łotwa podniosła pułap gwarancji depozytów z kwoty 20 000 EUR do kwoty 50 000 EUR, wyrażonej w łotewskich łatach. W listopadzie 2008 r. rząd przejął pakiet kontrolny w banku Parex i zapewnił tej instytucji wsparcie w zakresie płynności. Łotwa opracowuje obecnie ramy prawne w zakresie wykorzystania publicznych zasobów finansowych do wspierania instytucji finansowych.

(11)

Zgodnie z „Europejskim planem naprawy gospodarczej” uzgodnionym przez Radę Europejską w grudniu 2008 roku, Łotwa — jako kraj znajdujący się w stanie znacznej nierównowagi zewnętrznej i wewnętrznej — ukierunkowała swoją politykę budżetową na dokonanie korekty tych zaburzeń. Biorąc pod uwagę brak możliwości manewru na polu polityki budżetowej oraz potrzebę korekty nierównowagi gospodarczej, planowany na okres 2009-2011 restrykcyjny kurs polityki budżetowej wydaje się być właściwą odpowiedzią na obecną sytuację gospodarczą. Podjęto specjalne środki w celu wsparcia procesów dostosowawczych w gospodarce, w sektorze dóbr wymiennych. Wdrożono znaczne cięcia wynagrodzeń w sektorze publicznym, które powinny przyczynić się do dostosowania płac ogółem i do korekty nierównowagi zewnętrznej. Łotewskie władze planują przyjąć pakiet środków wspierających sektor przedsiębiorstw poprzez zmniejszenie obciążeń administracyjnych i ułatwienie dostępu do finansowania.

Ożywienie koniunktury będzie dodatkowo wspierane przez dalsze inwestycje publiczne i prywatne w ramach projektów funduszy strukturalnych UE. Łotewskie władze zobowiązały się zapewnić terminowe i zdecydowane wdrożenie programów realizowanych w ramach funduszy strukturalnych. Środki te związane są ze średniookresowym programem reform i z zaleceniami dla Łotwy, przedstawionymi przez Komisję w dniu 28 stycznia 2009 r. w ramach strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

(12)

Łotwa przyjęła program konsolidacji zgodny z celem, jakim jest zmniejszenie nierównowagi zewnętrznej i wewnętrznej i z wymogami pomocy na rzecz wsparcia bilansu płatniczego przyznanej przez UE, jak również z warunkami postawionymi przez innych międzynarodowych pożyczkodawców. Zmiana salda strukturalnego, obliczanego zgodnie z powszechnie przyjętą metodą, nie oddaje bardzo poważnych wysiłków na rzecz konsolidacji budżetowej w roku 2009 głównie z uwagi na niezwykle niestabilne dochody. Zgodnie w programem konwergencji kurs polityki budżetowej ma być restrykcyjny w późniejszym okresie. Biorąc pod uwagę brak możliwości manewru na polu polityki budżetowej oraz potrzebę korekty nierównowagi gospodarczej, plan ten wydaje się być właściwy, choć osiągnięcie docelowego poziomu deficytu nominalnego może się wiązać z potrzebą obrania bardziej restrykcyjnego kursu polityki budżetowej w roku 2009. W kontekście członkostwa Łotwy w ERM II oraz konieczności poprawy konkurencyjności kosztowej gospodarki, władze tego kraju ułatwiły dostosowanie płac w sektorze prywatnym do poziomu wydajności poprzez obniżenie poziomów wyrównań w sektorze publicznym, jak również trwającą redukcję liczby pracowników sektora publicznego. Mimo towarzyszących mu zagrożeń, zawarty w programie scenariusz budżetowy wydaje się spójny z zobowiązaniem do sprowadzenia deficytu do poziomu poniżej 3 % PKB do roku 2011, złożonym w kontekście pomocy na rzecz wsparcia bilansu płatniczego przyznanej przez UE. Program nie zawiera jednak wystarczająco szczegółowych informacji na temat środków niezbędnych do osiągnięcia docelowych wyników w roku 2010 i 2011.

(13)

Co do wymagań odnośnie do danych, określonych w kodeksie postępowania dotyczącym programów stabilności i konwergencji, w programie przedstawiono wszystkie dane obowiązkowe i większość opcjonalnych (5).

(i)

pełnego wdrożenia planowanej konsolidacji w budżecie uzupełniającym przyjętym w dniu 12 grudnia 2008 r.; przedstawienia parlamentowi do końca marca 2009 roku szczegółów dotyczących budżetu uzupełniającego; podjęcia odpowiednich dalszych środków w celu osiągnięcia w roku 2009 docelowego poziomu deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz kontynuowania planowanej konsolidacji budżetowej po tej dacie;

(ii)

rygorystycznego wdrożenia obniżek płac nominalnych w sektorze publicznym w celu ułatwienia dostosowania płac do poziomu wydajności w całej gospodarce i poprawienia tym samym konkurencyjności kosztowej;

(iii)

wzmocnienia zarządzania budżetem i zwiększenia przejrzystości dzięki ulepszeniu średniookresowych ram budżetowych, umocnieniu kontroli wydatków dokonywanej przez Ministerstwo Finansów oraz wzmocnieniu regulacji rynku finansowego i nadzoru nad nim;

(iv)

wzmocnienia podażowej strony gospodarki poprzez szeroko zakrojone reformy strukturalne i efektywne wykorzystanie dostępnych funduszy strukturalnych UE.

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/17

(1)

W dniu 10 marca 2009 r. Rada przeanalizowała zaktualizowany program stabilności na lata 2008–2011 przedstawiony przez Hiszpanię.

(2)

Zgodnie ze śródokresową prognozą służb Komisji ze stycznia 2009 roku wzrost realnego PKB w Hiszpanii obniży się w 2008 roku do 1,25 %. Hiszpania stoi obecnie przed wyzwaniami w sferze wewnętrznej i zewnętrznej, które wymagają odpowiednich dostosowań. W odniesieniu do sytuacji wewnętrznej kurczy się sektor budownictwa mieszkaniowego, a ceny mieszkań spadają. Co do sytuacji zewnętrznej utrzymujący się deficyt obrotów bieżących doprowadził do szybko rosnącego zadłużenia, co z kolei spowodowało wzrost płatności odsetkowych na rzecz zagranicy. Od pierwszej połowy 2008 roku władze Hiszpanii podejmują wiele środków w celu ożywienia działalności gospodarczej. Obejmują one tymczasowe i trwałe obniżenie podatków oraz plany inwestycyjne, o wartości ok. 2 % PKB w 2009 roku, a także szereg reform strukturalnych. Poza tymi działaniami dyskrecjonalnymi na pogorszenie stanu finansów publicznych dotkliwie wpłynęło również spowolnienie gospodarcze, co ogranicza możliwość wprowadzania dalszych bodźców fiskalnych bez szkody dla dobrego stanu finansów publicznych w perspektywie długoterminowej. Hiszpania stoi zatem przed wyzwaniem polegającym na zwiększeniu potencjalnego wzrostu w sytuacji przedłużającego się spowolnienia gospodarczego, przy jednoczesnym ułatwieniu bieżącej korekty istniejącej nierównowagi makroekonomicznej.

(3)

Scenariusz makroekonomiczny będący podstawą programu przewiduje, że realny PKB obniży się w 2009 roku o 1,6 %, a następnie w latach 2010 i 2011 wzrośnie odpowiednio o 1,2 % i 2,6 %. Ożywienie wzrostu byłoby spowodowane głównie popytem krajowym; przewiduje się zarazem, że deficyt bilansu płatniczego obniży się z ponad 9 % PKB w roku 2008 do 5,5 % w roku 2011. W programie uwzględniono również środki stymulacyjne przyjęte w odpowiedzi na spowolnienie gospodarcze, ale nie przedstawiono konkretnych założeń co do ich wpływu na wzrost realnego PKB. Z oceny dostępnych obecnie informacji wynika (2), że scenariusz ten jest oparty na nieco optymistycznych założeniach dotyczących wzrostu gospodarczego na rok 2009 i na wyraźnie optymistycznych założeniach w odniesieniu do kolejnych lat. W związku z ograniczeniem deficytu bilansu towarów i usług w programie przewiduje się spadek deficytu bilansu płatniczego z 9,2 % PKB w 2008 roku do 5,4 % PKB w 2011 roku.

(4)

W śródokresowej prognozie służb Komisji ze stycznia 2009 roku deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2008 roku oszacowano na 3,4 % PKB (3), co odpowiada wartości zakładanej w zaktualizowanej wersji programu stabilności. Poziom ten znajduje się jednakże znacznie poniżej nadwyżki w wysokości 1,2 % PKB zakładanej w poprzedniej aktualizacji. Pogorszenie sytuacji budżetowej wynika zarówno z działań dyskrecjonalnych, jak i ze znacznego osłabienia działalności gospodarczej. Zmniejszenie dochodów z tytułu podatków bezpośrednich wynika z obniżenia podatków od osób fizycznych i prawnych, oraz ze znacznego spadku zysków przedsiębiorstw, w związku ze złą sytuacją na rynkach aktywów, w tym nieruchomości.

Spadek dochodów z tytułu podatków pośrednich jest skutkiem zmniejszenia wydatków konsumpcyjnych, a w szczególności ograniczenia transakcji na rynku mieszkaniowym, a także jednorazowych środków zmniejszających dochody, takich jak zmiany wprowadzone do zasad płatności VAT i jego zwrotu. Przekroczenie wydatków odzwierciedla w szczególności działanie automatycznych mechanizmów stabilizujących w postaci wyższych transferów społecznych, w tym świadczeń dla bezrobotnych.

(5)

W zaktualizowanej wersji programu zakłada się, że deficyt w 2009 roku wyniesie 5,8 % PKB w porównaniu ze śródokresową prognozą służb Komisji przewidującą 6,2 %. Pogorszenie równowagi budżetowej wynika z zastosowania wielu działań dyskrecjonalnych o wartości około 2 % PKB, a także z działania automatycznych mechanizmów stabilizujących w odpowiedzi na spowolnienie gospodarcze (szacowanego na około 1 % PKB). Działania dyskrecjonalne obejmują pakiet środków stymulacyjnych z listopada 2008 roku (nieznacznie powyżej 1 % PKB). W pakiecie przewidziano stworzenie krajowego rządowego funduszu na rzecz lokalnych inwestycji publicznych, dysponującego środkami w wysokości 0,75 % PKB, w celu przeprowadzenia nowych robót publicznych. Jednorazowe środki zmniejszające dochody wynoszą około 0,75 % PKB i obejmują zmianę systemu zwrotu VAT i obniżenie podatku potrącanego od dochodów osobistych w przypadku podatników spłacających kredyt hipoteczny. Generalnie kurs polityki budżetowej w 2009 roku będzie ekspansywny i zgodny z zaleceniem europejskiego planu naprawy gospodarczej.

(6)

Przewiduje się, że deficyt nominalny po osiągnięciu rekordowego poziomu w 2009 roku spadnie do poziomu poniżej 4 % PKB w 2011 roku. Podobnie saldo pierwotne poprawi się: deficyt wynoszący w 2009 roku 4,1 % PKB w 2011 roku osiągnie poziom 1,9 % PKB. W kategoriach strukturalnych deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrośnie z 3,5 % PKB w 2008 roku do 4,75 % PKB w 2009 roku, odzwierciedlając wpływ na budżet działań dyskrecjonalnych, a także spadek dochodów w związku z bieżącym dostosowaniem w sektorze nieruchomości. Nie obejmuje to 0,75 % punktu procentowego PKB wynikającego z jednorazowych środków zmniejszających dochody przewidzianych w budżecie na rok 2009.

W zawartej w zaktualizowanej wersji programu ścieżce dostosowania fiskalnego przewiduje się polepszenie salda strukturalnego o 1,25 % PKB w 2010 roku i o nieznacznie powyżej 0,5 % PKB w 2011 roku. W konsekwencji w programie zakłada się obniżenie deficytu strukturalnego do 2,75 % w 2011 roku (4). Zgodnie z programem celem tego dostosowania jest osiągnięcie średniookresowego celu budżetowego polegającego na równowadze budżetowej, jednak nie przewiduje się, by cel ten został zrealizowany w okresie objętym programem. Polepszenie sytuacji w 2010 roku można częściowo wytłumaczyć tymczasowym charakterem pakietu środków stymulacyjnych przyjętych w listopadzie 2008 roku. Poza tym w programie nie sprecyzowano środków, które mają przyczynić się do spodziewanej poprawy salda strukturalnego. Przewiduje się, że dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych, szacowany na poziomie 39,5 % PKB w 2008 roku, zwiększy się o około 14 punktów procentowych w okresie objętym programem. Wraz ze zwiększeniem deficytu i mniejszym wzrostem PKB również przejmowanie aktywów bankowych w ramach ratunkowego pakietu finansowego przyczynia się do wzrostu wskaźnika zadłużenia, zwłaszcza w roku 2009.

(7)

Wyniki budżetowe mogą być gorsze w całym okresie objętym programem. Po pierwsze, scenariusz makroekonomiczny zakładany w aktualizacji programu oparty jest na optymistycznych założeniach dotyczących wzrostu, zwłaszcza w końcowych latach okresu objętego programem. Po drugie, cele budżetowe na lata 2010 i 2011 nie zostały wsparte odpowiednimi środkami, innymi niż zapowiedziane zaprzestanie realizacji pakietu z listopada 2008 roku. Ponadto samorządy regionalne i lokalne mają prawo doprowadzić w 2009 roku do deficytu bez konieczności przedstawienia obowiązkowego zazwyczaj planu odzyskania równowagi budżetowej, zgodnie z aktem stabilności budżetowej, który zezwala na to odstępstwo w przypadku, gdy realna działalność gospodarcza znacznie rozmija się ze wstępnymi prognozami. Zmiany wskaźnika zadłużenia mogą być mniej korzystne niż przewidziano w aktualizacji programu, biorąc pod uwagę zagrożenia związane ze scenariuszem makroekonomicznym i celami budżetowymi oraz niepewność co do wpływu gwarancji udzielonych w ramach ratunkowego pakietu finansowego. Jednak wzrost zadłużenia związany ze środkami podjętymi w ramach wsparcia sektora finansowego mógłby zostać odwrócony, jeżeli związane z tym system wsparcia i operacje finansowe okażą się udane.

(8)

Długoterminowy wpływ starzenia się społeczeństwa na budżet jest znacznie większy niż średni wpływ w UE, co wynika głównie ze stosunkowo dużego wzrostu wydatków na emerytury w relacji do PKB w nadchodzących dekadach. O ile dobra sytuacja budżetowa do 2007 roku przyczyniała się do częściowego zrównoważenia przewidywanego długoterminowego wpływu starzenia się społeczeństwa na budżet, to w przypadku urzeczywistnienia się prognoz budżetowych zakładanych w programie nastąpiłoby odwrócenie sytuacji. Ponadto, jeżeli za punkt wyjścia przyjąć sytuację budżetową przewidzianą na rok 2009 w śródokresowej prognozie służb Komisji, niestabilność w dłuższym okresie byłaby znacznie większa niż według ostatniej aktualizacji. Do zmniejszenia poważnych zagrożeń dla stabilności finansów publicznych w długim okresie przyczyniłaby się poprawa salda pierwotnego w perspektywie średnioterminowej oraz wdrożenie kolejnych środków strukturalnych służących ograniczeniu znacznego wzrostu wydatków związanych ze starzeniem się społeczeństwa.

(9)

Średniookresowe ramy budżetowe odegrały zasadniczą rolę we wspieraniu właściwego planowania budżetowego i przyniosły ogólnie dobre wyniki, mimo że pogarszały się one od 2008 roku. W odniesieniu do tych ram nie przewidziano żadnych reform. W aktualizacji programu zaplanowano jednak kilka reform mających na celu poprawę jakości finansów publicznych. Po stronie dochodów do reform tych należy zmniejszenie obciążeń podatkowych od wypracowanych dochodów poprzez wprowadzenie ulgi podatkowej od dochodów osób fizycznych w wysokości do 400 EUR na podatnika, przyjęcie mechanizmu przyspieszającego ulgę podatkową związaną ze spłatą kredytu hipotecznego, zlikwidowanie podatku majątkowego i przeprowadzenie drugiego etapu reformy podatku dochodowego od osób prawnych, a także przyjęcie środków mających na celu poprawę funkcjonowania systemu podatkowego, w tym możliwość otrzymania comiesięcznego zwrotu VAT. Po stronie wydatków priorytetowe znaczenie przypisuje się wydatkom produkcyjnym oraz konieczności ograniczenia pośredniego spożycia publicznego. W programie podkreślono rolę krajowej agencji ds. oceny jakości polityki publicznej i służb publicznych jako kroku naprzód w zakresie promowania kultury przeprowadzania ocen, co powinno podnieść wydajność i jakość służb publicznych.

(10)

Władze Hiszpanii przyjęły wiele środków w celu stabilizacji sektora finansowego. Środki te obejmują zwiększenie wysokości funduszu gwarancji dla depozytów i inwestycji (z 20 000 do 100 000 EUR na posiadacza rachunku i bank) oraz stworzenie funduszu nabywania aktywów finansowych w celu wspierania akcji kredytowej dla przedsiębiorstw i osób fizycznych, dysponującego środkami wynoszącymi 30 mld EUR (blisko 3 % PKB), których wysokość może zostać podwyższona do 50 mld EUR. Ponadto władze podjęły decyzję o przyznaniu nadzwyczajnych uprawnień Ministerstwu Gospodarki i Finansów w zakresie przyznawania w 2009 roku państwowych gwarancji w wysokości do 100 mld EUR (10 % PKB) na przeprowadzane przez banki posiadające siedzibę w Hiszpanii emisje nowych papierów wartościowych o okresie zapadalności wynoszącym od trzech miesięcy do trzech lat oraz w zakresie nabywania papierów wartościowych wyemitowanych przez banki posiadające swoją siedzibę w Hiszpanii celem wzmocnienia ich środków własnych.

(11)

W ramach reakcji na spowolnienie gospodarcze rząd Hiszpanii przedsięwziął istotne budżetowe działania dyskrecjonalne. Pakiet środków stymulacyjnych na 2009 rok jest zgodny z europejskim planem naprawy gospodarczej zatwierdzonym w grudniu 2008 roku przez Radę Europejską i stanowi adekwatną reakcję na spowolnienie gospodarcze, wspierającą tymczasowo działalność gospodarczą w 2009 roku. W pakiecie skoncentrowano się przede wszystkim na inwestycjach, sile nabywczej gospodarstw domowych oraz działalności przedsiębiorstw i MŚP. W specjalnych pakietach z kwietnia i sierpnia 2008 roku przewidziano już środki w wysokości około 1 % PKB, podczas gdy reszta obejmuje nowe działania przyjęte w pakiecie budżetowych środków stymulacyjnych przedstawionym w listopadzie 2008 roku (nieznacznie powyżej 1 % PKB). Pakiet z listopada 2008 roku został przyjęty w odpowiednim czasie, jest ukierunkowany i ma charakter tymczasowy. Zasadniczo działania te stanowią właściwą reakcję na główne cele polityki w perspektywie krótkoterminowej. W aktualizacji programu przewiduje się także wiele środków strukturalnych będących częścią programu reform politycznych obejmującego dłuższy okres, ale również przyczyniających się do rozwiązania bieżących problemów powiązanych ze spowolnieniem gospodarczym. Środki te związane są ze średniookresowym programem reform i z zaleceniami dla Hiszpanii przedstawionymi przez Komisję w dniu 28 stycznia 2009 r. w ramach strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Mają one na celu zwiększenie potencjału wzrostu, wzmocnienie konkurencyjności i zwiększenie zatrudnienia, a także wsparcie dochodów grup w niekorzystnej sytuacji oraz transpozycję dyrektywy usługowej.

(12)

Ogólny, przedstawiony w programie kurs polityki budżetowej jest ekspansywny w 2009 roku i umiarkowanie restrykcyjny w 2010 roku. W szczególności celem programu na 2010 rok jest odwrócenie ekspansji budżetowej charakteryzującej rok 2009 oraz dalsza poprawa strukturalna w 2011 roku. Jednak ze względu na zagrożenia dla realizacji celów budżetowych odwrócenie tendencji w 2010 roku wymaga dalszych skutecznych działań. W programie zakłada się, że deficyt nominalny pozostanie na poziomie powyżej wartości referencyjnej wynoszącej 3 % PKB. Przewidziane w programie zmniejszenie deficytu w 2010 roku i później nie jest wsparte wystarczającymi środkami.

(13)

Co do wymagań w zakresie danych określonych w kodeksie postępowania dotyczącym programów stabilności i konwergencji, w programie odnotowano brak pewnych danych obowiązkowych i opcjonalnych (5).

(i)

realizacji polityki budżetowej w roku 2009 zgodnie z europejskim planem naprawy gospodarczej i w ramach paktu stabilności i wzrostu, przy uniknięciu dalszego pogorszenia stanu finansów publicznych w roku 2009, oraz do zdecydowanego przeprowadzenia w 2010 roku i później istotnej konsolidacji strukturalnej ze wsparciem odpowiednich środków;

(ii)

poprawy długoterminowej stabilności finansów publicznych przez wdrożenie dalszych środków, które mają na celu ograniczenie wzrostu wydatków związanych ze starzeniem się społeczeństwa;

(iii)

zapewnienia, by środki konsolidacji budżetowej były również ukierunkowane na podniesienie jakości finansów publicznych, jak zaplanowano w kontekście koniecznej korekty istniejącej nierównowagi.

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/23

(1)

W dniu 10 marca 2009 r. Rada przeanalizowała zaktualizowany program konwergencji na lata 2008–2011 przedstawiony przez Szwecję.

(2)

Po wielu latach stosunkowo silnego wzrostu gospodarczego gospodarka szwedzka znacząco wyhamowała w 2008 r. w wyniku światowego spowolnienia gospodarczego będącego przyczyną osłabienia popytu zewnętrznego. Popyt krajowy utrzymywał się na dość dobrym poziomie do lata, kiedy to uległ znacznemu osłabieniu w świetle spadków głównych indeksów giełdowych, które doprowadziły do erozji zaufania konsumentów i podmiotów gospodarczych. Wydaje się, że w ostatnich miesiącach 2008 r. spowolnienie gospodarcze pogłębiło się, a bezrobocie zaczęło wzrastać. Częściowo ze względu na ogólnie dobre ramy makroekonomiczne Szwecja weszła w okres spowolnienia gospodarczego ze stosunkowo stabilnymi finansami publicznym i dzięki temu może zapewnić pole działania automatycznym stabilizatorom, a także podejmować uznaniowe środki stymulacyjne bez uszczerbku dla stabilności finansów w perspektywie długoterminowej. Ponieważ szwedzkie finanse publiczne były w przeszłości stosunkowo wrażliwe na zmiany koniunkturalne i zmiany na rynku pracy, głównym wyzwaniem w nadchodzących latach jest zapewnienie powrotu do pełnego zatrudnienia tak, aby zagwarantować, że oczekiwany nagły wzrost bezrobocia nie będzie miał trwałego niekorzystnego wpływu na finanse publiczne. Po trwającej do września 2008 r. serii podwyżek stóp procentowych, o których zadecydowano z powodu niepokojów związanych z inflacją, Riksbank złagodził politykę pieniężną, kilkakrotnie obniżając stopy procentowe (z poziomu 4,75 % do 1,00 % obecnie). Nominalny efektywny kurs korony spadł w 2008 roku o ok. 10 %.

(3)

Program zawiera trzy różne scenariusze prognoz makroekonomicznych i budżetowych:„scenariusz podstawowy” oraz dwa „scenariusze alternatywne”, w których rozwój sytuacji makroekonomicznej i budżetowej przedstawiono z większą dozą ostrożności. Za scenariusz referencyjny w ocenie prognoz budżetowych przyjęto scenariusz podstawowy, ponieważ jest jedynym w pełni opracowanym scenariuszem zawierającym prognozy budżetowe o wystarczającym stopniu szczegółowości. W scenariuszu referencyjnym, uwzględniającym większość planowanych środków stymulacyjnych na rok 2009, przewidziano, że wzrost realnego PKB obniży się z poziomu 1,5 % w 2008 r. do 1,3 % w 2009 r., a następnie będzie się umacniał do poziomu wynoszącego średnio 3,3 % w pozostałych latach okresu objętego programem. Wobec szybkiego pogarszania się perspektyw makroekonomicznych w ostatnich miesiącach (2) wydaje się, że ten sfinalizowany we wrześniu scenariusz oparty jest na wyraźnie optymistycznych założeniach dotyczących wzrostu gospodarczego, zwłaszcza w odniesieniu do lat 2009–2010. Znajduje to również odzwierciedlenie w wyraźnie optymistycznych prognozach dotyczących bezrobocia. Struktura wzrostu jest bardziej prawdopodobna niż ogólne perspektywy wzrostu PKB, natomiast zawarte w programie prognozy dotyczące inflacji wydają się realistyczne. Oczekiwany spadek inflacji znacznie poniżej wyznaczonego przez Riksbank docelowego poziomu 2 % w 2009 roku ma być wynikiem spadku cen surowców i powiększenia luki produktowej osłabiającej presję cenową ze strony popytu.

(4)

W śródokresowej prognozie służb Komisji ze stycznia 2009 r. nadwyżkę sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2008 r. oszacowano na 2,3 % PKB, podczas gdy w poprzedniej aktualizacji programu konwergencji zakładano, że wyniesie ona 2,8 % PKB. Pomimo korzystnej sytuacji wyjściowej (w postaci lepszego wyniku za 2007 r. niż zakładano w poprzednim programie), gorszy od zakładanego wynik za 2008 r. jest w dużej mierze skutkiem niższych niż oczekiwano dochodów z podatków konsumpcyjnych oraz podatków od dochodów kapitałowych, które skutecznie niwelują pozytywny wpływ niższego niż oczekiwano wzrostu wydatków. Jest to odzwierciedleniem wolniejszego tempa wzrostu spożycia i inwestycji, a także znacznych spadków indeksów giełdowych w drugiej połowie 2008 r.

(5)

W zaktualizowanym programie zakłada się, że w 2009 r. nadwyżka sektora instytucji rządowych i samorządowych zmniejszy się o 1,7 punktu procentowego do poziomu 1,1 % PKB, natomiast w śródokresowej prognozie służb Komisji przewiduje się deficyt na poziomie 1,3 % PKB. Podana w aktualizacji programu docelowa wartość nadwyżki na 2009 r. uwzględnia już budżetowe środki stymulacyjne o wartości około 1 % PKB, określone w projekcie ustawy budżetowej na ten rok — głównie w postaci obniżenia podatku dochodowego i składek na ubezpieczenie społeczne. Szacuje się, że wpływ automatycznych stabilizatorów na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych polegać będzie na zmniejszeniu nadwyżki o 0,6 % PKB. Przewiduje się, że w 2009 r. kurs polityki budżetowej stanie się ekspansywny, a saldo strukturalne obniży się o ok. 1 punkt procentowy PKB. Prognozowane przez Komisję stosunkowo wyraźne — a wynoszące około 2 punktów procentowych PKB — pogorszenie salda strukturalnego jest konsekwencją przede wszystkim środków, których zastosowanie zostało ogłoszone po przyjęciu programu konwergencji oraz utraty dochodów pochodzących z podatków.

(6)

Głównym celem nakreślonej w programie średniookresowej strategii budżetowej jest osiągnięcie średniej nadwyżki budżetowej na poziomie 1 % PKB na przestrzeni cyklu koniunkturalnego, czemu towarzyszyć ma ustalenie wieloletnich pułapów wydatków podsektora centralnego oraz zobowiązanie samorządów lokalnych do utrzymywania równowagi budżetowej na szczeblu lokalnym. Powyższa docelowa nadwyżka jest zgodna ze średniookresowym celem budżetowym Szwecji, jakim jest osiągnięcie nadwyżki strukturalnej na poziomie 1 % PKB. Pomimo znacznego pogorszenia się salda sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2009 r., w programie przewidziano osiągnięcie z dużym zapasem średniookresowego celu budżetowego na przestrzeni całego okresu objętego programem, w oparciu o założenie niezmiennego kursu polityki w latach 2010–2011. W programie przewiduje się również poprawę salda nominalnego i pierwotnego począwszy od roku 2010, przy wzroście nadwyżki nominalnej do poziomu odpowiednio 1,6 % PKB w roku 2010 i 2,5 % PKB w roku 2011.

(7)

Wyniki budżetowe mogą być gorsze od przewidywanych. Główne zagrożenie dla prognoz budżetowych przedstawionych w programie wynika ze scenariusza makroekonomicznego. Uznając to zagrożenie, w programie przedstawiono dwa alternatywne scenariusze oparte na mniej optymistycznych założeniach dotyczących wzrostu gospodarczego dla sytuacji, w której międzynarodowy kryzys finansowy okazał się być głębszy i bardziej długotrwały niż zakładano w scenariuszu referencyjnym. W świetle dostępnych informacji wydaje się jednak, że nawet w mniej optymistycznym z dwóch alternatywnych scenariuszy nie doszacowano wpływu spowolnienia gospodarczego przewidzianego w tym scenariuszu na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych. Potwierdza to, że obecnie istnieje znaczna niepewność co do stopnia wrażliwości salda sektora instytucji rządowych i samorządowych na zmiany aktywności gospodarczej. Wprawdzie niepewność dotyczy zarówno strony dochodów, jak i wydatków, jednak prawdopodobnie jest wyższa po stronie dochodów, uwzględniając zanotowaną w ostatnim czasie niestabilność niektórych składników dochodów, w szczególności wpływów z podatków od dochodów kapitałowych. Po stronie wydatków niepewność dotyczy wpływu ostatnich reform systemu ubezpieczeń zdrowotnych i systemu ubezpieczeń na wypadek bezrobocia na wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych, a także ewentualnego wpływu wyraźnych i dorozumianych gwarancji dla sektora finansowego na finanse publiczne.

(8)

Długoterminowy wpływ starzenia się społeczeństwa na budżet jest niższy niż średnia UE. Przedstawiona w programie sytuacja budżetowa w 2008 r., charakteryzująca się dużą nadwyżką pierwotną, przyczynia się do ograniczenia zadłużenia brutto, a znaczne środki zgromadzone w publicznych programach emerytalnych pomogą częściowo sfinansować wzrost wydatków na świadczenia emerytalne. Jeżeli jednak za punkt wyjścia przyjąć sytuację budżetową przewidzianą na 2009 r. w śródokresowej prognozie służb Komisji, wystąpiłoby niewielkie zaburzenie równowagi. Utrzymanie wysokich nadwyżek pierwotnych w perspektywie średnioterminowej przyczyniłoby się do zmniejszenia zagrożeń dla stabilności finansów publicznych, które obecnie kształtują się na niskim poziomie.

(9)

Szwedzkie ramy budżetowe, które przyczyniły się do znacznej redukcji zadłużenia odnotowanej po ich wprowadzeniu, można zasadniczo uznać za stabilne. W trosce o zwiększenie przejrzystości w ostatnich latach rząd podjął szereg działań zmierzających do dopracowania tych ram i zobowiązał się do dalszego dokonywania przeglądów ich funkcjonowania w celu uwzględnienia nadal istniejących słabych punktów. W ramach ostatniego przeglądu powołano radę budżetową, której zadaniem jest ocena tego, w jakim stopniu rządowi udało się osiągnąć cele polityki budżetowej. Rada przedstawiła swoje pierwsze roczne sprawozdanie w 2008 r. Utrzymujące się słabe punkty związane są z zagrożeniem w postaci niewydolności tych ram w zakresie zapobiegania ekspansywnej polityce w okresie dobrej koniunktury, gdy nie ma zastosowania obowiązek dążenia do nadwyżki lub zrównoważenia budżetu na szczeblu lokalnym. Może to ograniczać pole manewru w czasie spowolnienia gospodarczego. Ostatnio rząd wzmocnił również zasady dotyczące pułapów wydatków i wyraźnie dąży do stopniowego zmniejszenia obciążeń podatkowych dla gospodarki.

(10)

W celu stabilizacji sektora finansowego władze Szwecji przyjęły szereg środków, obejmujących podwojenie (do kwoty 500 000 SEK dla każdego rachunku) górnej granicy wartości gwarantowanych depozytów, stworzenie systemu gwarancji kredytowych dla zaciąganych przez banki kredytów średnioterminowych (do wysokości 1 500 mld SEK, czyli niemal 50 % PKB) oraz opracowanie programu mającego na celu ułatwienie dokapitalizowania wypłacalnych banków (do wysokości 50 mld SEK, czyli ok. 1,5 % PKB).

(11)

Zgodnie z Europejskim planem naprawy gospodarczej, zatwierdzonym w grudniu przez Radę Europejską, Szwecja przyjęła szereg budżetowych środków stymulacyjnych i reform strukturalnych. Pakiety budżetowych środków stymulacyjnych przyjęte przez Szwecję na rok 2009 są adekwatną reakcją na spowolnienie gospodarcze. Wprawdzie realizowane lub proponowane środki są wprowadzane w odpowiednim momencie i właściwie ukierunkowane, mają one jednak zasadniczo charakter trwały. Dotyczy to zwłaszcza obniżenia podatków dochodowych i składek na ubezpieczenia społeczne, co wchodzi w skład rządowego programu strukturalnego mającego na celu zachęcanie do aktywizacji zawodowej. Środki te związane są z programem reform strukturalnych strategii lizbońskiej dla Szwecji, którego przeglądu dokonała Komisja w dniu 28 stycznia 2009 r. Natomiast środki przedstawione w projekcie ustawy uzupełniającej mają głównie charakter tymczasowy i zostały zaproponowane w ramach bezpośredniej reakcji na spowolnienie gospodarcze.

(12)

W oparciu o środki budżetowe zawarte w zaktualizowanym programie oczekuje się, że saldo strukturalne spadnie o ok. 1 % PKB, co sugeruje ekspansywny kurs polityki budżetowej. Uwzględniając dodatkowe środki przedstawione w projekcie ustawy uzupełniającej, ekspansywny kurs tej polityki nieco bardziej się uwydatnia. W świetle pogorszenia się perspektyw gospodarczych w ostatnich miesiącach jest to właściwe. Przy założeniu niezmiennego kursu polityki w zaktualizowanym programie przewidziano nieznaczny wzrost salda strukturalnego w 2010 r., natomiast w 2011 r. wzrost ten ma wynieść ok. 0,5 punktu procentowego, co sugeruje umiarkowanie restrykcyjny kurs polityki w tym okresie.

(13)

Co do wymagań odnośnie do danych, określonych w kodeksie postępowania dotyczącym programów stabilności i konwergencji, w programie zanotowano brak pewnych danych obowiązkowych i opcjonalnych (3).

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/28

(1)

W dniu 10 marca 2009 r. Rada przeanalizowała zaktualizowany program stabilności przedstawiony przez Niderlandy, obejmujący lata 2008–2011.

(2)

W roku 2008 r. odnotowano znaczne osłabienie aktywności gospodarczej, ponieważ globalne spowolnienie gospodarcze i kryzys finansowy odbiły się zarówno na popycie zewnętrznym, jak i krajowym. Roczny wzrost osiągnął wprawdzie poziom 1,9 %, jednak było to spowodowane głównie znacznym efektem przeniesienia silnego popytu krajowego w drugiej połowie 2007 r., związanego z wysokim wzrostem spożycia prywatnego. W śródokresowej prognozie służb Komisji ze stycznia 2009 r. przewiduje się, że w roku 2009 aktywność gospodarcza zmniejszy się gwałtownie o 2 %. Bardzo otwarta gospodarka Niderlandów względnie mocno ucierpi wskutek przewidywanego spadku wymiany handlowej na świecie. Zasadnicze wyzwania polityczne w okresie spowolnienia odnoszą się zarówno do sektora finansowego, w przypadku którego związane są z podjęciem działań w reakcji na bardzo niski poziom zaufania i zmniejszającą się wartość aktywów funduszy emerytalnych, jak i do gospodarki realnej, w przypadku której dotyczą wsparcia dla inwestycji i konkurencyjności. Spowolnienie wywrze znaczny wpływ na finanse publiczne, ponieważ należy się spodziewać, że prognozowana nadwyżka w roku 2008 zamieni się w deficyt w roku 2009, który pogłębi się jeszcze w roku 2010. Uwzględniono przy tym skutki przedstawionego w listopadzie pakietu wsparcia koniunktury, w ramach którego przewidziano między innymi wsparcie dla inwestycji prywatnych.

(3)

W dniu 19 grudnia 2008 r. Niderlandy przedłożyły dodatek do programu stabilności zawierający plan naprawy gospodarczej oraz częściową aktualizację scenariusza makroekonomicznego. Dane liczbowe przedstawione w dodatku są znacznie mniej optymistyczne niż zawarte w programie, wskazując na wzrost PKB na poziomie -0,75 % w roku 2009 i 1 % w roku 2010 oraz deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych odpowiednio na poziomie 1,2 % i 2,4 % PKB. Niemniej te nowe dane liczbowe nie będą wykorzystane jako podstawa oceny, jako że scenariusz makroekonomiczny nie był kompletny, a przedstawione dane o finansach publicznych służyły raczej celom informacyjnym i nie były oficjalnie zatwierdzone przez ministerstwo finansów.

(4)

Scenariusz makroekonomiczny będący podstawą programu przewiduje, że tempo wzrostu realnego PKB obniży się z poziomu 2,25 % w roku 2008 do 1,25 % w roku 2009, a następnie podniesie się do poziomu wynoszącego średnio 2 % w pozostałych latach okresu objętego programem. Wobec szybkiego pogarszania się perspektyw makroekonomicznych w ostatnich miesiącach wydaje się obecnie, że ten sfinalizowany we wrześniu (2) scenariusz oparty jest na wyraźnie optymistycznych założeniach dotyczących wzrostu gospodarczego, jeśli porównać go ze śródokresową prognozą służb Komisji ze stycznia. Nawet przedstawiona w dodatku liczba wyrażająca wzrost PKB w roku 2009 (-0,75 %) jest mimo wszystko optymistyczna w porównaniu z prognozą służb Komisji, która uwzględnia gwałtowne pogorszenie się perspektyw gospodarczych. W szczególności najnowsze dostępne informacje wskazują na wyraźne zmniejszenie inwestycji spowodowane zaostrzeniem warunków udzielania kredytów, jak również na gwałtowny spadek eksportu w związku ze słabym popytem zewnętrznym. W scenariuszu makroekonomicznym nie uwzględniono (ograniczonego) wpływu pakietu wsparcia koniunktury na budżet ani na gospodarkę. Zawarte w programie przewidywania dotyczące inflacji wydają się zawyżone dla roku 2009, natomiast dla następnych lat wydają się realistyczne.

(5)

W prognozie śródokresowej służb Komisji ze stycznia 2009 r. nadwyżkę sektora instytucji rządowych i samorządowych w roku 2008 oszacowano na 1,1 % PKB, natomiast w poprzedniej zaktualizowanej wersji programu stabilności zakładano, że wyniesie ona 0,5 % PKB. Przyczyną tej poprawy jest przede wszystkim lepszy od zakładanego wynik w 2007 r. Oprócz tego również wzrost dochodów w 2008 r. był nieco wyższy od przewidywanego, co wiąże się z faktem, że wyższe dochody z gazu zostały tylko częściowo skompensowane niższymi, wskutek kryzysu finansowego, dochodami z podatków. Wzrost wydatków w roku 2008 był również nieznacznie wyższy, co w dużej mierze spowodowane było wyższymi od przewidywanych płatnościami z tytułu odsetek i wydatkami na opiekę nad dziećmi.

(6)

W aktualizacji programu cel budżetowy na rok 2009 ustalono jako nadwyżkę na poziomie 1,2 % PKB, natomiast w śródokresowej prognozie służb Komisji przewiduje się deficyt na poziomie 1,4 %. Saldo strukturalne, zgodnie z informacjami przedstawionymi w aktualizacji programu stabilności i przeliczone przez służby Komisji, ma osiągnąć nadwyżkę na poziomie około 1 % PKB w 2009 r., w porównaniu do nadwyżki na poziomie około 0,75 % w roku 2008. Przedstawiony w programie kurs polityki budżetowej można uznać za nieco restrykcyjny. Jednakże w prognozie śródokresowej służb Komisji przewidziano na rok 2009 ekspansywny kurs polityki budżetowej, w którym saldo strukturalne obniża się o 1 punkt procentowy PKB w wyniku oddziaływania budżetowego działań uznaniowych podjętych w reakcji na spowolnienie gospodarcze (co może spowodować przyrost o wielkość sięgającą 0,5 % PKB), a także w wyniku utraconych dochodów z gazu i dochodów podatkowych związanych z niższym wzrostem i większą elastycznością podatkową.

(7)

Głównym celem strategii budżetowej określonej w programie jest osiągnięcie nadwyżki strukturalnej, tj. nadwyżki w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne po skorygowaniu o działania jednorazowe i inne działania tymczasowe, w wysokości 1 % PKB na koniec okresu objętego programem. Tym samym przez cały okres objęty programem Niderlandy osiągałyby swój średniookresowy cel budżetowy, tzn. deficyt strukturalny wynoszący między 0,5 % a 1 % PKB. W programie zakłada się, że nominalna nadwyżka budżetowa zmniejszy się z poziomu 1,2 % w roku 2009 do poziomu 0,8 % PKB w roku 2010, by następnie wzrosnąć do 1,1 % PKB w roku 2011. Podobnie będzie się kształtowało saldo pierwotne. Przewiduje się, że dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych, którego wysokość szacuje się w programie na 42,1 % PKB w roku 2008, zmniejszy się o 6 punktów procentowych w okresie objętym programem. Niemniej prognozy te zostały sporządzone przed podjęciem działań rządowych ukierunkowanych na stabilizację rynków finansowych, i tym samym nie uwzględniają tych działań. Wspomniane działania, takie jak zakup banku Fortis Bank Netherlands i operacje dokapitalizowania banków, przyczyniły się w roku 2008 do wzrostu wskaźnika długu w relacji do PKB o około 15 punktów procentowych. W szczególności, zgodnie ze śródokresową prognozą służb Komisji, wskaźnik zadłużenia osiągnął poziom 57,3 % w roku 2008, natomiast w roku 2009 spadnie do 53,2 % w związku ze spłatą pożyczki, by w roku 2010 ponownie wzrosnąć do poziomu 55,2 %. Stosownie do sugestii zawartych w dodatku z grudnia 2008 r. obecnie oczekuje się, że saldo nominalne w latach 2009–2010 osiągnie poziom znacznie niższy od wartości docelowych założonych w programie (przewidującym deficyt na poziomie — odpowiednio — 1,2 % i 2,4 %). Sugeruje to, że dane dotyczące planowanego salda na rok w 2011 mogą być również nieaktualne.

(8)

Wyniki budżetowe mogą być, ze względu na różne zagrożenia, (znacznie) gorsze niż przewidziano w programie. Co najistotniejsze, przewidywania makroekonomiczne są oparte na wyraźnie optymistycznych założeniach dotyczących wzrostu gospodarczego, czego dowodzą ostatnie słabe dane gospodarcze np. dotyczące produkcji przemysłowej. Dane dotyczące wzrostu gospodarczego w roku 2009 różnią się w stosunku do śródokresowej prognozy służb Komisji o 3,25 % PKB, co oznacza znaczne zagrożenia dla budżetu, jak również znajduje odzwierciedlenie w pogarszającym się saldzie sektora instytucji rządowych i samorządowych, o którym mowa w dodatku. Ponadto w określonych w programie celach budżetowych nie zostały jeszcze uwzględnione budżetowe środki stymulacyjne, aczkolwiek ich wpływ jest bardzo mały. Oprócz bezpośredniego wpływu na budżet środki obejmujące udzielenie gwarancji stanowią znaczne zagrożenie pośrednie, jeżeli gwarancje te zostaną faktycznie w dużym stopniu wykorzystane. Zagrożenie dla wyniku budżetowego mogą stanowić również dochody z gazu, ponieważ w programie oszacowano je przy bardziej optymistycznych założeniach dotyczących cen ropy niż w śródokresowej prognozie służb Komisji. W związku z tymi zagrożeniami dla celów budżetowych oraz znacznymi gwarancjami udzielonymi sektorowi bankowemu istnieje wysokie ryzyko, że wskaźnik zadłużenia będzie się kształtował mniej korzystnie niż przewidziano w programie.

(9)

Długoterminowy wpływ na budżet związany ze starzeniem się społeczeństwa jest w Niderlandach wyższy niż średnia UE. Prognozowany przyszły wzrost dochodów z podatków wyrażonych w proporcji do PKB, wynikający głównie z odroczonego opodatkowania prywatnych systemów emerytalnych, częściowo skompensowałby wzrost wydatków publicznych w perspektywie długoterminowej. Oszacowana w programie sytuacja budżetowa w roku 2008, która jest lepsza niż sytuacja wyjściowa z poprzedniego programu, przyczynia się do zrównoważenia przewidywanego długoterminowego wpływu starzenia się społeczeństwa na budżet, ale nadal nie jest wystarczająco dobra, aby w pełni sprostać presji wydatkowej w przyszłości. Wyższe nadwyżki pierwotne w perspektywie średniookresowej i wdrożenie reform w celu ograniczenia prognozowanego wzrostu wydatków związanych ze starzeniem się społeczeństwa przyczyniłyby się do zmniejszenia zagrożenia dla stabilności finansów publicznych, które kształtuje się na średnim poziomie. Kryzys finansowy może mieć negatywny wpływ również na długoterminową stabilność finansów publicznych w związku z wdrażanymi przez Niderlandy programami stabilizacji sektora finansowego (jak np. dokapitalizowanie, gwarancje), głównie z racji ich wpływu na dług publiczny, gdyby koszty wsparcia rządowego nie zostały w pełni odzyskane w przyszłości.

(10)

W roku 1994 Niderlandy zaczęły stosować ramy budżetowe oparte na bieżących tendencjach, co okazało się bardzo udanym rozwiązaniem (3). Obecny rząd potwierdził te ramy, chociaż na początku kadencji rządu w roku 2007 wprowadzono kilka drobnych dostosowań (4). Zasady budżetowe zostały zmienione ostatnio w listopadzie 2008 r. w ten sposób, że wszystkie ewentualne wydatki oraz dochody inne niż podatkowe wynikające z interwencji w sektorze finansowym nie będą objęte pułapami wydatków (5). Ponadto jeżeli wskutek tych działań rządowych zostanie osiągnięta wartość alarmowa (6) deficytu w wysokości 2 % PKB, nie będą podejmowane żadne środki korygujące. Ta dodatkowa zasada budżetowa ma zminimalizować wpływ środków, które zostały podjęte w reakcji na kryzys finansowy, na normalny proces kształtowania polityki budżetowej. Nie wskazano daty, do której mają obowiązywać te zmienione zasady. Rząd ogłosił także reformę metod ujmowania w budżecie innych niż podatkowe dochodów z gazu, począwszy od 2012 r. Na lata 2008–2011 określono maksymalną kwotę dochodów z gazu, jaką można przeznaczać na wydatki.

(11)

Rząd Niderlandów przyjął szereg środków w celu ustabilizowania sektora finansowego. Po pierwsze, zwiększono do 100 000 EUR kwotę objętą systemem gwarantowania depozytów. Po drugie, wprowadzono system gwarantowania kredytów, w ramach którego udostępniono kwotę 200 mld EUR (33 % PKB) na zabezpieczenie bankowych średnioterminowych instrumentów dłużnych. System ten ma poprawić dostęp banków do finansowania. Po trzecie, utworzono fundusz w wysokości 20 mld EUR (3,3 % PKB) przeznaczony na dokapitalizowanie instytucji finansowych. Oprócz tego rząd przeprowadził nacjonalizację jednego z głównych banków i udostępnił instrument wsparcia dużej instytucji finansowej.

(12)

Zgodnie z europejskim planem naprawy gospodarczej, zatwierdzonym w grudniu przez Radę Europejską, Niderlandy przyjęły środki służące wsparciu inwestycji prywatnych za pomocą obniżek podatków i gwarancji kredytów, ochronie miejsc pracy przez wprowadzenie możliwości czasowego zmniejszenia liczby godzin pracy, zwiększeniu podaży kredytów wskutek gwarancji, a także obniżenie składek na ubezpieczenia społeczne. Środki te są podejmowane w odpowiednim momencie, przewidują konkretne cele, są zgodne z europejskim planem naprawy gospodarczej i częściowo mają charakter czasowy. W związku z tym nie powinny wywrzeć znacznego skutku na stabilność finansów publicznych w długim okresie. Biorąc pod uwagę znaczne zobowiązania w związku z programami pomocy finansowej, pomimo dobrej wyjściowej sytuacji w odniesieniu do salda budżetu i poziomu długu publicznego oraz przewidywanej dotkliwości spowolnienia gospodarczego, zakres programu wsparcia budżetowego jest niewielki (0,5 % PKB). W aktualizacji programu stabilności przewiduje się także szereg środków strukturalnych, które pobudzają popyt, ale są również zgodne z programem reform polityki w dłuższej skali czasowej. Obniżenie składek na ubezpieczenia społeczne ma pobudzić popyt i równocześnie zwiększyć podaż siły roboczej. Oprócz tego w celu ograniczenia zwolnień pracowników oraz ułatwienia przemian na rynku pracy tworzone są ośrodki mobilności, oparte na partnerstwach publiczno-prywatnych. Środki te związane są ze średniookresowym programem reform i z zaleceniami dla Niderlandów, przedstawionymi przez Komisję w dniu 28 stycznia 2009 r. w ramach strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

(13)

Sądząc po zmianach salda strukturalnego i biorąc pod uwagę zagrożenia dla prognoz budżetowych, kurs polityki budżetowej w roku 2009 ma charakter ekspansywny. Jest to zasadniczo zgodne z paktem stabilności i wzrostu, w którym wskazuje się, że dostosowanie powinno być większe w okresach dobrej koniunktury gospodarczej, natomiast w okresach gorszej koniunktury może być mniejsze. Niemniej w świetle znacznych zagrożeń w odniesieniu do kształtowania się salda oraz długu publicznego istnieje ryzyko, że pogorszenie stanu finansów publicznych będzie miało negatywny wpływ na ich długookresową stabilność. Z drugiej strony oczekuje się, że pewien pozytywny wpływ na długoterminową stabilność będą miały planowane środki mające dalej zwiększać wskaźnik zatrudnienia, takie jak stopniowe znoszenie możliwości przenoszenia ogólnego kredytu podatkowego i wprowadzenie ulgi podatkowej powiązanej z uzyskiwanymi dochodami z pracy, co ma spowodować, że podjęcie zatrudnienia stanie się opłacalne dla osób niskowykwalifikowanych. Mając na uwadze zagrożenia dla wspomnianych wyżej prognoz dotyczących poziomu długu, w okresie objętym programem wskaźnik zadłużenia może przekraczać wartość referencyjną.

(14)

Co do wymagań odnośnie do danych, określonych w kodeksie postępowania dotyczącym programów stabilności i konwergencji, w programie przedstawiono wszystkie dane obowiązkowe i większość danych opcjonalnych.

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/33

(1)

W dniu 10 marca 2009 r. Rada zbadała zaktualizowany program konwergencji przedstawiony przez Zjednoczone Królestwo na lata 2008/09–2013/14.

(2)

Po kilku latach silnego wzrostu napędzanego przez popyt krajowy, w 2008 roku nastąpiło w Zjednoczonym Królestwie gwałtowne spowolnienie gospodarcze. Skutki światowego kryzysu finansowego oraz ostra korekta na krajowym rynku nieruchomości miały wzajemnie pogłębiające się recesyjne oddziaływanie na gospodarkę tego kraju. Rząd Zjednoczonego Królestwa w odpowiedzi na kryzys gospodarczy i finansowy przyjął wiele środków w celu zapewnienia stabilności sektora finansowego i zwiększenia dostępności kredytu dla gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw. W listopadzie 2008 roku rząd przyjął również, zgodnie z zaleceniami europejskiego planu naprawy gospodarczej uzgodnionego w grudniu 2008 roku przez Radę Europejską, budżetowe środki stymulujące gospodarkę równe mniej więcej 0,25 % PKB w 2008 i 1,5 % PKB w 2009 roku, co ma wspomagać działanie automatycznych stabilizatorów. Bank Anglii złagodził politykę monetarną przez kolejne obniżki stóp procentowych (z 5,75 % w lipcu 2007 roku do aktualnego 1,00 %) i zwiększenie sumy bilansowej. W 2008 roku nominalny efektywny kurs wymiany funta uległ deprecjacji o ponad 20 %. Pogorszenie koniunktury, spadek cen aktywów oraz ekspansywny kurs polityki budżetowej doprowadziły łącznie do wyraźnego pogorszenia stanu finansów publicznych Zjednoczonego Królestwa. Szybkie pogorszenie salda pierwotnego sektora instytucji rządowych i samorządowych, wykazującego deficyt już w okresie poprzedzającym kryzys, miało wpływ na możliwości Zjednoczonego Królestwa w zakresie przyjmowania łagodniejszego kursu polityki budżetowej i zapewniania stabilności budżetowej. W swoim budżecie z marca 2008 roku Zjednoczone Królestwo odnotowało, że planowany deficyt budżetowy na rok 2008/09 przekroczy referencyjną wartość 3 % PKB, co spowodowało uruchomienie procedury nadmiernego deficytu w czerwcu 2008 roku.

(3)

Program zawiera dwa różne scenariusze makroekonomiczne: scenariusz główny i ostrożniejszy scenariusz alternatywny, oparty na założeniu wzrostu niższego o 0,25 punktu procentowego niż w scenariuszu głównym. Prognozy dotyczące finansów publicznych są oparte na scenariuszu alternatywnym, który na potrzeby oceny zaktualizowanego programu uznaje się za scenariusz referencyjny. Scenariusz ten zakłada, że recesja, która rozpoczęła się w drugiej połowie 2008 roku, obejmie również pierwszą połowę roku 2009, a w związku z tym w programie przewiduje się spadek realnego PKB o 0,25 % w roku 2008/09 i o dalsze 0,5 % w roku 2009/10. Następnie PKB będzie znowu wzrastać na poziomie 2 % w roku 2010/11 i 3 % rocznie od roku 2011/12. W kontekście szybkiego pogarszania się perspektyw makroekonomicznych na przestrzeni ostatnich miesięcy wydaje się obecnie, że nawet ten bardziej ostrożny, sfinalizowany w listopadzie 2008 roku scenariusz bazuje na optymistycznych założeniach dotyczących wzrostu, w szczególności w odniesieniu do lat 2009/10 i 2010/11 (2). Przewidywania programu zakładające, że budżetowy pakiet stymulacyjny wpłynie na wzrost PKB o dodatkowe 0,5 punktu procentowego w 2009 roku, są zgodne z prognozami służb Komisji. W porównaniu ze śródokresową prognozą służb Komisji ze stycznia 2009 roku przewiduje się nieznacznie wyższy poziom inflacji.

(4)

W śródokresowej prognozie służb Komisji ze stycznia 2009 roku deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w roku 2008/09 oszacowano na 5,7 % PKB, wobec 5,5 % zakładanych w programie, podczas gdy w poprzedniej zaktualizowanej wersji programu konwergencji zakładano, że osiągnie on 2,9 % PKB. Nieoczekiwany wzrost deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych jest spowodowany głównie korektą w dół prognoz dotyczących wzrostu dochodów w związku z dramatycznym pogorszeniem warunków makroekonomicznych oraz działaniem automatycznych stabilizatorów. Ostry spadek liczby transakcji na rynku mieszkaniowym i spadające ceny nieruchomości przyczyniły się do rewizji w dół o około 0,5 % PKB prognoz dotyczących dochodów z podatku od kupna nieruchomości w 2008/09 roku, podczas gdy dochody z podatków od osób prawnych, które na przestrzeni pięciu lat poprzedzających rok 2007/08 generowały jedną czwartą wzrostu dochodów podatkowych, gwałtownie spadły w związku z pogorszeniem rentowności sektora finansowego. Po stronie wydatków w aktualizacji przewiduje się wzrost państwowych wydatków kapitałowych o 0,2 % PKB w porównaniu z poprzednim programem, co wynika z podjętych działań na rzecz wsparcia gospodarki, przy jednoczesnym założeniu, że płatności odsetkowe będą wyższe niż prognozowane w związku z wpływem wyższej inflacji na koszty obsługi długu z tytułu państwowych obligacji powiązanych z jej wskaźnikiem. Ponadto zapowiedziane przez rząd Zjednoczonego Królestwa już po opublikowaniu zaktualizowanej wersji programu z 2007 roku działania dyskrecjonalne przyczynią się do zwiększenia deficytu prognozowanego na rok 2008/09 o około 0,5 punktu procentowego, między innymi poprzez cięcia podatku dochodowego od osób fizycznych zapowiedziane w maju 2008 roku, obniżenie podstawowej stawki VAT oraz dodatkowe płatności na rzecz emerytów i rencistów. Zadłużenie sektora instytucji rządowych i samorządowych brutto w 2008/09 roku ma wzrosnąć o prawie 10 punktów procentowych, do około 53 % PKB, przy czym połowa tej sumy jest odzwierciedleniem rządowych interwencji na rzecz sektora finansowego, nie mających bezpośredniego wpływu na deficyt.

(5)

W najnowszej aktualizacji zakłada się, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w roku 2009/10 zwiększy się o 2,75 punktu procentowego do 8,2 % PKB, w porównaniu z 9,5 % PKB zakładanymi w śródokresowej prognozie służb Komisji. Przewiduje się, że dochody sektora instytucji rządowych i samorządowych w ujęciu nominalnym spadną o 2 %, podczas gdy wydatki wzrosną o prawie 5 %. W programie przewiduje się, że spowolnienie działalności w sektorze finansowym i na rynku mieszkaniowym spowoduje zmniejszenie dochodów publicznych, w tym wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych uzyskujących dochody z sektora finansowego, o 1,5 punktu procentowego PKB łącznie w okresie od roku 2007/08 do roku 2009/10. Prognozy budżetowe uwzględniają również budżetowe środki stymulacyjne o wartości około 1 % PKB w roku 2009/10, w tym tymczasowe obniżenie podstawowej stawki VAT — stanowiące połowę pakietu stymulacyjnego z listopada 2008 roku — oraz przyśpieszenie wydatków inwestycyjnych. Ocenia się, że w roku 2009/10 deficyt strukturalny, definiowany jako dostosowane cyklicznie saldo budżetowe obliczane zgodnie ze wspólnie przyjętą metodyką, nie uwzględniające środków jednorazowych ani innych środków tymczasowych, zwiększy się o 2 punkty procentowe. Pogłębienie deficytu strukturalnego jest w prawie równej mierze spowodowane równoczesnym oddziaływaniem ekspansywnych środków budżetowych oraz elastyczności podatkowej w związku z kurczeniem się rynku nieruchomości i sektora finansowego, generujących dotychczas wysokie dochody podatkowe.

(6)

W aktualizacji nie przedstawiono średniookresowego celu budżetowego. Prognozy budżetowe zawarte w programie przewidują redukcję deficytu strukturalnego średnio o niemal 1 punkt procentowy rocznie w latach od 2010/11 do 2013/14. W programie, którego prognozy średniookresowe były tworzone przy założeniu niezmiennego kursu polityki, przewiduje się trwałe obniżanie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych. Zgodnie z programem przewiduje się, że w okresie od roku 2010/11 do roku 2013/14 deficyt nominalny będzie się poprawiał średnio o około 1,25 punktu procentowego w relacji do PKB rocznie — aby pod koniec okresu objętego programem osiągnąć poziom 3,4 % PKB. Około trzy piąte planowanego dostosowania salda nominalnego w latach 2010/11–2013/14 ma być spowodowane zmniejszeniem wskaźnika wydatków. Zakłada się, że roczna nominalna stopa wzrostu wydatków w okresie od roku 2011/12 do roku 2013/14 zmniejszy się do 4 % wobec średniej na poziomie 5,25 % w okresie trzech wcześniejszych lat, mimo iż gwałtowne spowolnienie tempa wzrostu wydatków nie ma jeszcze podstaw w szczegółowych planach wydatków poszczególnych resortów, odzwierciedlając uzgodniony proces przeglądu wydatków z trzech lat. Rząd zapowiedział podniesienie podatków oraz zwiększenie składek na ubezpieczenia społeczne, jak również zwiększenie planowanych oszczędności związanych ze wzrostem wydajności usług publicznych począwszy od roku 2010/11. Przewiduje się, że w okresie objętym programem zadłużenie sektora instytucji rządowych i samorządowych brutto wzrośnie o 15,5 punktu procentowego i wyniesie 68,5 % PKB w roku 2013/14. Celem programu jest obniżenie zadłużenia jako procentu PKB po zakończeniu okresu objętego programem, do roku 2015/16.

(7)

Istnieje ryzyko niezrealizowania celów budżetowych. Prognoza służb Komisji ze stycznia 2009 roku dotycząca wzrostu gospodarczego w latach 2009/10 i 2010/11 zakłada, że będzie się on kształtował na o wiele niższym poziomie niż przewidziano w programie, co doprowadzi do zwiększenia deficytu w roku 2010/11 o około 2 punkty procentowe w porównaniu z założeniami programu. Ponadto prawdopodobieństwo, że koniunktura gospodarcza w 2010 roku będzie gorsza niż zakładano w programie, niesie za sobą ryzyko, że środki stymulacyjne, zaplanowane jako środki tymczasowe, nie zostaną wycofane w 2010 roku. Program zakłada, że w perspektywie średniookresowej wkład sektora finansowego w działalność gospodarczą będzie mniejszy niż wcześniej przewidywano i że udział składnika podatkowego w popycie globalnym może być mniejszy. Jednak zakładany w programie poziom elastyczności dochodów po roku 2010/11 wydaje się optymistyczny, a udział składnika podatkowego w popycie globalnym może być mniejszy niż przyjęto w programie. W świetle tych zagrożeń od roku 2009/10 wskaźnik zadłużenia może kształtować się mniej korzystnie niż przewidziano w programie, niosąc za sobą zagrożenie dla poziomu kosztów obsługi długu. Ponadto rządowe interwencje na rzecz sektora finansowego są również obarczone ryzykiem wyższego niż przewidziano w programie poziomu deficytu lub długu (3). Przewiduje się jednak, że przeważająca część wzrostu długu sektora instytucji rządowych i samorządowych, wynikająca z operacji wsparcia sektora finansowego, która stanowi według programu około 5 punktów procentowych w relacji do PKB, nie będzie miała charakteru stałego. Po ponownym ożywieniu gospodarki i ustabilizowaniu sytuacji w sektorze finansowym władze Zjednoczonego Królestwa powinny przynajmniej częściowo zredukować wzrost zadłużenia spowodowany interwencjami w sektorze finansowym dzięki odsprzedaży udziałów kapitałowych w instytucjach finansowych sektorowi prywatnemu oraz zażądaniu spłaty pożyczek.

(8)

Chociaż na początku okresu objętego programem dług publiczny Zjednoczonego Królestwa jest względnie niski, a długoterminowy wpływ starzenia się społeczeństwa na budżet bliski średniej UE, jednak zgodnie z oceną zamieszczoną w programie sytuacja budżetowa w 2008 roku — znacznie gorsza niż wyjściowa sytuacja z poprzedniego programu — stanowi podwyższone zagrożenie dla stabilności finansów publicznych, nawet bez uwzględnienia długoterminowego wpływu starzenia się społeczeństwa na budżet. Kryzys finansowy może mieć również negatywny wpływ na długookresową stabilność finansów publicznych, jeśli koszty pomocy państwa nie zwrócą się w pełni. Jeśli za punkt wyjścia przyjąć sytuację budżetową w 2009 roku przewidywaną w śródokresowej prognozie służb Komisji, okaże się że finanse publiczne Zjednoczonego Królestwa są jeszcze mniej stabilne. Ponadto przed końcem okresu objętego programem wskaźnik zadłużenia brutto ma przekroczyć wyznaczoną w Traktacie wartość referencyjną. Zmniejszenie deficytu pierwotnego przyczyniłoby się do ograniczenia zagrożenia dla długoterminowej stabilności finansów publicznych, które, wyliczone na podstawie wspólnie uzgodnionej metodyki, jest obecnie wysokie z uwagi na wysoki deficyt strukturalny.

(9)

Istotne pogorszenie stanu finansów publicznych Zjednoczonego Królestwa, jakie miało miejsce w ostatnim czasie, zrodziło znaczną presję na ramy polityki budżetowej tego kraju. W sprawozdaniu przedbudżetowym z 2008 roku zawieszono dwie obowiązujące reguły budżetowe Zjednoczonego Królestwa i zastąpiono je tymczasową regułą operacyjną. Celem nowej reguły, która ma być stosowana, gdy gospodarka wyjdzie z recesji, jest coroczna poprawa dostosowanego cyklicznie salda budżetu bieżącego do czasu osiągnięcia równowagi i obniżenia poziomu długu w relacji do PKB. Została ona zaprojektowana tak, by umożliwić rządowi wyższe tempo zadłużania się w celu wsparcia gospodarki w krótkim okresie, nakładając przy tym ilościowo niesprecyzowane wymogi w zakresie minimalnej konsolidacji budżetowej po wyjściu gospodarki Zjednoczonego Królestwa z trwającej recesji. Przewiduje się, że nowe ramy zostaną wprowadzone przed rokiem 2015/16, lecz brak jest pewności co do dokładnego terminu. Skuteczne i wiarygodne zrewidowane ramy polityki budżetowej będą ważnym czynnikiem umożliwiającym Zjednoczonemu Królestwu zapewnienie niezbędnej konsolidacji budżetowej w średnim okresie. Nowy program na rzecz efektywności, wprowadzony w ramach kompleksowej prognozy wydatków (Comprehensive Spending Review) z 2007 roku i rozwinięty w budżecie i sprawozdaniu przedbudżetowym z 2008 roku dowodzi, że władze Zjednoczonego Królestwa zamierzają kontynuować starania na rzecz maksymalizacji korzyści z poniesionych wydatków w sektorze publicznym, w tym poprzez ustalanie ambitnych celów w zakresie oszczędności dzięki zwiększaniu efektywności, jak również poprzez wprowadzanie nowych ram monitorowania i sprawozdawczości. W aktualizacji określono kilka konkretnych środków wspierających, lecz nie sprecyzowano, do jakiego stopnia zostaną nimi objęte poszczególne resorty i obszary polityki.

(10)

W odpowiedzi na kryzys finansowy władze Zjednoczonego Królestwa przyjęły wiele środków politycznych mających na celu stabilizację sektora finansowego i zwiększenie dostępności kredytu. W ramach programu gwarancji kredytowych gwarantowane są komercyjne papiery dłużne emitowane przez banki w celu refinansowania zadłużenia zaciągniętego na rynku bankowości hurtowej dobiegającego terminu zapadalności. Ponadto specjalny program wspierania płynności, prowadzony przez Bank Anglii do stycznia 2009 roku, umożliwiał uczestniczącym w nim bankom wymianę ich niepłynnych aktywów na bony skarbowe Zjednoczonego Królestwa. Po zakończeniu tego programu wprowadzono tzw. mechanizm okna dyskontowego (discount window facility) prowadzony przez Bank Anglii, który nadal zapewnia bankom dostęp do płynności długoterminowej, wykorzystując przy tym szerszą gamę zabezpieczeń. Oprócz nacjonalizacji dwóch instytucji finansowych — Northern Rock w lutym 2008 roku i Bradford & Bingley we wrześniu 2008 roku — rząd dostarczył kilku bankom zastrzyków państwowego kapitału w kwocie 37 mld GBP (2,5 % PKB). Od lutego 2009 roku Bank Anglii został również upoważniony przez skarb państwa do skupu papierów wartościowych sektora prywatnego do kwoty 50 mld GBP (3,5 % PKB). W styczniu 2009 roku rząd zapowiedział również program wsparcia, oferujący bankom możliwość zawarcia ubezpieczenia od strat na aktywach, które zostały w największym stopniu dotknięte obecnym spowolnieniem gospodarczym, podczas gdy w swoim oświadczeniu poświęconym uregulowaniom prawnym w zakresie wymogów kapitałowych Financial Services Authority wyjaśniła, że w okresach spowolnienia gospodarczego banki mogą zmniejszać swój bufor kapitałowy, wspierając tym samym ciągłość akcji kredytowej.

(11)

Zgodnie z europejskim planem naprawy gospodarczej uzgodnionym na forum Rady Europejskiej w grudniu 2008 roku Zjednoczone Królestwo zapowiedziało w listopadzie 2008 roku budżetowe środki stymulacyjne na kwotę równą w 2009 roku około 1,5 % PKB, które mają zamortyzować o około 0,5 punktu procentowego zmniejszenie PKB w 2009 roku. Pakiet ten ma charakter tymczasowy i przyjęty został w odpowiednim czasie, jako że środki te mają na celu podtrzymanie popytu krajowego w 2009 roku. Jednak przewidywane zwiększenie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych, spotęgowane brakiem możliwości manewru na polu polityki budżetowej, oraz brak wiarygodnych ram budżetowych w średnim okresie oznaczają konieczność wzmocnienia środków dzięki trwałej konsolidacji w średnim okresie. Przeważająca część budżetowych środków stymulacyjnych ma wspierać siłę nabywczą gospodarstw domowych i faworyzuje raczej jednostki o względnie wyższej skłonności do spożycia. Inne środki, w tym o charakterze strukturalnym, mają wspierać działalność gospodarczą i inwestycje, jak również zwiększyć wydajność publicznych służb zatrudnienia oraz możliwości w zakresie szkoleń dla bezrobotnych. Na podstawie pakietu wsparcia dla właścicieli mieszkań (Homeowners Support Package) z września 2008 roku zapowiedziano także dalsze środki wspierające procesy dostosowań na rynku mieszkaniowym. Środki te są zgodne z krótkookresowym celem polityki, jakim jest stabilizacja produktu, i spójne z programem reform strukturalnych strategii lizbońskiej dla Zjednoczonego Królestwa.

(12)

Po okresie ekspansywnej polityki budżetowej ostatnich lat, prowadzonej przeważnie w okresie dobrej koniunktury gospodarczej, oraz po wdrożeniu pakietu stymulacyjnego w 2009 roku, w średnim okresie władze Zjednoczonego Królestwa zamierzają prowadzić konsolidację budżetową w postaci poprawy salda strukturalnego w tempie około 1 punktu procentowego rocznie. Zgodnie z zasadami takiej konsolidacji środki stymulacyjne mają być tymczasowe. Istnieje jednak zagrożenie, że środki stymulacyjne, zaplanowane jako środki tymczasowe, nie zostaną wycofane w 2010 roku, jeśli zgodnie ze śródokresową prognozą służb Komisji nie spełnią się przewidywania władz Zjednoczonego Królestwa co do powrotu dobrej koniunktury w 2010 roku. Oczekuje się również, że w okresie objętym programem wskaźnik długu znacznie wzrośnie i że od roku 2009/10 przekroczy on referencyjną wartość 60 % PKB.

(13)

Co do wymagań odnośnie do danych, określonych w kodeksie postępowania dotyczącym programów stabilności i konwergencji, w programie odnotowano znaczne braki w zakresie udostępnionych danych obowiązkowych i opcjonalnych (4).

(i)

realizacji planów budżetowych, w tym środków stymulacyjnych zgodnych z europejskim planem naprawy gospodarczej i w ramach paktu na rzecz stabilności i wzrostu, unikając przy tym dalszego pogarszania stanu finansów publicznych;

(ii)

realizacji w roku 2010/11 i później znacznej konsolidacji budżetowej oraz dalszego przygotowywania środków wspierających dostosowania, by zapewnić szybkie zmniejszenie deficytu do wartości niższej od referencyjnej;

(iii)

określenia, jak ramy polityki budżetowej będą stosowane w przyszłości zgodnie z poprawą długoterminowej stabilności finansów publicznych.

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/39

—

na stronie internetowej: Europa — Dyrekcja Generalna do spraw Konkurencji (http://ec.europa.eu/comm/competition/mergers/cases/). Strona ta została wyposażona w różnorodne opcje wyszukiwania, takie jak spis firm, numerów spraw, dat oraz spis sektorów przemysłowych, które mogą być pomocne w znalezieniu poszczególnych decyzji w sprawach połączeń,

—

w formie elektronicznej na stronie internetowej EUR-Lex, pod numerem dokumentu 32009M5456. EUR-Lex pozwala na dostęp on-line do dokumentacji prawa Europejskiego (http://eur-lex.europa.eu).

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/39

—

na stronie internetowej: Europa — Dyrekcja Generalna do spraw Konkurencji (http://ec.europa.eu/comm/competition/mergers/cases/). Strona ta została wyposażona w różnorodne opcje wyszukiwania, takie jak spis firm, numerów spraw, dat oraz spis sektorów przemysłowych, które mogą być pomocne w znalezieniu poszczególnych decyzji w sprawach połączeń,

—

w formie elektronicznej na stronie internetowej EUR-Lex, pod numerem dokumentu 32009M5474. EUR-Lex pozwala na dostęp on-line do dokumentacji prawa Europejskiego (http://eur-lex.europa.eu).

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/40

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/41

21.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 68/42

1.

W dniu 16 marca 2009 r. zgodnie z art. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004 (1), Komisja otrzymała zgłoszenie koncentracji, w wyniku której przedsiębiorstwo Raiffeisen Bausparkasse G.m.b.H, należące do grupy RBSK Group („RBSK”, Austria), przedsiębiorstwo Bausparkasse Schwäbisch Hall A.G., kontrolowane przez grupę banku Deutsche Zentral-Genossenschaftsbank („DZ” Niemcy) i przedsiębiorstwo Raiffeisen Bank S.A. („RBRO”, Rumunia), kontrolowane przez grupę Raiffeisen Zentralbank Österreich Aktiengesellschaft („RZB”, Austria), przejmuje w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Rady wspólną kontrolę nad przedsiębiorstwem Raiffeisen Banca pentru Locuinte S.A. („RBL”, Rumunia) w drodze zakupu akcji w nowo utworzonej spółce będącej wspólnym przedsiębiorcą.

2.

Przedmiotem działalności gospodarczej przedsiębiorstw biorących udział w koncentracji jest:

3.

Po wstępnej analizie Komisja uznała, że zgłoszona koncentracja może wchodzić w zakres rozporządzenia (WE) nr 139/2004. Jednocześnie Komisja zastrzega sobie prawo do podjęcia ostatecznej decyzji w tej kwestii. Należy zauważyć, iż zgodnie z obwieszczeniem Komisji w sprawie uproszczonej procedury stosowanej do niektórych koncentracji na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004 (2), sprawa ta może kwalifikować się do rozpatrzenia w ramach procedury określonej w tym obwieszczeniu.

4.

Komisja zwraca się do zainteresowanych osób trzecich o zgłaszanie ewentualnych uwag na temat planowanej koncentracji.

Komisja musi otrzymać takie uwagi w nieprzekraczalnym terminie dziesięciu dni od daty niniejszej publikacji. Można je przesyłać do Komisji faksem (nr faksu: (32-2) 296 43 01 lub 296 72 44) lub listownie, podając numer referencyjny: COMP/M.5493 — RBSK/DZ Bank/RZB/RBL JV, na poniższy adres Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji w Komisji Europejskiej: