Sąsiedztwo: dokument strategiczny
Niniejszy dokument ma na celu określenie kolejnych etapów europejskiej polityki sąsiedztwa. Proponuje on listę priorytetów, które należy uwzględnić w dwustronnych planach działania: dialog polityczny i reformy, handel i środki dla stopniowego uczestnictwa w rynku wewnętrznym, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, energia, transport, społeczeństwo informacyjne, środowisko, badania i innowacyjność, polityka społeczna i kontakty między społecznościami.
AKT
Communication from the Commission – European Neighbourhood Policy – Strategy paper [COM(2004) 373 – Not published in the Official Journal] (Komunikat Komisji z dnia 12 maja 2004 r. „Europejska polityka sąsiedztwa – dokument strategiczny” [COM(2004) 373 – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]).
STRESZCZENIE
Niniejszy komunikat stanowi kontynuację dwóch innych komunikatów przedstawionych w 2003 r. w sprawie nowych ram stosunków z naszymi wschodnimi i południowymi sąsiadami oraz ewentualnego instrumentu sąsiedztwa. Ma on służyć jako punkt odniesienia dla kolejnych etapów nowej europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS).
Zasady i zakres
Komisja uważa, że EPS powinna być kompleksowa, spójna i skuteczna. Nadając nowy impuls współpracy z nowymi sąsiadami, powinna ona zwiększyć bezpieczeństwo, dobrobyt i stabilność w regionie.
Jeśli chodzi o zasięg geograficzny, Komisja zaleca włączenie w zakres EPS Armenii, Azerbejdżanu i Gruzji. Ponadto w komunikacie z marca 2003 r. w sprawie szerszej Europy Komisja przedstawia warunki, które należy spełnić w celu pełniejszej integracji Białorusi w EPS. W obecnych okolicznościach zobowiązania UE wobec tego kraju będą się skupiać na rozwoju demokracji i wspieraniu społeczeństwa obywatelskiego. W przypadku Libii Komisja zaleca, by rozważyć możliwości włączenia jej do europejskiej polityki sąsiedztwa, lecz twierdzi, że pierwszym etapem musi być jej włączenie do procesu barcelońskiego.
Współodpowiedzialność za proces, zróżnicowanie między partnerami oraz lepsze wykorzystanie istniejących instrumentów są innymi kwestiami kluczowymi dla Komisji. Zdaniem Komisji EPS przynosi wartość dodaną wynikającą z bardziej ukierunkowanego i lepiej przygotowanego podejścia oraz oferowanych możliwości osiągnięcia wysokiego stopnia integracji, zachęt do przeprowadzenia reform, woli rozwiązywania problemów w stosunkach dwustronnych, sprecyzowanych priorytetów, zwiększonych funduszy i wsparcia dla partnerów.
Plany działań
W dwustronnych planach działania, które zostaną zawarte z każdym z partnerów, priorytety będą obejmować dwa główne obszary: wspólne wartości, politykę zagraniczną i politykę bezpieczeństwa, jak również działania na rzecz zbliżenia w pewnych priorytetowych obszarach takich jak rozwój gospodarczy i społeczny, handel i rynek wewnętrzny, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, a także tworzenie połączeń i kontaktów. Monitoring będzie zapewniany przez organy utworzone w ramach różnych obowiązujących porozumień, a Komisja będzie opracowywać sprawozdania z przeglądów okresowych i dostosowywać plany działania.
Fundamentalne wolności i prawa są podstawą tej polityki, która powinna wspierać zaangażowanie na rzecz wspólnych wartości. Dialog polityczny będzie wzmacniany dzięki EPS w obszarach określonych w planach działania, zawsze w dążeniu do zapewnienia skutecznego podejścia wielostronnego.
Polityka ta oferuje również wzmocnienie preferencyjnych stosunków handlowych oraz zwiększenie pomocy finansowej i gospodarczej, przedstawiając w perspektywie możliwość udziału w rynku wewnętrznym UE. Jeśli chodzi o wymiar społeczny, wzmocnione powinny zostać dialog i współpraca. Ponadto kwestie związane z przepływem pracowników nadal będą rozwiązywane w ramach konkretnych umów.
Kolejnymi obszarami o dużym znaczeniu są handel i rynek wewnętrzny. Przepisy ustawowe i wykonawcze muszą być zbliżane, a EPS zapewni mechanizmy mające na celu dalszą liberalizację handlu i integrację regionalną. W przypadku towarów konieczna jest poprawa współpracy administracyjnej w celu eliminowania barier pozataryfowych. W przypadku produktów rolnych niezbędna jest konwergencja kontroli sanitarnych i fitosanitarnych. Ponadto w celu zapewnienia swobodnego przepływu usług należy zbliżyć prawodawstwo. Jednocześnie należy poprawić klimat inwestycyjny, powinny zostać stworzone niezależne organy nadzoru konkurencji, a system podatkowy musi zostać unowocześniony i stać się bardziej przejrzysty.
W dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych musi zostać poprawione funkcjonowanie instytucji publicznych, aby mogły one sprostać wyzwaniom takim jak presja migracyjna, handel ludźmi czy terroryzm.
Innym kluczowym elementem EPS są połączenia między sieciami w sąsiedztwie. Komisja zaleca poprawę i wzmocnienie połączeń sieci energetycznych i transportowych. Ochrona środowiska, społeczeństwo informacyjne oraz badania i innowacyjność są innymi obszarami, w których należy podjąć działania w celu ich poprawy. Połączenia muszą być ponadto nie tylko fizyczne, lecz również międzyludzkie. W związku z tym należy wspierać więzi kulturalne, edukacyjne i społeczne.
Współpraca regionalna
EPS będzie stosowana w zróżnicowany sposób. Na Wschodzie priorytetami są:
W regionie Morza Śródziemnego współpraca regionalna i subregionalna powinna opierać się na osiągnięciach partnerstwa eurośródziemnomorskiego. Na poziomie regionalnym strategicznymi priorytetami są:
W zakresie współpracy w tym regionie priorytetami są:
Wsparcie dla EPS
Wsparcie finansowe przyznawane obecnym instrumentom europejskiej polityki sąsiedztwa jest znaczne – w latach 2000–2003 wynosiło ono około 3,7 mld EUR. W tym samym okresie Europejska Inicjatywa na rzecz Demokracji i Praw Człowieka (EIDHR) przyznała na ten cel około 60 mln EUR, a Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) udzielił krajom śródziemnomorskim kredytów na kwotę około 3,4 mld EUR. Ponadto w przypadku wyjątkowej potrzeby krajom trzecim udzielana była pomoc makrofinansowa i humanitarna.
Jeśli chodzi o instrumenty, Komisja zaproponowała utworzenie nowego zestawu zharmonizowanych instrumentów, w tym instrumentów, które obecnie są objęte programami TACIS i MEDA. Ponadto niedawny komunikat przewiduje możliwości ustanowienia nowego instrumentu sąsiedztwa. Uwzględniając problemy prawne i kwestie budżetowe, które należy rozwiązać, podejście będzie miało dwa etapy, a nowy instrument zostanie utworzony dopiero w 2006 r. Od 2007 r. instrument będzie wspierać projekty współpracy transgranicznej i regionalnej z udziałem wszystkich uczestników. Ponadto zostanie wzmocniona zdolność kredytowa EBI.
Dokument strategiczny stwierdza, że spośród trzech opcji przedstawionych w komunikacie z lipca 2003 r. najlepiej odpowiada potrzebom opcja utworzenia nowej globalnej dyrektywy regulującej instrument sąsiedztwa mający na celu finansowanie działań wewnątrz Unii i poza nią. Komisja proponuje również korzystanie dla całego instrumentu tylko z jednej części budżetu, zorganizowanej wokół pozycji spójności i polityki zewnętrznej.
Komisja uważa, że podstawę prawną może w tym przypadku stanowić artykuł 181a TWE. Ponieważ ten artykuł dotyczy współpracy z krajami trzecimi, powinien umożliwić finansowanie wspólnych działań. Instrument będzie się opierał na zasadach istniejących programów transgranicznych, takich jak partnerstwo, wieloletnie programowanie i współfinansowanie. Będzie on obejmować wszystkie granice i będzie wspierać międzynarodową współpracę między co najmniej jednym państwem członkowskimi i co najmniej jednym krajem partnerskim. Zastąpi też istniejące wewnętrzne i zewnętrzne programy transgraniczne.
Nowy instrument będzie działał w ramach dwóch oddzielnych okien finansowania. Pierwsze będzie wspierać współpracę transgraniczną, przede wszystkim programy dwustronne. Drugie będzie zapewniać bardziej elastyczne wsparcie dla szerszej współpracy międzynarodowej, która będzie skoncentrowana głównie na konkretnych tematach. Przykładowo może to być ochrona środowiska, integracja sieci energetycznych, telekomunikacja i transport, zdrowie publiczne oraz walka z przestępczością zorganizowaną i zapobieganie jej.
Jeśli chodzi o budżet, nastąpi znaczne jego zwiększenie, zostaną wprowadzone przepisy umożliwiające realokację środków w odniesieniu do niektórych programów i projektów. Bariery dla absorpcji środków zostaną zniesione, a dobre wyniki będą nagradzane.
AKTY POWIĄZANE
Communication from the Commission to the Council and the European Parliament – Wider Europe – Neighbourhood: A New Framework for Relations with our Eastern and Southern Neighbours [COM(2003) 104 final – Not published in the Official Journal] (Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 11 marca 2003 r. „Rozszerzona UE – sąsiedztwo: nowe ramy stosunków z naszymi wschodnimi i południowymi sąsiadami” [COM(2003) 104 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]).
Communication from the Commission – Paving the way for a New Neighbourhood Instrument [COM(2003) 393 final – Not published in the Official Journal (Komunikat Komisji z dnia 1 lipca 2003 r. „Wytyczanie drogi dla nowego instrumentu polityki sąsiedztwa” [COM(2003) 393 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]).
Ostatnia aktualizacja: 10.04.2006