Strategia UE na rzecz Afryki

Strategia na rzecz Afryki jest odpowiedzią Unii Europejskiej (UE) na podwójne wyzwanie polegające na ponownym wprowadzeniu Afryki na drogę zrównoważonego rozwoju oraz na osiągnięciu milenijnych celów rozwoju (MCR) do 2015 r. UE jako wieloletni partner i bliski sąsiad Afryki, znajduje się na odpowiednim miejscu, aby wesprzeć ten kontynent w jego zdecydowanych działaniach na rzecz tego procesu.

AKT

Komunikat Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z 12 października 2005 r. - Strategia UE na rzecz Afryki: Europejsko-afrykański pakt na rzecz przyspieszenia rozwoju Afryki [COM(2005) 489 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Strategia Unii Europejskiej (UE) na rzecz Afryki określa ramy działania wszystkich państw członkowskich, aby wesprzeć Afrykę w jej wysiłkach w celu osiągnięcia milenijnych celów rozwoju (MCR). Od kilku lat obserwujemy w Afryce znaczny postęp, m.in. w sferze sprawowania władzy, wzrostu gospodarczego. Unia Afrykańska, Nowe Partnerstwo dla Rozwoju Afryki (NEPAD) oraz międzynarodowe organizacje stworzyły dla Afryki „mapy drogowe” w zakresie gospodarki i polityki, a także nakreśliły wizję przyszłości. Jednakże droga, którą Afryka musi pokonać, aby osiągnąć zrównoważony rozwój jest jeszcze długa.

Mocno skontrastowana rzeczywistość

Rzeczywistość afrykańska to wiele różnych systemów politycznych, doświadczeń historycznych, różny kontekst kulturowy i religijny, gospodarczy i geograficzny. Obok siebie istnieją strefy niebezpieczne i takie, gdzie panuje stabilność. Niektóre z krajów afrykańskich przeżyły lub właśnie przeżywają okres pokoju, bezpieczeństwa, stabilizacji gospodarczej i politycznej, partycypacji demokratycznej, podczas gdy inne w tym samym czasie są uwikłane w niekończące się konflikty. Ta wzmożona niestabilność idzie w parze ze wzrostem zorganizowanej przestępczości ponadnarodowej, która coraz częściej oznacza rozwój zagrożenia przemytem i spożyciem narkotyków, handlem ludźmi, przemytem zasobów naturalnych i przemytem broni.

Jednakże nie brakuje wskaźników wzrostu. Zrównoważona eksploatacja zasobów naturalnych, rozwój rolnictwa, inwestycje w zasoby ludzkie tworzą klimat sprzyjający inwestycjom. Wiele państw afrykańskich posiada duże bogactwa naturalne, co umożliwia faktyczny zrównoważony rozwój. Afrykańskie gospodarki opierające się na podstawowych produktach rolnych mogą zmniejszyć swoją słabość, jeśli podejmą działania w zakresie długoterminowej tendencji spadkowej cen oraz fluktuacji cen światowych.

Dla wzrostu najważniejszy jest stabilny i atrakcyjny klimat inwestycyjny. Stabilność oraz jakość zarządzania danym krajem, transparentność, dialog z krajowym i międzynarodowym środowiskiem biznesu, a także integracja regionalna są czynnikami, które przyczyniają się do rozwoju gospodarczego. Nowe podmioty zewnętrzne, np. Brazylia, Indie czy Chiny są coraz bardziej zainteresowane potencjałem gospodarczym Afryki. Natomiast dawni partnerzy Afryki, tacy jak Stany Zjednoczone, Japonia i Rosja, zaczynają ponownie interesować się tym kontynentem.

W regionach tych szczególnie ważne jest stworzenie powiązań, które ułatwią mieszkańcom dostęp do rynków i zmniejszą koszty działalności handlowej. Należy więc opracować proces integracji regionalnej, którego rolą będzie wzmocnienie pozycji Afryki w gospodarce światowej.

Dynamika społeczna

Rozwój społeczny również odbywa się w bardzo zróżnicowanych warunkach. Nawet jeśli niektóre kraje afrykańskie osiągnęły imponujący wzrost gospodarczy, bardzo niesprawiedliwy podział zysków sprawia, że nie ma on pozytywnego wpływu na walkę z ubóstwem.

Tworzenie nowych miejsc pracy pozostaje jednym z najważniejszych wyzwań w walce z ubóstwem i dla rozwoju społecznego, szczególnie dla kobiet i mniejszości etnicznych. Sytuacja w zakresie zatrudnienia jest ściśle powiązana ze wskaźnikiem alfabetyzacji, który powoli się poprawia. Komfort życia mieszkańców zależy także od higieny i warunków zdrowia. Szczególnie epidemia HIV/AIDS stanowi poważne obciążenie dla wielu krajów Afryki.

Dynamika środowiskowa

Kontynent afrykański jest bardzo różnorodny z punktu widzenia środowiska. Zmiana klimatu zwiększy deficyt wody, wpłynie na bioróżnorodność i zdrowie mieszkańców, zmniejszy poziom bezpieczeństwa żywnościowego oraz zwiększy problem pustynnienia. Powodzie i susze są zjawiskami bardzo częstymi, które jeszcze bardziej się zintensyfikują z powodu zmiany klimatu, podczas gdy systemy szybkiego ostrzegania są nieodpowiednie, a zarządzanie klęskami żywiołowymi znajduje się na marnym poziomie. Dostosowanie się do zmiany klimatu jest więc najpilniejszą kwestią dla rozwoju kontynentu.

Zjawisko pustynnienia występuje na blisko połowie kontynentu afrykańskiego. Strefy najpoważniej dotknięte problemem są zlokalizowane wzdłuż pasm pustynnych. Ponadto odnawialne zasoby wody w Afryce są mniejsze niż średnia światowa, a wiele krajów cierpi z powodu stresu wodnego i niedoboru wody. Dodatkowo na kontynencie afrykańskim znajduje się 17% lasów światowych, a wylesianie w celach handlowych czy rolnych, jest poważnym problemem.

Podstawy stosunków UE-Afryka

W czasie ostatnich dziesięcioleci liczba porozumień zawieranych między UE a Afryką znacznie wzrosła. Zawarto porozumienia z Lomé z krajami należącymi do grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP), które zostały zastąpione przez umowę z Kotonu z 2000 r., porozumienia z Republiką Południowej Afryki oraz eurośródziemnomorskie umowy o partnerstwie i o stowarzyszeniu.

Teraz należy stworzyć główne zasady, które będą obowiązywać w relacjach między Afryką a UE. Niniejszy komunikat proponuje trzy:

• równość opartą do wzajemnym uznaniu i poszanowaniu instytucji oraz na określeniu wspólnych, obustronnych korzyści,
• partnerstwo, tzn. tworzenie więzi opartych na współpracy handlowej i politycznej,
• odpowiedzialność, która oznacza, że strategie i polityki rozwojowe są dopasowywane do poszczególnych krajów i nie są narzucane z zewnątrz.

UE angażuje się w Afryce na trzech poziomach sprawowania władzy – krajowym, regionalnym i kontynentalnym – według zasady pomocniczości: wyłącznie problemy, które nie będą skutecznie rozwiązywane na niższym poziomie, będą mogły być przekazywane na poziom wyższy. Powinna także zwiększyć solidarność wewnątrzafrykańską, na tych trzech poziomach, a dialog z całym kontynentem afrykańskim powinien zostać przeniesiony na najwyższy poziom polityczny.

Strategia reakcji UE

UE powinna zintensyfikować swoją pomoc w obszarach, które poprzedzają osiągnięcie MCR, tj. pokój, bezpieczeństwo, dobre sprawowanie władzy, niezbędnych do stworzenia środowiska sprzyjającego rozwojowi gospodarczemu, wymianom i powiązaniom, a także spójności społecznej i środowiskowej.

UE zwiększy zatem wysiłek w zakresie wspierania pokoju i bezpieczeństwa poprzez szeroki wachlarza działań, poczynając od wsparcia afrykańskich operacji w zakresie pokoju aż po globalne działania zapobiegania konfliktom, obejmujące głębokie przyczyny gwałtownych konfliktów. Te działania dotyczą także współpracy w zakresie walki z terroryzmem, nierozprzestrzeniania broni masowego rażenia oraz wsparcia dla regionalnych i krajowych strategii na rzecz rozbrojenia, demobilizacji, reintegracji i rehabilitacji, które pozwolą na reintegrację byłych żołnierzy (w tym także dzieci-żołnierzy) i stabilizację sytuacji po konfliktach.

Mimo dokonanych postępów, pozostaje wiele do zrobienia w kwestii dobrego zarządzania. W celu przeprowadzenia reformy państwa UE wesprze tworzenie wiarygodnych i skutecznych instytucji centralnych oraz stworzy program dotyczący sprawowania władzy, wspomagający afrykański mechanizm wzajemnej oceny. Zadaniem programu będzie wzmocnienie przestrzegania praw człowieka i demokracji oraz rozwój lokalnej zdolności i proces decentralizacji w celu wzmocnienia demokracji i rozwoju. Będzie także zachęcał kraje afrykańskie do podpisania i wdrożenia głównych instrumentów międzynarodowych w zakresie przeciwdziałania przestępczości.

Aby przyczynić się do skutecznego ograniczenia ubóstwa, UE będzie wspierać szybki i zróżnicowany wzrost gospodarczy w Afryce, wspomagając stabilność makroekonomiczną i przyczyniając się do stworzenia zintegrowanych rynków regionalnych. Ograniczony dostęp do usług transportowych, komunikacyjnych, do wody, instalacji sanitarnych czy energii hamuje wzrost gospodarczy. Komisja proponuje więc stworzenie partnerstwa UE-Afryka na rzecz infrastruktury. Należy, m.in., ujednolicić politykę transportu poprzez wsparcie programu „transport” dla Afryki subsaharyjskiej, rozwijać infrastrukturę energetyczną, a także zintegrowane zarządzanie wodą, aby poprawić je w transgranicznych dorzeczach rzek.

Jeśli uznamy, że 40% mieszkańców Afryki żyje za mniej niż dolara dziennie, to pojawia się konieczność stworzenia ochrony socjalnej dla najsłabszych. W tym kontekście UE będzie wspierać edukację, dostęp do wiedzy i transfer kompetencji poprzez wydłużenie okresu kształcenia na poziomie podstawowym przez całe życie, dostęp do wody, higieny i energii, a także poprzez poprawę infrastruktury sanitarnej i dostawę najważniejszych usług zdrowotnych.

Szczególną uwagą zostanie objęta polityka zatrudnienia, promocja różnorodności kulturowej, a także przekształcenie migracji w czynnik wpływający pozytywnie na proces rozwoju.

W zakresie środowiska działania UE będą dotyczyć zarządzania różnorodnością biologiczną środowiska, poprawy zrównoważonego zarządzania ziemią w celu powstrzymania procesu pustynnienia, zachowania bioróżnorodności, ograniczenia skutków zmiany klimatu oraz wsparcia dobrego zarządzania produktami chemicznymi.

Wsparcie finansowe musi zostać w znacznym stopniu zwiększone, nawet jeśli UE jest największym na świecie donatorem Afryki. W czerwcu 2005 r. UE zobowiązała się do wspólnego podniesienia oficjalnej pomocy do poziomu 0,56% dochodu narodowego brutto (DNB) do 2010 r., i do poziomu 0,7% DNB do 2015 r. Około 4 miliardów EUR będzie każdego roku przeznaczone dla Afryki subsaharyjskiej, a niniejsza strategia dla Afryki będzie odniesieniem dla programów i działań w ramach 10 Europejskiego Funduszu Rozwoju (EFR).

Strategia ta została przyjęta przez Radę Europejską 15 i 16 grudnia 2005 r.

AKTY POWIĄZANE

Komunikat Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z 27 czerwca 2007 r. – Od Kairu do Lizbony – Partnerstwo strategiczne między UE i Afryką [COM(2007) 357 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

Ostatnia aktualizacja: 19.05.2008