Wytyczne UE w sprawie kary śmierci

Niniejsze wytyczne prezentują zadania i elementy polityki Unii Europejskiej (UE) w dziedzinie powszechnego zniesienia kary śmierci. Tam, gdzie zniesienie kary śmierci jest odrzucane, UE propaguje stosowanie jej w zgodzie z normami minimalnymi.

AKT

Wytyczne UE w sprawie kary śmierci: wersja zweryfikowana i uaktualniona. Rada ds. Ogólnych z 16 czerwca 2008 r. [Nieopublikowane w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Po podpisaniu 13. protokołu do europejskiej konwencji praw człowieka (EKPC) wszystkie kraje Unii Europejskiej (UE) zobowiązane są do zniesienia na stałe kary śmierci we wszystkich okolicznościach. Są również zobowiązane do stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, na mocy której „nikt nie może być skazany na karę śmierci ani poddany jej wykonaniu”.

Aby zwiększyć poszanowanie praw człowieka i podnieść poziom godności ludzkiej w państwach trzecich, UE, w ramach polityki w dziedzinie praw człowieka, stawia sobie za cel:

• działanie na rzecz powszechnego zniesienia kary śmierci wraz z niezwłocznym ustanowieniem, w razie potrzeby, moratorium na stosowanie kary śmierci,
• apelowanie o stopniowe odchodzenie od stosowania kary śmierci tam, gdzie ona wciąż obowiązuje oraz domaganie się, aby wykonywano ją zgodnie z określonymi minimalnymi normami, przy jednoczesnym dążeniu do uzyskiwania dokładnych informacji na temat liczby osób skazanych i poddanych karze.

Metoda pracy

Kluczowe elementy podejścia UE obejmują ogólne dèmarche, gdzie kwestia kary śmierci jest podejmowana w dialogach i konsultacjach z państwami trzecimi. W centrum uwagi są państwa trzecie pod względem:

• systemu sądownictwa, jego funkcjonowania i przejrzystości,
• międzynarodowych zobowiązań do niestosowania kary śmierci,
• zmian w polityce dotyczącej kary śmierci,
• sytuacji w dziedzinie praw człowieka odnotowywanej przez odpowiednie mechanizmy międzynarodowe.

UE może również podjąć szczegółowe dèmarche w indywidualnych przypadkach w razie uzyskania informacji o naruszeniach norm minimalnych.

Ponadto UE będzie działać w oparciu o sprawozdania o przestrzeganiu praw człowieka sporządzone przez szefów misji UE, które powinny obejmować analizę stosowania i wykonywania kary śmierci w danych krajach oraz ocenę skutków działań unijnych w tym zakresie.

UE zmierza do zachęcania krajów trzecich do zniesienia kary śmierci przez promowanie ratyfikacji Drugiego protokołu fakultatywnego do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych. Tam, gdzie nie jest to możliwe, UE będzie zabiegać o zniesienie kary poprzez podjęcie innych inicjatyw, takich jak:

• promowanie ratyfikacji innych międzynarodowych instrumentów z dziedziny praw człowieka, zwłaszcza dotyczących kary śmierci,
• promowanie dwustronnej i wielostronnej współpracy w celu ustanowienia uczciwej i bezstronnej procedury sądowej w sprawach karnych.

UE będzie także dążyć do promowania na odpowiednich forach wielostronnych inicjatyw wprowadzenia moratorium na stosowanie kary śmierci i jej ostatecznego zniesienia. Ponadto będzie zachęcać odpowiednie organizacje międzynarodowe do podejmowania działań promujących ratyfikację i do przestrzegania międzynarodowych umów i norm dotyczących kary śmierci.

Normy minimalne

Tam, gdzie kara śmierci jest utrzymana, UE będzie promować stosowanie następujących norm minimalnych:

• orzekanie kary śmierci wyłącznie w przypadku najcięższych, umyślnych i brutalnych przestępstw,
• orzekanie kary śmierci tylko za przestępstwa, za które przewidywano taką karę w chwili jej popełnienia; jeżeli wcześniej przewidywano łagodniejszą karę, wówczas ta kara musi zostać orzeczona,
• nieorzekanie kary śmierci wobec osób, które w chwili popełnienia przestępstwa miały poniżej 18 lat, kobiet w ciąży, matek z nowo narodzonymi dziećmi i osób cierpiących na choroby psychiczne,
• domaganie się jednoznacznych i przekonujących dowodów oraz uczciwego procesu, w którym oskarżony korzysta z pomocy prawnej,
• zapewnienie prawa do odwołania się do sądu wyższej instancji oraz złożenia indywidualnej skargi; każda osoba skazana na karę śmierci powinna mieć prawo ubiegania się o złagodzenie wymiaru kary,
• wykonywanie kary śmierci w sposób zadający skazanemu możliwie jak najmniejsze cierpienie.

Kontekst

W 1998 r. kraje UE zadecydowały o wzmocnieniu działań sprzeciwiających się karze śmierci. W tym celu przyjęto pierwszą wersję niniejszych wytycznych. W tamtym czasie karę śmierci w większości państw członkowskich zniesiono, a te kraje, które jeszcze jej nie zniosły, zaprzestały jej stosowania. Od tamtej pory wszystkie kraje Unii ratyfikowały protokół nr 6 do EKPC dotyczący zniesienia kary śmierci. Należy zauważyć, że zniesienie tej kary stanowi jeden z warunków członkostwa w UE.

W konsekwencji UE zadecydowała o intensyfikacji inicjatyw w międzynarodowych organach, głównie w Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). W 2007 r. podczas 62. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ przyjęto wspólną rezolucję w sprawie moratorium na stosowanie kary śmierci. Rezolucja ta wzywa do stosowania minimalnych norm w ochronie praw osób oczekujących na wykonanie kary śmierci, stopniowego odchodzenia od stosowania kary śmierci i wprowadzenia moratorium na jej wykonywanie. Ponadto UE współpracuje z organizacjami pozarządowymi, zwłaszcza za pośrednictwem instrumentu finansowego na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka na świecie.

Ostatnia aktualizacja: 30.09.2010