Globalna strategia UE dotycząca pomocy przy organizowaniu wyborów i czynności monitorujących

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Komunikat (COM(2000) 191 final) dotyczący pomocy UE przy organizowaniu wyborów i czynności monitorujących

Artykuł 2 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE)

JAKIE SĄ CELE KOMUNIKATU I ARTYKUŁU TRAKTATU?

Celem komunikatu jest opracowanie spójnej linii polityki UE w zakresie pomocy przy organizowaniu wyborów* i czynności monitorujących* za pomocą strategicznego i metodycznego podejścia, uwzględniającego wnioski płynące z wcześniejszych doświadczeń w tej dziedzinie.

Artykuł 2 TUE mówi o wartościach poszanowania godności ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Prawo każdego człowieka do uczestniczenia w rządzeniu swoim krajem jest zagwarantowane w Powszechnej deklaracji praw człowieka (PDPC). W przypadku wyborów dobre zarządzanie wymaga odpowiednich ram legislacyjnych i regulacyjnych. Ponadto potrzebna jest przejrzysta i rzetelna administracja wyborcza (w szczególności niezależny nadzór i monitoring), zapewniająca poszanowanie zasady praworządności. Podstawowe znaczenie ma również informowanie obywateli i ich uczestnictwo w całym procesie wyborczym. Kryteria określone w PDPC dotyczące potwierdzenia ważności obserwowanych wyborów są międzynarodowo akceptowane. Wybory muszą być wolne, sprawiedliwe, autentyczne, tajne i muszą odbywać się okresowo.

Wspieranie przez UE praw człowieka, demokracji i praworządności jest przewidziane w unijnych traktatach. W art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej jasno stwierdza się, że UE oparta jest na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i praworządności, które są fundamentalnymi wartościami uznawanymi przez wszystkie państwa członkowskie. Misje obserwacji wyborów są akceptowane w ramach mandatu UE.

Wnioski płynące z doświadczeń

W niniejszym komunikacie dokonano przeglądu wniosków płynących z unijnych misji pomocy i obserwacji w latach 1993–2000:

• UE potrzebuje spójnej strategii w tej dziedzinie,
• podczas misji obserwacyjnych należy zachowywać ostrożność, aby nie zatwierdzać nielegalnych procesów wyborczych,
• należy zapewnić lepszą współpracę z grupami krajowych obserwatorów oraz szkolenia tych grup,
• zapewnianie pomocy i obserwacji potrzebne jest również w przypadku niektórych wyborów regionalnych i lokalnych,
• potrzebne są misje rozpoznawcze przed podjęciem decyzji o wysłaniu misji obserwacyjnych,
• misje obserwacji wyborów muszą zostać utrzymane przez okres wystarczający, aby były obecne na wszystkich etapach procesu wyborczego,
• ocena wyborów jest delikatnym zadaniem i powinna prowadzić do sformułowania zaleceń dotyczących przyszłych działań,
• rzecznicy misji powinni zawsze wygłosić wstępne oświadczenie po głosowaniu, natomiast ostateczne obwieszczenia powinny być wydawane dopiero na końcu procesu wyborczego,
• unijne podmioty działające w tej dziedzinie powinny zawsze zajmować jednolite stanowisko,
• należy wyjaśnić i zracjonalizować unijną procedurę podejmowania decyzji,
• potrzebna jest spójna i przejrzysta polityka finansowa,
• należy wzmocnić koordynację pomiędzy Radą, Komisją i Parlamentem Europejskim,
• koordynacja działań z innymi międzynarodowymi podmiotami działającymi w tej dziedzinie powinna opierać się na partnerstwie,
• misje UE powinny stać się bardziej widoczne,
• zasoby ludzkie zaangażowane w obserwację wyborów i pomoc przy ich organizacji muszą odpowiadać celom politycznym,
• wskazane jest wprowadzenie przyspieszonej formuły podejmowania decyzji w UE,
• jednolite metody rekrutowania obserwatorów poprawiłyby jakość misji,
• unijni obserwatorzy powinni otrzymywać lepsze szkolenie i wytyczne dotyczące pracy w terenie.

Zalecenia na przyszłość

W komunikacie podkreśla się potrzebę przyjęcia przez UE strategii pomocy przy organizowaniu i obserwacji wyborów, która:

• umożliwia podejmowanie decyzji oddzielnie dla każdego przypadku,
• wspiera rozwój trwałych struktur krajowych,
• promuje pluralizm na poziomie politycznym i w lokalnym społeczeństwie obywatelskim,
• zachęca do tworzenia partnerstw pomiędzy europejskimi a lokalnymi organizacjami pozarządowymi oraz lokalnymi obserwatorami.

Decyzja o rozpoczęciu unijnej misji obserwacji wyborów powinna opierać się na ocenie jej celowości, efektywności i użyteczności. Rada opracowała w tym zakresie kryteria, które zawarto w załączniku III do komunikatu. W załączniku określono również warunki, jakie muszą spełniać obserwatorzy, aby mogli wykonywać swoją pracę.

Następujące kryteria mogą stanowić podstawę do podjęcia decyzji o zapewnieniu pomocy przy organizacji wyborów:

• wniosek o pomoc od rządu państwa przyjmującego,
• ogólne porozumienie głównych partii politycznych i innych partnerów,
• UE już wcześniej monitorowała sytuację polityczną w danym kraju lub prowadziła tam programy rozwojowe,
• odpowiednie ramy czasowe,
• swoboda przepływu,
• dostęp do informacji,
• bezpieczeństwo zespołu ds. pomocy technicznej.

Po wejściu w życie Traktatu z Lizbony i utworzeniu Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (ESDZ) instytucja ta bierze czynny udział w misjach obserwacji wyborów, w ścisłej współpracy z właściwymi służbami Komisji (Służba ds. Instrumentów Polityki Zagranicznej ulokowana w tym samym miejscu co ESDZ).

Jeżeli chodzi o finansowanie misji, badane są różne sposoby przyspieszania i upraszczania decyzji w sprawie przekazywania funduszy i realizowania wydatków.

Według komunikatu uzgodnione kryteria dotyczące wyboru (załącznik IV) i kodeksu postępowania unijnych obserwatorów (załącznik III) stanowią dobrą podstawę rekrutacji obserwatorów.

Wytyczne dla osiągnięcia powodzenia misji

Aby misje pomocy przy organizacji i obserwacji wyborów były przeprowadzane z powodzeniem, komunikat zaleca uwzględnianie następujących aspektów:

• określanie jasnego mandatu dla misji,
• rozpoczynanie działań w każdym przypadku od misji rozpoznawczej,
• ustanawianie unijnej terenowej jednostki ds. wyborów z kluczowym zespołem odpowiedzialnym za koordynację,
• wysyłanie pomocy technicznej w teren wystarczająco wcześnie,
• regularne opracowywanie sprawozdań z misji,
• szkolenie wszystkich unijnych obserwatorów w ramach wspólnego programu szkoleniowego,
• współpraca z innymi organizacjami w celu wyszkolenia obserwatorów,
• wysyłanie obserwatorów długoterminowych dwa miesiące przed dniem wyborów i utrzymywanie ich na miejscu do czasu rozstrzygnięcia wszelkich ewentualnych sporów wyborczych,
• zapewnianie przestrzegania kodeksu postępowania przez wszystkich obserwatorów.

Do celów oceny wyników wyborów w komunikacie zaleca się wykorzystanie kryteriów określonych w załączniku III.

Aby poprawić widoczność unijnych działań dotyczących wyborów, w komunikacie zaproponowano:

• publikowanie informacji na temat tych działań w internecie,
• stworzenie dobrych relacji z mediami,
• wykorzystywanie odpowiednich materiałów reklamowych,
• włączanie kwestii widoczności do porozumień z innymi partnerami.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Misje obserwacji wyborów (Europejska Służba Działań Zewnętrznych)
• Podręcznik obserwacji wyborów UE – wydanie 3 (Europejska Służba Działań Zewnętrznych)
• Obserwacja wyborów (Parlament Europejski).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNE DOKUMENTY

Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej – Tytuł I – Postanowienia wspólne – Artykuł 2 (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 17)

Komunikat Komisji dotyczący pomocy przy organizowaniu wyborów i czynności monitorujących (COM(2000) 191 final z 11.4.2000)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 8 maja 2008 r. w sprawie misji obserwacji wyborów UE: cele, praktyka i przyszłe wyzwania (Dz.U. C 271E z 12.11.2009, s. 31–38)

Konkluzje Rady w sprawie pomocy przy organizowaniu wyborów i czynności monitorujących – komunikat prasowy Rady ds. Rozwoju, s. I–IV, 31 maja 2001 r. (nieopublikowany w Dz.U.)

Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie komunikatu Komisji dotyczącego pomocy przy organizowaniu wyborów i czynności monitorujących (Dz.U. C 343 z 5.12.2001, s. 270–277)

Ostatnia aktualizacja: 02.03.2018