Zasada ostrożności

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Komunikat (KOM(2000) 1 wersja ostateczna) dotyczący stosowania zasady ostrożności

JAKIE SĄ CELE NINIEJSZEGO KOMUNIKATU?

• W niniejszym komunikacie wyjaśniono mechanizm zasady ostrożności, która pozwala szybko reagować w obliczu możliwego zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin, lub w celu ochrony środowiska.
• W przypadku gdy w oparciu o dane naukowe nie można dokonać pełnej oceny zagrożenia, przywołanie tej zasady pozwala na przykład zapobiec dystrybucji produktów, które mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia, a nawet wycofać je z rynku.
• W komunikacie określone zostały wspólnotowe wytyczne dotyczące stosowania zasady ostrożności.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zasada ostrożności wymieniona jest w art. 191 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Poprzez możliwość podejmowania decyzji dotyczących działań zapobiegawczych w obliczu zagrożenia, można dzięki niej zapewnić wysoki poziom ochrony środowiska. W praktyce zakres stosowania tej zasady jest dużo szerszy i obejmuje też politykę ochrony konsumentów, przepisy Unii Europejskiej (UE) dotyczące żywności oraz zdrowie ludzi, zwierząt i roślin.

Aby zagwarantować odpowiedni poziom ochrony środowiska i zdrowia w obszarze negocjacji międzynarodowych, ustanowienie zasady ostrożności musi mieć także pozytywny wpływ na poziomie międzynarodowym. W rzeczywistości została ona uznana przez różne konwencje międzynarodowe oraz wymieniona jest w porozumieniu w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych (porozumienie SPS) przyjętym w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO).

Przywołanie zasady ostrożności

Według Komisji Europejskiej zasadę ostrożności można przywołać, w przypadku gdy zjawisko, produkt lub działanie może stanowić potencjalne zagrożenie, zidentyfikowane w ramach naukowej i obiektywnej oceny, jeżeli taka ocena nie pozwala na określenie z wystarczającą pewnością tego zagrożenia.

Przywołanie tej zasady wpisuje się w ogólne ramy analizy zagrożeń (która poza oceną obejmuje zarządzanie zagrożeniami i komunikację zagrożeń), a dokładniej w ramy zarządzania zagrożeniami, które odnoszą się do etapu podejmowania decyzji.

Komisja podkreśla, że zasadę ostrożności można przywołać tylko w przypadku ewentualnego zagrożenia i pod żadnym pozorem nie może ona uzasadniać podjęcia decyzji arbitralnej.

Przywołanie zasady ostrożności jest więc uzasadnione, jeżeli spełnione są trzy wstępne warunki:

• zidentyfikowano potencjalnie negatywne skutki,
• przeprowadzono ocenę dostępnych danych naukowych,
• nie ma pewności naukowej.

Środki ostrożności

Ograny odpowiedzialne za zarządzanie zagrożeniami mogą zadecydować o ewentualnym podjęciu działań w zależności od poziomu zagrożenia. Jeżeli poziom jest wysoki, można przyjąć kilka kategorii środków. Mogą to być proporcjonalne akty prawne, akty dotyczące finansowania programów badawczych, informowania ludności itd.

Wspólnotowe wytyczne

U podstaw przywołania zasady ostrożności leżą trzy konkretne zasady:

• jej wdrożenie powinno opierać się na możliwie najpełniejszej ocenie naukowej, przy czym ocena ta powinna jak najlepiej określać stopień niepewności naukowej,
• podjęciu każdego ewentualnego działania powinna towarzyszyć ocena zagrożenia i ewentualne skutki w przypadku niepodjęcia żadnego działania,
• wraz z udostępnieniem wyników oceny naukowej lub oceny zagrożenia wszystkie zainteresowane strony powinny mieć okazję zbadać różne środki ostrożności.

W przypadku przywołania zasady ostrożności poza konkretnymi zasadami stosuje się też pięć zasad ogólnych. Są one następujące:

• podjęte środki muszą być proporcjonalne do docelowego poziomu ochrony,
• środków nie należy stosować w sposób dyskryminacyjny,
• środki muszą być zgodne ze środkami przyjętymi w sytuacjach podobnych lub opierających się na podobnym podejściu,
• potencjalne zalety i wady danego działania lub braku działania muszą zostać poddane analizie,
• w świetle rozwoju nauki środki muszą być ponownie poddane analizie.

Ciężar dowodu

W większości przypadków konsumenci europejscy i stowarzyszenia, które ich reprezentują, muszą udowodnić istnienie zagrożenia związanego z wprowadzoną na rynek procedurą lub z wprowadzonym produktem, przy czym obowiązek ten nie obejmuje lekarstw, pestycydów ani dodatków do żywności.

W przypadku działania podjętego w ramach zasady ostrożności na producenta, wytwórcę lub importera może zostać nałożony obowiązek udowodnienia braku zagrożenia. Taka możliwość musi zostać poddana indywidualnej analizie i nie można nią objąć w sposób ogólny wszystkich produktów i procesów wprowadzonych na rynek.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Komunikat prasowy na stronie internetowej Komisji Europejskiej

GŁÓWNY DOKUMENT

Komunikat Komisji dotyczący stosowania zasady ostrożności (KOM(2000) 1 wersja ostateczna z dnia 2 lutego 2000 r.)

Ostatnia aktualizacja: 30.11.2016