Nieuczciwe praktyki handlowe
STRESZCZENIE DOKUMENTU:
Dyrektywa 2005/29/WE dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów
JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?
- Dyrektywa 2005/29/WE:
- definiuje nieuczciwe praktyki handlowe stosowane przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów, których stosowanie jest zakazane w Unii Europejskiej (UE);
- odnosi się do działania przedsiębiorcy lub jego zaniechania bezpośrednio związanych z promocją, sprzedażą lub dostawą produktu* do konsumentów*, chroniąc tym samym interesy gospodarcze konsumentów przed, w trakcie i po przeprowadzeniu transakcji handlowej;
- zapewnia taki sam poziom ochrony wszystkim konsumentom, bez względu na miejsce zakupu lub sprzedaży na terenie UE.
- Dyrektywa (UE) 2019/2161 zmienia dyrektywę 2005/29/WE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta, uwzględniając nowe zmiany na rynku, w szczególności marketing internetowy.
KLUCZOWE ZAGADNIENIA
- Praktyka handlowa jest nieuczciwa, jeżeli:
- wykazuje sprzeczność z wymogami staranności zawodowej*; oraz
- może wpływać na zniekształcenie zachowań zakupowych przeciętnego konsumenta.
- Niektórzy konsumenci korzystają z wyższego poziomu ochrony z powodu swej wyjątkowej podatności na daną praktykę lub produkt, wieku (dzieci i osoby starsze), łatwowierności lub niepełnosprawności fizycznej lub umysłowej.
- W dyrektywie 2005/29/WE wyróżniono dwie kategorie praktyk handlowych, które uznaje się za nieuczciwe, jeżeli powodują one, że przeciętni konsumenci podejmują decyzje o zakupie, których by w przeciwnym przypadku nie podjęli: praktyki handlowe wprowadzające w błąd (poprzez działanie lub zaniechanie) oraz agresywne praktyki handlowe.
- Ponadto załącznik I do dyrektywy 2005/29/WE zawiera wykaz praktyk, które są zakazane w każdych okolicznościach („czarna lista”).
Praktyki handlowe wprowadzające w błąd
Działania wprowadzające w błąd
Praktykę handlową uznaje się za wprowadzającą w błąd, jeżeli zawiera ona fałszywe informacje i w związku z tym jest niezgodna z prawdą, nawet jeżeli informacje te są zgodne z rzeczywistością, ale mogą wprowadzić przeciętnego konsumenta w błąd i skłonić go tym samym do podjęcia decyzji o zakupie, której inaczej by nie podjął. Przykłady takich działań obejmują fałszywe lub wprowadzające w błąd informacje dotyczące:
- istnienia lub rodzaju produktu;
- głównych cech produktu (dostępność, korzyści, ryzyka, skład, pochodzenie geograficzne, spodziewane rezultaty jego zastosowania itp.);
- zakresu obowiązków przedsiębiorcy (zawartych w kodeksach postępowania, do których przestrzegania się zobowiązał);
- ceny lub istnienia szczególnej korzyści cenowej;
- niezbędnej usługi lub naprawy.
W dyrektywie zmieniającej (UE) 2019/2161 wprowadzono szczegółową zasadę odnoszącą się do wprowadzania towarów na rynek jako identycznych z towarami wprowadzonymi na rynki w innych państwach członkowskich, w przypadku gdy towary te znacząco różnią się składem (często określane mianem towarów o „podwójnej jakości”).
Zaniechania wprowadzające w błąd
- Zaniechania mają miejsce wówczas, gdy istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia świadomej decyzji o zakupie są pominięte lub przedstawione w sposób niejasny, niezrozumiały, dwuznaczny lub z opóźnieniem i tym samym mogą powodować podjęcie przez konsumenta decyzji o zakupie, której inaczej by nie podjął.
- Dyrektywa 2005/29/WE zawiera ogólny wykaz informacji, które należy uznać za istotne, takich jak cena oraz główne cechy produktu. Dyrektywa zmieniająca (UE) 2019/2161 zawiera dodatkowe wymagania dotyczące sprzedaży przez internet, takie jak zobowiązanie internetowych platform handlowych* do informowania konsumentów o głównych kryteriach decydujących o plasowaniu* ofert przedstawianych w wyniku wyszukiwania oraz obowiązek informowania o tym, czy i w jaki sposób sprawdza się wiarygodność opinii konsumenckich.
Agresywne praktyki handlowe
- Konsumenci powinni mieć swobodę podejmowania decyzji o zakupie. Praktyki uznaje się za agresywne, jeżeli posługując się nękaniem, przymusem lub bezprawnym naciskiem*, w istotny sposób ograniczają swobodę wyboru przeciętnych konsumentów i skłaniają ich do podjęcia decyzji o zakupie, których inaczej by nie podjęli.
- Aby stwierdzić, czy dane praktyki mają charakter agresywny, należy wziąć pod uwagę szereg elementów. Są to między innymi:
- charakter, miejsce i czas trwania praktyk;
- potencjalne użycie gróźb lub obraźliwych sformułowań bądź sposobów zachowania;
- wykorzystanie przez przedsiębiorcę szczególnej okoliczności o tak dużej wadze (np. śmierć lub poważna choroba), że może ona ograniczyć zdolność oceny konsumenta i zostać wykorzystana w celu wpłynięcia na decyzję dotyczącą produktu;
- wszelkie niewspółmierne warunki pozaumowne narzucone konsumentowi, który chciałby wykonać swoje prawa wynikające z umowy (np. prawo do wypowiedzenia lub zmiany umowy).
- Załącznik I do dyrektywy 2005/29/WE zawiera wykaz 35 praktyk handlowych, które uznaje się za nieuczciwe w każdych okolicznościach.
Praktyki zakazane w każdych okolicznościach („czarna lista”)
- Dyrektywa 2005/29/WE zawiera wykaz praktyk handlowych, które są zakazane w każdych okolicznościach. W ramach dyrektywy zmieniającej (UE) 2019/2161 do wykazu dodano szereg dodatkowych praktyk zakazujących zamieszczania nieprawdziwych opinii konsumenckich, ukrytych reklam w wynikach wyszukiwania oraz odsprzedaży biletów, które przedsiębiorca nabył z wykorzystaniem środków automatycznych (tzw. „botów”).
Dochodzenie roszczeń i sankcje
- Dyrektywa zmieniająca (UE) 2019/2161 dodatkowo zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia konsumentom prawa do indywidualnego dochodzenia roszczeń (np. odszkodowania, obniżenia ceny itp.), jeżeli ucierpieli oni na skutek nieuczciwych praktyk handlowych.
- Państwa członkowskie UE wprowadzają skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje, aby ukarać przedsiębiorców, którzy łamią przepisy krajowe dotyczące nieuczciwych praktyk handlowych.
- W dyrektywie zmieniającej (UE) 2019/2161 zawarto kryteria stosowane przy nakładaniu sankcji. Dyrektywa ta zobowiązuje państwa członkowskie do nałożenia grzywny w wysokości co najmniej 4 % rocznego obrotu przedsiębiorcy lub 2 mln EUR, w przypadku gdy informacje na temat rocznego obrotu nie zostały udostępnione organom krajowym kilku państw, które pracują wspólnie nad poważnymi naruszeniami transgranicznymi mającymi wpływ na konsumentów w kilku państwach członkowskich.
Wytyczne
W 2021 r. Komisja Europejska opublikowała zaktualizowane wytyczne w sprawie wdrażania i stosowania dyrektywy 2005/29/WE. Wyjaśniają one kluczowe koncepcje i zapisy oraz obrazują je przykładami zaczerpniętymi z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz sądów i urzędów krajowych, co ma na celu ułatwić organom krajowym egzekwowanie przepisów oraz zagwarantować większą pewność prawną przedsiębiorców. Wytyczne obejmują zmiany wprowadzone dyrektywą (UE) 2019/2161.
OD KIEDY DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?
- Dyrektywa 2005/29/WE miała zostać włączona do porządku prawnego państw członkowskich do 12 czerwca 2007 r. Państwa członkowskie musiały wdrożyć przepisy dyrektywy do 12 grudnia 2007 r.
- Dyrektywa zmieniająca (UE) 2019/2161 miała zostać włączona do porządku prawnego państw członkowskich do 28 listopada 2021 r. Państwa członkowskie muszą stosować przepisy dyrektywy od 28 maja 2022 r.
KONTEKST
Więcej informacji:
KLUCZOWE POJĘCIA
Produkt. Każdy towar lub usługa, w tym nieruchomości, usługi cyfrowe i treści cyfrowe.
Konsument. Każda osoba fizyczna, która w ramach praktyk handlowych objętych dyrektywą 2005/29/WE działa w celu niezwiązanym z jej działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub wolnym zawodem.
Staranność zawodowa. Standard dotyczący szczególnej wiedzy i staranności, których można w racjonalny sposób oczekiwać od przedsiębiorcy w jego relacjach z konsumentami, powiązany z uczciwymi praktykami rynkowymi lub ogólną zasadą dobrej wiary w zakresie jego działalności.
Internetowe platformy handlowe. Usługa korzystająca z oprogramowania, w tym strony internetowej, części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwanego przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, która umożliwia konsumentom zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami.
Plasowanie. Przyznawanie określonej widoczności produktom w formie, w jakiej to plasowanie zostało przedstawione, zorganizowane lub przekazane przez przedsiębiorcę, niezależnie od środków technologicznych wykorzystanych do takiego przedstawienia, zorganizowania lub przekazu.
Bezprawny nacisk. Wykorzystanie przewagi względem konsumenta w celu wywarcia na niego presji, także bez użycia siły fizycznej lub groźby jej użycia, w sposób znacznie ograniczający zdolność konsumenta do podjęcia świadomej decyzji.
GŁÓWNY DOKUMENT
Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniająca dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Dz.U. L 149 z 11.6.2005, s. 22–39).
Kolejne zmiany dyrektywy 2005/29/WE zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.
DOKUMENTY POWIĄZANE
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego – Nowy ład dla konsumentów (COM(2018) 183 final z 11.4.2018).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2394 z dnia 12 grudnia 2017 r. w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów i uchylające rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 (Dz.U. L 345 z 27.12.2017, s. 1–26).
Zobacz tekst skonsolidowany.
Zawiadomienie Komisji – Wytyczne dotyczące wykładni i stosowania dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym (Dz.U. C 526 z 29.12.2021, s. 1–129).
Ostatnia aktualizacja: 28.05.2022