Zasada zanieczyszczający płaci i odpowiedzialność za środowisko

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu

JAKI JEST CEL DYREKTYWY?

Dyrektywa ustala przepisy w oparciu o zasadę zanieczyszczający płaci. Oznacza to, że przedsiębiorstwo powodujące szkody w środowisku jest za nie odpowiedzialne i musi podjąć niezbędne środki zapobiegawcze i zaradcze, ponosząc wszelkie związane z tym koszty.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Dyrektywa stosuje następującą definicję szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu:

• szkody mające znaczący wpływ na stan (ekologiczny, chemiczny lub ilościowy) zasobów wodnych, określone w dyrektywie 2000/60/WE, tj. ramowej dyrektywie wodnej UE, oraz dyrektywie 2008/56/WE, tj. dyrektywie w sprawie strategii na rzecz środowiska morskiego;
• szkody dotyczące powierzchni ziemi stwarzające znaczące ryzyko dla zdrowia ludzi;
• szkody wyrządzone gatunkom chronionym i w siedliskach przyrodniczych, mające negatywny wpływ na ich ochronę zgodnie z definicją w dyrektywie 2009/147/WE w sprawie ochrony dzikiego ptactwa i dyrektywie 92/43/EWG, zwanej dyrektywą siedliskową.

Definicja szkód obejmuje uwalnianie zanieczyszczeń do atmosfery (ponieważ wpływają one na stan gleb i wód), śródlądowych wód powierzchniowych i wód gruntowych oraz wszelkie umyślne uwalnianie do środowiska naturalnego organizmów zmodyfikowanych genetycznie określonych w dyrektywie 2001/18/WE.

Zakres

Istnieją dwa przypadki, w których obowiązuje odpowiedzialność:

• 1.

  Szkody wyrządzone środowisku naturalnemu spowodowane przez wszelką działalność wymienioną w załączniku III do dyrektywy, np.:

  • przemysł energetyczny,
  • produkcja i obróbka metali,
  • przemysł mineralny,
  • przemysł chemiczny,
  • gospodarka odpadami,
  • produkcja masy celulozowo-papierniczej, papieru i tektury na dużą skalę, barwienie tkanin i garbarnie,
  • produkcja mięsa, produktów mlecznych i żywności na dużą skalę.
• 2.

  Szkody wyrządzane w odniesieniu do gatunków chronionych i siedlisk przyrodniczych (lub bezpośrednie zagrożenie wystąpieniem takich szkód) przez wykonywanie działalności zawodowej innej niż ta wymieniona w załączniku III oraz w powiązaniu z winą przedsiębiorstwa lub jego zaniedbaniem.

Wyjątki

Wyjątki obejmują konflikt zbrojny, klęskę żywiołową, odpowiedzialność za szkody wyrządzone środowisku naturalnemu objęte zakresem stosowania określonych międzynarodowych konwencji (np. zanieczyszczenie morza) oraz ryzyko związane z promieniowaniem jądrowym ujęte w traktacie Euratom.

Działania zapobiegawcze i zaradcze

• W przypadku zaistnienia bezpośredniego zagrożenia wystąpieniem szkód przedsiębiorstwo musi bezzwłocznie podjąć niezbędne działania zapobiegawcze.
• W przypadku gdy szkoda już powstała, przedsiębiorstwo musi bezzwłocznie poinformować o tym fakcie władze i podjąć działania mające na celu opanowanie sytuacji, aby zapobiec dalszym szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu i zagrożeniom dla zdrowia ludzi oraz podjąć właściwe działania zaradcze.

Przedsiębiorstwo musi zapłacić za działania zapobiegawcze i zaradcze, z wyjątkiem określonych sytuacji, np. gdy szkody zostały spowodowane przez stronę trzecią i wystąpiły pomimo właściwych środków bezpieczeństwa lub powstały na skutek wypełnienia oficjalnych instrukcji.

Wdrażanie

• W ramach sprawozdania z wykonania z 2016 r. przyjrzano się procesowi wykonania dyrektywy w latach 2007–2013, w tym ocenie przeprowadzonej zgodnie z REFIT – programem sprawności i wydajności regulacyjnej Komisji Europejskiej.
• Sprawozdanie potwierdza, że chociaż możliwości dyrektywy nie zostały jeszcze w pełni wykorzystane, przyczyniła się ona do skutecznego zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu i zachęcania do podejmowania środków zapobiegawczych.

Rozporządzenie zmieniające (UE) 2019/1010

Dyrektywa została zmieniona w 2019 r. rozporządzeniem (UE) 2019/1010, w którym dostosowano i uproszczono obowiązki sprawozdawcze w dziedzinie prawa ochrony środowiska. Nowe wprowadzone zasady, obowiązujące od 26 czerwca 2019 r., są następujące:

• Kraje UE składają sprawozdania Komisji na podstawie doświadczeń zdobytych podczas wdrażania tej dyrektywy. Informacje, które muszą podawać, są wymienione w załączniku VI do dyrektywy; trzeba je podać do 30 kwietnia 2022 r., a następnie – co 5 lat.
• Do 30 kwietnia 2023 r., a następnie co 5 lat, Komisja opublikuje przeprowadzoną ocenę dyrektywy w oparciu o informacje przekazane przez kraje UE.
• Do 31 grudnia 2020 r. Komisja musi opracować wytyczne zapewniające powszechne zrozumienie terminu „szkoda wyrządzona środowisku naturalnemu”, zdefiniowanego w tej dyrektywie.

OD KIEDY DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa ma zastosowanie od 30 kwietnia 2004 r., przy czym do porządku krajowego państw członkowskich miała zostać włączona do 30 kwietnia 2007 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Odpowiedzialność za szkody środowiskowe (Komisja Europejska).

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (Dz.U. L 143 z 30.4.2004, s. 56–75)

Kolejne zmiany do dyrektywy 2004/35/WE zostały włączone do tekstu podstawowego. Niniejszy tekst skonsolidowany służy wyłącznie do celów informacyjnych.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego: Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego na podstawie art. 18 ust. 2 dyrektywy 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (COM(2016) 204, wersja ostateczna, 14.4.2016)

Dokument roboczy służb Komisji: Ocena REFIT dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko towarzyszący dokumentowi – Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego na podstawie art. 18 ust. 2 dyrektywy 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (SWD(2016) 121 final z 14.4.2016)

Ostatnia aktualizacja: 17.06.2020