Przeciwdziałanie zanieczyszczeniu wody przez azotany pochodzenia rolniczego

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa 91/676/EWG dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

• Dyrektywa ta, nazywana dyrektywą azotanową, ma na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wody przez azotany wykorzystywane do celów rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu.
• Stanowi integralną część ramowej dyrektywy wodnej (dyrektywy 2000/60/WE – zob. streszczenie) Unii Europejskiej (UE) i jest ściśle powiązana z innymi politykami UE dotyczącymi jakości powietrza, zmiany klimatu i rolnictwa.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Państwa członkowskie UE mają obowiązek wykonać wymienione poniżej czynności:

• wyznaczyć strefy zagrożenia, z których mają miejsce spływy do wód podatnych lub potencjalnie podatnych na wysoki poziom zanieczyszczenia azotanami lub eutrofizację*. Co najmniej raz na cztery lata wyznaczenie stref podlega przeglądowi lub, w miarę konieczności, zmianie w celu uwzględnienia zachodzących zmian;
• ustanowić obowiązkowe programy działania dla tych stref, przy uwzględnieniu dostępnych danych naukowo-technicznych i ogólnych warunków środowiska;
• monitorować skuteczność programów działania;
• monitorować stężenie azotanów w słodkich wodach gruntowych i powierzchniowych w punktach poboru próbek, co najmniej raz w miesiącu lub częściej w okresach powodzi;
• realizować kompleksowy program monitorowania oraz przedkładać, co cztery lata, szczegółowe sprawozdanie w sprawie wykonania dyrektywy. Sprawozdanie zawiera informacje na temat stref zagrożonych azotanami, wyniki monitorowania wody oraz podsumowanie dotyczące istotnych aspektów zbiorów zasad dobrej praktyki rolniczej i programów działania;
• sporządzić zbiór zasad dobrej praktyki rolniczej, który jest dobrowolnie stosowany przez rolników. W zbiorze ustanawia się różne dobre praktyki, np. określające, kiedy wykorzystanie nawozu jest niewłaściwe;
• zapewnić, w stosownych przypadkach, szkolenia i informacje dla rolników.

Komisja Europejska co cztery lata przedkłada sprawozdanie w oparciu o przekazane przez państwa informacje. Ostatnie takie sprawozdanie pochodzi z 2021 r.

Odstępstwa

W dyrektywie określono maksymalną ilość azotu z odchodów zwierzęcych, jaka może być wykorzystywana każdego roku, na poziomie 170 kg/ha. Jeżeli państwa członkowskie wystąpią ze stosownym wnioskiem oraz o ile są w stanie przedstawić dowody naukowe, że nie doprowadzi to do większego zanieczyszczenia, Komisja może przyjąć akty wykonawcze (decyzje dopuszczające stosowanie wyjątków określanych mianem odstępstw), na mocy których można dopuścić – pod pewnymi warunkami – stosowanie większej maksymalnej ilości azotu z odchodów zwierzęcych na niektórych obszarach. Te odstępstwa nie zwalniają zainteresowanych państw członkowskich z obowiązku osiągnięcia zakreślonych w dyrektywie celów dotyczących jakości wody ani z jakichkolwiek innych przewidzianych w niej środków.

Aktualnie obowiązują następujące decyzje w sprawie odstępstw:

• decyzja wykonawcza (UE) 2022/696 przyznająca odstępstwo, o które wniosła Irlandia – jest ono ważne przez trzy lata, do 31 grudnia 2025 r.
• decyzja wykonawcza (UE) 2020/1074 przyznająca odstępstwo, o które wniosła Dania – jest ono ważne przez cztery lata, do 31 lipca 2024 r.;
• decyzja wykonawcza (UE) 2019/1325 przyznająca odstępstwo, o które wniosło Zjednoczone Królestwo w odniesieniu do regionu Irlandii Północnej – jest ono ważne przez cztery lata, do 31 grudnia 2022 r.;
• decyzja wykonawcza (UE) 2019/1205 przyznająca odstępstwo, o które wniosła Belgia w odniesieniu do regionu Flandrii – jest ono ważne przez cztery lata, do 31 grudnia 2022 r.

OD KIEDY DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa miała być transponowana do prawa krajowego do 19 grudnia 1993 r.

KONTEKST

Azot stanowi podstawowy składnik odżywczy, który wspomaga wzrost roślin i upraw. Niestety jego wysokie stężenie jest szkodliwe dla ludzi i przyrody, zaś zastosowanie azotanów w nawozach organicznych i chemicznych na potrzeby rolnictwa może stanowić główne źródło zanieczyszczenia wody. Rolnictwo odpowiada za ponad 50 % ogółu zrzutów azotanów do wód powierzchniowych.

Więcej informacji:

• Unijna dyrektywa azotanowa – zestawienie informacji (Komisja Europejska)
• Dyrektywa azotanowa (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (Dz.U. L 375 z 31.12.1991, s. 1–8)

Kolejne zmiany dyrektywy 91/676/EWG zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2022/696 z dnia 29 kwietnia 2022 r. przyznająca odstępstwo Irlandii zgodnie z dyrektywą Rady 91/676/EWG dotyczącą ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (notyfikowana jako dokument nr C(2022) 2596) (Dz.U. L 129 z 3.5.2022, s. 37–45)

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2020/1074 z dnia 17 lipca 2020 r. przyznająca odstępstwo Danii zgodnie z dyrektywą Rady 91/676/EWG dotyczącą ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (Dz.U. L 234 z 21.7.2020, s. 29–35)

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/1325 z dnia 27 maja 2019 r. przyznająca Zjednoczonemu Królestwu odstępstwo w odniesieniu do regionu Irlandii Północnej zgodnie z dyrektywą Rady 91/676/EWG dotyczącą ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (Dz.U. L 206 z 6.8.2019, s. 21–26)

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/1205 z dnia 12 lipca 2019 r. przyznająca Belgii odstępstwo w odniesieniu do regionu Flandrii na mocy dyrektywy Rady 91/676/EWG dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (Dz.U. L 190 z 16.7.2019, s. 1–10)

Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie wykonania dyrektywy Rady 91/676/EWG dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego na podstawie sprawozdań państw członkowskich za okres 2016–2019 (COM(2021) 1000 final z 11.10.2021)

Ostatnia aktualizacja: 19.05.2022