Niniejsze wytyczne mają pomóc przedsiębiorstwom określać w każdym indywidualnym przypadku, czy ich porozumienia kooperacyjne są zgodne ze zmienionymi regułami konkurencji, zapewniając ramy do oceny na podstawie art. 101 ust. 1 i art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (zob. streszczenie dokumentu).
Współpraca ma „charakter horyzontalny”, jeżeli stronami porozumienia lub praktyk uzgodnionych są faktyczni lub potencjalni konkurenci. Niniejsze wytyczne obejmują również horyzontalne porozumienia kooperacyjne między stronami niebędącymi konkurentami, na przykład między dwoma przedsiębiorstwami, które prowadzą działalność na tych samych rynkach produktowych, ale na różnych rynkach geograficznych i nie są potencjalnymi konkurentami.
Współpraca horyzontalna może często prowadzić do uzyskania znaczących korzyści gospodarczych, będąc sposobem na zmniejszenie ryzyka, oszczędność kosztów, zwiększenie inwestycji, gromadzenie know-how, zwiększenie jakości i różnorodności produktów oraz szybsze wprowadzanie innowacji na rynek. Horyzontalne porozumienia kooperacyjne mogą jednak prowadzić do powstania problemów w dziedzinie konkurencji, jeżeli wywierają negatywny wpływ na rynek w odniesieniu do cen, produkcji, innowacji lub różnorodności i jakości produktów.
W niniejszych wytycznych przedstawiono analityczne ramy dla najczęściej spotykanych rodzajów horyzontalnych porozumień kooperacyjnych w celu określenia ich zgodności z art. 101 TFUE.
Mają one zastosowanie do najczęściej spotykanych rodzajów porozumień kooperacyjnych:
Porozumienia zawierane między przedsiębiorstwami działającymi na różnych poziomach produkcji lub dystrybucji (porozumienia wertykalne), są zasadniczo uregulowane w rozporządzeniu (UE) nr 330/2010, „rozporządzeniu w sprawie wyłączeń grupowych” w przypadku ograniczeń wertykalnych (zob. streszczenie dokumentu) oraz w wytycznych w sprawie ograniczeń wertykalnych (zob. streszczenie dokumentu). Jednak w zakresie, w jakim porozumienia wertykalne są zawierane pomiędzy konkurentami, podlegają ocenie zgodnie z zasadami stosowanymi w przypadku porozumień horyzontalnych. W przypadku gdy porozumienia horyzontalne prowadzą do koncentracji, zastosowanie ma rozporządzenie (WE) nr 139/2004, „rozporządzenie w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw” (zob. streszczenie dokumentu).
W niniejszych wytycznych określono kryteria oceny stosowania zasad konkurencji na podstawie art. 101 TFUE:
Kryteria oceny na podstawie art. 101 ust. 1 TFUE
Art. 101 ust. 1 TFUE zakazuje porozumień, których celem lub skutkiem jest ograniczenie konkurencji. Na potrzeby niniejszych wytycznych termin „ograniczenie konkurencji” obejmuje zapobieżenie i zakłócenie konkurencji. Jeżeli porozumienie ma na celu ograniczenie konkurencji, to znaczy z samej swojej natury stanowi potencjalne ograniczenie konkurencji w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE, nie jest konieczne zbadanie faktycznego lub potencjalnego wpływu porozumienia.
Natomiast jeżeli horyzontalne porozumienie kooperacyjne nie ogranicza konkurencji ze względu na cel, konieczne jest przeanalizowanie jego rzeczywistych i potencjalnych skutków, aby określić, czy ma ono znaczące skutki ograniczające konkurencję.
Aby stwierdzić skutki ograniczające konkurencję w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE, porozumienie musi wywierać znaczący negatywny wpływ lub musi istnieć prawdopodobieństwo wywierania przez nie takiego wpływu na co najmniej jeden z parametrów konkurencji na rynku, takich jak cena, produkcja, jakość, różnorodność lub innowacyjność produktu. Ocena skutków ograniczających musi być dokonywana w odniesieniu do faktycznego kontekstu prawnego i gospodarczego, w którym miałaby miejsce konkurencja w przypadku braku porozumienia.
Charakter porozumienia wiąże się z takimi czynnikami, jak obszar i cel współpracy, stosunki konkurencyjne między stronami oraz zakres, w jakim łączą one swoje działania. Czynniki te determinują rodzaje ewentualnych problemów w zakresie konkurencji, jakie mogą powstać.
Horyzontalne porozumienia kooperacyjne mogą ograniczać konkurencję na różne sposoby. Na przykład porozumienia produkcyjne mogą prowadzić do bezpośredniego ograniczenia konkurencji, jeżeli strony zmniejszają produkcję. W przypadku porozumień o komercjalizacji głównym problemem w zakresie konkurencji jest ustalanie cen.
Władza rynkowa jest zdolnością do opłacalnego utrzymywania cen powyżej poziomu konkurencyjnego przez pewien okres lub też opłacalnego utrzymywania produkcji pod względem ilości, jakości i różnorodności produktów lub innowacyjności poniżej poziomu konkurencyjnego przez pewien okres. Władza rynkowa może czasami wynikać ze zmniejszonej konkurencji pomiędzy stronami.
Punktem wyjścia analizy władzy rynkowej jest pozycja stron na rynkach, na które współpraca wywiera wpływ. Aby przeprowadzić taką analizę, należy zdefiniować rynek lub rynki właściwe w oparciu o obwieszczenie Komisji w sprawie definicji rynku właściwego (zob. streszczenie dokumentu) oraz określić łączny udział stron w rynku. Jeżeli strony razem posiadają niski łączny udział w rynku, nie jest prawdopodobne, że horyzontalne porozumienie kooperacyjne wywoła skutki ograniczające konkurencję. Zważywszy na różnorodność horyzontalnych porozumień kooperacyjnych i różnorakie skutki, jakie mogą one wywoływać w różnych sytuacjach rynkowych, niemożliwe jest wskazanie ogólnego progu udziału w rynku, powyżej którego można założyć istnienie władzy rynkowej wystarczającej do wywołania skutków ograniczających konkurencję.
W zależności od pozycji rynkowej stron i koncentracji rynku należy brać pod uwagę inne czynniki, takie jak:
Kryteria oceny na podstawie art. 101 ust. 3 TFUE
Jeżeli udowodniono istnienie ograniczenia konkurencji w rozumieniu art. 101 ust. 1, dla celów obrony można powołać się na art. 101 ust. 3. Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1/2003 (zob. streszczenie dokumentu) ciężar dowodu spoczywa na przedsiębiorstwie ubiegającym się o skorzystanie z tego postanowienia. Zastosowanie wyjątku w odniesieniu do porozumień kooperacyjnych wymaga łącznego spełnienia czterech warunków:
Jeżeli te cztery kryteria zostają spełnione, można uznać, że przyrost wydajności wynikający z porozumienia rekompensuje spowodowane nim ograniczenia konkurencji.
Wymiana informacji
Niniejsze wytyczne zawierają ogólne zasady wymiany informacji pod kątem konkurencji, w tym ocenę na podstawie art. 101 ust. 1 oraz art. 101 ust. 3 TFUE, które mają zastosowanie do wszystkich rodzajów horyzontalnych porozumień kooperacyjnych obejmujących wymianę informacji.
Wymiana informacji przybiera różne formy, takie jak bezpośrednie dzielenie się danymi przez konkurentów, dzielenie się danymi pośrednio przez wspólny podmiot lub osobę trzecią bądź przez dostawców lub detalistów przedsiębiorstw. Wymiana informacji może przynosić korzyści przedsiębiorstwom, na przykład pomóc przedsiębiorstwom oszczędzać koszty poprzez ograniczenie zapasów, jak również bezpośrednio konsumentom, między innymi poprzez zmniejszanie kosztów poszukiwania produktu i poprawę wyboru. Jednak wymiana informacji może także prowadzić do ograniczenia konkurencji, w szczególności w sytuacjach, w których pozwoli przedsiębiorstwom na zdobycie wiedzy o strategiach rynkowych ich konkurentów. Przekazywanie informacji między konkurentami może stanowić porozumienie, praktykę uzgodnioną lub decyzję w celu ustalania cen lub ilości. Takie rodzaje wymiany informacji będą zwykle uznawane za udział w kartelu i podlegały karze grzywny.
Poza obszarem karteli wymiana informacji uznawana jest za ograniczanie konkurencji ze względu na cel wyłącznie w przypadku wymiany między konkurentami zindywidualizowanych danych na temat zamierzonych przyszłych cen lub ilości. Wymiana jakichkolwiek innych rodzajów informacji, w tym informacji o aktualnych cenach, nie będzie traktowana jako ograniczenie ze względu na cel i będzie oceniana pod względem jej skutków ograniczających konkurencję.
Rodzaje porozumień kooperacyjnych
W niniejszych wytycznych określono również cechy pewnych rodzajów porozumień kooperacyjnych oraz zastosowano opisane powyżej ramy oceny na podstawie art. 101 ust. 1 i art. 101 ust. 3 TFUE do każdego z następujących rodzajów porozumień:
Wytyczne mają zastosowanie od 14 stycznia 2011 r.
Więcej informacji:
Komunikat Komisji – Wytyczne w sprawie stosowania art. 101 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do horyzontalnych porozumień kooperacyjnych (Dz.U. C 11 z 14.1.2011, s. 1–72)
Sprostowanie do komunikatu Komisji – Wytyczne w sprawie stosowania art. 101 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do horyzontalnych porozumień kooperacyjnych (Dz.U. C 33 z 2.2.2011, s. 20)
Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Część trzecia – Polityki i działania wewnętrzne Unii – Tytuł VII – Wspólne reguły w dziedzinie konkurencji, podatków i zbliżenia ustawodawstw – Rozdział 1 – Reguły konkurencji – Sekcja 1 – Reguły mające zastosowanie do przedsiębiorstw – Artykuł 101 (dawny artykuł 81 TWE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 88–89)
Zawiadomienie Komisji – Wytyczne w sprawie ograniczeń wertykalnych (SSEC(2010) 411 końcowy z 10.5.2010)
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 330/2010 z dnia 20 kwietnia 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych (Dz.U. L 102 z 23.4.2010, s. 1–7)
Rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (rozporządzenie WE w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw) (Dz.U. L 24 z 29.1.2004, s. 1–22)
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu (Dz.U. L 1 z 4.1.2003, s. 1–25)
Kolejne zmiany rozporządzenia (WE) nr 1/2003 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.
Obwieszczenie Komisji w sprawie definicji rynku właściwego do celów wspólnotowego prawa konkurencji (Dz.U. C 372 z 9.12.1997, s. 5–13)
Ostatnia aktualizacja: 03.12.2020