Sieci transeuropejskie: w kierunku podejścia zintegrowanego

Infrastruktura transportowa, energetyczna i telekomunikacyjna została opracowana na poziomie krajowym i konieczne jest jej zharmonizowanie, połączenie i zintegrowanie w szerszym kontekście europejskim z sieciami transeuropejskimi (TEN). Jednocześnie ze względów środowiskowych konieczne jest zweryfikowanie rozplanowania przestrzennego i koncepcji infrastruktury. W związku z tym Komisja przeprowadziła ocenę TEN w 2006 r. i przedstawia wnioski grupy pilotażowej, której zadaniem było zbadanie możliwości przyjęcia wspólnego podejścia do TEN.

AKT

Komunikat Komisji z dnia 21 marca 2007 r. do Rady i Parlamentu Europejskiego – Sieci transeuropejskie: W kierunku podejścia zintegrowanego [COM(2007) 135 wersja ostateczna – nieopublikowane w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Sieci transeuropejskie (TEN) stanowią ambitny i kluczowy cel w kontekście konkurencyjności Unii Europejskiej, a zatem wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Różne główne programy przemysłowe, takie jak GALILEO, ERTMS i SESAR oparte są na logice europeizacji infrastruktury transportowej, często projektowanej wyłącznie zgodnie z wymogami krajowymi.

Zrównoważone wykorzystywanie zasobów stanowi podstawowy element polityki w dziedzinie TEN, ponieważ środki transportu najbardziej przyjazne środowisku mają uprzywilejowaną pozycję wśród projektów priorytetowych.

Ocena TEN w 2006 r.

Stwierdzone zostały opóźnienia w realizacji 30 projektów priorytetowych w zakresie transportu, ponieważ nie przyznano wystarczających środków na konieczną nową, bardzo kosztowną infrastrukturę. Sieć jest nadal niekompletna, a na sfinansowanie samych tylko projektów priorytetowych w okresie programowania finansowego 2007–2013 konieczne jest zainwestowanie 160 miliardów EUR. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Fundusz Spójności pozostają głównymi źródłami pomocy wspólnotowej, natomiast Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) będzie nadal finansować infrastrukturę poprzez udzielanie pożyczek i oraz za pomocą instrumentu specjalnej gwarancji.

Komisja przyjęła niedawno wytyczne mające na celu zaktualizowanie transeuropejskich sieci energetycznych (decyzja nr 1364/2006/WE). Czterdzieści dwa projekty, w tym dziesięć dotyczących sieci gazowych, uznano za leżące w interesie Europy. Do 2013 r. UE będzie musiała zainwestować co najmniej 30 miliardów EUR w infrastrukturę.Między 2000 r. a 2006 r. zainwestowano około 140 mln EUR w transeuropejskie sieci energetyczne w ramach budżetu TEN. W odniesieniu do ram finansowych 2007–2013 przewidziano kwotę 155 mln EUR. Komisja podkreśliła jednak ponownie, że przyznane kwoty są ograniczone biorąc pod uwagę istniejące wyzwania i rzeczywiste wymogi.

Inwestycje w sieci telekomunikacyjne koncentrują się obecnie na modernizacji istniejących sieci. Komisja podkreśliła różnice między obszarami miejskimi i wiejskimi (kwestię tę poruszyła już w swoim komunikacie „Niwelowanie różnic w dostępie do łączy szerokopasmowych”) i wzywa państwa członkowskie do podjęcia konkretnych działań i określenia celów, aby zniwelować te różnice do 2010 r. Gdy zawodzą mechanizmy rynkowe, zachęca się do pomocy publicznej w ścisłej zgodności z przepisami w zakresie telekomunikacji oraz z zasadami dotyczącymi pomocy państwa. Tworzenie map istniejącej infrastruktury jest konieczne dla wsparcia właściwych organów w lepszym ocenianiu ich potrzeb w zakresie infrastruktury i wykorzystaniu bieżących prac inżynierii lądowej.

W kierunku podejścia zintegrowanego: wnioski grupy pilotażowej

Grupa pilotażowa, ustanowiona dnia 20 lipca 2005 r. na wniosek Komisji, zbadała kwestie synergii pomiędzy sieciami transeuropejskimi, sposoby finansowania i możliwości ich rozłożenia na różne wspólnotowe instrumenty finansowe. Połączenia sieci kolejowej i drogowej okazały się bardzo wartościowe (efektywniejsze wykorzystanie przestrzeni, redukcja kosztów i oddziaływania na środowisko naturalne) i łączenie tych dwóch typów TEN przynosi konkretne korzyści. Synergie pomiędzy sieciami transportowymi a telekomunikacyjnymi zdają się być najbardziej obiecujące, a budowanie wzajemnych połączeń sieci elektroenergetycznych jest również warte wypróbowania.

Grupa pilotażowa podkreśliła ponadto potencjalne korzyści środowiskowe płynące z integracji TEN. W istocie 30 projektów priorytetowych transeuropejskiej sieci transportowej w znaczącym stopniu wspiera środki transportu zużywające mniej paliwa i bardziej przyjazne dla środowiska, takie jak transport kolejowy i wodny. Wzajemne połączenia krajowych sieci energetycznych oraz połączenie odnawialnych źródeł energii umożliwią optymalne wykorzystanie możliwości w każdym państwie członkowskim, a zatem ograniczenie wpływu na środowisko naturalne.

Grupa pilotażowa zaleca:

• kontynuowanie prac w zakresie możliwych synergii pomiędzy sieciami transeuropejskimi w celu opracowania oraz rozpowszechniania podręcznika dobrych praktyk, jak również rozwijanie synergii między celami polityki spójności a priorytetami ustanowionymi dla sieci transeuropejskich,
• zbadanie, w razie konieczności, potrzeby rozwiązań alternatywnych, pozwalających pokryć płatności uzależnione od dostępności w kilku okresach ram finansowych i, w razie potrzeby, przedstawienie odpowiedniego wniosku legislacyjnego,
• uważne śledzenie rozwoju partnerstw publiczno-prywatnych i promowanie tego rodzaju finansowania,
• realizowanie projektów priorytetowych TEN w określonych terminach, przy zapewnieniu stosowania prawa dotyczącego środowiska.

Nowe technologie

W przeglądzie średniookresowym białej księgi dotyczącej transportu z 2011 r. uznano rolę, jaką mogą odgrywać nowe technologie informacyjne i komunikacyjne przy zapewnianiu bezpiecznego i zrównoważonego przemieszczania się osób i towarów. Różne projekty, takie jak inteligentne systemy transportowe (ITS), europejski system zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS) oraz europejski projekt systemu nawigacji satelitarnej GALILEO stanowią skuteczne narzędzia dla zwiększania bezpieczeństwa i zmniejszania obciążeń oraz wpływu na środowisko.

W związku z tym grupa zaleca, aby inwestycje w zakresie inteligentnych systemów transportowych były włączane już na wczesnych etapach planowania do wszystkich nowych projektów w zakresie transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T).

Prawne uzasadnienie niekumulowania funduszy wspólnotowych

Grupa pilotażowa doszła do wniosku, że należy wykluczyć jakąkolwiek możliwość kumulowania dotacji z kilku funduszy wspólnotowych i potwierdziła potrzebę utrzymania spójnego podejścia za pomocą różnych instrumentów prawnych. Zatem przyznając pomoc w ramach TEN Komisja będzie sprawdzać, czy projekt otrzymał już pomoc z funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności.

Według grupy pilotażowej opóźnienia w realizacji projektów priorytetowych w zakresie transportu spowodowane są w szczególności trudnością w pogodzeniu zasad przyznawania dotacji wspólnotowych w ramach budżetu TEN z rzeczywistymi potrzebami finansowymi projektów. Nowe rozporządzenie TEN umożliwi poprawę współfinansowania głównych projektów transgranicznych, złożonych pod względem technicznym i finansowym.

Grupa pilotażowa podkreśliła również korzyści wynikające z finansowania poprzez partnerstwa publiczno-prywatne (PPP) oraz z europejskiego systemu gwarancji (zapewnionego przez EBI) zachęcającego do finansowania TEN-T przez PPP. Taki system mógłby zmniejszyć ryzyko związane z niewystarczającym dochodem w pierwszych latach realizacji projektu i zapewnić znaczący efekt dźwigni.

PPP w oparciu o ryzyko związane z dostępnością będą stanowić integralną część tych form dotacji, które kwalifikują się do wspólnotowej pomocy finansowej na podstawie nowego rozporządzenia dla transeuropejskich sieci transportowych i energetycznych.

Ostatnia aktualizacja: 02.04.2008